Նիկոլայ Ռերիխ. «Մորիայի ծաղիկները»

[Sambitbaba]

ԴՌՆԱՊԱՆԸ

“Ասա, դռնապան, ինչո՞ւ ես
այս դուռը կողպում: Ի՞նչ ես
անվերջ պահպանում”: - “Պահպանում եմ
ննջարանի գաղտնիքը”: -“Բայց չէ՞ որ դատարկ է
սենյակը: Վստահելի մարդիկ ասացին ինձ.
չկա այնտեղ ոչինչ”: -
“Ես գիտեմ գաղտնիքն անկասկած:
Եվ այն պահպանելու համար եմ դրված”: -
“Բայց դատարկ է քո սենյակը”: -
“Քեզ համար՝ այն դատարկ է”, - ասաց
դռնապանը:

[Sambitbaba]

ԴԱՐՊԱՍԻ ԲԱՆԱԼԻՆԵՐԸ

Այսօր ես կախարդ կլինեմ
և անհաջողությունը՝ հաջողություն կդարձնեմ:
Լռողները խոսեցին:
Հեռացողները հետ նայեցին:
Ահեղները խոնարհվեցին:
Սպառնողները կախեցին գլուխները:
Աղավնու պես թռած-եկած մտքերը
կազմեցին աշխարհի օրենսգրքերը:
Ամենախաղաղ խոսքերը մրրիկներ
բերեցին: Դու քայլում էիր, ինչպես ստվերը
անողոք գալիքի:
Եվ համաձայն ես անգամ երեխա դառնալ,
որ քեզ ոչ մի ամոթ չխանգարի:
Դու նստել էիր սահմանամերձ դարպասների մոտ,
քեզ հասանելի էր ամեն մի սրիկա:
Հարցնում էիր, ո՞վ է ցանկանում
քեզ խաբել: Ինչո՞ւ ես զարմանում:
Հաջողակ որսորդն ամեն ինչից անկախ
արժանի որս կգտնի: Կգտնի անվախ:
Բայց, ստանալով հաջողությունս,
գնալուց, ես գիտեմ, ձեզանից շատերին
չտեսա: Լավագույն
հանդիպումները մեր անկատար մնացին:
Շատ բարի մարդիկ մեր կողքով անցան-
գնացին, կամ էլ դեռ
չհասան: Իսկ ես նրանց այդպես էլ
չճանաչեցի: Զգեստափոխվեցի և ձեր մեջ
նստեցի: Ու դուք էլ թաքնվել էիք
տարբեր շորերի տակ:
Լուռ պահպանում էիք
արդեն ժանգոտած
բանալիները դարպասի:

1917.

[Sambitbaba]

ԴԵՊԻ ՆԱ

Վերջապես ես գտա անապատի մենակյացին:
Գիտե՞ք, թե ինչ դժվար է գտնել
այս երկրում մենակյացի:
Հարցրեցի, թե կարո՞ղ է նա արդյոք ցուցադրել
ինձ իմ ճանապարհը և արդյո՞ք կընդունի
նա բարյացկամորեն իմ աշխատությունները:
Երկար նայեց նա ինձ վրա ու հարցրեց,
թե ի՞նչ ունեմ ես ամենից սիրելի:
Ամենից թանկագին: Պատասխանեցի.
“Գեղեցկությունը”: - “Ամենից սիրելին
դու պետք է լքես”: - “Այդ ո՞վ
պատվիրեց դա”, - ես հարցրեցի:
“Աստված”, - պատասխանեց անապատի մենակյացը:
Թող պատժի ինձ Աստված՝
ես չեմ լքի ունեցածս ամենահիասքանչը,
ինչը բերում է մեզ
դեպի Նա:

1920.

[Sambitbaba]

ՄԵՐ ՃԱՆԱՊԱՐՀԸ

Ճամփորդներ, մենք անցնում ենք
գյուղական ճանապարհով: Խուտորները հաջորդվում են
դաշտերով ու թավուտներով: Երեխաները հոգում են
նախիրների մասին: Մեզ մոտենում են
նրանք միասին: Մի տղա մեզ մի կողով
հատապտուղ նվիրեց: Հոտավետ խոտի փունջը
մի աղջիկ մեզ մեկնեց: Մի փոքրիկ հանուն մեզ
բաժանվեց շերտավոր
նախշերով զարդարած մահակից:
Մտածում էր, թե մահակով
մեզ հեշտ կլինի քայլել:
Իսկ մենք անցնում ենք: Անցանք-գնացինք:
Ու չենք հանդիպի երեխաներին այս փոքրիկ
էլ երբեք: Եղբայրներ, խուտորներից
դեռ այնքան էլ չենք հեռացել, իսկ նվերներից
դուք արդեն հոգնեցիք:
Հոտավետ խոտն արդեն ճամփեքին սփռեցիք:
Դու՝ կեչու կեղևից այն կողովը կոտրեցիր:
Իսկ դու՝ առվակը նետեցիր
հենափայտը փոքրիկի: Ինչների՞ս է այն պետք:
Մեր երկար ճամփեքին:
Բայց փոքրիկները էլ ուրիշ ոչինչ չունեին մեզ տալու:
Նրանք տվեցին մեզ լավագույնը
իրենց ունեցածից,
որ քիչ զարդարեն
մեր ճանապարհը:

1917.

[Sambitbaba]

ՉԵՄ ԲԱՑԻ

Թող քմծիծաղըդ, բարեկամ:
Չէ՞ որ չգիտես դու, թե այստեղ ինձ մոտ
ի՛նչ է թաքցված: Չէ՞ որ առանց քեզ
լցրեցի ես սնդուկը: Առանց քեզ
այն շորով ծածկեցի:
Բանալիով կողպեքը կողպեցի:
Շրջակայքում մեկնումեկին
հարցնել էլ չի հաջողվի:
Իսկ թե ցանկանաս մեկին ասել՝
ուրեմն ստիպված կլինես խաբել:
Հնարիր ինքդ և խաբիր,
բայց սնդուկն արդեն ես
չեմ բացի:

1917.

[Sambitbaba]

2. ՕՐՀՆՎԱԾԻՆ

ԿԱԹԻԼՆԵՐ

Քո երանությունը լցվում է
ձեռքերիս: Ավելացած՝ թափվում է
մատներիս արանքով: Ամբողջը պահպանելու
ոչ մի հնար չունեմ ես: Հարստության փայլուն ծփանքը
նշմարել չեմ հասցնում:
Քո երանության ալիքը թափվում է
ձեռքիցս հողին: Չեմ տեսնում այդ թանկարժեք
խոնավությունը հավաքողին: Իսկ ո՞ւմ վրա կընկնեն
մանր ցայլքերը: Չեմ հասցնի բացել ես
տանս դռները: Ափերիս մեջ բերնեբերան
լցված երանությունից
ես տուն կհասցնեմ
ընդամենը
կաթիլներ:

1920.

[Sambitbaba]

ԺԱՄԱՆԱԿՆ Է

Վեր կաց, ընկերս: Լուր ունենք ստացած:
Ավարտվեց հանգստիդ ժամանակը:
Ես հենց նոր իմացա, թե որտեղ է պահված
սուրբ նշաններից մեկը:
Մտածիր, թե որքան երջանիկ կլինենք,
եթե գոնե մեկ նշան քեզ հետ մենք գտնենք:
Մինչև արևածագ մեզ պետք է շարժվել:
Գիշերով ամեն ինչ պետք է պատրաստել:
Այս գիշեր երկինքը, ընկերս, նայիր,
աներևակայելի հիասքանչ տեսք ունի:
Չեմ հիշում, թե երբևէ նման բան տեսել էի:
Դեռ երեկոյան, հիշո՞ւմ ես, Կասսիոպեան
համ տխուր էր, համ էլ ամպամած,
Ալդեբարանն էր կարծես վախվորած:
Դեհ, իսկ Վեներան անգամ չերևաց:
Բայց հիմա նոր կյանք են առնում բոլորը:
Տես, ինչպես են փայլում Օրիոնն ու Արկթուրը:
Իսկ Ալտաիրից ավելի վերև,
տես, նոր աստղային ինչ-որ նշաններ
ցոլում են, նաև համաստեղությունների
միգամածությունն է պարզ ու թափանցիկ:
Մի՞թե դու չես տեսնում
ճամփան դեպի այն, ինչ մենք վաղը կգտնենք:
Աստղային գրերն են արդեն արթնացել:
Հավաքիր ունեցած-չունեցածդ:
Զենք հարկավոր չէ վերցնել:
Բայց հագիր շատ ամուր կոշիկներ:
Պինդ ձգիր գոտիդ:
Ճամփան մեր քարաշատ է:
Բռնկվել է արդեն արևելքը:
Ժամանակն է:

1916.

[Sambitbaba]

ՏԱՆՈՂ

Հեյ, գիշերային լռության մեջ եկող,
ասում են, թե Դու անտեսանելի ես,
բայց ոչ, ճիշտ չէ դա:
Ու մարդիկ գիտեմ ես հարյուրավոր,
որոնք պնդում են, թե տեսել են Քեզ,
գոնե մեկ անգամ:
Քո միշտ փոփոխվող բազմակերպ դեմքը
չհասցրեցին զննել
մի երկու խեղճ ու մի քանի հիմար:
Դու չես ցանկանում խառնվել մեր
կյանքին: Դու չես ցանկանում մեզ սարսափեցնել
և գալիս ես լուռ, անցնում ես անձայն:
Աչքերդ կարող են կայծակներ նետել,
ձայնդ կարող է բարձր որոտալ:
Եվ ձեռքդ էլ կարող է շատ ծանր լինել
անգամ սև քարի համար:
Բայց Դու կայծակներ երբեք չես նետում,
Դու չես որոտում
և ավերանք էլ երբեք չես անի: Գիտես,
որ ավերումը հանգստի դիմաց՝ աննշան բան է:
Գիտես անկասկած, որ լռության ձայնը
բարձր է ամպրոպից: Դու գիտես,
լռության մեջ եկող և
տանող:

1916.

[Sambitbaba]

ԱՌԱՎՈՏԻՑ

Չգիտեմ և չեմ կարող:
Երբ ցանկանում եմ, մտածում եմ, -
գուցե ինչ-որ մեկն ավելի շա՞տ է ցանկանում:
Երբ ես իմանամ, -
ինչ-որ մեկն ավելի հաստատ իմանալ չի՞ կարող:
Երբ կարողանամ՝
չի՞ կարող ինչ-որ մեկն ավելի լավ, ավելի խոր:
Եվ ահա, ես չգիտեմ և չեմ կարող:
Դու, լռության մեջ եկող,
կարո՞ղ ես անձայն ինձ ասել.
ես ի՞նչ եմ կյանքում ցանկացել
և ինչի՞ եմ հասել:
Դիր ձեռքդ գլխիս, -
ես նորից կարողանալ և ցանկանալ կսկսեմ,
գիշերվա ցանկացածս կսկսեմ ես հիշել
առավոտից:

1916.

[Sambitbaba]

ԵՐԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

Ընդունիր նվերս, ընկեր սիրելի:
Գործով և գիտելիքներով ես կուտակեցի
այդ նվերը: Որպեսզի տամ՝ հավաքեցի:
Գիտեի, որ տալու եմ: Այդ նվերի
վրա հավաքիր հոգու
ուրախությունները: Լռություն և հանգիստ:
Հայացքդ նետիր նվերին,
երբ հոգիդ է խռովվում:
Իսկ եթե ցանկանաս կարգադրել սպասավորիդ,
որ նվերը բերի, դու այն անվանիր
երանություն:

1918.

[Sambitbaba]

ԲԱՑԻՐ

Քո պատերից կախած դարակների վրա
բազում սրվակներ են
դրված: Տարբեր գույների:
Բոլորը՝ զգուշորեն
փակված: Ոմանք էլ խնամքով
փաթաթված, որ լույս չտեսնեն:
Թե ի՞նչ կա նրանց մեջ՝ չգիտեմ:
Բայց շատ խիստ ես նրանք պահպանում:
Մենակ մնալով մութ գիշերներին, կրակ ես վառում,
և նոր բաղադրություն ես արարում:
Գիտես, թե ինչին է օգուտ
ամեն մի բաղադրությունը:
Իսկ ինձ անհրաժեշտ է քո օգնությունը:
Քո բոլոր միջոցներին ես հավատում եմ:
Որը որ օգուտ կտա
ինձ հենց հիմա`
դու այն էլ
բացիր:

1917.

[Sambitbaba]

ԹՈՂԵԼ ԵՄ

Ես պատրաստվեցի ճանապարհ ընկնել:
Ունեցած-չունեցածս ես տանն եմ թողել:
Վերցրեք, ինձ ոչինչ պետք չէ, ընկերներս:
Այժմ կշրջանցեմ ես մեկ անգամ ևս
իմ տունը: Եվս մեկ անգամ
կտնտղեմ իրերը: Կնայեմ նկարներին
իմ ընկերների ևս մեկ անգամ:
Եվ վերջին անգամ: Գիտեմ ես արդեն,
որ ինձ անհրաժեշտ ոչինչ չեմ թողել:
Իրերը, որ ինձ միշտ էլ նեղել են,
ինքնակամորեն ինքս եմ տալիս: Առանց իրերի
կյանքս ավելի ազատ կլինի: Հիմա դեպի քեզ,
ով ինձ ազատված լինել հորդորեց,
անդրադառնում եմ: Մեկ անգամ ևս
տանը ման կգամ: Մեկ անգամ ևս
կփորձեմ զգալ ամենը, ինչից ես ազատվել եմ:
Ազատ եմ, անկախ և միտումներով էլ
ես անսասան եմ: Պատկերներն ընկերներիս
և տեսքը նախկին իրերիս՝ էլ ինձ
չեն խռովում: Գնում եմ: Շտապում եմ ես:
Բայց գոնե մեկ անգամ, մեկ անգամ ևս,
այս վերջին անգամ, ես կշրջանցեմ այն, ինչ
թողել եմ:

1918.

[Sambitbaba]

ԼՈՒՅՍԸ

Ինչպե՞ս տեսնենք Քո դեմքը:
Ամենաթափանց Դեմքը,
զգացմունքից ու մտքից էլ խոր:
Անշոշափելի, անտեսանելի,
անլսելի: Ես կանչում եմ ձեզ.
սիրտ, իմաստություն և գործ:
Ո՞վ ճանաչեց այն, ինչը ոչ համ,
ոչ ձայն և ոչ ձև չգիտի
և սկիզբ ու վերջ էլ չունի:
Մթնում, երբ կանգ կառնի
ամեն ինչ, անապատի ծարավն ու աղն
օվկիանոսի: Կսպասեմ ես Քո
փայլքին: Քո դեմքի առջև
չի շողում արևը: Չի փայլում
լուսինը: Ոչ աստղերը, ոչ կրակը,
ոչ կայծակը: Չի փայլում ծիածանը:
Չի խաղում հյուսիսափայլը:
Այնտեղ Քո դեմքն է փայլում:
Ամեն ինչ նրա լույսով է փայլում:
Մթի մեջ կայծկլտում են Քո
փայլքի մասնիկները, և փակ աչքերումս
թրթռում է հրաշալի Քո
լույսը:

1918.

[Sambitbaba]

ՋԵՐՄ ԺՊԻՏԸ ՔՈ

Նավամատույցի վրա գրակախառնվեցինք և հրաժեշտ տվեցինք:
Ոսկեփայլ ալիքների մեջ թաքնվեց նավակը:
Կղզու վրա ենք մենք: Սա՝ մեր հին տունն է:
Մեր մոտ է տաճարի բանալին: Մեր քարանձավն է:
Մերն են և ժայռերը, և ծառերը, և ճայերը:
Մեր մամուռն է: Մեր աստղերն են՝ վերևում:
Մեր կղզին կշրջանցենք: Եվ գիշերվա կողմ
ճամփա կնկնենք դեպի տուն:
Վաղը, եղբայրներ, մենք վաղ կարթնանանք:
Արևից էլ առաջ:
Նախքան արևելքը վառվել կսկսի իր ջերմ շողերով:
Երբ միայն Երկիրը կլինի արթնացած:
Մարդիկ՝ դեռ քնած:
Մարդկային հոգսերից մեզ կզգանք ազատված:
Կպատկերացնենք, ասես, մարդ էլ չենք:
Եզրին մոտեցած՝ հայացք կնետենք
սահմանից այն կողմ: Լռության մեջ, անխոս:
Եվ կպատասխանի մեզ Լռողն այն կողմից:
Առավոտ, ասա, ի՞նչ էիր արդյոք դու ճանապարհում
գիշերվա ներքո և ի՞նչ է կրկին նա դիմավորում՝
ջերմ ժպիտը քո:

1918.

[Sambitbaba]

ՉՀԱՍԿԱՑԱԾ

Չգիտեմ, թե երբ է քո խոսքը հզոր:
Երբեմն դառնում ես շատ սովորական:
Եվ լուռ նստում ես տգետների մեջ
ոչինչ չիմացող:
Իսկ պատահում է, ասում ես մի բան
և չես էլ տխրում,
երբ քեզ չեն հասկանում:
Նայում ես երբեմն այնպես քնքշորեն
անգետգի վրա, որ ինքս եմ նախանձում
անգիտությանն այն:
Երբեմն թվում է, թե դու չես ջանում
ցույց տալ դեմքդ իրական:
Եվ երբ լսում ես անցյալում ասված ճառերը,
աչքերդ ես խոնարհում, կարծես թե ընտրում ես
ամենապարզ բառերը:
Որքա՜ն դժվար է գուշակել քո բոլոր
նպատակները: Որքա՜ն դժվար է
քեզ հետևելը: Եվ երեկ էլ, երբ դու
արջերի հետ էիր խոսում, ինձ թվաց, թե
նրանք հեռացան, քեզ
չհասկացած:

1920.