Ակումբի հյուրը. Հայկ Սայադյան

[Chuk]

Սիրելի՛ ակումբցիներ,
հավանաբար կհիշեք, որ անցյալ տարվա նոյեմբերին հայտարարեցինք «Ակումբի հյուրը» խորագրով հարցազրույցների շարքի մեկնարկը: Ակումբի առաջին ու դեռևս միակ հյուրը եղավ հայտնի հրապարակախոս Հրանտ Տէր-Աբրահամեանը: Թեև հարցազրույցը իր ամբողջական ավարտին չհասավ, սակայն այն, իմ կարծիքով, բավական մեծ հետաքրքրություն առաջացրեց: Կարծում եմ, որ այդ շարքը շարունակել պետք է, ու մենք դեռ շատ հյուրեր կունենանք՝ ընթացքում հղկելով հարցազրույցների ֆորմատը:

Նախորդ հարցազրույցի ընթացքը ստիպեց որոշակի փոփոխություններ մտցնել հայտարարվելիք նոր հարցազրույցում, որի մասին կգրեմ ստորև: Ուրախությամբ հայտնում եմ, որ այս անգամվա ակումբի հյուրը նկարիչ Հայկ Սայադյան է, իսկ հարցազրույցի հիմնական թեման նրա «Նազարե» փորձարարական շարժանկարը, որը համացանցում տեղադրվել է մեկ շաբաթ ժամկետով ու այս հարցազրույցի ընթացքում կարող եք այն դիտել:

Հաջորդ գրառման մեջ ես կներկայացնեմ Կարինե Իոնեսյանի, հատուկ ակումբի համար պատրաստած Հայկ Սայադյանի մասին ակնարկը: Սրա անհրաժեշտությունը նույնպես առաջացավ նախորդ հարցազրույցից, քանի-որ պարզվեց, որ մարդիկ կան, ովքեր չէին ճանաչում մեր հյուրին:

Ակնարկից հետո, առանձին գրառմամբ, կներկայացվի «Նազարե» շարժանկարը, որից հետո դուք առաջիկա հինգ օրերին (մինչև ուրբաթ օրվա ավարտը) կարող եք ձեր հարցերը հղել նկարիչ Հայկ Սայադյանին: Շաբաթ և կիրակի օրերին Հայկը կպատասխանի ձեր հարցերին:

Այդ օրերին ցանկացած մեկնաբանություն և նոր հարց արգելվելու են, որպեսզի հարցազրույցը հնարավոր լինի հասցնել իր տրամաբանական ավարտին: Եթե որևէ մեկը շաբաթ և կիրակի օրերին թեմայում գրառում անի, ինձ իրավունք եմ վերապահելու առանց զգուշացնելու ջնջել այդ գրառումները: Հայկի՝ հարցերին պատասխանելուց հետո, կկարողանանք ազատ քննարկել նրա պատասխանները, ցանկության դեպքում նոր հարցեր տալ, իսկ Հայկ Սայադյանն էլ իր հերթին ազատ կլինի պատասխանել կամ չպատասխանել այդ նոր հարցերին, ցանկության դեպքում մասնակցել քննարկմանը, կամ էլ չմասնակցել:

Հավելեմ նաև, որ ակումբում կա Հայկ Սայադյանին նվիրված թեմա, որտեղ կարող եք շարունակել քննարկել նրա արվեստը:

Շնորհակալություն եմ հայտնում Հայկին ակումբին հյուրընկալվելը չմերժելու համար, ինչպես նաև «Նազարե» շարժանկարի պրեմիերան, փաստորեն ակումբում անցկացնելու համար: Շնորհակալ եմ նաև Կարինե Իոնեսյանին՝ ակնարկը պատրաստելու համար, և way-ին՝ հարցազրույցի նախապատրաստական աշխատանքներն անելու համար:

[Chuk]

«Մարդը պետք է միշտ գնահատի իր գլխին դրված թագի ծանրությունը…»

Կարինե Իոնեսյան
www.akumb.am

Վայոց Ձոր մարզի Վայք քաղաքում մի տուն կա, որի սենյակներից մեկն ամբողջությամբ պատված է տարբեր կենդանիների ու բնապատկերների նկարներով, պատմական կարեւոր իրադարձությունների թվականներով եւ հետաքրքիր մտքերով: Այդ սենյակի պատերը ներկայացնում են Հայկ Սայադյանի նկարիչ դառնալու եւ ազգային թեմատիկայով ստեղծագործելու նախապատմությունը:

