Կրօնը առանց կազմակերպութեան չի ապրի: Կազմակերպութիւնը եկեղեցին է, իր տարբեր անուանումներով: Եկեղեցին հաւատացեալների հաւաքոյթն է, աշխարհիկ երեւոյթ է, հետեւաբար՝ քաղաքականացած: Կրօնը եթէ այսօր համեմատաբար քիչ է խառնւում քաղաքականութեան, ապա անցեալում մեծ եղել նրա մասնակցութիւնը:
Կրօնական եւ աշխարհիկ իշխանութիւնները սերտաճել են՝ օգտուելով մեկզմեկի քաղաքական ու իշխանական հնարաւորութիւններից:
Քրիստոնեայ հաւատքի հիմնադիրը Յիսուսն է, իր յայտնի մարդասիրական մտքերով: Քրիստոնեայ եկեղեցու հիմնադիրը՝ Պօղոս-Սաւուղը, որ կազմակերպչական բացառիկ կարողութիւնների տէր անձ է եղել, եւ քրիստոնէութեան հալածիչ՝ նախապէս: