Աստծո գոյության առեղծվածը
Աստծո գոյության հարցը մարդկային քաղակակրթության տարբեր ժամանակահատվածներից մինչև մեր օրեր մնում է այն եզակի թեմաներից, որը միշտ արդիական թեմա է, և այս թեմայի շուրջ միշտ կարելի է զրուցել, հետաքրքիր խորհրդածություններ կատարել: Եվ գլխավոր միտքը այս կարևորագույն թեմայի մեջ հետևյալն է. Իրապես Աստված կա թե ոչ: Աստծո գոյության շուրջ մտորումները վաղեմի են, բայց մինչև հիմա այն արդիական թեմաների շարքում կարևորագույն տեղ է զբաղեցնում:Աստծո գոյության հարցը շատ կարևոր է և հնարավոր չէ անտարբեր լինել և հետաքրքրություն չցուցաբերել այս հարցի շուրջ, քանզի եթե կա Աստված և նա մեր Ստեղծիչն ու Արարիչն է, ապա այս ամենը կարող է ունենալ հսկայական դերակատարում մեր կյանքում, կապված՝ կյանքի իմաստի և մի շարք այլ հարցերի հետ: Եթե իրապես չկա Աստված, և մենք կույր պատահականությունների և մի շարք բարեբախտությունների արդյունքում առաջ եկած արարածներ ենք,ապա պատկերը միանգամայն այլ է: Մեր կյանքի իմաստի և այլ կարևորագույն հարցերի պատասխանները այլ տեսք կունենան այս դեպքում: Իսկ եթե կա Աստված, ով մեր Արարիչն է և մեզ արարել է ունենալով կոնկրետ նպատակ մեր գոյության հետ կապված, ապա այս դեպքում էլ ունենում ենք լրիվ այլ պատկեր: Կարծում եմ դժվար չէ կռահելը, որը Աստծո գոյության հարցը, թե իսկապես նա գոյություն ունի թե ոչ, ունի շատ լուրջ ազդեցություն մարդկանց կյանքում՝ իրենց աշխարհայացքի, հոգեկերտվածքի հետ կապված: Եթե կա Աստված, ով մեզ ստեղծել է և տվել է մեզ բարոյական չափանիշներ, որոնք օբյեկտիվ արժեքներ են ողջ մարդկության համար նախատեսված,կապված՝ բարու և չարի, լավի և վատի, ճշտի և սխալի որոշման հետ, պատկերը այլ է լինում, իսկ եթե չկա Աստված և բարոյական արժեքները լոկ մարդկանց կողմից ստեղծված արժեքներ են, դրանք կլինեն սուբյեկտիվ և ոչ օբյեկտիվ, և դժվար կլինի ասել առավել ևս պնդել, որ այս կամ այն բարոյական արժեքը համընդհանուր է և ողջ մարդկության համար նախատեսված, և բնականաբար այստեղ ևս այլ տարաբնույթ պատկեր առաջ կգա: Եթե կա Աստված, ով մեզ արարել է, և մեր ուղեղը, գիտակցությունը, մտավոր կարողությունները Արարչագործության արդյունք են, այստեղ էլ պատկերը այլ է լինում, իսկ եթե չկա Աստված, և մենք բարեբախտությունների արդյուն ենք լոկ, ապա սա նշանակում է, որ մեր ուղեղը, գիտակցությունը, մտավոր կարողությունները նախագծված չեն և չեն հանդիսանում Արարչագործման արդյունք: Այս հարցերը կարևորագույն, ֆունդամենտալ այն հարցերից են, որոնց պատասխանները իմանալը կարևոր և խիստ անհրաժեշտ է յուրաքանչյուրիս համար:
Ինչո՞ւ եմ ասում, թե սրանք կարևորագուն ֆունդամենտալ հարցեր են և որոնց պատասխանը իմանալը իբրև շատ անհրաժեշտ է մեզ համար: Փորձեմ պարզաբանել այս.
