Թզուկների քաղաքը
Անդվար թզուկը մյուս թզուկներից ոչնչով չէր տարբերվում: Ծերունական կնճռոտ դեմք, անճոռնիորեն ցցված կարմիր քիթ, մեկ զույգ մազմզոտ լոշտակ ականջներ և ջինջ կապույտ խորիմաստ աչքեր, որոնք, պետք է նկատել, նույնիսկ հիմարավուն թզուկների մոտ էլ նույնպիսի արտահայտություն ունեին: Սակայն ոմն Ռեյեդեկ, որն ըստ զանազան պնդումների երկու հարյուր ութսուն տարեկան էր և բնավ հիմար թզուկների թվին չէր պատկանում, մի առիթով ասել էր Անդվարին, որ նա հինավուրց առասպելական անուն է կրում, որի տերը անհամար հարստությունների տեր էր եղել և, կորցնելով իր գանձերը, անիծել էր դրանց հնարավոր տերերին: Թե որտեղից գիտեր Ռեյեդեկն այդ մասին` Անդվարն առայժմ չէր հարցրել: Մուրճ Ամրոց քաղաքում, որտեղ նրանք բնակվում էին, ոչ ոք այդպիսի բաներով չէր հետաքրքրվում: Թզուկներն այստեղ շատ գործնական էին, և լույսը բացվելուն պես քլունգն ու մուրճն ուսերին գնում էին դեպի Ոսկեջիղ լեռը, որտեղից ոսկի, արծաթ, պղինձ, այլ մետաղներ ու ծծումբ էին արդյունահանում:
Մուրճ Ամրոց քաղաքը սփռված էր մի բարեբեր և անհարթ թերակղզու ողջ երկայնքով և իր դիրքով իսկապես նման էր և՛ ամրոցի, և՛ թե մուրճի: Անծայրածիր ծովը երեք կողմից ողողում էր քաղաքի ափերը, հարավում արևի շողերի տակ պեծին էր տալիս վեհասքանչ Ոսկեջիղը: Հենց լեռներն ու ծովն էլ ամրոցի էին վերածել քաղաքը, իսկ ինչ վերաբերվում է մուրճի հետ նրա նմանությանը, ապա հյուսիսից հարավ ձգվող մասը՝ թերակղզին, մուրճի կոթն էր, իսկ լեռան ստորոտին բաժին ընկած հսկա թաղամասը, որտեղ ամենահարուստ թզուկներն էին բնակվում, իսկապես շատ նման էր երկսայր մուրճի, մի կողմը սրածայր՝ ժայռերը ճեղքելու, մյուսը՝ տափակ, հանքաքարերը մանրացնելու համար: Թզուկներն այդ մասին գիտեին անհիշելի ժամանակներից, այնպես որ վաղուց դադարել էին դրա վրա ուշադրություն դարձնել: Բացի այդ, թզուկն այն բանի համար չէ, որ Ոսկեջիղի լանջին կանգնած հիանա ծովի սքանչելի պատկերով ու խորհրդածի, թե իր հայրենի քաղաքը մուրճի է նման, թե քլունգի: Հանքահորերը կանչում էին նրանց դեպի իրենց խորհրդավոր ընդերքը գանձեր որոնելու, իսկ դա մի տենչանք էր, անզուսպ ցանկություն, որի կարոտից ամեն թզուկ կարող էր տոչորվել, հալումաշ լինել, նախանձի որդ ձեռք բերել. կարծում եք հե՞շտ է լեռնալանջին կանգնած անտարբեր հետևել, թե ինչպես է հարևան թզուկը հաճույքով պտտեցնում մուրճն ու քլունգը, և գուցե արդեն իրենով է արել Ոսկեջիղի անհամար գանձերը, ողջ վառվռուն նռնաքարը, նախշավոր մալախիտը, կանաչափայլ զմրուխտն ու արևաշող ադամանդը, որոնց մասին խոսվում էր հին զրույցներում: Անդվարը, մեր պատմության գլխավոր հերոսը, մի փոքր բացառություն էր կազմում իր եղբայրակիցների մեջ և հաճախ, շունչ առնելու պատրվակով, մինչև անգամ հատուկ դուրս էր գալիս իրեն պատկանող հանքից: Բայց թզուկին չես խաբի, թզուկը լուրջ, իրատես արարած է, որին խորթ, համենայն դեպս անհասկանալի են, և՛ հուսավառության անուրջներով մի փոքր տարվելու դրսևորումները, և՛ հիացական նվիրվածության բոլոր անիմաստ զեղումները: Ասենք ոչ մեկի գործը չէ, թե ով ինչով է զբաղվում, ու եթե ինչ որ մեկի խելքին փչել է աշխատելու փոխարեն հայացքը հառել դեպի անորոշ հեռուն, ու այդպիսի դիրքում մնալ ժամեր շարունակ… Ինչ արած, ուրեմն Մուրճ Ամրոցն էլ զերծ չէ երազող հիմար թզոկներից: Սակայն մի ոմն Լունդրե, որն Անդվարի հոր մահվանից հետո հանձն էր առել նրա խնամակալությունը, լուրթ հսկում էր, որպեսզի իր հանգուցյալ ընկերոջ միակ որդին, անբանության մեջ չկործանի իր կյանքը, որը գուցե մեծամեծ գործերի է նախասահմանված. գուցե հենց նա՞ է Ոսկեջիղի ընդերքում առաջինը փորել-հանելու առասպելական գանձը: Այդ պատճառով Լունդրեն, երբ վաղուց Անդվարի մուրճի ձայնը չէր առնում, իր որդիներից Նորդրիին կամ Վինին, իսկ երբեմն էլ դստերը, Նոլային, ամենախիստ հրահանգներով ուղարկում էր Ոսկեջիղի լանջին թիկն տված Անդվարի ետևից:
Թզուկները մարդահամար անցկացնելու սովորություն չունեին, բայց Մուրճ Ամրոցում, ըստ որոշ պնդումների՝ ամենաքիչը ութ հազար ժրաջան թզուկներ ու բարետես թզուկուհիներ էին ապրում: Ասենք, վերջին ժամանակներս նրանց թիվը կարծես զգալիորեն աճել էր. այդ էին վկայում Մուրճ Ամրոցի ոչ այնքան ընդարձակ հողերում ու Ոսկեջիղի ստորգետնյա խավար հանքերում տեղի ունեցող ոչ սակավ վեճ-վիճաբանությունները, որոնց թիվը օրըստօրե աճում էր: Այնպես որ, ավելի իրատես թզուկները գերադասում էին խորհրդածել տասը հազար թվի շուրջը, դե իսկ ամենահոռետեսները պարզապես համոզված էին, տասներկու հազար, ոչ մի թզուկ կամ թզկուհի պակաս, ու որ շուտով ոչ բոլորը տեղ կունենան արևի տակ: Սակայն թզուկների մեծ մասը օրն անցկացնում էր Ոսկեջիղ լեռան հանքերում և բոլորովին ժամանակ չուներ նման խորհրդածություններով տարվելու: Ապագան նրանց համար տվյալ օրն էր, առավոտվա ծեգից մինչև արեգակի մայր մտնելը, օրվա խորհուրդը՝ արդյունահանված ոսկին ու երկաթը: Իսկ որ Անծայրածիր ծովը՝ արևելքից, հյուսիսից և արևմուտքից էր խոչընդհոտում քաղաքին ծավալվել, իսկ Ոսկեջիղը մի հսկա պատնեշ էր հանդիսանում հարավում, նրանց բնավ չէր անհանգստացնում: Թզուկներն այստեղ ապրում էին անհիշելի ժամանակներից և սլանում էին դեպի անկռահելի ապագա, որը նրանց աչքերին հաճախ հառնում էր որպես մի գանձաշող պատրանք:
Այսպիսով՝ թզուկների քաղաքը աշխարհագրորեն կտրված էր այլ երկրամասերից ու նրանք ամիսներով մարդու երես չէին տեսնում, բայց դա քիչ շփման միակ պատճառը չէր: Մարդիկ խուսափում էին նրանցից, որովհետև թզուկների մասին զանազան անհավանական բաներ էին պատմում և գերբնական հատկություններ վերագրում: Միջին թզուկը կես մարդաբոյ հասակ ուներ, բայց երկու անգամ ծանր էր մարդուց և երեք անգամ ավելի ուժեղ: Նրանց մասին ասում էին նաև, որ ամեն թզուկ չարամիտ է, ագահ, նենգ, խորամանկ, կախարդությունների միջոցով կարող է մարդուն մուկ դարձնել և տիրապետում է անտեսանելի լինելու արվեստին: Դե իհարկե չարամիտ թզուկներ էլ կային, ագահ էլ, նենգ էլ, խորամանկ էլ, բայց բոլորը միասին վերցրած՝ շատ հազվադեպ: Ասենք, երբ խոսքը ոսկու կամ մեկ այլ գանձի էր վերաբերվում, բոլոր թզուկներն էլ միանման ագահ էին: Ինչ վերաբերվում է կախարդություններին և անտեսանելի դառնալուն, ապա այդպիսի բաները նույնքան անծանոթ էին նրանց, որքան՝ մարդկանց: Մարդիկ Մուրճ Ամրոց էին գալիս իրենց առագաստափայլ նավերով՝ հյուսիսից, արևելքից և արևմուտքից: Թե որքան ճանապարհ էին նրանք կտրում, որպեսզի այստեղ հասնեն՝ ոչ ոք լրջորեն չէր հետաքրքրվել: Դե իսկ Մուրճ Ամրոց հասած մարդիկ էլ խուսափողական ու կցկտուր պատասխաններ էին տալիս, որովհետև նրանք առաջինից մինչև վերջին մարդը վաճառականներ էին, իրենց արարմունքներում առաջնորդվում էին բացարձակապես հաշվարկով, իսկ գաղտնիքի բացահայտմանը կհետևեր առևտրի մենաշնորհի կորուստը, վերջինիս՝ նյութական ծանր վնասներ: Ավելի շատ տեղեկություններ կային հարավում բնակվող մարդկանց մասին, որոնց թզուկների հետ բաժանում էր մի անջուր անապատ, մի անանցանելի ճահիճ և մի թավ անտառ՝ բոլորն էլ չար ոգիներով ու դաժանամիտ արարածներով բնակեցված:
Դե իսկ անջուր անապատ հասնելու, անանցանելի ճահճուտի մասին մտածելու և թավ անտառի մասին երազելու համար նախ անհրաժեշտ էր հաղթահարել Ոսկեջիղի զառիթափ լանջերը և հավերժական ձյունով ծածկված բարձրաբերձ գագաթները, որը բոլորովին էլ հեշտ գործերից չէր: Թզուկներից ոմանք կատակով ասում էին, որ ավելի հեշտ է միջնաթափանց շաղափել Ոսկեջիղը և մյուս կողմից դուրս գալ լեռան հարավային լանջ, քան զառիվայր արահետներով թափանցել ձյունամրրիկների մեջ ու սառած թզուկե արձան կանգնեցնել այնտեղ: Չնայած անանցանելի տարածքներին, թզուկները շահավետ առևտուր էին անում նաև հարավի հետ: Կային արարածներ, որոնք կարողանում էին բարեհաջող հաղթահարել այդ մահաշունչ ուղին, որն անցնելու մասին թզուկները չէին ցանկանում անգամ մտածել: Դրանք ալերն էին, կես մարդկային, կես կենդանական կերպարանքով չար փռչոտ էակներ, որոնք իրենց չափսերով է՛լ ավելի փոքր էին, քան թզուկները, մի կարգին քաշ էլ չունեին, բայց այնուամենայնիվ Մուրճ Ամրոցի ողջամիտ թզուկները շատ ավելի զգուշություն էին ցուցաբերում նրանց, քան մարդկանց հետ իրենց հարաբերություններում: Անդվար թզուկը լսել էր նույն՝ երկուհարյուր ութսուն տարեկան Ռեյեդեկից, որը Մուրճ Ամրոցից դեպի հյուսիս և հարավ, արևելք և արևմուտք, աշխարհը բնակեցված է զանազան այլ արարածներով, ու որ Անծայրածիր ծովն իրականում բոլորովին էլ անծայրածիր չէ, բայց այնքան էլ չէր հավատում նրան: Ռեյեդեկի պատմածները չափազանցված, գունազարդված, ճշմարտությունից մի լայնարձակ տարածություն հեռացած էին լինում, այնպես որ գաղտնապահ մարդկանցից ու ստախոս ալերից հաճախ ավելի շատ բան կարելի էր իմանալ:
Պատմվում էր ինչ որ աճուճ-պաճուճների մասին, որոնք թզուկների պես կարճ էին, բայց ոչ նրանց պես թանձրամարմին և ուժեղ, ու երկաթ կռելուց էլ ոչ մի գաղափար չունեին: Փոխարենը նրանք տիրապետում էին գուշակության, հմայության և կախարդության արվեստին և հավասարը չունեին այդ ասպարեզում: Կային նաև զանազան վիշապներ ու գերբնական թռչյուններ, որոնց յոթ սարից այն կողմ կարելի էր հանդիպել, հսկաներ, անտառային, ճահճային և լեռնային ոգիներ, բոլորն էլ միայն իրենց բնորոշ հատկություններով, որպես կանոն՝ թզուկների նկատմամբ չարակամորեն տրամադրված: Իսկ թե ինչու նրանք չէին սիրում թզուկներին, քանզի ոչ թզուկներն էին նրանց տեսել, ոչ էլ՝ նրանք թզուկներին, ալերն ու մարդիկ նեղություն չէին կրում բացատրել, իսկ թզուկներն էլ առանձնապես հարցախեղդ չէին անում նրանց: Մուրճ Ամրոցում պարապ մարդ չկար այդպիսի անիրական բաներով զբաղվելու, ամեն ոք այստեղ իր գործով էր զբաղված, անչափ անհանգստացած էր, որ կողքի թզուկը հանկարծ առաջ չանցնի իրենից, այդ պատճառով գլուխ չէր կոտրում այդ ոչ հրատապ խնդիրը լուծելու վրա:
Պետք է նկատել, որ լեռան հյուսիսային լանջին մի ժամանակ խիտ անտառ էր եղել: Թզուկները համարյա կտրել էին ամբողջը ու քրքրելու աստիճան անցքեր բաց արել վրան: Լեռը հարուստ էր զանազան հանածոներով, ժամանակ առ ժամանակ թզուկներն անծանոթ մետաղներ էին հայտնաբերում, որոնց զարմանահրաշ հատկությունների հետ մեծ հետաքրքրասիրությամբ ծանոթանում էին իրենց սքանչելի դարբնոցներում: Կային լավ վառվող թերթաքարերի մի քանի տեսակներ և ածուխ, որոնք նույնպես շատ անհրաժեշտ հանածոներ էին թզուկի համար: Առանց վառելիքի վառարանը չի շիկանա, իսկ վառարանը դարբնոցի համար նույնն է, ինչ կենդանի արարածի համար սիրտը:
Ոսկեջիղի հանքահոր անցքերը, որոնց կարելի էր համարձակորեն քարանձավ-լաբիրինթոս անվանել, բավականաչափ խորն էին մխրճված լեռան մեջ և ամեն վայրկյան ենթարկված էին փուլ գալու վտանգին՝ այստեղ նույնիսկ թզուկների թանձր մարմինը չէր դիմանա ապառաժ քարերի, բազալտի ու գրանիտի կործանարար ուժին: Սակայն թզուկները քաջ էին, աշխատասեր և ագահ, այդ պատճառով նրանց մուրճերն ու քլունգները զրնգում էին Ոսկեջիղի ընդերքում առավոտից իրիկուն, ոսկի, արծաթ, պղինձ ու երկաթ հանում այնտեղից: Հին զրույցներում ասվում էր, որ ոսկու առավել հարուստ շերտերը ու նաև այնպիսի մետաղներ ու թանկագին քարեր, որոնք ուզածդ թզուկի միանգամից մեծահարուստ թզուկի կվերածեին, գտնվում էին լեռան հենց սրտում, իսկ քանի որ հարստանալու տենչով համակված էին Մուրճ Ամրոցի բոլոր տասը թե տասներկու հազար թզուկները, նրանց եռանդը օր օրի ավելանում էր, և գանձ գտնելու գողտրիկ երազանքը վաղուց աղետաբեր մոլուցքի էր վերածվել: Ճիշտ է, ոսկու հարուստ պաշարներ ու թանկագին քարեր դեռ ոչ մի թզուկի չէր հաջողվել հայտնաբերել, բայց աշխատանքն իզուր չէր անցնում, արդյունահանված ոչ սակավ մետաղները տեղափոխվում էր Մուրճ Ամրոցի ձուլարաններ, որտեղ թզուկ դարբինները նրանցից բազմաթիվ զարմանահրաշ առարկաներ էին կռում: Այս վերջին արհեստում նրանք մեծ բարձրունքների էին հասել, թզուկ դարբինների հռչակը թնդում էր աշխարհով մեկ: Ստանալով համաձուլվածքներ, որոնց մեջ գերակշռում էր այս կամ այն մետաղը, նրանք իրենց կռած մուրճերին ու քլունգներին, զենքերին ու կենցաղային զանազան իրերին զարմանալի դիմացկունություն էին հաղորդում: Թզուկի կռած մուրճի և քլունգի հարվածին չէր դիմանում նույնիսկ ապառաժ քարը, սրին՝ զրահ կամ վահան, դե իսկ ձիերի պայտերի մասին ընդունված էր ասել, որ հավերժ են, որովհետև դրանք ընդհանրապես չէին մաշվում:
Մեջբերել
Ապրեք, շատ լավն ա:
GriFFin-ի խոսքերից
Էջանիշներ