Ինչո՞ւ լինել լավը, եթե Աստված չկա

[Jarre]

Աստծուն հավատացողները հավանաբար մտածում են, որ մարդ իր բարոյականությամբ պարտական է Աստծուն։ Այլ կերպ ասած՝ չկա Աստված, չկա բարոյականություն։ Եթե չկա Աստված, ապա կարելի է անել ՑԱՆԿԱՑԱԾ բան։

Ավելին, կան մարդիկ, ովքեր եթե իմանան, որ Աստված վերևից իրանց չի նայում ու ահեղ ատյանի օրը իրանց սամասուդ չի անելու, էսօր մեծ սիրով կզբաղվեն դաժանությամբ։ Հիմնական պատճառը, որ առայժմ նրանց ետ է պահում դրանից դա Աստծու հանդեպ հավատն է։

Շատերը մեջ են բերում ՝ «եթե չկա Աստված, ապա ամեն բան թույլատրելի է» խոսքերը, որոնք հնչում են Դոստոևսկու «Կարամազով եղբարներ» վեպի Իվան Կարամազովի շուրթերից։ (մեր մեջ ասած, ես տենց էլ չհասկացա, Դոստոևսկին այդպես է մտածել, թե ոչ։ Բայց դե այս թեմայի կոնտեքստում դա այդքան էլ կարևոր չեմ համարում)։

Իսկ աթեիստները կամ կրոնի հանդեպ այլ տեսակետ ունեցող մարդիկ ունեն բազմաթիվ այլ պատճառներ լինելու լավը և օգտակար լինել իրենց շրջապատող աշխարհին և մարդկությանը։

-----------

Ի՞նչ տեսակետ ունես այս հարցի մասին դու։

Ահա որոշ հարցեր, որոնք իմ կարծիքով քեզ մոտ կարող են առաջացնել հետաքրքիր մտքեր։

Որքանո՞վ են փոխկապակցված Աստվածն ու մարդկային բարությունը։
Հնարավո՞ր է լինել լավը առանց Աստծու։
Աստծուն չհավատացողը կարո՞ղ է հավատացյալից ավելի լավը լինել։
Կարելի՞ է բարի լինել Առանց աստծու։ Կամ ՝ ինչո՞ւ լինել բարի, եթե չկա Աստված։
Ինչո՞ւ մարդկանց մեծ մասը որոշ հարցերում ունեն բարոյականության նույն զգացումը (օրինակ ՝ մարդասպանությունը, բռնաբարությունը, գողությունը վատ բաներ են։ Սովածին հաց տալը, հիվանդին բուժելը, հաշմանդամին օգնելը լավ բաներ են)։

Հասկանում եմ որ իմ օգտագործած «լավ», «բարոյականություն», «հավատացյալ», «չհավատացող» բառերը շատ ընդհանուր են և ոչ կոնկրետ, իսկ վերջին հարցերն էլ վիճելի (կա իրավիճակ, երբ մարդասպանությունը կարող ենք գնահատել, ոչ միայն որպես լավ բան, այլև որպես արժանիք։ Կա դեպք, երբ մարդուն չօգնելը դա հենց առաջին օգնությունն է, քանի որ հնարավորություն ենք տալիս նրան ինքնուրույն գտնել ելք և պայքարել իր կյանքի համար)։ Բայց ես այս ամենը գրել եմ հուսալով, որ ասելիքս հասկանալի է։

[VisTolog]

Աստծուն հավատացողները հավանաբար մտածում են, որ մարդ իր բարոյականությամբ պարտական է Աստծուն։ Այլ կերպ ասած՝ չկա Աստված, չկա բարոյականություն։ Եթե չկա Աստված, ապա կարելի է անել ՑԱՆԿԱՑԱԾ բան։

Ավելին, կան մարդիկ, ովքեր եթե իմանան, որ Աստված վերևից իրանց չի նայում ու ահեղ ատյանի օրը իրանց սամասուդ չի անելու, էսօր մեծ սիրով կզբաղվեն դաժանությամբ։ Հիմնական պատճառը, որ առայժմ նրանց ետ է պահում դրանից դա Աստծու հանդեպ հավատն է։

Շատերը մեջ են բերում ՝ «եթե չկա Աստված, ապա ամեն բան թույլատրելի է» խոսքերը, որոնք հնչում են Դոստոևսկու «Կարամազով եղբարներ» վեպի Իվան Կարամազովի շուրթերից։ (մեր մեջ ասած, ես տենց էլ չհասկացա, Դոստոևսկին այդպես է մտածել, թե ոչ։ Բայց դե այս թեմայի կոնտեքստում դա այդքան էլ կարևոր չեմ համարում)։

Իսկ աթեիստները կամ կրոնի հանդեպ այլ տեսակետ ունեցող մարդիկ ունեն բազմաթիվ այլ պատճառներ լինելու լավը և օգտակար լինել իրենց շրջապատող աշխարհին և մարդկությանը։

-----------

Ի՞նչ տեսակետ ունես այս հարցի մասին դու։

Ահա որոշ հարցեր, որոնք իմ կարծիքով քեզ մոտ կարող են առաջացնել հետաքրքիր մտքեր։

Որքանո՞վ են փոխկապակցված Աստվածն ու մարդկային բարությունը։
Հնարավո՞ր է լինել լավը առանց Աստծու։
Աստծուն չհավատացողը կարո՞ղ է հավատացյալից ավելի լավը լինել։
Կարելի՞ է բարի լինել Առանց աստծու։ Կամ ՝ ինչո՞ւ լինել բարի, եթե չկա Աստված։
Ինչո՞ւ մարդկանց մեծ մասը որոշ հարցերում ունեն բարոյականության նույն զգացումը (օրինակ ՝ մարդասպանությունը, բռնաբարությունը, գողությունը վատ բաներ են։ Սովածին հաց տալը, հիվանդին բուժելը, հաշմանդամին օգնելը լավ բաներ են)։

Հասկանում եմ որ իմ օգտագործած «լավ», «բարոյականություն», «հավատացյալ», «չհավատացող» բառերը շատ ընդհանուր են և ոչ կոնկրետ, իսկ վերջին հարցերն էլ վիճելի (կա իրավիճակ, երբ մարդասպանությունը կարող ենք գնահատել, ոչ միայն որպես լավ բան, այլև որպես արժանիք։ Կա դեպք, երբ մարդուն չօգնելը դա հենց առաջին օգնությունն է, քանի որ հնարավորություն ենք տալիս նրան ինքնուրույն գտնել ելք և պայքարել իր կյանքի համար)։ Բայց ես այս ամենը գրել եմ հուսալով, որ ասելիքս հասկանալի է։

Հիմնական պատճառը իմ կարծիքով ոչ թե հավատնա, որը նրանց հետա պահում վատ արարքներից, այլ Աստծո նկատմամբ վախը: Ցանկացած հավատացյալ իմ կարծիքով իր կյանքը ապրումա վախի մեջ մինչև կյանքի վերջ:

Որքանո՞վ են փոխկապակցված Աստվածն ու մարդկային բարությունը։

Վախի ազդեցության տակ հավատացյալ մարդ կարա և շատ լավը լինի, և շատ վատը:

Հնարավո՞ր է լինել լավը առանց Աստծու։

ԻՄՀԿ Աստծո հետ «լինողների» մեջ վատ մարդիկ շատ ավելին են: Աստված մի տեսակ զսպաշապիկ ոնց որ լինի իրեն հավատացողների համար:

Աստծուն չհավատացողը կարո՞ղ է հավատացյալից ավելի լավը լինել։

Երկու դեպքն էլ հնարավոր են:

Կարելի՞ է բարի լինել Առանց աստծու։ Կամ ՝ ինչո՞ւ լինել բարի, եթե չկա Աստված։

Ես չեմ տեսնում կապը Աստծո ու բարության մեջ:

Ինչո՞ւ մարդկանց մեծ մասը որոշ հարցերում ունեն բարոյականության նույն զգացումը (օրինակ ՝ մարդասպանությունը, բռնաբարությունը, գողությունը վատ բաներ են։ Սովածին հաց տալը, հիվանդին բուժելը, հաշմանդամին օգնելը լավ բաներ են)։

Որպես default ԻՄՀԿ կյանքի միջավայր, հասարակություն, շրջապատ, բնավորություն:

[Արէա]

Ինչո՞ւ մարդկանց մեծ մասը որոշ հարցերում ունեն բարոյականության նույն զգացումը (օրինակ ՝ մարդասպանությունը, բռնաբարությունը, գողությունը վատ բաներ են։ Սովածին հաց տալը, հիվանդին բուժելը, հաշմանդամին օգնելը լավ բաներ են)։

Ինչո՞ւ շների մեծ մասը ունեն հավատարմության զգացում, իսկ նապաստակները չունեն:
Մարդու բնույթն է, Աստված կապ չունի: Կամ ունի, բայց միայն սկզբնական, էդ բնույթի ստեղծման մակարդակով, հետագայում Աստծո լինել չլինելը (իմա. Աստծո գոյությունն ընդունել, չընդունելը) էական ազդեցություն չունի:
Լավ մարդը լավն է անկախ հավատից, վատը, էլի անկախ հավատից՝ վատն է: Ուղղակի լավ մարդը, երբ որ նաև հավատացյալ է լինում, ավելի լավն է դառնում, բայց ի վնաս իրեն, ավելի խոցելի է դառնում: Վատը՝ վատ էլ մնում է:

[Սելավի]

Jarre ջան, հույսով եմ այս առակը պատասխանում է քո մի քանի հարցերին:

-Ես արդեն մահացե՞լ եմ, -հարցրեց մարդը:
-Այո, - գլխով արեց դեմիուրգ Շամբամբուկլին, -չկտրվելով հաստափոր գրքի ընթերցումից,-մահացել ես, անկասկած:
Մարդն անվստահ մի ոտքից մյուսին հենվեց:
-Եվ ի՞նչ է լինելու հիմա:
Դեմիուրգը նրա վրա հպանցիկ հայացք նետեց ու նորից նայեց իր գրքին:
-Հիմա գնալու ես այնտեղ,-ու առանց նայելու ցույց տվեց մի անշուք դուռ,-Կամ էլ այնտեղ,- նրա մատն ուղղվեց մի այլ անշուք դռան կողմ:
-Իսկ ինչ է այնտեղ,-հարցրեց մարդը:
-Դժոխքը,-պատասխանեց Շամբամբուկլին,- Կամ էլ դրախտը: Ըստ հանգամանքների:
-Իսկ… ես ո՞ւր գնամ:
-Ինքդ չգիտե՞ս:
-Դե-ե, ի՞նչ իմանամ ուր, երևի ըստ մի գործերի…
-Հըմ,-Շամբաբուկլին մատը պահած էջերի արանքում՝ գիրքը ծալեց, և վերջապես նայեց մարդուն:
-Ըստ գործերի՞ ասում ես:
-Դե այո, բա էլ ուրիշ ինչպե՞ս:
-Դե լավ, լավ,-Շամբաբուկլին բացեց գիրքն ու սկսեց բարձարձայն կարդալ,-Այստեղ ասվում է, որ տասներկու տարեկանում, դու մի տարեց կնոջ օգնել ես փողոցն անցնել, եղե՞լ է:
-Եղել է,-գլխով արեց մարդը:
-Դա լա՞վ գործ է, թե՞ վատ:
-Իհարկե՝ լավ:
-Հիմա տեսնենք…-Շամբամբուկլին շրջեց էջը,-Հինգ րոպե հետո այդ կինն ընկավ տրամվայի տակ մյուս փողոցում: Եթե դու նրան չօգնեիր, տրամվայն ավելի շուտ կանցներ և կինը դեռ տաս տարի կապրեր: Դե ի՞նչ:
Մարդը ապշահար թարթում էր աչքերը:
-Կամ սա,- Շամբամբուկլին բացեց գիրքն այլ էջում,-Քսաներեք տարեկանում դու ընկերներիդ հետ մասնակցել ես մի խումբ մարդկանց դաժանաբար ծեծելուն:
-Բայց նրանք առաջինը հարձակվեցին:
-Ինձ մոտ այլ կերպ է գրված,-հակադարձեց դեմիուրգը,- Եվ, ի դեպ, հարբածությունը մեղմացուցիչ հանգամանք չի կարող լինել: Մի խոսքով, դու անտեղի կոտրեցիր մի տասնյոթ տարեկան տղայի քիթն ու երկու մատները: Դա լա՞վ է, թե՞ վատ:
Մարդը լուռ էր…
-Դրանից հետո տղան այլևս չէր կարող ջութակ նվագել, չնայած որ մեծ հույսեր էին կապում նրա հետ: Դու վերջ դրեցիր նրա կարիերային:
-Ես չէի ուզում,-քրթմնջաց մարդը:
-Բնականաբար,- համաձայնեց Շամբամբուկլին,- ի դեպ, տղան մանկուց ատում էր ջութակը: Ձեր հանդիպումից հետո նա որոշեց զբաղվել բռնցքամարտով, որ կարողանա պաշտպանել իրեն և ի վերջո դարձավ աշխարհի չեմպիոն: Շարունակե՞նք:
Շամբամբուկլին մի քանի էջ թերթեց.
-Բռնաբարություն. լա՞վ է, թե՞ վատ:
-Բայց, ախր ես…
-Այդ երեխան դարձավ հիանալի բժիշկ և հարյուրավոր կյանքեր փրկեց, լա՞վ է, թե՞ վատ:
-Դե, երևի…
-Այդ կյանքերից մեկը մանիակ-հանցագործ էր, լա՞վ է, թե՞ վատ:
-Բայց…
-Իսկ մանիակը հետո սպանեց հղի կնոջ, որ կարող էր դառնալ մեծ գիտնականի մայր: Լա՞վ է, թե՞ վատ:
-Դե…
-Այդ մեծ գիտնականը, եթե ծնվեր, ստեղծելու էր այնպիսի ռումբ, որ կայրեր մոլորակի կեսը:
-Բայց ես չէի´ կարող այդ ամենն իմանալ, -գոչեց մարդը:
-Բնականաբար,-համաձայնեց դեմիուրգը,-Կամ էլ, ահա սա, 246-րդ էջում՝ դու տրորել ես թիթեռնիկի:
-Իսկ դրանի՞ց ինչ է եղել:
Դեմիուրգը լուռ բացեց գիրքն ու մարդուն մատնացույց արեց գրվածը: Մարդը կարդաց ու փշաքաղվեց, մազերը բիզ-բիզ եղան:
-Սարսափելի է-շշնջաց նա:
-Իսկ, եթե դու չտրորեիր՝ կլիներ սա,- ու ցույց տվեց մի այլ պարբերություն:
-Ստացվում է, որ ես… աշխա՞րհն եմ փրկել:
-Այո, չորս անգամ, -հաստատեց Շամբամբուկլին,-թիթեռին տրորելով, ծերուկին հրելով, դավաճանելով ընկերոջը և ծեր կնոջից դրամապանակ թռցնելով: Նրանցից յուրաքանչյուրը գտնվում էր անդունդի եզրին և քո ջանքերի շնորհիվ դուրս եկավ այդ վիճակից:
-Իսկ,- մարդը մի պահ վարանեց,- …այդ կործանման եզրին, էլի ե՞ս…
-Այո, այո դու, մի կասկածիր: Երկու անգամ: Երբ կերակրեցիր անտուն փիսիկին և փրկեցիր խեղդվողին:
Մարդու ծնկները թուլացան, նստեց հատակին…
-Ոչինչ չեմ հասկանում,-հեծկլտաց նա,-Այն ինչ ես արել եմ կյանքիս ընթացքում… ինչով հպարտացել ու ինչից ամաչել եմ… ամեն ինչ հակառակն է, թարս, ոչ այնպես, ինչպես մենք ենք հասկանում:
-Այ, դրա համար է որ միանգամայն անարդարացի կլիներ քեզ դատել ըստ քո գործերի,-ուսուցանող տոնով ասաց Շամբամբուկլին,- այլ բան է՝ ցանկությունները… բայց այստեղ դու ինքդ ես քո դատավորը:
Նա փակեց գիրքն ու դրեց պահարանում, դրա նման բազում գրքերի կողքին:
-Մի խոսքով, երբ որոշես, թե ուր ես գնալու, բաց արա համապատասխան դուռը: Իսկ ես դեռ շատ գործեր ունեմ:
Մարդը բարձրացրեց լացից կարմրած աչքերը:
-Բայց ես չիմացա, թե դրանցից որն է տանում դրախտ, իսկ որը՝ դժոխք:
-Դա կախված է նրանից, թե դու ինչ կընտրես,-պատասխանեց Շամբամբուկլին:

[Tig]

Սելավի ջան, իհարկե շատ ընտիր առակ է, բայց առարկայական լավն ու վատը ճիշտ չի գնահատել նրա հետևանքով: Այո, զուտ գլոբալ մակարդակով չկա լավ կամ վատ հասկացություն:
Ինչպես Արէան արդեն ասեց` սա բնույթի, ավելի ճիշտ էության հարց է: Ես այն եմ ինչ էմ: Մարդ լավն է կամ վատը անկախ Աստծո գոյությունից, բայց դա չի նշանակում, որ լավը ավելի լավ է քան վատը: Ամեն մեկն իր տեղն ու դերն ունի: Սա ընդհանրացված տեսանկյունից:

Բայց Ժառի հարցը հոգեբանական խնդրին է վերաբերում: Ամենամեծ խնդիրը հենց սանձելու խնդիրն է: Ամեն մի մարդ իր որոշակի զարգացման փուլում ունի այս կամ այն հարցում սանձված լինելու կարիք, որի դերը որոշների համար կարող է կատարել հավատքը, կրոնը, կան դրա բացակայություն, որոշների համար օրենքը կամ անօրինությունը որոշների համար պատժելիությունը կամ անպատժելիությունը, որոշների համար հասարակական կարծիքը կամ դրա վրա թքած ունենալու մոլուծքը, որոշների համար կարծրատիպերը կամ դրանց բացակայությունը, որոշների համար մի այլ անհավանական երևույթ... Այդ փուլը անցնելուց հետո հավատը, կրոնը, օրենքը և այլն կորցնում են իրենց նշանակությունը տվյալ անձի համար: Ու սխալ է ասել, որ այս կամ այն երևույթի գոյությունը լավ է կամ վատ: Պետք է ասել, սա տվյալ անձի համար պետքական է, իսկ մյուսի համար արդեն անպետք:

[ivy]

Բարությունը ոչ մի այլ բանով չի կարող պայմանավորված լինել, բացի այն կրող մարդու անձով: Եթե առաջանում է հետևյալ դատողությունը՝ «բարի եմ, որովհետև...», ուրեմն խոսքը իրական բարության մասին չի, ինչպես և խոսք չի կարող գնալ իսկական սիրո մասին, եթե կա այդ նույն «որովհետև»-ը: Կան բաներ, որոնց իսկականությունը դրանց անպատճառաբանվածությամբ է որոշվում:
Եվ Աստծո հարցն էլ այս թեմայում բացառություն չի: Եթե մարդ պիտի բարի լինի, որովհետև վերևից մեկը իրեն հետևում է, ուրեմն դա ընդամենը էպիզոդային դեր է, որն ինքը կատարում է՝ իր իրական դեմքի վրա քաշած դիմակի տակից:
Իսկ «ինչու լինել բարի» հարցը կարելի է շարունակել նույն տրամաբանությամբ «ինչու սիրել», «ինչու օգնել», «ինչու հարգել», «ինչու արարել» և վերջապես՝ «ինչու լինել մարդ» հարցերով:
Եթե այլընտրանքը կենդանին է կամ ավելի ճիշտ՝ անասունը, ապա ես գոհ եմ իմ ընտրությունից:

[Չամիչ]

Առանց Աստծո գոյությունը իմաստազրկվում է:
Եթե չկա Աստված ապա այն ամենը ինչը որ կա պատահականության արդյունք է: Պատկերացրեք այն երեխայի հոգեվիճակը, այն մարդու հոգեվիճակը ում ասում են` դու պատահականության արդյունք ես, քեզ չեն պլանավորել, դու պատահական ծնվեցիր ու քեզ հանձնեցին մանկատուն:
Եթե ամեն ինչ պատահականություն է, չկա շարունակություն, ապա ամեն ինչ իմաստազրկվում է, ապրելու իմաստը կորցրած մարդը ամեն ինչի ընդունակ է, եթե մարդը ընդամենը մատերիա է ապա նա պարզապես ոչինչ է:
Եթե մարդուն ասես դու ոչինչ ես ապա էտպիսի մարդը ամեն ինչի ընդունակ է:

[Երվանդ]

Աստծուն հավատացողները հավանաբար մտածում են, որ մարդ իր բարոյականությամբ պարտական է Աստծուն։ Այլ կերպ ասած՝ չկա Աստված, չկա բարոյականություն։ Եթե չկա Աստված, ապա կարելի է անել ՑԱՆԿԱՑԱԾ բան։

Ավելին, կան մարդիկ, ովքեր եթե իմանան, որ Աստված վերևից իրանց չի նայում ու ահեղ ատյանի օրը իրանց սամասուդ չի անելու, էսօր մեծ սիրով կզբաղվեն դաժանությամբ։ Հիմնական պատճառը, որ առայժմ նրանց ետ է պահում դրանից դա Աստծու հանդեպ հավատն է։

Շատերը մեջ են բերում ՝ «եթե չկա Աստված, ապա ամեն բան թույլատրելի է» խոսքերը, որոնք հնչում են Դոստոևսկու «Կարամազով եղբարներ» վեպի Իվան Կարամազովի շուրթերից։ (մեր մեջ ասած, ես տենց էլ չհասկացա, Դոստոևսկին այդպես է մտածել, թե ոչ։ Բայց դե այս թեմայի կոնտեքստում դա այդքան էլ կարևոր չեմ համարում)։

Իսկ աթեիստները կամ կրոնի հանդեպ այլ տեսակետ ունեցող մարդիկ ունեն բազմաթիվ այլ պատճառներ լինելու լավը և օգտակար լինել իրենց շրջապատող աշխարհին և մարդկությանը։

Լավը լինելը կամ բարությունը աստծո հետ ընդհանրապես կապ չունի, բացի էտ չեմ կարծում որ շատ մարդիկ կան , որ դաժանությամբ չեն զբաղվում, որտև հետո աստված կպատժի, աստված շատ ժամանակ հանդես ա գալիս որպես սեփական խիղճը մաքրելու միջոց` դաժանություն անելուց հետո, իմ կարծիքով մարդու մեջ կա դրականը և բացասկանը անկախ աստծո գոյություն չգոյությունից, ու լավ կլինի մարդիկ հավատան հենց ՄԱՐԴուն , բոլոր տեսակի կրոնները ինքնախաբեություն են:անգէ բու))

[Նետ]

Աստծուն հավատացողները հավանաբար մտածում են,

Հավանաբար,,,, Այ երբ սկսես հավատալ Jarre ջան, Հավանաբար ավելի օգտակար թեմաներով հանդես կգաս:

[Ամմէ]

Աստված կա ու միշտ մեր հետ է:Ես դա անձամբ իմ փորձով գիտեմ: Աստված ամենուր է, այն ինչ մենք տեսնում ենք,շնչում ենք, ինչի վրա մենք կանգնած ենք, ամեն ինչ Աստված է:

[Sambitbaba]

Աստված կա ու միշտ մեր հետ է:Ես դա անձամբ իմ փորձով գիտեմ: Աստված ամենուր է, այն ինչ մենք տեսնում ենք,շնչում ենք, ինչի վրա մենք կանգնած ենք, ամեն ինչ Աստված է::)

Ապրես, Ամմե ջան, հենց այդպես է, որ կա: Ես էլ հենց այդ նույն կարծիքին եմ:
Եվ գիտե՞ս, թե որն է իմ հրճվանքի պատճառը քո հանդեպ.
Որ ես այդ հասկացել եմ ամբողջ կյանքում գլուխ կոտրելուց հետո միայն, -
Իսկ դու այս աշխարհ ես եկել, արդեն ունենալով այդ գիտելիքը քո մեջ:
Եվ դա պատճառ է, որ ես երջանիկ լինեմ…

[Jarre]

....երբ սկսես հավատալ Jarre ջան....

Այսինքն նկատի ունես, երբ հարցերի ու փաստերի հանդեպ իմունիտետ ձեռք բերեմ

[Jarre]

Թեման բացելուց հիմնական հուզող հարցերից էին հետևյալ հարցերը.

Եթե մենք պնդում ենք, որ Աստված գոյություն չունի և կյանքը առաջացել է էվոլյուցիայի արդյունքում, ապա ինչպե՞ս կարող ենք բացատրել բարոյականության առաջացումը։

Ինչպե՞ս կարող էր գոյատևելու բնազդը, բնական ընտրությունը նպաստել կամ «ստեղծել» բարոյական համակարգը։ Ու ինչպե՞ս է էվոլյուցիան այդ համակարգը դարձրել համընդհանուր (նկատի ունեմ, որ համարյա բոլոր մշակույթներում էլ ընդունված է համարել մարդասպանությունը, գողությունը և այլընը «վատ բաներ»)։

Էվոլյուցիան շատ լավ բացատրում է, թե ինչպես են բնական աղետները, հարձակումները նպաստում արագ էվոլյուցիային և տեսակի կատարելագոծմանը։ Իսկ էտ դեպքում ինչպե՞ս է էվոլյուցիան բացատրում հիվանդ երեխայի հանդեպ խղճահարություն զգալը, տարեցներին օգնելու ցանկություն ունենալը։

Գոյատևելու և ապրելու բնազդը կարող էր հեշտությամբ մեզ սարքել այնպիսինը, որ եթե ինձ պետք լիներ իմ ուզած տեղում ապրել, ես առանց խնդրի պլան կմշակեի այդ տեղում ներկայումս ապրողին սպանելու համար ու իրա տեղը ինքս կապրեի։ Ինչպե՞ս են այդ բնազդները առաջ բերել բարոյականություն կոչվածը։


Ասեմ, որ ես ունեմ այս հարցերի մի քանի հետաքրքիր պատասխաններ։ Այդ պատասխանները ստացել եմ տարբեր Աստծուն հավատացող և չհավատացող մարդկանց հետ ունեցած իմ զրույցներից, այս հարցերի մասին տարբեր գիտնականների և կրոնականների կարծիքները ուսումնասիրելուց և դիտունակ լինելով Աստծուն հավատացող և աթեիստ մարդկանց ապրելակերպին։

Հա, մոռացա ասեմ, մեկ էլ մի հատ իմ կողմից շատ հարգված գիտնականի հետ ունեցած իմ անձնական նամակագրության միջոցով

[Ամմէ]

Թեման բացելուց հիմնական հուզող հարցերից էին հետևյալ հարցերը.

Եթե մենք պնդում ենք, որ Աստված գոյություն չունի և կյանքը առաջացել է էվոլյուցիայի արդյունքում, ապա ինչպե՞ս կարող ենք բացատրել բարոյականության առաջացումը։

Ինչպե՞ս կարող էր գոյատևելու բնազդը, բնական ընտրությունը նպաստել կամ «ստեղծել» բարոյական համակարգը։ Ու ինչպե՞ս է էվոլյուցիան այդ համակարգը դարձրել համընդհանուր (նկատի ունեմ, որ համարյա բոլոր մշակույթներում էլ ընդունված է համարել մարդասպանությունը, գողությունը և այլընը «վատ բաներ»)։

Էվոլյուցիան շատ լավ բացատրում է, թե ինչպես են բնական աղետները, հարձակումները նպաստում արագ էվոլյուցիային և տեսակի կատարելագոծմանը։ Իսկ էտ դեպքում ինչպե՞ս է էվոլյուցիան բացատրում հիվանդ երեխայի հանդեպ խղճահարություն զգալը, տարեցներին օգնելու ցանկություն ունենալը։

Գոյատևելու և ապրելու բնազդը կարող էր հեշտությամբ մեզ սարքել այնպիսինը, որ եթե ինձ պետք լիներ իմ ուզած տեղում ապրել, ես առանց խնդրի պլան կմշակեի այդ տեղում ներկայումս ապրողին սպանելու համար ու իրա տեղը ինքս կապրեի։ Ինչպե՞ս են այդ բնազդները առաջ բերել բարոյականություն կոչվածը։


Ասեմ, որ ես ունեմ այս հարցերի մի քանի հետաքրքիր պատասխաններ։ Այդ պատասխանները ստացել եմ տարբեր Աստծուն հավատացող և չհավատացող մարդկանց հետ ունեցած իմ զրույցներից, այս հարցերի մասին տարբեր գիտնականների և կրոնականների կարծիքները ուսումնասիրելուց և դիտունակ լինելով Աստծուն հավատացող և աթեիստ մարդկանց ապրելակերպին։

Հա, մոռացա ասեմ, մեկ էլ մի հատ իմ կողմից շատ հարգված գիտնականի հետ ունեցած իմ անձնական նամակագրության միջոցով

Դու խոսում ես գոյության կռվի մասին:Աստված երկիրը ստեղծել է հենց էդպիսին: Դա է կյանքի օրենքը: Իրոք ապշում ես : Այս հարցի պատասխանը ինձ թվում է ոչ մեկ էլ չի կարող տալ , զարմանում ես էլի,ոնց է ստացվել ,որ ես աղջիկ եմ ծնվել , իսկ իմ եղբայրը՝ տղա( գիտենք ,որ գամետների բեղմնավորման հավանականությունը 50:50 է ): Աստված է որոշել, որ ես պետք է աղջիկ լինեի և ոչ թե տղա : Կամ ոնց կարա բավականին տձև սերմից հրաշք ծաղիկ աճի:Անհասկանալի ու առեղծվածային է կյանքի ծագումը, բայց միևնույն է այստեղ Աստվածային գործոնը կա: Դարվինը իր տարիների կեսը նվիրել է կյանքի Էվոլուցյոն ծագումն ապացուցելու համար, բայց վերջում ինքն ասել է ,որ Աստված գոյություն ունի:

[Jarre]

Դու խոսում ես գոյության կռվի մասին:Աստված երկիրը ստեղծել է հենց էդպիսին: Դա է կյանքի օրենքը: Իրոք ապշում ես : Այս հարցի պատասխանը ինձ թվում է ոչ մեկ էլ չի կարող տալ , զարմանում ես էլի,ոնց է ստացվել ,որ ես աղջիկ եմ ծնվել , իսկ իմ եղբայրը՝ տղա( գիտենք ,որ գամետների բեղմնավորման հավանականությունը 50:50 է ): Աստված է որոշել, որ ես պետք է աղջիկ լինեի և ոչ թե տղա : Կամ ոնց կարա բավականին տձև սերմից հրաշք ծաղիկ աճի:Անհասկանալի ու առեղծվածային է կյանքի ծագումը, բայց միևնույն է այստեղ Աստվածային գործոնը կա:

Կիսում եմ հիացմունքդ, Ամմէ
Նման երևույթներն իմ մեջ էլ են առաջացնում վեհության զգացում և հիացմունք։

Իմ կարծիքով նման հարցերը Աստծու գոյությամբ բացատրելը ոչ թե լուծում է հարցը, ոչ թե տալիս է լուծում խնդրին, այլ ընդհակառակը՝ կանգնեցնում է ավելի մեծ հարցի առաջ։ Եթե մեր համար Աստված ա էտ ամենը որոշում, բա ո՞վ ա իրա համար որոշել։ Մենք տրամաբանում ենք այսպես.
1) եթե լուցկու տուփը ունի ստեղծողի կարիք, ապա միթե՞ անհամեմատ ավելի բարդ կառուցվածք ունեցող մարդը կամ տիեզերքը չունեն ստեղծողի կարիք։ Հետևաբար, եթե Աստված չլիներ մենք գոյություն չէինք ունենա։
2) եթե Աստված չտար բարոյականություն մենք բարոյականություն չէինք ունենա

Հիմա հարց.
1) եթե Աստված չլիներ մենք չէինք լինի, բա իրա դեպքո՞ւմ ով ա եղել։ Եթե այդ սկբզունքը ճշմարիտ ա՝ եթե հիանալի տիեզերքը ՈՒՆԻ ստեղծողի կարիք, ուրեմն հիանալի տիեզերքը ստեղծող հիանալի բանականությունը առավելի ևս ՈՒՆԻ ստեղծողի կարիք՝ քանի որ ինքը տիեզերքի հետ համեմատած անհամեմատ ավելի բարդ պիտի լինի։ Իսկ ինչպես մենք պնդում էինք քիչ առաջ՝ բարդ կառուցվածք ունեցող բաները և նույնիսկ պրիմիտիվ կառուցվածք ունեցողներն ինքն իրեն չեն առաջանում ՝ ունեն Ստեղծիչ։
2) եթե բանականություն կրողը (տվյալ դեպքում մարդը) առանց ղեկավարվելու չի կարա «լավը» լինի, եթե ինքը լավը լինելու համար կարիք ունի առաջնորդության, էտ դեպքում Վերին կամ Բարձրագույն բանականությունը ո՞ւմ կողմից ա ղեկավարվել։ Ո՞վ ա իրան սովորացրել լավն ու վատը, չարն ու բարին։ Եթե բարոյականությունը պետք է լինի ՍՏԵՂԾԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆ, ապա ո՞վ է Աստծու բարոյականության ստեղծիչը։

Դարվինը իր տարիների կեսը նվիրել է կյանքի Էվոլուցյոն ծագումն ապացուցելու համար, բայց վերջում ինքն ասել է ,որ Աստված գոյություն ունի:

Ամմէ, առղեծվածային ոմն Lady Hope-ի (Տիկին Հույսի ) տարածած լուրը, թե իբր Դարվինը մահվան մահճի վրա պառկած մեռնելուց առաջ կարդացել է հին կտակարանը ու հատիկ հատիկ մերժել իր էվոլյուցիոն տեսությունը ինձ համար անվստահելի է թվում։ Որքանով, որ ես եմ տեղյակ այդ խոսակցությունները հաստատող հավաստի աղբյուր մինչ օրս գոյություն չունի։