Պատմվածքներ

[ivy]

Ալֆ, Շին, շատ շնորհակալ եմ կարծիքների համար, ինձ համար ամեն կարծիք շատ կարևոր է:

[StrangeLittleGirl]

Ռիփ, ինձ չտփես, բայց պիտի քննադատեմ:
Ընդհանուր առմամբ, շատ սահուն էր կարդացվում, կլանիչ էր, թեման` հետաքրքիր, բայց էդ սահունությունը սկսվում էր հարևանին հանդիպելուց հետո, էն սկզբի մի երկու պարբերությունը շատ ձանձրալի գնաց:

Անկեղծ ասած, ինձ լավ տեղ չհասավ` ասելիքդ ինչ էր: Սենց տեղ-տեղ ակնարկներ ես անում, սպասում եմ, որ կխորանաս, բայց մեկ էլ թռնում ես առաջ, էն որ շունչս պահում, ինչ-որ բանի եմ սպասում, բայց մեկ էլ ինչ-որ անցում ա լինում: Իսկ վերջին նախադասությունն ահավոր արհեստական ա, կարելի ա էդ նույն բանն ավելի բնական ձևով ասել, ու հեչ պարտադիր չի` վերջում լինի: Մեկ էլ մի հատ Մեֆություն անեմ... Մորելայի կերպարը մի տեսակ կիսատ ա, արհեստական, ոչ ամբողջական, լավ չես ճանաչում իրան: Ի հակադրություն իրա, Անյան ու Պավելը հաջողված կերպարներ են: Տես, իրանց մասին քիչ բան ես ասել, բայց դիպուկ ես ասել: Ու հա, գրողը տանի, ես Լեհաստանում հոտավետ ծիրան մի քիչ չեմ պատկերացնում:

Ռիփ, էս վերջին շրջանի գործերումդ (թե մրցութային, թե արտամրցութային) մի տեսակ արհեստականություն եմ տեսնում, մի տեսակ «տեսականը գործնականի վերածելու» ձգտում: Էն բնական հոսքը, որ քո հեքիաթներում կամ հին պատմվածքներում կային, էլ չկա: Շատ չափած-ձևած ա ամեն ինչ:

Մի խոսքով, ուզում ես մի ընդունի, բայց էս իմ կարծիքն ա

[ivy]

Բյուր, հասկանում եմ ինչ ես ասում ու ինչ-որ չափով ընդունում ասածներդ։ Բայց դե հեքիաթ վաղուց արդեն չեմ գրում, ոչ էլ ուզում եմ էդ տիպի ինչ-որ բան գրել։

[StrangeLittleGirl]

Բյուր, հասկանում եմ ինչ ես ասում ու ինչ-որ չափով ընդունում ասածներդ։ Բայց դե հեքիաթ վաղուց արդեն չեմ գրում, ոչ էլ ուզում եմ էդ տիպի ինչ-որ բան գրել։

դե ես որպես կառուցվածք նկատի ունեմ, ոչ թե ցանցառ թեմաները

[impression]

Ռիպ ջան, ես սիրում եմ քո գրածների սահունությունն ու ամեն նախադասությունից «բուրող» թախիծը, շատ սիրուն թախծի տեսակ ա քոնը, ու գրածներիդ մեջ էլ, քո ասած ծիրանի հոտի նման պարուրում ա ինձ լրիվ:

Բյուրին հակառակ, առաջին պարբերությունները, նկարագրությունները, ինձ լրիվ տարան, մանավանդ էն մասը, երբ ռադիոյի խշխշոցը կամաց վերածվում ա հասկանալի բառերի, էդ էնքան ծանոթ էր, ու ես հաճույքով կարդացի: Ի դեպ, նկարագրությունների մասին մի բան էլ ասեմ. քեզ մոտ դրանք սովորաբար ավելի շոշափելի են լինում, քան կերպարները, էդ առումով համաձայն եմ Բյուրի հետ: Հիմնականում դու կերպարներիդ թողնում ես ընթերցողի հայեցողությանը՝ ոնց ուզում են, թող հասկանան, բայց ինձ համար դա էնքան էլ «դյուրամարս» չի, կնախընտրեի ավելի հստակ տեսնել նրանց ուրվագծերը, ավելի կարողանալ զգալ նրանց համ ու հոտը, ոչ միայն ծիրանի

իսկ վերջին նախադասությամբ հզոր ակկորդ անելը լավ հնարք ա, ինչ խոսք, բայց ես ավելի մեծ հետաքրքրությամբ կկարդայի այ էդ ուժեղ ակկորդներով հարուստ ընթացքը ևս

դու շատ սիրուն ես կարողանում մարդկանց փոխանցել հույզեր ու զգայական մակարդակի վրա զգացնել ես տալիս էն, ինչ կատարվում ա, էդ տաղանդի նշան ա

ես քեզ մաղթում եմ ժամանակ ու հավես՝ ավելի շատ ու ավելի գունեղ գրելու համար, գրկում եմ, քո՝ impression

[ivy]

Լիլ, համաձայն եմ ասածներիդ հետ, բայց եթե ընթացքը էնպիսին չլինի, ինչպիսին կա, վերջին ակորդները ոչինչ չեն տա. այսինքն՝ ընթացքը լրիվ ծառայում է իր նպատակին։ Բացի դրանից, էստեղ մենակ վերջին նախադասությունը չէր որոշիչ, դա ուղղակի պիտի որ ամբողջացներ սյուժեն։

[impression]

հա, ակկորդի պահով ես նկատի չունեի հենց էս պատմվածքը, այլ ընդհանրապես

[Sambitbaba]

Լիլ, համաձայն եմ ասածներիդ հետ, բայց եթե ընթացքը էնպիսին չլինի, ինչպիսին կա, վերջին ակորդները ոչինչ չեն տա. այսինքն՝ ընթացքը լրիվ ծառայում է իր նպատակին։ Բացի դրանից, էստեղ մենակ վերջին նախադասությունը չէր որոշիչ, դա ուղղակի պիտի որ ամբողջացներ սյուժեն։

Իսկ ինձ՝ վերջին նախադասությունը, կներեք, երեխեք ջան, ոչ այնքան... Որպես ավարտ՝ լավ է, իհարկե, բայց ես ինձ ավելի լավ կզգայի, եթե այդ "Մորելա-ծիրան" իմաստը բացահայտեր մեզ համար Պավելը: Ու հետո, ինձ թվաց, թե ծիրանը մի քիչ շատ է ճակատ-ճակատի...

Այվ ջան, սկիզբն ինձ էլ, Լիլի ասածի նման՝ տարավ, - էնքան լավն էին անցածդ ճանապարհի նկարագրությունները, հա, ռադիոյի էն խշխշոցները... ես քո մեքենան քշում էի նույնիսկ էն մերձբալթյան մանր, մառախուղի պես ուսերդ ճզմող անձրևի տակ: Հետո վարպետորեն մեզ տարար ճանապարհից ոչ պակաս գեղեցիկ, խնամքով մշակված այգի, բայց իրականում ցույց տվեցիր ընդամենը մի ծիրանի ծառից բաղկացած այգի: Բայց ծիրանն այդքան էական չի, իզուր այսքան ֆիքսվեցի:

Մնացածը շատ լավ է, ամեն ինչ սրտովս է, ամեն ինչ կենդանի է, շնչող է, թրթռացող... Հերոսներին էլ հենց այդպիսին եմ ուզում տեսնել և ոչ ուրիշ կերպ: Բյուրի ու Լիլի հետ էլ համաձայն չեմ, որ անորոշ են կերպարներդ, դու ուղղակի ուրվագծերով ես նրանց նկարել, ավելի ճիշտ՝ մառախուղի մեջ, - ամեն մեկը՝ մի հատ ежик в тумане, բոլոր երեքն էլ, - և հակառակ թվացյալ անորոշությանը, շատ լուրջ փշեր ունեն:

Քո հերոսների մեջ ինձ այդ վիճակը շատ է դուր գալիս, Այվ ջան. արտաքինից միշտ այնքան նուրբ տեսք ունեն, կարծես թեթևակի հպումից կարող են փշուր-փշուր լինել, բայց ներսում շատ հզոր թրթիռներ են պարունակում: Եվ լավ է, որ նրանց չես պարտադրել ընթերցողին, լավ է, որ ֆիքսված չեն, կաղապարների մեջ չեն, նրանց մասին կարելի է... լիաթոք շնչել:

Եվ այդ ամենը ամփոփված է Լիլի շատ հմտորեն ասած լուսավոր թախծի մեջ...

Իմ կողմից ավելացնեմ, որ այսպիսի պատմվածք կարելի է գրել միայն այն դեպքում, եթե մտածում ես սրտով...



Հ.Գ. Ուզում եմ մի երկու խոսք ասել "Ամռան վերջին օրը" պատմվածքիդ մասին էլ...
Բայց վաղը երևի... Էսօր ուժերս պրծան...

[Արէա]

Հետո վարպետորեն մեզ տարար ճանապարհից ոչ պակաս գեղեցիկ, խնամքով մշակված այգի, բայց իրականում ցույց տվեցիր ընդամենը մի ծիրանի ծառից բաղկացած այգի: Բայց ծիրանն այդքան էական չի, իզուր այսքան ֆիքսվեցի:

Բայց սա էր հենց պատմվածքի իմաստը Սամ:
Ինչի՞ էր այգում միայն ծիրանի ծառեր, էն էլ Լեհաստանում, ինչի՞ տանը էնքան ծիրան պետք ա լիներ որ տհաճ լիներ դրանց հոտը արդեն:
Էս պատմությունը Պավելի մասին չի, ոչ էլ Մորելայի մասին ա, ու նրանց կերպարները ներկայացված են էնքանով, ինչքանով կարիք ունեն ներկայացվելու երկրորդական կերպարները, ավել պետք էլ չի:
Սա Անյաի մասին ա, ու շատ սիրուն ա, որ հեղինակը ամբողջ պատմության մեջ ընդամենը մի երկու անգամ հիշատակելով գլխավոր հերոսի անունը, վերջում, մի նախադասությամբ, ամբողջացնում ա էդ կերպարը, ու կենդանի ա սարքում ավելի, քան եթե ամբողջ պատմվածքի ընթացքում հենց միայն նրա մասին խոսելիս լիներ:

[ivy]

Սամ ջան, շնորհակալ եմ էսպիսի մանրամասն գրված կարծիքի համար ու շատ ուրախ եմ, որ ուզում ես մյուս գործին էլ անդրադառնալ։

[ivy]

Մի քիչ ուզում եմ գրել ընդհանուր պատմվածքի ու կարծիքների մասին:

Նախ, ես էսպիսի գործ մրցույթի չէի ուղարկի: Ասեմ, թե ինչի: Մրցույթներում լիքը գործեր են իրար հետևից շարված. ու որ մեկի մեջ մի քիչ «խորանալու» հարց է լինում, այսինքն՝ էն ձեր սիրած «ասելիք» բառը հենց առաջին տողում կարմիրով գրված չի լինում, էդ գործը հստակ տուժելու պոտենցիալ ունի:
Ինչպես մի անգամ ակումբցիներից մեկն ինձ ասեց, մենք էստեղ լավ ծուլացել ենք, հավես չունենք խորանալու ու հասկանալու՝ ինչն ինչոց էր, մեզ պիտի լրիվ բացատրված, տրված լինի, որ կարդանք, միանգամից հասկանանք:
Դրա համար էլ հեքիաթների հետ զուգահեռն էր բերվել: Էդ իմ հեքիաթներում ամեն ինչ գունավոր էր, բայց շատ հստակ. մեկը լավն էր, մեկը՝ վատը, մեկը՝ չար, մեկը՝ բարի, վերջում էլ միշտ բարին հաղթում էր, երկնքից էլ երեք խնձոր էր ընկնում, բոլորը երջանիկ էին, ամեն ինչ պարզ ու հասկանալի: Խոսակցություններն էլ շատ առօրեական էին, կենցաղային լեզվով գրված, տեղ-տեղ՝ բարբառով: Ու ինձ համար էդ ամեն ինչը էսպես, թե էնպես հայկական միջավայրում էր:
Էդպիսի ոճով բաներ ես դեռ կարող եմ շարունակել գրել Մանրապատումներում կամ Անկապ օրագրում, բայց որպես «գրական ոճ» ինձ էդ այլևս չի գրավում:

Կոնկրետ էս պատմվածքի մասին:
Ինչ էի ուզել ասել էս սյուժեով: Ոնց չեմ սիրում էս բացատրությունները, բայց ոնց երևում է՝ դրանից պրծում չկա...
Էնպես չի, որ կան հստակ լուծումներ, կա հստակ՝ լավն ու վատը ու կա հստակ ճանապարհ կոնկրետ իրավիճակից: Ինձ թվում է, կյանքում էլ է էդպես, ի տարբերություն հեքիաթների:
Ինչ-որ ժամանակ ինչ-որ մի կին թողել է իր երեխային, հեռացել իր երկիր: Կարծում եմ, ոչ ոք չի կասկածում, որ էդպիսի բաներ լինում են ու նույնիսկ շատ հաճախ: Եթե կան էդպիսի կասկածներ, ընդամենը պետք է մի որոշ ժամանակ ապրել ուրիշ երկրում, շփվել տարբեր ընտանիքների հետ ու լսել նրանց պատմությունները:
Հիմա, երբ էդ կինն այլևս չկա, իր տունը մնացել է իր աղջկան: Ինչո՞ւ է էդ կինն ուզել, որ իր տունը աղջկան մնա: Գուցե ուզում էր իրեն ինչ-որ բան ցույց տալ, ինչ-որ բան հասկացնել: Թեկուզ հենց էդ բոլոր ծիրաններով:
Ո՞նց է աղջիկը արձագանքում: Դեռ ինքն էլ չի հասկանում՝ ինչ է զգում ու ինչ պիտի անի: Ի՞նչ կանի էդ տան հետ, կուզենա՞ նորից ներս մտնել ու փորձել «բացահայտել» էնտեղ ժամանակին ապրող կնոջը, թե կվաճառի ու կմոռանա ամենի մասին: Ինքն էլ դեռ չգիտի: Ու հենց էդպես էլ պիտի վերջանա պատմությունը, որովհետև հեշտ լուծումներ չկան: Իրական կյանքում էլ վերջում երկնքից երեք խնձոր չի ընկնում:

[Շինարար]

Այվի ջան, ինձ թվում ա՝ իրականում բացատրելու կարիք չկար, էն ինչ դու բացատրեցիր, շատ լավ ցույց էիր տվել պատմվածքում:

[ivy]

Այվի ջան, ինձ թվում ա՝ իրականում բացատրելու կարիք չկար, էն ինչ դու բացատրեցիր, շատ լավ ցույց էիր տվել պատմվածքում:

Չեմ կարծում, թե լավ ցույց էի տվել, Շին: Մի քանիսը «տեսել էին», բայց ոչ բոլորը:
Ես շատ մտածում եմ սրա մասին:
Որովհետև հիմա սկսել եմ էսպես գրել, բայց չգիտեմ՝ ինչքանով է լավ ստացվում:
Նայիր, առաջ ես հեղինակի խոսքով (օրինակ՝ հեքիաթներումս) ամեն ինչ պատմում էի: Հեղինակի խոսքը լրիվ պատմելով, բացատրելով առաջ էր տանում: Էս մեկն էսպիսին էր, էն մեկը՝ էնպիսին, սա էս մի բանը զգաց, մտածեց, նա՝ էն մի բանը: Ու ամեն ինչ լրիվ պարզ բացատրություններով, սահուն գնում էր: Ոչ մեկի մոտ ոչ մի հարց չէր մնում:
Հիմա ես հեղինակի խոսքը թողնում եմ մենակ նկարագրություններին, զուտ առարկայական նկարագրություններին:
Մնացածը երկխոսությունների ու սյուժեի ընթացքի մեջ է: Այսինքն՝ հեղինակի խոսքն այլևս ոչ մի բան չի բացատրում:
Ու ստեղ գալիս է պրոբլեմը:
Մարդիկ չեն ֆիքսում: Մի քանիսը լավ տեսնում են թե նկարագրությունների, թե խոսակցությունների իմաստը, բայց մյուսները սկի չեն տեսնում, որովհետև կողքից գնացող բացատրություն չկա:
Ու ստեղ հարցը հավանաբար իմ կարողության մեջ է: Ոնց գրել, որ շատերին հասնի:
Մտածում եմ դրա մասին:

Օրինակ՝ էս թեմայի առաջին պատմվածքներից մեկում հեղինակի խոսքի մեջ էսպիսի հատված կա.

Պատրիկի սիրտը կծկվեց, քորոց դարձավ ու մխրճվեց հոգու բարձիկին: Ուզեց խոսել հետը, հենց հիմա, հենց այս վայրկյանին:

Էստեղ լրիվ բացատրված է, թե հերոսը ինչ զգաց, ինչ ուզեց:
Ես հիմա կյանքում էսպիսի բան չեմ գրի, որովհետև չեմ ուզում, որ հեղինակը տեքստում «բացատրի». դա իրականում հեչ լավ հնարք չի:
Բայց որ չեմ էլ բացատրում, շատերի կողմից չի հասկացվում...

[StrangeLittleGirl]

Մի քիչ ուզում եմ գրել ընդհանուր պատմվածքի ու կարծիքների մասին:

Նախ, ես էսպիսի գործ մրցույթի չէի ուղարկի: Ասեմ, թե ինչի: Մրցույթներում լիքը գործեր են իրար հետևից շարված. ու որ մեկի մեջ մի քիչ «խորանալու» հարց է լինում, այսինքն՝ էն ձեր սիրած «ասելիք» բառը հենց առաջին տողում կարմիրով գրված չի լինում, էդ գործը հստակ տուժելու պոտենցիալ ունի:
Ինչպես մի անգամ ակումբցիներից մեկն ինձ ասեց, մենք էստեղ լավ ծուլացել ենք, հավես չունենք խորանալու ու հասկանալու՝ ինչն ինչոց էր, մեզ պիտի լրիվ բացատրված, տրված լինի, որ կարդանք, միանգամից հասկանանք:
Դրա համար էլ հեքիաթների հետ զուգահեռն էր բերվել: Էդ իմ հեքիաթներում ամեն ինչ գունավոր էր, բայց շատ հստակ. մեկը լավն էր, մեկը՝ վատը, մեկը՝ չար, մեկը՝ բարի, վերջում էլ միշտ բարին հաղթում էր, երկնքից էլ երեք խնձոր էր ընկնում, բոլորը երջանիկ էին, ամեն ինչ պարզ ու հասկանալի: Խոսակցություններն էլ շատ առօրեական էին, կենցաղային լեզվով գրված, տեղ-տեղ՝ բարբառով: Ու ինձ համար էդ ամեն ինչը էսպես, թե էնպես հայկական միջավայրում էր:
Էդպիսի ոճով բաներ ես դեռ կարող եմ շարունակել գրել Մանրապատումներում կամ Անկապ օրագրում, բայց որպես «գրական ոճ» ինձ էդ այլևս չի գրավում:

Կոնկրետ էս պատմվածքի մասին:
Ինչ էի ուզել ասել էս սյուժեով: Ոնց չեմ սիրում էս բացատրությունները, բայց ոնց երևում է՝ դրանից պրծում չկա...
Էնպես չի, որ կան հստակ լուծումներ, կա հստակ՝ լավն ու վատը ու կա հստակ ճանապարհ կոնկրետ իրավիճակից: Ինձ թվում է, կյանքում էլ է էդպես, ի տարբերություն հեքիաթների:
Ինչ-որ ժամանակ ինչ-որ մի կին թողել է իր երեխային, հեռացել իր երկիր: Կարծում եմ, ոչ ոք չի կասկածում, որ էդպիսի բաներ լինում են ու նույնիսկ շատ հաճախ: Եթե կան էդպիսի կասկածներ, ընդամենը պետք է մի որոշ ժամանակ ապրել ուրիշ երկրում, շփվել տարբեր ընտանիքների հետ ու լսել նրանց պատմությունները:
Հիմա, երբ էդ կինն այլևս չկա, իր տունը մնացել է իր աղջկան: Ինչո՞ւ է էդ կինն ուզել, որ իր տունը աղջկան մնա: Գուցե ուզում էր իրեն ինչ-որ բան ցույց տալ, ինչ-որ բան հասկացնել: Թեկուզ հենց էդ բոլոր ծիրաններով:
Ո՞նց է աղջիկը արձագանքում: Դեռ ինքն էլ չի հասկանում՝ ինչ է զգում ու ինչ պիտի անի: Ի՞նչ կանի էդ տան հետ, կուզենա՞ նորից ներս մտնել ու փորձել «բացահայտել» էնտեղ ժամանակին ապրող կնոջը, թե կվաճառի ու կմոռանա ամենի մասին: Ինքն էլ դեռ չգիտի: Ու հենց էդպես էլ պիտի վերջանա պատմությունը, որովհետև հեշտ լուծումներ չկան: Իրական կյանքում էլ վերջում երկնքից երեք խնձոր չի ընկնում:

Ռիփ, լավ էլի Նախ, հեքիաթներն ու ընդհանրապես հին պատմվածքներդ հիշեցի, չգիտեմ ինչու` դու կենտրոնացար մենակ հեքիաթների վրա: Բայց քո հին պատմվածքները բավական լուրջ էին, ու նենց չէր, որ սաղ ծամում-դնում էիր բերաններս (նորից հիշեմ Թատերական փողոցը): Երկրորդ, ինչու՞ ա քեզ թվում ա` էդքանը չի՞ հասկացվել: Շատ էլ լավ հասկացվել ա: Մոր պահով ամեն ինչ պարզից էլ պարզ էր: Դրա համար եմ ասում` Անյայի կերպարը շատ ստացված էր, չնայած կարծես ինքը չի քո պրոտագոնիստը: Բայց այ պրոտագոնիստդ կիսատ կերպար ա, ինչքան էլ էրևա` ինքը չգիտի ինչ ա անելու, մեկ ա, բնավորություն չունի, անդեմ ա, թղթից ա, 2D ա: Կարա՞ս, ուռուցիկացրու կերպարիդ, բնավորություն տուր, մարդ սարքի, թող էլի չիմանա` հետո ինչ ա անելու, բայց թող ինքը բնական լինի, ոչ թե անդեմ ինչ-որ մեկը:

[ivy]

Բյուր ջան, էս դու չես գրե՞լ.

Անկեղծ ասած, ինձ լավ տեղ չհասավ` ասելիքդ ինչ էր:

Քիչ առաջ էլ հենց Թատերական փողոցից օրինակ բերեցի: Հա, էնտեղ ահագին լավ բացատրված է ու հենց քո չսիրած «արհեստական» ձևով: