ՀԱՅ ԱՌԱՔԵԼԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
«Հայ եկեղեցում Է-Էության վերհառնումը Վազգեն Ա-ի իմաստուն և խորը գիտակցված նախաձեռնությունն էր
և նրա հոգևոր-գաղափարական կտակը` որպես հիմք հայ տեսակի պահպանման» (մեջբերում Ա. Վարպետյանից):
Ինչ նախախնամությամբ է հայ եկեղեցում և ընդհանրապես հայ իրարականոթյան մեջ «Է-Էություն» գերաստվածության ու անմեկնելի հասկացության խնդրականը:
Ընդհանրապես, ՀԱՅ ԱՌԱՔԵԼԱԿԱՆ ԵԿԵՂԵՑՈԻՆ ԱՂԱՆԴԱՎՈՐ կոչելը, հենց աղանդավորական շարժման խնդիր էր, որի արմատները մեզ տանում են դեպի խորը պատմական անցյալ, իսկ նրա հանգուցալուծումը՝ «Հայկ և Բել» հակամարտությունն էր: Իհարկե հնարավոր չէ այս նյութի շրջանակներում բացահայտել «Է-Էության» խնդրականը, սակայն դեպքերի խրոնոլոգիան հստակորեն մատնանշում է «Է Էության» պահպանման և այն ներկայացնելու ժառանգական իրավունքը, որը պարբերաբար հայտնվում է մեր էթնո-փիլսոփայական պայքարի կիզակետում: Դավանաբանական աշխարհի խաղացողների համար մշտապես մեկ գերխնդիր կար՝ հասնել այն բանին, որ Հայկական էթնոսը հրաժարվի «Է-Էության» պահպանման և այն ներկայացնելու ժառանգական իրավունքից: Այս ծրագիրը շատ սլացիկ իրականացվեց և վերջ ի վերջո դավանանքի մի քանի հազարամյա կենտրոնը Արարատյան աշխարհում կորցրեց վերահսկողությունը, որն էլ հնարավորություն տվեց ընդդիմախոսներին ստեղծել նոր կենտրոններ, որոնցից ամենահայտնին դարձավ՝ Երուսաղեմը: Այս մի քանի հազարամյա պայքարի ընթացքում մեր էթնո-փիլիսոփայությունը պահպանեց իր ԱՌԱՔԵԼԱԿԱՆ կոչումը: Կա արմատացած կարծիք այն մասին, որ Առաքելական երևույթը կապված է քրիստոնեության հետ: Իսկ մի՞ թե մինչև քրիստոնեության ընդունումը Առաքելականությունը երկրորդական էր Հայ հավատամքի մեջ: Համոզված ասում եմ, որ ո'չ: Առաքելականությունը Հայ էթնոսի նախաքրիստոնեական հավատամքի հիմնասյուններից մեկն էր և նրա փոխանցումը նոր կրոնական դաշտ հիմնավորված էր հազարամյա հավատամքի պատմությամբ: Դավանաբանական դաշտի հիմնական պայքարողները մեզ հայտնի են, բայց մեկ անգամ նորից հիշենք նրանց` Հայ Արիք, Սեմիթներ, Հելեններ, Հրեաներ, Արաբներ, Լատիններ, Անգլո-Սաքսեր, Ռուսներ:
Այսօր դավանաբանական դաշտի իրական պայքարողներն են Հրեաները, Լատինները, Ռուսները: Ամենահետաքրքիրն այն է, որ նրանք պայքաում են առաջին տեղի համար՝ գալով որոշակի կոմպրոմիսի իրար հետ, սակայն վերջնական արդյունքում հանդիպում են մեր Էությանը, որին որևէ կերպ հնարավորություն չունեն շրջանցելու, այսինքն, հավատամքի դաշտում մշտապես առաջին տեղը զբաղված է, ահա նաև այդ ի նկատի ուներ երջանկահիշատակ Վազգեն Ա հայրապետը, երբ «Է-Էությունը» նորից դրեց մեր էթնո-գոյատևման հիմքում: «Է-Էության» ճիշտ ընկալումը հնարավորություն է տալիս հասկանալ այն տրամաբանությունը, որը դրված է մեր էթնոմշակույթի հիմքում և արտացոլվում է մեր մշակույթի պատմության մեջ հետևյալ հերթականությամբ.
Հայկ և Բել, Սասնա ծռեր, Գրիգոր Լուսավորիչ, Վարդանանք,Պապ թագավոր, երջանկահիշատակ Վազգեն Ա (հիշել կարելի է շատերին, բայց մեր կարծիքով նշվածները հիմնասյուներ են):
Հայ ազգին հավատամքի հիմքային անսասանության և Հայ հավատամքի հիմնասյուներից մեկը ինքնազոհաբերությունն է: Ինքնազոհաբերության գաղափարի դրսևորումը հանուն «Է -Էության» պահպանումն առաջին անգամ տեղի է ունեցավ ջրհեղեղից անմիջապես առաջ, որը կատարեց Ուբարտուտուն և հնարավորություն տվեց Զիհուսուդրա-Նոյին փրկվել ջրհեղեղից: Երկրորդ ինքնազոհաբերության պատմությունը նույնպես պահպանվել է Շումերական ավանդազրույցների մեջ, երբ զոհվեց Դումուզի(Թամուզ) Աստվածը (ըստ մեր պրպտումների նա պաշտպանում էր Հայկ Օրիոն Ոզիրիսի (Ոսիրիս) Արարչկան իրավունքը, մեզ հայտնի «Հայկ և Բել» դյուցազնամարտում): Հաջորդը Մհերն է, որը փակվեց Ագռավաքարում, ինքնազոհաբերության գաղափարի բարձրագույն արտահայտումն էր Ավարայրի ճակատամարտը և Վարդանանց սրբացումը, որտեղ դրված էր մեր էթնոսի Առաքելականության Հարցը՝ այսինքն, այդ չարաբաստիկ առաջինները լինելու կամ չլինելու հարցը: Ըստ Էության, Ավարայրը գենոմի (Հայ Արիքի) ներսում տեղի ուեցած վերջնական բաժանումն էր, որի արդյունքում մենք կորցրեցինք ամեն ինչ, բայց հավատարիմ մնացինք Արարչական «Է-Էության» սկզբունքներին: Մնացածը արդեն մեզ համար արձանագրված փաստ է, հաստատված պատմության կողմից: Բնության մեջ տեսակը կոնկրետ անելիք ունի և իր անելիքը իրականացնելու ժամանակ, էթնոս տեսակը իր շարունակականությունը գենետիկորեն մշտապես ապահովելու համար երկու գործոն է օգտագործում, որոնք են ՝ «կրիտիկական ծավալ» և «կրիտիկական ժամանակ»: Երբ այս երկու գործոնները տեսակի համար դառնում են առավելագույն ակտիվ կամ պասիվ, առաջանում է տեսակի կողմից էներգիայի արտանետում: Էթնոսը կենդանի մարմին է, էներգիայի արտանետումը տիեզերք հաճախ դառնում է տեսակի ոչնչացման պատճառ: Ի ուրախություն մեզ կարող ենք ասել, որ մեր տեսակը ապահովված է ամուր գենետիկական կոդով, որը նաև կրողն է «Է-Էության»:
աղբյուր http://www.eutyun.org/S/E/X/X.htm
Մեջբերել
Էջանիշներ