Օր,՝ Եթե մեր ուղեղը, մտավոր կարողությունները, այսինքն՝ տրամաբանելու կարողությունը, հասկանալու, ըմբռնելու, ընկալելու կարողությունները, մի խոսքով մեր բանականությունը Արարչագործման արդյունք չէ, ապա սա նշանակում է, որ մենք ստեղծված չենք շրջապատող աշխարհը ճանաչելու, բացահայտելու, ըբմռնելու հատուկ նպատակով, ինչպես նաև մենք չենք կարող այս դեպքում համարձակ լինել և պնդել, որ մեր բանականությունը այսպես կոչված վստահելի ««գործիք է»» մեզ շրջապատող օբյեկտիվ աշխարհը ճանաչելու հարցում: Մենք չենք կարող այս դեպքում նաև վսահաբար պնդել, թե մեր ուղեղը այնպես է նախագծված և կառուցված, որ կարողանանք գիտությամբ զբաղվել, ուսումնասիրել տիեզերքը, տիզերքում գործող օրենքները և այլն: Ինչպես նաև այս դեպքում, չի բացառվում, որ այն ամենը ինչը մեզ տրամաբանական է թվում, դա իրականում սոսկ իլյուզիա է, խաբկանք և իրականության հետ որևիցե աղերս չունի: Կարծում եմ գաղտնիք չէ, որ գիտությամբ զբաղվող գիտնականը նախևառաջ պետք է վսահություն ունենա իր ունեցած բանականության և մտավոր կարողությունների նկատմամբ,որ իր մտավոր կարողությունները, բանականությունը օգտագործելով կարող է ներթափանցել շրջապատող աշխարհում առկա ««առարկաների և երևույթների»» մեջ և հասկանալ թե ինչ ինչոց է: Իսկ եթե գիտնականը վսահություն չունի իր մտավոր կարողությունների հանդեպ, դա նշանակում է, որ նա չունի հենարան հենվելու և գիտությամբ զբաղվելու և կարծում եմ շատ դժվար կլինի այս պարագայում իր համար: Ինչպես որ համակարգիչը օգտագործող ծրագրավորողի համար շատ կարևոր է, որ իր համակարգիչը այնպես նախագծված և ստեղծված լինի, որպեսզի ունենա համապատասխան կարողությունները, պոտենցյալը այս կամ այն գործողությունը իրականացնելու, այնպես էլ, մենք մեր բանականության օգտագործման հարցում, պետք է ունենանք այն կարևորագույն վսահությունը, որ մեր մտավոր կարողությունները այնպես է ««նախագված»»,որ իր մեջ պարունակում է համապատասխան կարողությունները, պոտենցյալը մեզ շրջապատող աշխարհը ուսումնասիրելու, բացահայտելու և ճանաչման գործում:
Ինչպես տեսնում ենք մի քանի կարճ և համառոտ անրադարձից այս անչափ կարևոր հարցերի հետ կապված, իսկապես շատ կարևոր է դառնում այն որ, մենք պարզպես կույր պատահականության արդյունք ենք թե Արարչագործության: Կարծում եմ դժվար չէ կռահելը ի վերջո այն, որ եթե մեր ուղեղը, բանականությունը,մտավոր կարողությունները, ստեղծված են հատուկ նպատակով, որպեսզի մենք կարողանանք ճանաչել մեզ շրջապատող օբյեկտիվ աշխարհը, ապա այս դեպքում վստահությունը մեր բանականության և մտավոր կաորղությունների շուրջ ավելի բարձր կլինի, ինչպես նաև ավելի շատ հիմքեր կունենաք հենվելու մեր բանականության վրա : Իսկ եթե հակառակ պարագան, այսինքն՝ ոչ հատուկ նպատակով ««նախագված»» լինելը, ապա վստահությունը ավելի ցածր կլինի քան նախորդ պարագայում էր: Բարոյականության և հոգևոր արժեքների հետ կապված ևս, եթե մենք ստեղծված ենք հատուկ նպատակով, որպեսզի կարողանանք բարի տարբերակել չարից, լավ արարքը վատ արարքից, բարոյական վարքագիծը անբարոյական վարքագծից և այլն, ապա մեր խղճմտանքին, ներքին ձայնին, մեր ընկալումներին ավելի շատ վստահելու հիմքեր ունենք այս պարագայում, քան հակառակ պարագայում:
Մեկ օրինակ ևս բերեմ, որպեսզի ավելի ակնառու դարձնեմ այն կարևորագույն իրողությունը, որ մեր բանականության նախագծված լինելու հանգամանքը անչափ կարևոր է:
Մի շարք կույր պատահականությունների և բարեբախտությունների արդյունքում հրաշքով առաջ եկած ինքնաթիռը նստելն է ավելի անվտանգ և վստահելի, թե բանականության կողմից ստեղծված ինքնաթիռը նստելն է ավելի անվտանգ և վսահարժանության արժանի: Համակարգչի մեջ գտնվող X ծրագիրը, որը պատրաստված է հատուկ նպատակով, որպեսզի կատարի Y ֆունկցիան, այդ դեպքում է ավելի խելամիտ կլինի վստահելը ծրագրի ունեցած պոտենցյալին, թե երբ ծրագիրը նպատակաուղղված չի եղել իսկզբանե տվյալ Y ֆունկցիան կատարելու համար, և այս պարագայում:
Օրինակներ կարելի է շատ բերել: Բայց կարծում եմ պատկերը պարզ է, թե որ պարագայում է ավելի շատ վստահարժանություն ներշնչում այս կամ այն բանը: Եվ այս ամենը ուղիղ կապ Աստծո գոյության հետ, ինչպես տեսնում ենք: Իհարկե հաջորդ կարևորագույն հարցերից մեկը հետևյալն է. Եթե կա Աստված և նա մեր Արարիչն է, ապա նա իրեն հայտնել է մարդկանց թե ոչ, կամ այսպես կոչված իր գոյության համար թողել է նշաններ, որին նայելով, մենք կհասկանանք, որ նա գոյություն ունի, ինչպես նաև տրամաբանական է արդյո՞ք նրան փնտրել կրոնների մեջ թե ոչ, և եթե կրոնների մեջ փնտրում ենք նրան, ապա որն է միակ ճշմարիտ կրոնը այդ բազում կրոնների մեջ, որի մեջ նա ներկայացել է մարդկությանը:
De gustibus et coloribus non est disputandum.
Narek Saroyan-ի խոսքերից
Էջանիշներ