Սայադյանի քույրը ասում է, որ իրենք այդ սենյակում ոչ մի փոփոխություն չեն անելու: Մայրը մինչեւ հիմա պահում են 3 տարեկանից Սայադյանի կողմից նկարված մեծ ու փոքր նկարները:

Սայադյանին հաստատ չի մոռանում նաեւ իր նկարչական խմբակի դասատուն, ում գրասեղանի բացվող դարակի մեջ`հենց տախտակի վրա նրա «թեթեւ ձեռքով» մի օր խավարասեր հայտնվեց: Ուսուցչուհին վախից ճչաց, իսկ խավարասերը չփախավ. այն ջրաներկով էր նկարված:

Սենյակի պատերին եւ այլ վայրերում արձանագրված ձեռագիրը կատարելագործվեց 1997-2003 թթ. , երբ Սայադյանը սովորում էր Երևանի գեղարվեստի պետական ակադեմիայի գրաֆիկայի բաժնում: Դրան հաջորդեցին ցուցահանդեսները, ազգային թեմատիկայով եւ մարդկային տարբեր բնավորության գծեր ներկայացնող արվեստի գործերը, փորձարարական շարժանկարները:

Սայադյանը նաեւ դարձավ Հայաստանում ստեղծագործող միակ նկարիչը, ով գծանկարում է սովորական սեւ գրիչով, որի օգնությամբ ստանում է ոչ միայն սեւ եւ սպիտակ գույներ, այլ նաեւ մոխրագույնի տարբեր երանգներ:

«Գիտեմ, որ բարդ է ու հնարավոր չէ ջնջել օրինակ ռետինով, բայց նկարում եմ գրիչով, քանի որ այն ավելի խորն է ներկայացնում պատկերը, տարբեր շերտեր ու երանգներ են ծնվում: Ամեն մի կտավը ստեղծելու համար 3-4 գրիչ է պահանջվում, իսկ սխալվելու հավանականությունը հավասարվում է զրոյի»,- ասում է Սայադյանը:

Թեեւ նկարիչն այժմ բնակվում ու ստեղծագործում է Երեւանում, բայց իր կտավներում շարունակում է գերիշխել Վայոց Ձորի բնապատկերների ու մշակութային արժեքների նարնջադարչնագույնը՝ «Նորավանքի» երանգների գլխավորությամբ:

Վայոց ձորը իր դերը խաղացել է նաեւ նկարչի ճանաչված «Նազարե» փորձարարական շարժանկարի ստեղծման գործում, որտեղ օգտագործվել է շուրջ 200 նկար, և ծախսվել է 4 ամիս ժամանակ:

«Նազարեն մինչև ֆիլմի վերածվելն ունի նաև գրական հենք`տիտրերում այդպես էլ գրված է`հատված Հայկ Սայադյանի «Մոզ» հեքիաթաշարից: Իսկ հեքիաթաշարը ես սկսել եմ դեռ 90-ականների վերջերին: Հենց «Մոզ» հեքիաթաշարի համար էլ հզոր խթան է հանդիսացել համանուն քաղաքը`որը հզոր հրաբուխի ժայթքումից հետո ավերվել է 735 թվականին: Այն թաղված է լավայի հաստ շերտի տակ`Վայք քաղաքի մոտակայքում, պեղումներ շատ քիչ են արվել»,- Ակումբին պատմում է Սայադյանը:

«Նազարեն» մտածելու տեղիք է տալիս իրականության մասին՝ ներկայացնելով մարդկանցից մեկուսացած տիկնիկագործի կողմից ստեղծված հայկական ծիսական տիկնիկները: Նկարիչը տիկնիկների միջոցով է հաղորդում իր ասելիքը, քանի որ վերջիններս առկա են եղել բոլոր ծիսական արարողությունների ժամանակ:

«Եվ հետո` որպես իր իսկ մարմնավորում`մարդը հենց տիկնիկի միջոցով է ասել կամ արել այն, ինչ ինքն անձամբ կդժվարանար անել...երեխայի աշխարհընկալումն անգամ ձևավորվում է տինիկների հետ խաղալով, տիկնիկի միջոցով է արտահայտվում և իրականացվում երեխայի երազանքը, ցանկությունն ու անելիքը»,- ավելացնում է Սայադյանը:

Այս գործում իր հետ համագործակցել է նաեւ ազգագրագետ Մանան Առաքելյանը, ում հետ զրուցելով եւս Սայադյանը կերտել է իր շարժանկարները:

«Մեկ տարի է, ինչ ճանաչում եմ Հայկին ու հասկացել եմ, որ ինքը կարողացել է ազգայինը արվետի մակարդակի հասցնել: Իսկ ամենակարեւորը նա է, որ Հայկը ստեղծում է սիմվոլներ»,- համոզված է Առաքելյանը:

Տարբեր բնագավառներից,տարբեր տարիքային սահմաններում ու տարբեր հոգեկերտվածքի տեր ընկերները Սայադյանին որակում են, որպես շփվող,անկեղծ,ընկերասեր, ուրախ մարդ: Ընկերների առատությունը նկարիչը պայմանավորում նրանով, որ փորձում է առաջին հայացքից ցույց չտալ իր արվեստագետ լինելը` կարեւորելով նախ Մարդ լինելու պարագան:

«Իր կտավների մեջ ինչ-որ գաղտնի կոդ կա: Նույն ազգայինը խորքային է ու ոչ պարզունակ ձեւով է ներկայացնում՝ վիշտ ես տեսնում, բայց այդ վշտի մեջ հույս կա, այսինքն միայն հավերժական լացկանություն չի պատկերում: Հետո երբ մարդու հետ նաեւ զրուցում ես, իսկ մենք հաճախ ենք զրուցում, ավելի խորությամբ ես ընկալում իր գործերն ու ասելիքը»,- պատմում է Սայադյանի ընկերներից Արծրուն Հովհաննիսյանը, ով մասնագիտությամբ ռազմական փորձագետ է:

Նկարչի համար նաեւ ընկեր է իր ընտանիքը՝ կինը եւ երկու դուստրերը:

«Ընտանիք-արվեստ հակամարտություն իմ տանը չկա, քանի որ յուրաքանչյուրին հավասարապես եմ տրվում: Այդ երկու գործոններն էլ հավասարապես զիջող են, երբ գիտակցում են մյուսի կարեվորությունը»,- խոստովանում է նկարիչը:

Սայադյանը լավագույն ուսուցիչներ ու խորհրդատուներ է համարաում շատերին, որոնցից առանձնացնում է հատկապես նկարիչ Էդուարդ Իսաբեկյանին: Պատմում է, որ ամեն առավոտ վազում էր Կարապի լճի մոտ, որտեղ նրան էին սպասում Վարպետի հետ արվեստի, հայրենիքի, կյանքի շուրջ երբևէ Սայադյանի կողմից լսված ամենաթանկ խորհուրդները:

Այժմ Սայադյանն աշխատում է նոր էքսպերեմենտալ շարժանկար ստեղծելու ուղղությամբ, որի անունն է «Պանգեա»:

Նա այս գործով առաջին հերթին մարդասիրություն է քարոզում, քանի որ մարդը, Սայադյանի բնորոշմամաբ, միակն է մյուս արարածների մեջ, որ ստեղծված է Արարիչի պատկերով, արարած, ով պարտավոր է գիտակցել իր Միակ լինելը, ընտրյալ լինելը, արարած, որ արժանվույնս պիտի գնահատի իր գլխին դրված թագի ծանրությունը:

«Այսօր ամեն ինչ տանում է նրան, որ Մարդը հեռանա Մարդուց,Մարդը հեռանա Բնությունից,և Բնությունն ինքն է արդեն հեռանում Մարդուց: Անսահման սիրելով իմ հայրենի լեռնաշխարհը`չեմ կարող այն դարձնել իմ համար տապան ու ներփակվել նրա մեջ`մոռանալով, որ ես նախ ազգությամբ Երկրացի եմ`Երկիր մոլորակի բնակիչ»,- ասում է Սայադյանը:

Նկարիչը համոզված է, որ երբ շենացնելու փոխարեն քանդում ես քո տունը, շուտով անտուն ես մնալու: Երբ սիրելու փոխարեն սպանում ես նրան,ով քո հետ ապրում էր այդ տանը, շուտով մենակ ես մնալու: Երբ մենակ ես, շուտով էլ չես ապրի:

[Chuk]

«Նազարե» շարժանկարը

[Tig]

Ինչքան հասկացա, արդեն կարող ենք հարցեր գրել:

Նախ շնորհակալություն այս ամենը նախաձեռնողներին: Սկասած Հայկից, Մանանից, Վեյից, Կարինեից ... վերջացրած Չուկով:

Երկրորդ մի առաջարկ ունեմ՝ Մանանին նույնպես ներգրավել այս քննարկումների մեջ: Ես նրան արդեն հրավիրել եմ ակումբ

Երրորդ՝ "Նազարեի" մասին: Գործը շատ տպավորիչ էր, ազդեցիկ, խոսուն, գեղեցիկ... էլ ինչ ասեմ... ամբողջական /չնայած ասվում է, որ ինչոր բանի մաս է կազմում/: Մի խոսքով շատ հավանեցի:

Հիմա հարցերս՝
1. Հայկ ջան, որտեղի՞ց ես վերցնում պատկերները, կերպարները, քո երևակայությունի՞ց, թե՞ ...
2. Ի՞նչ հիմքեր, ի՞նչ աղբյուրներ ունի սցենարը:
3. Ինչքան հասկացա երաժշտությունը նույնպես քո ընտրությունն է: Մի քիչ այս մասին եմ ուզում խոսես: Ինչպե՞ս ես համադրել: Ինչպե՞ս ես հասել այս ներդաշնակությանը:
4. Սինվոլիկայի մասին կուզեի մի քիչ խոսեիր: Ի՞նչ նշանակություն ունի անձամբ քեզ համար և ի՞նչ նշանակություն ընդհանրապես մեր ազգի համար:
5. Ի՞նչ "հիշողություններ" ունես Մօզն քաղաքից...
6. Ի՞նչ նշանակություն կունենա այս ամենի և ընդհանրապես ազգայինի, ավանդականի, վերականգնումը՝ մոռացումից դուրս բերումը:

[Ձայնալար]

Հարգելի Հայկ, շնորհակալություն մեզ հյուր գալու համար:

Դեռ սկիզբն եմ նայել, բայց ուզում եմ հարցերս տալ, քանի հիշում եմ: Ամբողջական դիտումից հետո համոզված եմ էլի հարցեր կունենամ, կարող ա նույնիսկ էս հարցերս հետ կանչեմ: Ինչևէ:

Առաջին մասում էն կինը ինչի՞ մեռավ ծաննդաբերության ժամանակ:
Կնոջ դիմանկարն ու այծի գլուխը որ անընդհատ հայտնվում են ֆիլմի ընթացքում ի՞նչ են խորհրդանշում:

Միքիչ կպատմե՞ս ֆիլմի ստեղծման տեխնիկական կողմի մասին, ո՞նց են նկարները ֆիլմ դառնում: Պրոցեսը հեչ չեմ պատկերացնում

[Գեա]

Հարգելի Հայկ,նախ ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել կատարված հսկայական աշխատանքի համար:
Հիմա անցնեմ ինձ հետաքրքրող բուն հարցին:Ինչքան հասկանում եմ մտահաղացման նպատակը հայկական ծիսական տիկնիկները մոռացությունից փրկելն ու նրանց մասին դիտողներին ինֆորմացիա փոխանցելն էր(ուղղեք ,եթե սխալվում եմ): Չե՞ք կարծում, որ բավական բարդ ձևով է այն ներկայացվել : Օրինակ Իմ նման մարդու համար, որը շատ քիչ բան գիտի ծիսական տիկնիկների, հայ կենցաղում նրանց նշանակության մասին, տեղ-տեղ բավական բարդ էր ընկալել ու հասկանալ շարժանկարի միտքն ու նրանում թաքնված այսպես ասած մեզ ուղղված մեսիջը:Չե՞ք կարծում, որ եթե ֆիլմը ուղեկցվեր տեքստով,որը կբացատրեր, ավելի ճիշտ կպարզաբաներ այն, ինչ ցանակացել եք փոխանցել նկարների միջոցով, ֆիլմի արժեքն ավելի իրական և շոշափելի կդառնար...
Նախապես շնորհակալություն պատասխանի համար:

[E-la Via]

Մի քանի հարց էլ ես ունեմ :

Հայկ ջան, ինչպես գիտես այստեղ քո արվեստի մասին թեմա էր բացվել ու քննարկումներ էին ընթանում:
Կարծիքները հիմնականում բաժանվում էին երկու մասի. մի մասն հավանում էր նկարներդ, ընդունում, որ աշխատանքներդ իրենց մեջ ինֆորմացիա են պարունակում ու աշխատում են ենթագիտկացության հետ, իսկ մյուս մասին դրանք միանգամից վանում էին, դրանցում վուլգարություն էին տեսնում, անգամ հնչեց մի կարծիք, որտեղ ասվում էր, որ նկարներդ արվեստի գործեր չեն:


1. Ըստ քեզ` ի՞նչ է արվեստը, ինչի՞ այն պետք է ծառայի, ի՞նչ խնդիրներ պետք է շոշափի, բարձրացնի:

2. Ինչպե՞ս ես վերաբերվում քննադատությանը: Արվեստագետների կողմից աշխատանքներիդ վերաբերյալ հնչե՞լ է սուր քննադատություն:

3. Ինչպես նկատել ենք, նկարներումդ առկա են կրոնական մոտիվներ: Դրանց առկայությունը ինչո՞վ է պայմանավորված. Հավատո՞վ, կրոնի հանդեպ տածած հետաքրքրասիրությա՞մբ, թե՞ ուղղակի կրոնական մոտիվներով ավելի հեշտ է խոսել որոշ թեմաների շուրջ:

4. «Նազարեում» կան թե քրիստոնեական, թե հեթանոսական տարրեր: Խոսվում է թե քրիստոնյա, թե հեթանոս հայի մասին, որը թե եկեղեցի է հաճախում, թե ծիսական տիկնիկների շնորհիվ անձրև կանչում, մարդ բուժում: Իհարկե ստեղծագործողը կարող է վարվել անպես, ինչպես իր երևակայությունն է թելադրում, բայց հետաքրքիր է՝ մեր եկեղեցու ներկայացուցիչների կողմից որևէ կարծիք հնչել է «Նազարեի» մասին:

5. Նազարեն ֆիլմում ստիպված հեռանում է: Ի՞նչ ես կարծում, ուր է գնում: Որտե՞ղ կգտնի նա իրեն… Իսկ նոր վայրում կժպտա՞:


Դեռ այսքան …

[Hayk Sayadian]

Հարգելի Հայկ,նախ ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել կատարված հսկայական աշխատանքի համար:
Հիմա անցնեմ ինձ հետաքրքրող բուն հարցին:Ինչքան հասկանում եմ մտահաղացման նպատակը հայկական ծիսական տիկնիկները մոռացությունից փրկելն ու նրանց մասին դիտողներին ինֆորմացիա փոխանցելն էր(ուղղեք ,եթե սխալվում եմ): Չե՞ք կարծում, որ բավական բարդ ձևով է այն ներկայացվել : Օրինակ Իմ նման մարդու համար, որը շատ քիչ բան գիտի ծիսական տիկնիկների, հայ կենցաղում նրանց նշանակության մասին, տեղ-տեղ բավական բարդ էր ընկալել ու հասկանալ շարժանկարի միտքն ու նրանում թաքնված այսպես ասած մեզ ուղղված մեսիջը:Չե՞ք կարծում, որ եթե ֆիլմը ուղեկցվեր տեքստով,որը կբացատրեր, ավելի ճիշտ կպարզաբաներ այն, ինչ ցանակացել եք փոխանցել նկարների միջոցով, ֆիլմի արժեքն ավելի իրական և շոշափելի կդառնար...
Նախապես շնորհակալություն պատասխանի համար:

Հարգելի Գեա,շնորհակալ եմ հարցի համար:

Երբ ֆիլմը ստեղծվում էր,չէի մտածում,որ այն հանրային քննարկման առարկա կդառնա:Ես պարզապես էկրանավորում էի հեքիաթաշարս:Ազգագրագետ Մանան Առաքելյանի նախաձեռնությամբ հայոց ծիսական տիկնիկներին նվիրված ծավալուն միջոցառում և ցուցահանդես եղավ,որի շրջանակներում էլ ցուցադրվեց ֆիլմը:Ներկաներից քչերին էր հայտնի ծիսական տիկնիկների խորհուրդը, և միայն Մանանի ներկայացրած ծավալուն,սակայն մատչելի ազգագրագիտական ակնարկից հետո ներկաների մոտ այլևս հարցեր չկաին:

Նազարէ ֆիլմն ավելի շատ մարդու մասին է`անհատի մասին,քան ծիսական տիկնիկների:Հավերժ հակամարտող կողմեր կան ֆիլմում`անհատ և ամբոխ,քրիստոնեություն և հեթանոսություն,խրախճանք և առաքինություն,Բարեկենդան և Պաս`երկու հակադիր աշխարհներ,սեր և լքում,հավատ և դավադրություն:

-Ինչո՞ւ իմ խրճիթի դուռը ոչ-ոք չի թակում պարզապես իմ որպիսությունը հարցնելու համար`այլ միայն արիթի դեպքում,երբ նրանց տիկնիկ է պետք`երբ երաշտ է,կամ հիվանդ մարդ կա… ինչո՞ւ են ինձ սիրում ու լուսաբացին լքում…,-սրանք հարցեր են,որ տալիս է Նազարէն ինքն իրեն`ֆիլմի գրական տարբերակում,որտեղ ավելի ընդլայնված եմ անդրադարձել անհատի ուժին ու անհատի ողբերգությանը:Իսկ հենց ֆիլմում ձայնի ուղեկցության անհրաժեշտություն այն ժամանակ չզգացի`որոշելով դիտողին իմ համահեղինակը դարձնել`իր սեփական մեկնաբանություններով հանդերձ,որքան էլ դրանք տարբերվեին իմ իսկ ասելիքից:

Հարցնում եք ֆիլմի մեսիջի`այսինքն ուղերձի մասին:Ուղերձը սա է`ինչի՞ համար ենք մենք սիրում Անհատին,որովհետև նա մեզ պետք է…նա տաղանդավոր է և մեզ բազում գեղեցիկ պահեր կպարգևի…նա հզոր է և մեզ կպաշտպանի…էլի շատ որովհետև-ներ,որոնք իհարկե սխալ են հենց միայն նրա համար,որ կան…երբ սկսենք բացառել բոլոր որովհետև-ները,այդժամ կհասկանանք`սիրում ենք իրոք,թե ոչ:

[Hayk Sayadian]

Հարգելի Հայկ, շնորհակալություն մեզ հյուր գալու համար:

Դեռ սկիզբն եմ նայել, բայց ուզում եմ հարցերս տալ, քանի հիշում եմ: Ամբողջական դիտումից հետո համոզված եմ էլի հարցեր կունենամ, կարող ա նույնիսկ էս հարցերս հետ կանչեմ: Ինչևէ:

Առաջին մասում էն կինը ինչի՞ մեռավ ծաննդաբերության ժամանակ:
Կնոջ դիմանկարն ու այծի գլուխը որ անընդհատ հայտնվում են ֆիլմի ընթացքում ի՞նչ են խորհրդանշում:

Միքիչ կպատմե՞ս ֆիլմի ստեղծման տեխնիկական կողմի մասին, ո՞նց են նկարները ֆիլմ դառնում: Պրոցեսը հեչ չեմ պատկերացնում

Հարգելի Ձայնալար,շնորհակալ եմ հարցերի համար:

Ծննդաբերության ժամանակ մահացող կինը Նազարէի մայրն էր:Իմ սեփական կարծիքն է,որը ոչ մեկի չեմ պարտադրում`նյութեղեն համակարգի կրողը արական սկիզբն է`հայրը,ոգեղեն համակարգինը`մայրը:Հորից Նազարէն ժառանգեց տիկնիկ պատրաստելու արվեստը`այդպես էլ ասվում է`նա տիկնիկագործների գերդաստանի վերջին շառավիղն էր:Մայրական կաթին փոխարինելու եկավ այծյամի կաթի ալլեգորիան:Մայրական դաստիարակությանը փոխարինելու եկավ տաճարի քրմուհու տված դաստիարակությունը:Այս երկուսն ել այլաբանեւթյուն են,որոնք խորհրդանշում են գենետիկ հիշողության արթնացումը Նազարէի մոտ և թաքնագիտական գաղտնիքների սերտումը տաճարում:Սա առաջին,բացի դա`մոր մահանալը կարող եմ մեկնաբանել նաև սովորական սցենարային կարուցվացքային լուծում`պահանջվելիք դրամատիզմին հասնելու համար:

Երկրորդ հարցին անդրադառնամ. կնոջ դեմքն ու ցուլի գլուխը Նազարէի տոհմական զինանշանն են`այս պարագայում զինանշան ասվածն աըդքան էլ երևի համապատասխան չէ,ավելի շուտ գերբը:Դա էլ չեմ թողել առանց մեկնաբանության:Նազարէի տոհմում կինը`կնոջ համակարգը գնահատվում էր ըստ արժանվույն`ըստ այդմ էլ կնոջ դեմքն ավելի բարձր է պատկերված,քան ցլի գլուխը,որն այս պարագայում արական սկիզբն է:Հաճախ սխալ պատկերացումներ ենք ունենում`նահապետական հայ ընտանիք ասելով:Այնտեղ ամեն ինչ իրոք իր տեղում է,սակայն կինը,մայրը,մեծ մայրը գտնվում են ավելի բարձր դիրքերում:Համոզված եմ`այս հարցում շատերն ինձ հետ համամիտ չեն լինի,սակայն հավատացեք`ես էլ իմ հավաստի աղբյուրներն ունեմ:

[Hayk Sayadian]

Ինչքան հասկացա, արդեն կարող ենք հարցեր գրել:
Նախ շնորհակալություն այս ամենը նախաձեռնողներին: Սկասած Հայկից, Մանանից, Վեյից, Կարինեից ... վերջացրած Չուկով:

Երկրորդ մի առաջարկ ունեմ՝ Մանանին նույնպես ներգրավել այս քննարկումների մեջ: Ես նրան արդեն հրավիրել եմ ակումբ

Երրորդ՝ "Նազարեի" մասին: Գործը շատ տպավորիչ էր, ազդեցիկ, խոսուն, գեղեցիկ... էլ ինչ ասեմ... ամբողջական /չնայած ասվում է, որ ինչոր բանի մաս է կազմում/: Մի խոսքով շատ հավանեցի:

Հիմա հարցերս՝
1. Հայկ ջան, որտեղի՞ց ես վերցնում պատկերները, կերպարները, քո երևակայությունի՞ց, թե՞ ...
2. Ի՞նչ հիմքեր, ի՞նչ աղբյուրներ ունի սցենարը:
3. Ինչքան հասկացա երաժշտությունը նույնպես քո ընտրությունն է: Մի քիչ այս մասին եմ ուզում խոսես: Ինչպե՞ս ես համադրել: Ինչպե՞ս ես հասել այս ներդաշնակությանը:
4. Սինվոլիկայի մասին կուզեի մի քիչ խոսեիր: Ի՞նչ նշանակություն ունի անձամբ քեզ համար և ի՞նչ նշանակություն ընդհանրապես մեր ազգի համար:
5. Ի՞նչ "հիշողություններ" ունես Մօզն քաղաքից...
6. Ի՞նչ նշանակություն կունենա այս ամենի և ընդհանրապես ազգայինի, ավանդականի, վերականգնումը՝ մոռացումից դուրս բերումը:

Շնորհակալ եմ հարցերի համար,Tig:

Բոլոր պատկերներն ու կերպարները զուտ ներսիցս են:Երաժշտության մեջ գոյություն ունի աբսոլյուտ լսողություն հասկացողություն:Նույն հասկացողությունը կա նաև կերպարվեստում` բացառիկ տեսողական հիշողություն,երբ այդ ամենին էլ գումարվում է հարուստ երևակայություն,դու կարող ես ցանկացած բան վերարտադրել կտավին այնպես`ասես դա իրականում գոյություն ունի:Ուսանողական տարիներին միշտ բախվել եմ այս խնդրին`ակադեմիայի արվեստանոցներում բնորդներին նկարելու փոխարեն ուրիշ բաներով էի զբաղվում,իսկ կիսամյակի կամ տարվա վերջում ներկայացնում էի նկարներ`նույն բնորդներին,որոնց նկարել էի տանը`հիշողությամբ:Երևի սա էր պատճառը,որ անատոմիայի դասախոսս ներում էր բացակայություններս:

Իսկ սցենարի միակ հիմքը իմ հեքիաթաշարն է,որն առայժմ անտիպ է:Հեքիաթաշարում ընդգրկված են տարբեր պատմություններ,սակայն բոլոր պատմւթյուններին իրար է միավորում Մոզ քաղաքը:Հարցնում եք ինչ հիշողություններ ունեմ Մօզն քաղաքից…դրանք ինձ սկսել են այցելել դեռ քսան տարեկանից`սկզբում անբացատրելի երազներում,իսկ ավելի ուշ,երբ ուսումնասիրեցի պատմությունը,նույն երազներս ավելի վերծանելի ձևով էին գալիս`ավելի շատ գենետիկ հիշողության արթնացում էր դա:

Երաժշտության մասին: Մի օր Մանանն ինձ խորհուրդ տվեց լսել կոմպոզիտոր Վաչե Շարաֆյանի ստեղծագործությունները;Լսեցի,գերվեցի,սկսեցի ճանապարհներ փնտրել նրա հետ հանդիպելու;Հանդիպեցի,և առաջին իսկ հանդիպման օրը Վաչեն պարզապես նվիրեց ինձ իր (թույլտվությունը):Ի դեպ`կառաջարկեի Վաչե Շարաֆյանին էլ ակումբին հյուր կանչել և ծանոթանալ նրա արվեստին:Իսկ թե ինչպես եմ դա համադրել`սա արդեն հարցի տեխնիկական կողմն է,որի մասին ինձ հարցրել է նաև Ձայնալարը`սա ամենասովորական մոնտաժային պրոցեսս է,ու երբ դա արվում է մտածված ու ճաշակով`կարելի է հասնել ցանկալի արդյունքի:Անձամբ ինձ սրա համար պետք է գալիս երկու բան`հարմարավետ աթոռ ու տաք շոկոլադ:

Սիմվոլիկայի մասին. ըստ իս` սիմվոլիզմի լեզուն չնայած իր պակաս մատչելի լինելուն`ավելի շուտ է հասնում մարդու ենթագիտակցությանը,այնտեղից էլ ւղարկվում համապատասխան մշակումների ու վերծանումների:Ես կարող եմ ցանկացած ամենապրիմիտիվ ու ամենակենցաղային գործառույթ`ինչպիսին օրինակ հասարակ թեյախմությունն է,պատկերել սիմվոլիկ,և դա կդիտվի ավելի խորքային անկյուններից,կստիպի իրեն ավելի երկար նայել,քան ուղղակի թեյ խմողին նայելիս:Կարող էի նկարել Նազարէի ծնվելու պահը այնպես,ինչպես կա`հավատացեք`չէր դիտվի:Կամ այն հատվածը,որտեղ արքեպիսկոպոսը բանբերի միջոցով զգուշացնում է Նազարէին,որ դավ է նյութվում իր դեմ:Այստեղ կրկնակի սիմվոլիզմ կա:Նախ`սուրհանդակի փոխարեն պատկերել եմ հրեշտակի,ով իր թևով ավելի շուտ կհասներ Նազարէին:Երկրորդ`հրեշտակ-սուրհանդակը իրականում արքեպիսկոպոսի աղոթք-հղումն է,որ մեկ այլ տարածաչափության մեջ հասնում է հասցեատիրոջը:Սիմվոլիկ տեսարաններին զուգահեռվում են նաև հենց սիմվոլներ,որոնք հնարավոր է որևէ պատմագիտական հիմնավորում չունենան,հնարավոր է տեղ-տեղ համընկումներ լինեն իրականության հետ:Միակ պատճառն այն է,որ այդ սիմվոլներն էլ իմ երևակայության պտուղ են:Անցյալ տարի`Նազարէի պրեմիերաից հետո ես շատ առիթներ ունեցա կրկնել մի նախադասություն`ես վավերագրող չեմ,ես ստեղծագործող եմ,ինչն ինձ թույլ է տալիս համարձակորեն վերարտադրել իրականությունն իմ սեփական`ամենատարբեր հայեցակետերից,իսկ իրականությունն այս ֆիլմում հետ է քաշվել`զիջելով իր տեղը այլաբանությանն ու խորհրդապաշտությանը:

Tig,Ձեր վերջին հարցին այսպես պատասխանեմ`պատկերացրեք երեսուն տարեկան մի մարդու:Բավականին խոսուն տարիք է ըստ իս`կյանքում որևէ բանի հասնելու,ապրելու իմաստը,արժեքն ու քաշը գիտակցելու համար:Ու պատկերացրեք,որ երեսուն տարեկանում նա կորցնում է իր հիշողությունն ու գալիք քառասուն տարիներն ապրում է առանց հիշողության:Իսկ հիմա պատկերացրեք յոթանասուն տարեկանում վերականգնվում է նրա հիշողությունը`վերադառնում են երեսուն գիտակցական տարիների իր բոլոր հիշողությունները…ինչ կկատարվի նրա հետ…