Մեր դպրոցական դասագրքերում ներկայացված պատմությունը...

[Շինարար]

Վասակը, այն ժամանակ, երբ սպարապետը իր բանակով գտնվում էր Աղվանքում, կեղծ զորաշարժով ցույց տվեց, թե իբր պատրաստվում է շարժվել Վարդանին օգնության, բայց իրականում գրավեց և ավերեց այն բերդերը, որոնք չէր կարող պահել իր ձեռքում:
Բացի այդ…
Դու պատերազմող երկրում իտալիկով նշածս քայլերը, դրանցից մի քանիսը կամ գոնե մեկը քեզ թույլ կտայիր?

Լիոն, այդ բոլորը քեզ հայտնի է ինչ-որ սկբնաղբյուրից, նշիր սկզբնաղբյուրդ, որ կարողանամ պատասխանել:

[Տրիբուն]

Լիոն, այդ բոլորը քեզ հայտնի է ինչ-որ սկբնաղբյուրից, նշիր սկզբնաղբյուրդ, որ կարողանամ պատասխանել:

Սկզբնաղբյուրը հենց Լիոնն ա: Ինչ վատ սկզբնաղբյուր ա որ ? Պիտի անպայման անունը Քսենոֆոն լիներ որ հավատայիք ? Մարտական փիղ ըլնեմ, եթե ինձ չի դզում ծերից շեր կարդալ, թե ոնց ենք մենք նվազագույն կորուստներով ում պատահի ջաղջախել, բայց վերջում մեզանից տակի բան չի մնացել:

[Շինարար]

Սկզբնաղբյուրը հենց Լիոնն ա: Ինչ վատ սկզբնաղբյուր ա որ ? Պիտի անպայման անունը Քսենոֆոն լիներ որ հավատայիք ? Մարտական փիղ ըլնեմ, եթե ինձ չի դզում ծերից շեր կարդալ, թե ոնց ենք մենք նվազագույն կորուստներով ում պատահի ջաղջախել, բայց վերջում մեզանից տակի բան չի մնացել:

-Գայլ Վահան: Եկան՝ ջարդեց, եկան՝ ջարդեց՝ նորից եկան: Եկածին ջարդեց՝ հաշվեցին, հաշվեցին- Պարսկաստանը սրբել էր, էլ Պարսկաստանում մարդ չէր մնացել: Աշխարհում հիմա էլ Պարսկաստան չկա, հայոց մեր գելը սրբել է: Գայլ Վահան, չէ՜ մի, քաջ Նազար:

Հենց այդ էլ ուզում եմ ասել, որ նույնիսկ եթե Քսենոֆոնն ասած լիներ, հակված չեմ հավատալու: Ամեն դեպքում, ուզում եմ, որ Լիոնը նշի իր սկզբնաղբյուրին, որ իմանամ, թե ում հետ եմ բանավիճում: Չեմ կարծում, թե հենց ինքն է այդ սկզբնաղբյուրը, որովհետև ականատեսի վկայություններ են պետք:

[Տրիբուն]

Հենց այդ էլ ուզում եմ ասել, որ նույնիսկ եթե Քսենոֆոնն ասած լիներ, հակված չեմ հավատալու: Ամեն դեպքում, ուզում եմ, որ Լիոնը նշի իր սկզբնաղբյուրին, որ իմանամ, թե ում հետ եմ բանավիճում: Չեմ կարծում, թե հենց ինքն է այդ սկզբնաղբյուրը, որովհետև ականատեսի վկայություններ են պետք:

Այ ախպեր, Լիոնը հենց ականատեսն ա:

Լիոն ջան, կներես քո գրածներից եմ մեջբերում անում: Մեկա դու դա սիրում ես, ես էլ էսօր քո գռուպա պօդդեռժկին եմ:

Մ.թ.ա. 160 - Բասենի ճ-մ

Սելևկյանների թագավորությունը փորձեց օգտվել Մեծ Հայքի թագավորության ներքաղաքական անկայուն վիճակից և վերջնական բեկում մտցնել պատերազմում: Մահացու հարված հասցնելու համար Սելևկյանների թագավորությունը Փոքր Ասիայի հելլենիստական թագավորությունների մասնակցությամբ ստեղծեց հզոր մի դաշինք:
Այս անգամ նախատեսվել էր Մեծ Հայքի թագավորության տարածք ներխուժումն իրականացնել արևմուտքից` շրջանցելով Մեծ Հայքի Հարավային զորավարության ուժեղ բանակը:
Դրանից հետո Կապադովկիայի թագավորության տարածքում կենտրոնացած միացյալ Սելևկյանների (մոտ 80.000, 100 փիղ), Կապադովկիայի, Պերգամի, Բյութանիայի, Գալաթիայի և Պաֆլագոնիայի (ընդհանուր` մոտ 50.000) բանակը, ինչպես նաև կատաոնները (մոտ 5.000) Կեսարիա-Կոմագենե-Ծոփք երթուղով ներխուժեցին սկզբում Կոմագենեի, ապա Ծոփքի թագավորության տարածք: Թշնամու գերակշիռ ուժերի առաջ Կոմագենեի (մոտ 5.000) և Ծոփքի (մոտ 15.000) բանակները սկսեցին մանր մարտերով նահանջել` ի վերջո անցնելով Մեծ Հայքի թագավորություն:
Գետանցելով Եփրատը նրա վերին հոսանքներում` թշնամին ներխուժեց Մեծ Հայքի թագավորության տարածք և Դերջան գավառով սկսեց առաջանալ դեպի Բասեն: Մեծ Հայքի Արևմտյան զորավարության բանակը` արքայազն Տիրանի գլխավորությամբ, խուսափելով կանոնավոր մարտից, սկսեց նահանջել դեպի արևելք:
Արդեն Բասենում թշնամուն դիմավորեց Մեծ Հայքի կենտրոնացած բանակը (մոտ 70.000)` Արտաշես I-ի և նրա որդիների գլխավորությամբ, իր կազմում ունենալով Հյուսիսային, Արևելյան և Արևմտյան զորավարությունների բանակները: Այս ընթացքում հարավից արագացրած երթով մոտենում էր Հարավային զորավարության (մոտ 30.000)` Սմբատ Քաջ Բագրատունու գլխավորությամբ, ինչպես նաև Կոմագենեի ու Ծոփքի միացյալ բանակը:
I փուլ – Օգտվելով իր թվական գերակշռությունից` թշնամին վստահորեն սկսեց մարտը և անցավ հարձակման: Բռնկվեց համառ մարտ, որը տևեց մինչև օրվա երկրորդ կեսը: Ի վերջո թշնամու թվական գերակշռության հետևանքով Հայկական բանակը սկսեց աստիճանաբար նահանջել:
II փուլ – Այս բեկումնային պահին վրա հասավ Մեծ Հայքի Հարավային զորավարության, ինչպես նաև Կոմագենեի և Ծոփքի միացյալ բանակը և, ընթացքից մտնելով մարտի մեջ, կործանիչ հարված հասցրեց թշնամու աջին ու ծանր կորուստներ պատճառեց նրան: Զարգացնելով հաջողությունը` Հայկական բանակը անցավ համընդհանուր հարձակման:
III փուլ – Թշնամու բանակը ջախջախիչ պարտություն կրեց ու դիմեց խուճապահար փախուստի: Հայկական բանակը հետապնդեց թշնամու մնացորդներին մինչև Կեսարիա` կոտորելով և անխնա ոչնչացնելով:
Հայերը կորցրին մոտ 20.000, թշնամին` մոտ 80.000 զինվոր: Հայկական բանակը խոշորագույն հաղթանակ տարավ: Արդյունքում Սելևկյանների և Փոքր Ասիայի հելլենիստական թագավորությունները ստիպված եղան մեկընդմիշտ հրաժարվել Հայկական թագավորությունների նկատմամբ ցանկացած ոտնձգություններից, իսկ հետագա տասնամյակներում սկսեցին աստիճանաբար անկում ապրել:

Նախ Բագրատունին հաստատ Քաջ էր)) Խիզախ էլ, չէ, հենց քաջ: Հետո թվերի ճշգրտությունը նայի: Հետո տես զոհերին ոնց ենք հատ հատ հաշվել, հետո տես, որ նվազագույն զոհերով վարի ենք տվել սաղին: ՈՒ եթե կարաս ապացուցի հակառակը: Կարաս ապացուցես, որ 100 փիղ չէր, ու ասենք 87 փիղ էր: Ու Վանաձորցի ջան, եթե պետք ա կարանք զոհերի ու վիրավորների անունները հատ հատ գրենք, վերջում էլ նկարագրենք հատ հատ թե որն ինչից ա զոհվել կամ վիրավորվել:
Հա, ու քանի չեմ մոռացել, Լիոնը ասեց, որ էս ճակատամարտը ինքն ա հայտանգործել: Թե ոնց ա հայտնագործել, պատմությունն էտ մասին լռում ա: Բայց ես ենթադրում եմ, որ պատահական էտ կողմերով անցնելուց ա եղել:

Ու էս սաղ վռազ պետք ա մտցնել պատմության դասագրքերի մեջ: