Ինչ գիտենք կամ չգիտենք մեր մասին

[Sambitbaba]

Չեմ ներկայացնում Ելենա Բլավատսկայային: Շատերը երեևի չգիտեն նրան կամ այնքան վատ բան գիտեն, որ ավելի լավ կլիներ չներկայացնել նրան...

Բայց հարցն այստեղ ոչ թե Բլավատսկայան է, այլ այն, ինչ նա ասում է մեր մասին: Իսկ այն, ինչ նա ասում է մեր մասին, լրիվ նորություն էր ինձ համար և, մտածելով, որ դա հետաքրքիր նորություն կարող է լինել ձեզանից շատերի համար էլ, որոշեցի բացել այս թեման: Չգիտեմ, ճիշտ տեղում եմ բացել թե ոչ, եթե ոչ, մոդերներին կխնդրեի տեղափոխել այն հարմար բաժին (նախապես ներողություն ավելորդ գլխացավանքի համար): Իսկ մենք եկեք փորձենք նման նյութեր տեղադրել այստեղ ու փորձել խոսել դրա մասին, և թող սա լինի առաջինը:

Ի՞նչ կասեք...

Отрывок из письма Е.П. Блаватской к её тёте
Н. Фадеевой

Նյու- Յորք, 19 -, 1877

Հին հրեական լեզուն, կամ այն լեզուն, որը մենք սովորաբար անվանում ենք իվրիտ, իրականում երբեք գոյություն չի ունեցել; դա լեզու է, որ չունի միակ լեզու-նախնի և կազմված է հունական, արաբական ու խալդեական ծագում ունեցող էլեմենտներից: Ինձ հաջողվեց ապացուցել այդ պրոֆեսոր Ռոսոնին Յեյլի համալսարանից: Վերցրեք հին հրեական լեզվի յուրաքանչյուր բառ, և ես կապացուցեմ, որ այն ծագում է հունական, արաբական և խալդեական լեզուներից: Իվրիտը հիշեցնում է խայտաբղետ կտորներից կարած արլեկինի հագուստ: Բիբլիական բոլոր անուններն ունեն արտասահմանյան արմատներ, նրանց կառուցվածքն ինքը խոսում է իր մասին: Դա արաբա-եթովպական բարբառ է, խալդեական լեզվի խառնուրդով; իսկ խալդեական լեզուն էլ արմատներով դեպի սանսկրիտ է գնում: Այսօր արդեն ապացուցված է, որ ժամանակին Բաբելոնը բնակեցված է եղել բրամիններով և ունեցել է սանսկրիտի դպրոց: Մեր ասորեագետները խոստովանում են, որ հնագույն Աքքադ քաղաքի բնակիչները (ըստ Ռոլինսոնի* տվյալների) եկել են այնտեղ, ամենայն հավանականությամբ, Հայաստանից, սովորեցնելով մոգերին մի հոգևոր լեզվի, որն իրենից ինչ-որ սուրբ լեզու էր ներկայացնում: Այլ խոսքերով ասած, դրանք այն արիացիներն էին, ում լեզվի հետ նմանապես կապված է նաև մեր սլավոնական լեզվի ծագումը:

- - - - -
* Հնարավոր է, Բլավատսկայան նկատի ունի. Sir Henry Rawlinson, 1st Baronet

[Շինարար]

Սամ ջան, եթե որևէ տեքստում հանդիպում ես ՛արիական՛ տերմինի, բացառությամբ եթե դա օգտագործված ա հնդ-իրանական իմաստով, ուղղակի շրջանցի, որովհետև ֆաշիզմի հոտ ա գալիս: Մեր մշակույթում, լեզվում արիական շերտերի առկայությունը էնքան տրամաբանված ա. մենք հազարամյակներով Իրանին հարևան ենք եղել, դիցարան, մշակույթ, արքայատոհմեր, իշխանական տոհմեր, հետևաբար անձնանուններ, հասարակ անուններ: Բայց մենք արիացի չենք ոչ մի կերպ՝ բացի ֆաշիստական տեսանկյունից:

Արիականության հետ մեկտեղ նույն պարբերության մեջ հակահրեականություն: Ախր երբրայերենն ավելի շուտ ա գիր ունեցել, քան արաբերենը կձևավորվեր որպես լեզու, գրի մասին չեմ էլ խոսում: Ուրիշ բան, որ ժամանակակից երբրայերենը իր քերականությունը կազմելու, կարծեմ նաև բառապաշարը հստակեցնելու առումով որոշակիորեն հենված լինի արաբերենի վրա, չնայած չեմ կարա պնդեմ, բայց տրամաբանական եմ համարում, որ լեզուն վերածնելիս օգտվեն ազգակից լեզուներից:

Մի խոսքով՝ ախպեր ջան, արիացի և երբրայեների նսեմացում, պիտի էլ չշարունակես կարդալ:


Նույնը կասեմ, եթե տեսնեմ՝ հայերենն են փորձում տրորտակ տալ:

[Sambitbaba]

Կներես, որ ուշ եմ պատասխանում, Շին ջան, չգիտեի, որ արձագանքել ես գրածիս...

Սամ ջան, եթե որևէ տեքստում հանդիպում ես ՛արիական՛ տերմինի, բացառությամբ եթե դա օգտագործված ա հնդ-իրանական իմաստով, ուղղակի շրջանցի, որովհետև ֆաշիզմի հոտ ա գալիս: Մեր մշակույթում, լեզվում արիական շերտերի առկայությունը էնքան տրամաբանված ա. մենք հազարամյակներով Իրանին հարևան ենք եղել, դիցարան, մշակույթ, արքայատոհմեր, իշխանական տոհմեր, հետևաբար անձնանուններ, հասարակ անուններ: Բայց մենք արիացի չենք ոչ մի կերպ՝ բացի ֆաշիստական տեսանկյունից:

Ինձ համար դրանից ֆաշիզմի հոտ չի գալիս, որովհետև ես համակողմ եմ այն կարծիքին, որ այս մոլորակի վրա մենք բոլորս` արիացիներ ենք: Այսինքն, դա մեր` հինգերորդ քաղաքակրթության անունն է, նախքան մեզ ազգերի բաժանելը: Նույն հաջողությամբ, եթե կան նրանք ովքեր ինձ պես համարում են, որ ատլանտները ոչ թե Պլատոնի հորինած հեքիաթն են, այլ մեզանից առաջ այս մոլորակի վրա գոյություն ունեցող քաղաքակրթությունը, ուրեմն կարելի է ենթադրել նաև, որ նրանց մեջ էլ կային իրենց ույգուրները, ապարանցիներն ու գրենլանդացիները: Ու եթե ապարանցին ույգուրին "ատլանտ" էր անվանում, նա բոլորովին էլ ֆաշիզմը նկատի չուներ:

Ու "Մեր մշակույթում, լեզվում արիական շերտերի առկայությունը էնքան տրամաբանված ա" ինձ համար ոչ թե այն պատճառով, որ մենք Իրանին (ես ավելի "Պարսկաստան" բառն եմ սիրում) հարևան ենք եղել, այլ այն պատճառով, որ պարսիկների հետ մենք մի ազգ ենք եղել:

Սրանք իմ գիտականորեն չապացուցաված եղրակացություններն են, որոնք ես գրեցի միայն և միայն քեզ զգուշացնելու համար, որ ինձ հիմա էլ ֆաշիստ չհամարես այն բանից հետո, երբ պատասխանեմ գրառմանդ երկրորդ մասին: Այնպես որ սրանց վերաբերյաալ այլևս խնդրում եմ չշանունակենք, քանզի դրանում խորանալու ցանկություն ես ուղղակի չունեմ և առավել ևս, այո, "գիտականորեն" ապացուցել ի վիճակի չեմ:

Արիականության հետ մեկտեղ նույն պարբերության մեջ հակահրեականություն: Ախր երբրայերենն ավելի շուտ ա գիր ունեցել, քան արաբերենը կձևավորվեր որպես լեզու, գրի մասին չեմ էլ խոսում: Ուրիշ բան, որ ժամանակակից երբրայերենը իր քերականությունը կազմելու, կարծեմ նաև բառապաշարը հստակեցնելու առումով որոշակիորեն հենված լինի արաբերենի վրա, չնայած չեմ կարա պնդեմ, բայց տրամաբանական եմ համարում, որ լեզուն վերածնելիս օգտվեն ազգակից լեզուներից:

Մի խոսքով՝ ախպեր ջան, արիացի և երբրայեների նսեմացում, պիտի էլ չշարունակես կարդալ:

Ճշմարիտն ասած, այս ամենն ինձ այնքան էլ չի հետաքրքրում, դա հետաքրքիր է քեզ, որովհետև դու մասնագետ ես: Բայց և այնպես նոր մի քիչ նայեցի համացանցում, և այնտեղ ասվում է, որ թե արաբերերնը (Հին արաբերեն) և թե իվրիտը (հին եբրայերեն) սեմիտական ծագում ունեն, այսինքն, քո այս ասածը, որ արաբերենն ավելի ուշ է քան եբրայերենը, եթե չխորանանք, նույնպես կարելի է կասկածի տակ դնել, առանց մտածելու ու պարզելու, թե դու ինչ նկատի ունես: Այսինքն, ասածիդ պես, մեկ ուրիշը, ախպեր ջան, կարող է կարդալ գրառմանդ էս բառերն ու էլ չշարունակի կարդա՞լ...
Ինչպես դու, Շին ջան, կարդալով իմ անզգույշ գրառումը, որը ես արել էի ընդամենը հայերենին վերաբերվող մասին համար, գերադասում ես շրջանցել Բլավատսկայային...

Շին, դու երեևի տեսնում ես, որ ես խաղաղասեր մարդ եմ: Միակ ագրեսիվությունս էսքան տարիների մեջ` նակոլկեքի մասին էն ախմախ գրառումս էր, որի համար շատ զղջում եմ հիմա: Բայց երբ որ վերջին անգամ վերընթերցեցի Աստվածաշունչը` էս նյու-էյջական ժամանակաշրջանումս արդեն, ինչն ինձ ստիպեց ամեն ինչին շատ ավելի լուրջ մոտենալ... Կատաղությունից ես էլ էի ֆաշիստ դարձել... Ուզում եմ ասել, որ լրիվ հասկանում եմ Բլավատսկայայի զայրույթը:

Բլավատսկայայի այս նամակը` այսպիսին լինելու իր շատ լուրջ պատճառն ունի: (Մեջբերումս, ինչպես վերևում նշել էի, բերված է նրա նամակից, և այնտեղ, ցավոք, հղումներ չկան, որ ես կարողանամ բավարարել Բյուրի հետաքրքրությունը: Ինքս համարում եմ, որ նամակում հղումների պակասությունը ոչ թե Բլավատսկայայի շառլատանության հետևանք է, այլ որ ես ինքս էլ, երբ նամակ եմ գրում, նույնպես հղումներ չեմ տալիս: Իսկ հետաքրքիր է, Բյուրը` տալի՞ս է: )

Նամակը վերջինս գրել է իր բարեկամուհուն, ով խնդրել էր ուղարկել իրեն ԱՄՆ-ում լույս տեսած "Քողազրկված Իսիդայի" երկու օրինակ: Ուղարկելուց առաջ, այդ նամակով Բլավատսկայան զգուշացնում է ուղղակի, թե ինչ-ինչ պատճառներով այդ գիրքը կարող է հիասթափեցնել բարեկամուհուն:

Եթե ծանոթ չես, ասեմ, որ "Քողազրկված Իսիդան" մոտ երկու հազար էջանոց աշխատություն է բոլոր կրոնների վերաբերյալ (ու ոչ միայն կրոնների), և ինչ խոսք, որ այնտեղ մեծ տեղ է տրված նաև քրիստոնեությանը: Ինձ համար դա կրոնի վերաբերյալ ամենալուրջ աշխատություններից մեկն է, եթե ոչ ամենալուրջը, և մեծ հեշտութհամբ կարող էր յուրաքանչյուր աթեիստի սեղանի գիրքը դառնալ: Այս գրքում Բլավատսկայան, կոպիտ ասած, հիմնահատակ է անում քրիստոնեության ակունքները, մեղադրելով հրեաներին, որ այդքան հմտորեն իրենց քաղաքականությունը բարդել են ալամ աշխարհի գլխին:

Հասկանու՞մ ես, Շին ջան, այս վերջին անգամ, ես ընդամենն ավելի լրջորեն կարդացի Աստվածաշունչը և ահավոր էր ցասումս, չէի կարողանում հանգստանալ: Էլ ի՞նչ ասես Բլավատսկայայի ցասման մասին, ով իր ուսումնասիրություններում այնքան խորն է գնացել, որ եթե նրան վարկաբեկողներից մեկնումեկը դրա գոնե տաս տոկոսի մեջ խորանար, ամենայն հավանականությամբ, դժվար թե աներ այն, ինչ արել է:
Եթե իհարկե, հրեա չէր ինքը, կամ վրիժառու հրեայի կողմից լավ վարձատրված մեկը, կամ էլ Սոլովյովի պես նախանձ բ.տ.

(իմիջիայլոց ասեմ, որ հետաքրքրվողներին խորհուրդ կտայի կարդալ այդ նամակը. մեջն ահագին հնարավորություններ կունենաք թե ավելի լրջորեն հացին մոտենալու, և թե ավելի շատ ղժժալու համար: )

Բայց, կրկնում եմ, Շին ջան, իմ թեման այս ամենը չէր, այլ վերջին երկու տողը հայերենի մասին...

Նույնը կասեմ, եթե տեսնեմ՝ հայերենն են փորձում տրորտակ տալ:

Բա ասեիր, Շին ջան... Ամենակարևորը հենց հայերենն էր ախր...
Իսկ ամենակարևորի կողքով դու ուղղակի գերադասեցիր անցնե՞լ...

[StrangeLittleGirl]

Սամ, երևի Շինը կգա ու ավելի լավ կպատասխանի, բայց եբրայերենի ու արաբերենի սեմական ծագում ունենալը չի նշանակում, որ մեկը չի կարա մյուսից հին լինի: Նայի, վերցնենք հնդեվրոպական լեզուները. հայերենն անգլերենից հին ա, դա միանշանակ ա, ոչ ոք կասկածի տակ չի առնում, բայց երկուսն էլ ծագել են հնդեվրոպական նախալեզվից: Բայց մի լեզվի՝ մյուսից հին լինելը մեկը մյուսից առավել չի դարձնում:

[Sambitbaba]

Սամ, երևի Շինը կգա ու ավելի լավ կպատասխանի, բայց եբրայերենի ու արաբերենի սեմական ծագում ունենալը չի նշանակում, որ մեկը չի կարա մյուսից հին լինի: Նայի, վերցնենք հնդեվրոպական լեզուները. հայերենն անգլերենից հին ա, դա միանշանակ ա, ոչ ոք կասկածի տակ չի առնում, բայց երկուսն էլ ծագել են հնդեվրոպական նախալեզվից: Բայց մի լեզվի՝ մյուսից հին լինելը մեկը մյուսից առավել չի դարձնում:

Շինը կգա, Բյուր ջան, բայց ես այս թեմայից գնացի:
Միանշանակ:

[Շինարար]

Սամ հոդվածում գրված ա հին երբրայերեն ու արաբերեն՝ առանց հին մակդիրի: Չնայած հին երբրայերենով գրավոր վկայություններն էլ սկսում են ավելի շուտ, քանի հին արաբերենով, ինչը չի նշանակում, որ դրանից առաջ բանավոր տարբերակ չի եղել, որը երբրայերենի հետ միասին գնում հանսում ա սեմական նախալեզվին, բայց երբ մարդն ասում ա՝ հին հրեերեն ու ուղղակի արաբերեն, ամենահինը, որ ես պատկերացնում են՝ դասական արաբերենն ա՝ Ղսւրանի լեզուն, ուզեմ՝ ընդհանրապես կպատկերացնեմ՝ ժամանակակից ստանդարտ արաբերենը, բայց ոչ մի կերպ հին արաբերեն չեմ պատկերացնի:


Հրեական ազդեցությունն էլհամաշխարհային քաղաքակրթության վրա ահռելի ա, է հա, հետո՞: Ի՞նչ կա էդտեղ ջղայնանալու:


Ու ես քեզ ֆաշիստ չանվանեցի, ես ասացի՝ հոդվածից ֆաշիզմի հոտ ա գալիս:

[Շինարար]

Ավելացնեմ ուղղակի, որ արաբերեն կարդալ կարողանալն ու պատմահամեմատական լեզվաբանությունից գլուխ հանելը տարբեր բաներ են, ու ես էլ մասնագետ չեմ, ուղղակի էն աստիճան աբսուրդ բաներ ա ասում, որ իմ ոչ մասնագետ հալով զգում եմ, որ աբսուրդ ա: ՛Լուրջ՛ բանավեճի՝ ենթադրությունների վրա հիմնվելով, պատրաստ չեմ, մենբք ու պարսիկները մի ազգ ենք եղել, Պարսկաստան բառն ինձ ավելի ա դուր գալկիս և այլն, ախր խի՞, Սամ ջան:

[StrangeLittleGirl]

Սամ, առաջին տողերից արդեն հասկանալի ա, որ էդ կնիկը լեզվաբանությունից գաղափար չունի: Իսկ քանի որ չունի, գոնե ինձ համար անիմաստ ա իրա ասած որևէ բանին հավատալը:

Եբրայերենը, ինչպես և արաբերենն ու Եթովպիայի ամհարիկը, սեմական լեզուներ են, ու բնական ա՝ նմանություններ կունենան: Իսկ աշխարհագրական դիրքով մոտ լինելով Հունաստանին՝ բնական ա, որ հունական փոխառություններ կլինեն: Ըստ էության, աշխարհում «մաքուր» լեզու չկա: Սաղն էլ խայտաբղետ են, որտև լիքը փոխառություններ ունեն տարբեր ձևերով զարգացած:

[ivy]

Հարցնում եմ: Ու մեծ հույս ունեմ, որ ոչ մի ծաղրական իմաստ չունեն:

[Ռուֆուս]

Հարցնում եմ: Ու մեծ հույս ունեմ, որ ոչ մի ծաղրական իմաստ չունեն:

Մեծ սիրով, Ռիփ ջան: Էդ չուփաչուփս լզող կատուն, հիփստեր ալպական ու սեքսով զգաղվող բաբուինները ավելի պատշաճ են, քան մադամ Բլավացկայայի փայթած մտքերը, որոնք կարող ա 100 տարի առաջ չափից դուրս արդիական ու ավանգարդ էին, բայց հիմա էն աստիճանի վիրավորական ու ոչ պոլիտ կոռռեկտ են, որ պիտի էդ գրածները մի տեղ հավաքվի, վառվի ու մոխիրները հողում խորը թաղվի: Ինձ ընդհանրապես հետաքրքիր չի ոմն մեկի կարծիքը, ով բացարձակապես գաղափար չունի լեզվաբանությունից, բայց համարձակվում ա լեզվաբանական վերլուծություններ կատարել՝ էդ ընթացքում պրոպագանդելով անտիսեմիտիզմը՝ իր ողջ հմայքով:

Հա, ես անհանդուրժող եմ, ես չեմ հանդուրժում հոմոֆոբներին, քսենոֆոբներին, անտիսեմիտներին, ֆաշիստներին, նացիստներին ու այլոց: 80 տարի առաջ Գերմանիայում դրանց հանդուրժեցին, իսկ թե հետո ինչ եղավ, բոլորիս էլ քաջ հայտնի ա: Ու ավելի լավ ա մարդիկ իմ դրած վիդեոներն ու նկարները նայեն, քան թե կարդան Բլավացկայայի գրած էշությունը ու դեռ մի բան էլ մտածեն դրա մասին:

#առանցվիրավորանքների

[Sambitbaba]

Հ.Գ. ու եթե ինչ-որ մեկի մոտ հարց առաջանա, թե դրածս նկարներն ու վիդեոներն ընդհանրապես ի՞նչ կապ ունեն թեմայի հետ, հարցրե՜ք, մեծ սիրով կբացատրեմ։

Անկարող ես բացատրել, ընդ որում` ոչ սիրով, ոչ էլ ատելությամբ:

Որովհետև դու թեմայի կողքով չանցար էլ անգամ, Ռուֆ, էլ ուր մնաց բացատրես...

Քեզպեսներին ես լավ ծանոթ եմ, սիրելիս, ու հենց ձեր համար էի գրել առաջին նախադասությունը, հուսալով անհնարինը հնարավոր դարձնել... Ցավոք, ապարդյուն հույսեր էին... Որովհետև քեզպեսների առջև Բլավատսկայայի անունը նույնն է, ինչ եզի առջև կարմիր կտորը, - միևնույն կուրությանն է բերում...

Մի քիչ չխառնեցի՞ր ալիքները, եղբայրս... Չշտապեցի՞ր արդյոք հոյակապ պատկերասրահովդ... Չէ, նենց լավ տժժացրեցիր, բան չունեմ ասելու, բայց արդյո՞ք տեղին էր և, ամենակարևորը` տեղում...

Եթե հանկարծ մի օր որոշեմ լսել "սիրալիր" բացատրություններդ իմ կողմից շատ հարգված Բլավատսկայայի մասին, խոստանում եմ թեմա բացել հենց նրա մասին, և նույնիսկ մի երկու թարգմանություններ էլ տեղադրել: Բայց արդյո՞ք ես ուզում եմ դա... ի՞նչ պետք է ասես ինձ նրա մասին, ինչին տեղյակ չեմ: Հասկանում եմ, նրա տասնյակ հազարանոց էջեր կազմող գրական ժառանգությունից գոնե մի երկու տասնյակ էջ կարդացած լինեիր ու որոշեիր դրա մասին խոսել... Բայց դու պետք է կրկնես էն ապուշների դուրս տված հիմարությունները, ովքեր ջանք չեն խնայել վատաբանելու այդ կնոջը: Կներես, ես դա չեմ ուզում, Ռուֆ ջան: Ոչ ուզում եմ պաշտպանել նրան, ոչ ուզում եմ հակաճառել քեզ, ոչ ուզում եմ իմ ասածը պնդել... Ժամանակ չունեմ, հավես չունեմ, համարում եմ, որ այդ դեպքում արդեն իրոք որ, հիմարությամբ կզբաղվեի...

Որովհետև քեզպեսների Բլավատսկայային վարկաբեկելը գիտե՞ս ինչի է նման... Դա նույնն է, որ վերցնես մի դույլ աղբաջուր, շպրտես վերև ու համարես, որ երկինքը կեղտոտեցիր...
Իսկ այդ նույն աղբաջրից կեղտոտվելու շատ ավելի մեծ հավանականություն ունես հենց ինքդ...


Բայց խնդրում եմ, մի կողմ դիր ատելությունդ Բլավատսկայայի հանդեպ, բացիր աչքերդ ու նայիր բացածս թեմայի վերնագրին. "Ինչ գիտենք կամ չգիտենք մեր մասին":

Ի՞նչ կապ ունի սրա հետ Բլավատսկայան:

Ես քեզ առաջարկում եմ ինձ արտակարգ հետաքրքիր թվացած մի նորություն իմ ու քո սեփական ազգի, իմ ու քո սեփական լեզվի վերաբերյալ: Մի՞թե քեզ ամեն քայլափոխիդ չորս կողմից զզվացրել են հայտարարություններով, որ քո լեզուն, ուշադրություն դարձրու, ոչ թե դու, այլ ուրիշները, Սուրբ Լեզու են համարել, այնքան սուրբ, որ "մոգերին սովորեցրել են այդ լեզվին"... Մի՞թե այնքան անհետաքրքիր է քեզ համար այս նորությունը քո իսկ մասին, որ նույնիսկ այդ հանգամանքը գոնե մի փոքր շնորհակալության չի արժանացում այդ կնոջը քո առջև, այլ հակառակը, դրդում է հերթական շան լափը թափել նրա գլխին: Նույնիսկ այն ժամանակ, որ նրա մասին բոլորովին խոսք չի գնում:

Ախր լավ, գոնե դա նրա հնարածը լիներ... Բայց մարդը նույնիսկ աղբյուրն է հիշատակում` ես ստուգեցի, կա նման մարդ ասորեագետ, Sir Henry Rawlinson, 1st Baronet, ունի այդ թեմաներով ոչ թե մեկ աշխատություն, - գնա կարդա ու նրան քրֆիր, Ռուֆ ջան... Իսկ կոնկրետ այս դեպքի համար, ինչպես և ուրիշ դեպքերի համար էլ, - Բլավատսկայան ոչինչ չի հորինել... Չես պատկերացնի, թե քանի անգամներ եմ ստուգել նրա ասածները. այն սկզբնաղբյուրները, որոնք գտել եմ, լրիվ համապատասխանել է նրա ասածներին:

Եթե մեր մասին (հայերի, հայող լեզվի) ասելու բան ունես, եկ խոսենք: Թե Բլավատսկայայի թեման ես ուզում շարունակել, ուրեմն ոչ այստեղ, լա՞վ... Գնա, թեմա բացիր, ու հնարավորինս կփորձեմ քեզ այնտեղ բավարարել: Իսկ այստեղ... կխնդրեի թեմային անհամապատասխան պատկերասրահդ էլ փակեիր... Առանց նեղանալու, լա՞վ...

[StrangeLittleGirl]

Սամ, ես մինչև հիմա Բլավատսկայայի մենակ անունն եմ լսել, առանձնապես չեմ խորացել, թե ինքն ինչ ա ասել, ինչ՝ չէ: Ես չգիտեմ՝ դու ինչ աղբյուրներ ես ստուգում ու ովքեր են էդ իրա սկզբնաղբյուրները, բայց մենակ էդ մի քանի տող բանը, որ դրել էիր, լրիվ հերիք էր պատկերացում կազմելու համար, որ իրա արտահայտած մտքերը լուրջ չեն: Էդ տեքստը շատ հակալեզվաբանական ա, շատ:

Իսկ եթե ուզում ես հայերենից խոսենք, ապա խնդրեմ: Բան չունեմ ասելու, հայերենը հետաքրքիր լեզու ա, ինչպես և հետաքրքիր լեզուներ են եբրայերենը, հինդին, իսպաներենը, ռառոտոնգանը, գրինլանդերենը, սվահիլին ու ընդհանրապես երկրագնդի վրա գոյություն ունեցող ցանկացած լեզու: Բայց Աստված չանի, Բլավտսկայայի նման մեկը հայտնվի ու որոշի, որ հայերենը գոյություն չունեցող լեզու ա, հաստատ կկարողանա հայերենի համար նույն փաստարկները բերել, ինչ Բլավատսկայան՝ եբրայերենի համար:

Սամ, հայերենը հնդեվրոպական լեզու ա, դրանում կասկած չկա, վաղուց են արդեն լեզվաբաններն ընդհանուր հայտարարի եկել: Էդ նշանակում ա, որ հունարենի, անգլերենի, լիտվերենի, ռուսերենի ու լիքը այլ լեզուների պես առաջացել ա մեկ հնդեվրոպական նախալեզվից: Բայց ինքն իրանով ահագին հետաքրքիր լեզու ա հայերենը, որովհետև հարևան ոչ հնդեվրոպական լեզուներից լիքը ազդեցություններ ա կրել (մասնավորապես, սեմական ու հարավկովկասյան): Հայերենը (կարծեմ) մոտ 1000 բնիկ բառարմատ ունի, այսինքն՝ բառարմատներ, որոնք հենց հնդեվրոպական նախալեզվից են եկել: Իսկ բառապաշարի մնացած մասը կա՛մ իրանական փոխառություններ են (այսինքն՝ բառեր, որոնք պարսկերենում բնիկ են, եկել են հնդեվրոպական նախալեզվից, դարձել պարսկերեն բառ, հետո մտել հայերեն), կա՛մ թուրքական, կա՛մ այլ լեզուներից եկած:

Էնպես որ, եթե դու Բլավատսկայային երկինք ես բարձրացնում, պատրաստ եղիր, որ կարող ա իրա նման անտիհայ մեկը հայտնվի ու նույն բաները հայերենի մասին ասի: Դուրդ կգա՞:

[Sambitbaba]

Սամ, ես մինչև հիմա Բլավատսկայայի մենակ անունն եմ լսել, առանձնապես չեմ խորացել, թե ինքն ինչ ա ասել, ինչ՝ չէ: Ես չգիտեմ՝ դու ինչ աղբյուրներ ես ստուգում ու ովքեր են էդ իրա սկզբնաղբյուրները, բայց մենակ էդ մի քանի տող բանը, որ դրել էիր, լրիվ հերիք էր պատկերացում կազմելու համար, որ իրա արտահայտած մտքերը լուրջ չեն: Էդ տեքստը շատ հակալեզվաբանական ա, շատ:

Իսկ եթե ուզում ես հայերենից խոսենք, ապա խնդրեմ: Բան չունեմ ասելու, հայերենը հետաքրքիր լեզու ա, ինչպես և հետաքրքիր լեզուներ են եբրայերենը, հինդին, իսպաներենը, ռառոտոնգանը, գրինլանդերենը, սվահիլին ու ընդհանրապես երկրագնդի վրա գոյություն ունեցող ցանկացած լեզու: Բայց Աստված չանի, Բլավտսկայայի նման մեկը հայտնվի ու որոշի, որ հայերենը գոյություն չունեցող լեզու ա, հաստատ կկարողանա հայերենի համար նույն փաստարկները բերել, ինչ Բլավատսկայան՝ եբրայերենի համար:
...

Էնպես որ, եթե դու Բլավատսկայային երկինք ես բարձրացնում, պատրաստ եղիր, որ կարող ա իրա նման անտիհայ մեկը հայտնվի ու նույն բաները հայերենի մասին ասի: Դուրդ կգա՞:

Բյուր, երբեք մտքովս չէր անցնի, որ քեզ համար նույնպես առանձին պետք էր նշել, որ այս թեման Բլավատսկայայի մասին չի: Բլավատսկայային երկինք բարձրացնելու միտքդ, ճիշտն ասած, դուրս եկավ, ու չնայած մինչև այժմ այդ չեմ արել, բայց և այնպես կարելի է մտածել: Բայց դրա պատճառը ոչ մի դեպքում նրա` հայերին գովաբանելն ու հրեաներին վատաբանելը չի լինի, որովհետև ես ոչ հրեատյաց եմ, ոչ էլ հայամոլ: Ուղղակի մի բան գիտեմ հաստատ, որ, անկախ իր մասին իրականության հազարապատիկ խեղաթյուրումների, այդ կինն իր ամբողջ կյանքը դրել է մարդկությանը ծառայեցնելու համար:

Ուրեմն, կրկնում եմ նորից. Բյուր, այս թեման Բլավատսկայայի մասին չի: Չուկ, այս թեման Բլավատսկայայի մասին չի: Մյուսներ, ովքեր ցանկություն կունենան գալ և իրենց բաժին աղբը թափել այստեղ. այս թեման Բլավատսկայայի մասին չի:

Այս թեման բացելու ոտնձգությանս միակ նպատակն էր. խոսել մեր մասին, հայերի մասին, այնպիսի բաներից, որոնց մասին մենք, կամ մեզանից շատերը, կամ մեզանից ոմանք, - չը-գի-տեն: Վաղուց ցանկություն ունեի նման մի թեմա բացելու, բայց միշտ վախենում էի, որ իզուր ժամանակ եմ վատնելու... ինչն այսօր, ցավոք, փաստացիորեն ապացուցվեց... Բայց էս երկու օրը մեկը մյուսին հաջորդեցին երկու, ինձ շատ հետաքրքրական թվացող դեպքեր, ու ես համարեցի, որ երևի թե ժամանակն է կուլ տալ վախս ու թեման այնուամենայնիվ բացել: Հիշատակածս այս չարաբաստիկ գրառումը երկրորդ դեպքն էր, իսկ առաջինը...

Բլավատսկայայի այդ տողերը կարդալուս նախորդ օրը մի հաճախորդիս հետ զրույցի ընթացքում պարզեցի, որ ինքը հրեա է: Այսինքն, ոչ, ավելի շուտ, ինքը պարզեց, որ ես հայ եմ ու սկսեց խոսել հայերի ու հրեաների մասին: Բավականին հետաքրքիր զրույց էր, ճիշտն ասած, բայց վերջում նա ուղղակի շշմեցրեց ինձ հայտարարությունով, որ. իվրիտից առաջ հրեաները խոսել են արամեերենով... Այդքանը ես էլ գիտեի, ինչպես նաև, որ Հիսուսի մայրենի լեզուն էլ եղել է արամեերենը, որ գնոստիկները նույնպես խոսել ու գրել են արամեերեն, որ ընդհանրապես, այն ժամանակներում այդ տարածքներում համարյա բոլորի համար (եգիպտացիներ էլ, շումերներ էլ ու մնացած այլոք), - արամեերենը եղել է ընդհանուր` կապի, նամակագրության և այլի միջոց: Շշմեցնողը` հրեա խաճախորդիս հաջորդ նախադասությունն էր, որ. արամեերենը` մեր, հայերիս լեզուն է...

Հարսս` եղբորս կինը, - հայագետ է: Ժամանակին նա ինչ-որ բաներ ասում էր այս մասին: Բայց ես երբեք առանձնապես բանի տեղ չեմ դրել դա, համարելով հերթական հայկական ճոռոմություն: Բայց որ հրեան ինքը պնդի այդ, ընդ որում այն ժամանակ, երբ նրան այդ մասին ոչ ոք չի խնդրել...

Հետո հիշեցի, թե ինչպես, տարիներ առաջ, եգիպտացի մի պատմաբան, տեսնելով կողքիս դրած իրենց "Մեռյալների գիրքը", որ նոր էի գնել այն ժաքմանակ ու կարդում էի տաքսու մեջ, սկսեց պատմել ինձ այն մասին, որ Եգիպտոսը մեծ հարգանքով է վերաբերվել Հայաստանին, նույնիսկ ահագին բաներ վերցրել ու սովորել են Հայերից, այդ թվում` անիվն ու ձին: Եվ ասաց, որ նրանք մեզ կոչում էին ոչ թե Հայաստան, այլ Հյուսիսի Երկիր: Իսկ հետո, երբ վերջին անգամ վերընթերցում էի Աստվածաշունչը, որտեղ ամեն քայլափոխի խոսվում է ինչ-որ Հյուսիսի Երկրի մասին, սկսեցի արդեն ինքս մտածել, որ հնարավոր չէ՞ արդյոք, որ խոսքը նորից մեր մասին է գնում, իսկ մենք, սկսած ռուսներից ու վերջացրած անգլիացիներով, ում մասին ասես կարող ենք մտածել, բայց միայն թե ոչ մեր մասին, - դրանից մենք խորշում ենք, ինչպես թուրքը խոզի մսից:

Էս հրեայի հետ զրույցից հետո ես, իհարկե, սկսեցի փորփրել համացանցը: Տեղեկություններն արամեերենի մասին: Չէ, ինչպես միշտ, հայերի մասին ոչինչ չի ասվում... Բայց գիտե՞ս, ինչն է հետաքրքիր, Բյուր ջան... Ասվում է, որ արամեերեն խոսում էին համարյա բոլոր մեզ հայտնի ու անհայտ ժողովուրդներն այդ տարածքում, իսկ մեր մասին` ոչ մի խոսք... Ինչու՞: Իսկ մենք ու՞ր էինք: Ինչու՞ մենք էլ չէինք օգտագործում այդ լեզուն: Ախր էնպես էի չի դրված հարցը, որ այն ժամանակներում Հայաստան-բան գոյություն չուներ: Որովհետև համարյա ամեն տեղ էլ կրկնվում է. "այսինչ տեղից` մինչև Հայաստանի սահմանն ընկած տարածքում, յուրաքանչյուր իրեն հարգող երկիր խոսում էր արամեերեն": Իսկ ինչու՞ հայերը` ոչ: Պատճառը ո՞րն է, որ հայերի մասին չեն խոսում: Միգուցէ դա ընդամենը մեկ պատճա՞ռ ունի, այս հրեա հաճախորդիս ասա՞ծը, և հենց այդ դեպքում է, որ լրիվ բնական է չհիշատակել, որ հայերը նույնպես արամեերեն էին խոսում, քանի որ այն ժամանակներում բոլորին քաջ հայտնի էր, որ արամեերենը հենց նրա՞նց լեզուն է...

Դու պատկերացնու՞մ ես այսօր, որ ԱՄՆ բոլոր նահանգները խոսեն անգլերեն, իսկ Կալիֆորնիան, օրինակ, խոսի ուրիշ լեզվով... Մի՞թե աբսուրդ չի լինի դա: Կամ պատկերացրու մի այլ տարբերակ. մի երկու հազար տարի հետո մի ուրիշ Բյուր գիտական փաստեր է բերում, որ Եվրոպայում շատ երկրներ` Ֆրանսիան, Գերմանիան, Իսպանիան, Իտալիան և այլն, որպես ընդհանուր լեզու օգտագործել են անգլերենը: Բայց, քանի որ չկան փաստեր, որ անգլիացիներն էլ որպես ընդհանուր լեզու օգտագործել են անգլերենը, այդ վերոհիշյալ Բյուրն սկսում է պնդել, որ անգլիացիներն անգլերեն չեն խոսացել, և անգլերեն բառերն էլ, իմիջիայլոց, վերցրել են անգլերեն օգտագործող ֆրանցիացիներից, իտալացիներից և այլոց, իսկ սեփական անգլերեն երբեք չեն էլ ունեցել... Ինչը շատ գիտականորեն պնդում ես դու այսօր.

Սամ, հայերենը հնդեվրոպական լեզու ա, դրանում կասկած չկա, վաղուց են արդեն լեզվաբաններն ընդհանուր հայտարարի եկել: Էդ նշանակում ա, որ հունարենի, անգլերենի, լիտվերենի, ռուսերենի ու լիքը այլ լեզուների պես առաջացել ա մեկ հնդեվրոպական նախալեզվից: Բայց ինքն իրանով ահագին հետաքրքիր լեզու ա հայերենը, որովհետև հարևան ոչ հնդեվրոպական լեզուներից լիքը ազդեցություններ ա կրել (մասնավորապես, սեմական ու հարավկովկասյան): Հայերենը (կարծեմ) մոտ 1000 բնիկ բառարմատ ունի, այսինքն՝ բառարմատներ, որոնք հենց հնդեվրոպական նախալեզվից են եկել: Իսկ բառապաշարի մնացած մասը կա՛մ իրանական փոխառություններ են (այսինքն՝ բառեր, որոնք պարսկերենում բնիկ են, եկել են հնդեվրոպական նախալեզվից, դարձել պարսկերեն բառ, հետո մտել հայերեն), կա՛մ թուրքական, կա՛մ այլ լեզուներից եկած:

Իմիջիայլոց, հայերի վզին լեզվագողի այդ բարդ աշխատանքը փաթաթելու փոխարեն, ավելի հեշտ չէ՞ր լինի ենթադրել, որ ոչ թե հայերն են սեփականացրել ուրիշների տարբեր լեզուները, այլ շատ լեզուներ ժամանակին օգտվել են միևնույն մեկ լեզվից, և մինչև օրս էլ իրենց մեջ պահապանել են այդ լեզվի կռճոններ:

Ինչը հենց հիշատակեց նույն խեղճ Բլավատսկայան և ինչին ձեզանից ոչ ոք չբարեհաճեց ուշադրություն դարձնել.

Այլ խոսքերով ասած, դրանք այն արիացիներն էին, ում լեզվի հետ նմանապես կապված է նաև մեր սլավոնական լեզվի ծագումը:

[StrangeLittleGirl]

Բյուր, երբեք մտքովս չէր անցնի, որ քեզ համար նույնպես առանձին պետք էր նշել, որ այս թեման Բլավատսկայայի մասին չի: Բլավատսկայային երկինք բարձրացնելու միտքդ, ճիշտն ասած, դուրս եկավ, ու չնայած մինչև այժմ այդ չեմ արել, բայց և այնպես կարելի է մտածել: Բայց դրա պատճառը ոչ մի դեպքում նրա` հայերին գովաբանելն ու հրեաներին վատաբանելը չի լինի, որովհետև ես ոչ հրեատյաց եմ, ոչ էլ հայամոլ: Ուղղակի մի բան գիտեմ հաստատ, որ, անկախ իր մասին իրականության հազարապատիկ խեղաթյուրումների, այդ կինն իր ամբողջ կյանքը դրել է մարդկությանը ծառայեցնելու համար:

Ուրեմն, կրկնում եմ նորից. Բյուր, այս թեման Բլավատսկայայի մասին չի: Չուկ, այս թեման Բլավատսկայայի մասին չի: Մյուսներ, ովքեր ցանկություն կունենան գալ և իրենց բաժին աղբը թափել այստեղ. այս թեման Բլավատսկայայի մասին չի:

Սամ, ախր հետաքրքիրն ես: Թեման բացում ես, Բլավատսկայայից ծավալուն մեջբերում դնում, հարցնում՝ ինչ կարծիքի եք դրա մասին, հետո ասում, որ իրա մասին չի՞: Եթե ուզում ես իրոք հայերի ու հայերի ծագման մասին խոսել, ապա գուցե թեկուզ էլի ոչ գիտական, բայց գոնե ալտերնատիվ կարծիքնե՞ր դնես:

Ինչ վերաբերում ա Բլավատսկայային երկինք հանելուն, դու ինքդ ես դա մի քանի գրառում վերև արել՝ Ռուֆի մեկնաբանությունները համեմատելով կեղտոտ ջուր երկինք շպրտելու հետ (ի դեպ, իմ կարծիքով, բավական վիրավորական համեմատություն ես արել):

Այս թեման բացելու ոտնձգությանս միակ նպատակն էր. խոսել մեր մասին, հայերի մասին, այնպիսի բաներից, որոնց մասին մենք, կամ մեզանից շատերը, կամ մեզանից ոմանք, - չը-գի-տեն: Վաղուց ցանկություն ունեի նման մի թեմա բացելու, բայց միշտ վախենում էի, որ իզուր ժամանակ եմ վատնելու... ինչն այսօր, ցավոք, փաստացիորեն ապացուցվեց... Բայց էս երկու օրը մեկը մյուսին հաջորդեցին երկու, ինձ շատ հետաքրքրական թվացող դեպքեր, ու ես համարեցի, որ երևի թե ժամանակն է կուլ տալ վախս ու թեման այնուամենայնիվ բացել: Հիշատակածս այս չարաբաստիկ գրառումը երկրորդ դեպքն էր, իսկ առաջինը...

Բլավատսկայայի այդ տողերը կարդալուս նախորդ օրը մի հաճախորդիս հետ զրույցի ընթացքում պարզեցի, որ ինքը հրեա է: Այսինքն, ոչ, ավելի շուտ, ինքը պարզեց, որ ես հայ եմ ու սկսեց խոսել հայերի ու հրեաների մասին: Բավականին հետաքրքիր զրույց էր, ճիշտն ասած, բայց վերջում նա ուղղակի շշմեցրեց ինձ հայտարարությունով, որ. իվրիտից առաջ հրեաները խոսել են արամեերենով... Այդքանը ես էլ գիտեի, ինչպես նաև, որ Հիսուսի մայրենի լեզուն էլ եղել է արամեերենը, որ գնոստիկները նույնպես խոսել ու գրել են արամեերեն, որ ընդհանրապես, այն ժամանակներում այդ տարածքներում համարյա բոլորի համար (եգիպտացիներ էլ, շումերներ էլ ու մնացած այլոք), - արամեերենը եղել է ընդհանուր` կապի, նամակագրության և այլի միջոց: Շշմեցնողը` հրեա խաճախորդիս հաջորդ նախադասությունն էր, որ. արամեերենը` մեր, հայերիս լեզուն է...

Հարսս` եղբորս կինը, - հայագետ է: Ժամանակին նա ինչ-որ բաներ ասում էր այս մասին: Բայց ես երբեք առանձնապես բանի տեղ չեմ դրել դա, համարելով հերթական հայկական ճոռոմություն: Բայց որ հրեան ինքը պնդի այդ, ընդ որում այն ժամանակ, երբ նրան այդ մասին ոչ ոք չի խնդրել...

Էլի արի խոսենք, Սամ ջան: Ու կարծում եմ՝ արժե խոսել էս թեմաներով, ի վերջո ցույց տալ, թե որն է իսկական գիտականը, որը՝ պսևդոգիտական, որ թացը չորի հետ չխառնվի: Ինչ վերաբերում ա արամեերենին, ապա շատ սիրուն ա, որ հրեա հաճախորդդ նման հայտարարություն ա արել, մեր ազգային ինքնասիրությունը շոյվում ա, բայց որ ինքը տենց բան ա ասել, դա դեռ չի նշանակում, որ ճիշտ ա: Արամեերենը հստակ սեմական լեզու ա, հայերենը՝ հնդեվրոպական: Դրանում կասկած չկա: Հակառակը պնդելն անհեթեթություն ա: Ուղղակի հայերենի անուներից մեկն արամերենն ա, մի տառի տարբերություն, բայց ահագին շփոթությունների պատճառ ա դառնում:

Հետո հիշեցի, թե ինչպես, տարիներ առաջ, եգիպտացի մի պատմաբան, տեսնելով կողքիս դրած իրենց "Մեռյալների գիրքը", որ նոր էի գնել այն ժաքմանակ ու կարդում էի տաքսու մեջ, սկսեց պատմել ինձ այն մասին, որ Եգիպտոսը մեծ հարգանքով է վերաբերվել Հայաստանին, նույնիսկ ահագին բաներ վերցրել ու սովորել են Հայերից, այդ թվում` անիվն ու ձին: Եվ ասաց, որ նրանք մեզ կոչում էին ոչ թե Հայաստան, այլ Հյուսիսի Երկիր: Իսկ հետո, երբ վերջին անգամ վերընթերցում էի Աստվածաշունչը, որտեղ ամեն քայլափոխի խոսվում է ինչ-որ Հյուսիսի Երկրի մասին, սկսեցի արդեն ինքս մտածել, որ հնարավոր չէ՞ արդյոք, որ խոսքը նորից մեր մասին է գնում, իսկ մենք, սկսած ռուսներից ու վերջացրած անգլիացիներով, ում մասին ասես կարող ենք մտածել, բայց միայն թե ոչ մեր մասին, - դրանից մենք խորշում ենք, ինչպես թուրքը խոզի մսից:

Է հա, շատ լավ ա, որ եգիպտացիները վախտին մեզ հարգանքով են վերաբերվել: Իսկ պարսիկները մինչև հիմա էլ հարգանքով են վերաբերվում: Բայց էկեք նենց անենք, որ մյուսներն էլ հարգանքով վերաբերվեն, հա՞: Իսկ էսպիսի պսևդոգիտական բաներ տարածելով մենք ընդամենը նվազեցնում ենք հարգանքը մեր նկատմամբ ու ծաղրի առարկա դառնում: Ի դեպ, ինտերնետում հիմա ադրբեջանական պատմության դասագրքից հատված ա պտտվում, որտեղ իրանք Ամերիկայի հայտնագործությունը Ադրբեջանի հետ են կապում: Սաղ հռհռոցները դրած ման են գալիս: Պատկերացրու՝ նույն ծիծաղելի վիճակում հայտնվում ենք մենք, երբ նմանատիպ հակագիտական պնդումներ ենք անում:

Աստվածաշնչում Հայաստանը հիշատակվում ա, դա նորություն չի: Ու դա բնական բան ա, որովհետև էնտեղ նկարագրվող աշխարհաքաղաքական դիրքում Հայաստանն ինչ-որ դեր խաղացել ա:

Էս հրեայի հետ զրույցից հետո ես, իհարկե, սկսեցի փորփրել համացանցը: Տեղեկություններն արամեերենի մասին: Չէ, ինչպես միշտ, հայերի մասին ոչինչ չի ասվում... Բայց գիտե՞ս, ինչն է հետաքրքիր, Բյուր ջան... Ասվում է, որ արամեերեն խոսում էին համարյա բոլոր մեզ հայտնի ու անհայտ ժողովուրդներն այդ տարածքում, իսկ մեր մասին` ոչ մի խոսք... Ինչու՞: Իսկ մենք ու՞ր էինք: Ինչու՞ մենք էլ չէինք օգտագործում այդ լեզուն: Ախր էնպես էի չի դրված հարցը, որ այն ժամանակներում Հայաստան-բան գոյություն չուներ: Որովհետև համարյա ամեն տեղ էլ կրկնվում է. "այսինչ տեղից` մինչև Հայաստանի սահմանն ընկած տարածքում, յուրաքանչյուր իրեն հարգող երկիր խոսում էր արամեերեն": Իսկ ինչու՞ հայերը` ոչ: Պատճառը ո՞րն է, որ հայերի մասին չեն խոսում: Միգուցէ դա ընդամենը մեկ պատճա՞ռ ունի, այս հրեա հաճախորդիս ասա՞ծը, և հենց այդ դեպքում է, որ լրիվ բնական է չհիշատակել, որ հայերը նույնպես արամեերեն էին խոսում, քանի որ այն ժամանակներում բոլորին քաջ հայտնի էր, որ արամեերենը հենց նրա՞նց լեզուն է...

Սամ, պատճառը մեկն ա ու շատ ավելի սիրուն ա. որովհետև հայերը հայերեն էին խոսում: Մի հատ նայի, դա ավելի սիրուն չի՞: Բոլորը խոսում էին էլիտայի լեզվով, իսկ հայերն ունեին իրենցը: Արի գանք մեր օրեր: Սովետում էսպես կոչված բոլոր իրենց հարգող մարդիկ ռուսերեն էին խոսում: Բայց Հայաստանն ու Վրաստանը միակ սովետական հանրապետություններն էին, որ ռուսերենի կողքին իրենց լեզուները կարողացան պետական լեզու սարքել: Դա ավելի սիրուն չի՞: Դա ավելի հարգանքի արժանի չի՞: Հատկապես, երբ դա իրական ա, դա փաստ ա, դա տենց ա:

Դու պատկերացնու՞մ ես այսօր, որ ԱՄՆ բոլոր նահանգները խոսեն անգլերեն, իսկ Կալիֆորնիան, օրինակ, խոսի ուրիշ լեզվով... Մի՞թե աբսուրդ չի լինի դա: Կամ պատկերացրու մի այլ տարբերակ. մի երկու հազար տարի հետո մի ուրիշ Բյուր գիտական փաստեր է բերում, որ Եվրոպայում շատ երկրներ` Ֆրանսիան, Գերմանիան, Իսպանիան, Իտալիան և այլն, որպես ընդհանուր լեզու օգտագործել են անգլերենը: Բայց, քանի որ չկան փաստեր, որ անգլիացիներն էլ որպես ընդհանուր լեզու օգտագործել են անգլերենը, այդ վերոհիշյալ Բյուրն սկսում է պնդել, որ անգլիացիներն անգլերեն չեն խոսացել, և անգլերեն բառերն էլ, իմիջիայլոց, վերցրել են անգլերեն օգտագործող ֆրանցիացիներից, իտալացիներից և այլոց, իսկ սեփական անգլերեն երբեք չեն էլ ունեցել... Ինչը շատ գիտականորեն պնդում ես դու այսօր.

Սովետի օրինակը բերեցի: Ինչու՞ ես հեռու գնում, Կանադան վերցրու: Բոլոր նահանգները խոսում են անգլերեն, իսկ Քվեբեկը՝ ֆրանսերեն: Պատկերացնու՞մ ես Քվեբեկի համար ինչ վիրավորական կլինի, եթե հազար տարի հետո սկսեն պնդել, որ իրանք էլ են անգլերեն խոսել:

Ես որտե՞ղ եմ պնդել, թե սեփական անգլերեն երբեք չեն ունեցել: Անգլերենը չի ամաչում փոխառություններից, ցածր բան չի համարում, դրա համար էսօր էդ աստիճանի հարուստ ու խայտաբղետ լեզու ա: Անգլերենի բառապաշարի յոթանասուն տոկոսը ֆրանսերենից փոխառություններ են, բայց եթե դու շատ զարգացած ես, գիտես նաև դրանց գերմանական ծագման համարժեքները:

Իմիջիայլոց, հայերի վզին լեզվագողի այդ բարդ աշխատանքը փաթաթելու փոխարեն, ավելի հեշտ չէ՞ր լինի ենթադրել, որ ոչ թե հայերն են սեփականացրել ուրիշների տարբեր լեզուները, այլ շատ լեզուներ ժամանակին օգտվել են միևնույն մեկ լեզվից, և մինչև օրս էլ իրենց մեջ պահապանել են այդ լեզվի կռճոններ:

Ինչը հենց հիշատակեց նույն խեղճ Բլավատսկայան և ինչին ձեզանից ոչ ոք չբարեհաճեց ուշադրություն դարձնել.

Ո՞վ ա ասում, թե հայերը լեզվագող են: Սամ, ասելը, թե հայերենում լիքը փոխառություններ կան պարսկերենից, դա բնավ չի նշանակում, որ հայերը լեզվագող են: Բոլոր լեզուներն էլ փոխազդում են, իրարից բառեր ու քերականական ձևեր վերցնում: Պարսկերենն ու թուրքերենն էլ հայերենից ունեն փոխառություններ: Դրա մեջ վատ բան չկա, նորմալ լեզվաբանական ընթացք ա:

Դե լավ, որ էդքան ուզում ես, Բլավատսկայայի վերջին ասածին էլ ուշադրություն դարձնեմ: Մի սխալ, մի սուտ էլ դա ա, որովհետև սլավոնական լեզուները, ինչպես և հայերենը, առաջացել են հնդեվրոպական մայր լեզվից: Ուղղակի հայերենը հիմնական լեզվից ավելի շուտ ա անջատվել, քան բալթոսլավոնական ճյուղը: Իսկ հետագայում բաժանվել են բալթիկի ու սլավոնականի: Դրանք էլ իրենց հերթին են ճյուղավորվել: Ու նույնիսկ եթե աշխարհաքաղաքական իրավիճակին նայենք, սլավոնական լեզուները ոչ մի կերպ չէին կարող հայերենից առաջանալ: Իհարկե մեր ինքնասիրությունը շոյվում ա տենց բաներ լսելուց, բայց դրանք սխալ են: Էկեք ընդունենք ու մեզ չխայտառակենք աշխարհով մեկ:

[Chuk]

Չուկ, այս թեման Բլավատսկայայի մասին չի:

Սամ, ուրեմն հստակ ասեմ. իմ գրառումը Բլավատսկայայի մասին չի: Գուցե ամոթ ա, բայց ես իսկի չգիտեմ, թե ինքն ով ա: Ես խոսել եմ բացառապես իրա գրած հիմարության մասին: Գրվածի մասին: Հիմարության մասին: Տեքստի, ոչ թե անձի մասին: