Նիկոլայ Ռերիխ. «Մորիայի ծաղիկները»

[Sambitbaba]

ԿՊԱՀՊԱՆԵՄ

Մոտեցիր, մոտեցիր ինձ, լուսավոր,
չեմ վախեցնի ես քեզ ոչնչով:
Դու երեկ մոտենալ էիր ցանկանում,
բայց թափառում էին մտքերս և հայացքս էր
փախչում: Եվ չէի կարող ես
քեզ տեսնել: Երբ հեռացար դու անհետ,
ես քո հոտը զգացի բուրավետ,
բայց ուշ էր արդեն: Իսկ այսօր
կնետեմ ես մի կողմ այն ամենն,
ինչ երեկ խանգարում էր ինձ տեսնել:
Լռության մեջ կսուզեմ ես մտքերս:
Ուրախության մեջ հոգուս՝ կներեմ բոլորին ես,
ով այսօր ինձ խանգարեց:
Ես հանգիստ եմ մնում:
Ինձ ոչ ոք չի խանգարում:
Չեն վախեցնում ինձ անգամ
ձայները կյանքի պատահական:
Սպասում եմ: Ես գիտեմ, որ դու
ինձ չես լքի: Կմոտենաս:
Եվ պատկերը քո ջինջ ես լռության մեջ
կպահպանեմ:

1917.

[Sambitbaba]

ԵՎ ՍԵՐԸ

Ինչի՜ վերածվեց ընկերությունը,
երբ ինձ թույլ տրվեց այդ հարյուրադուռ
մենաստանը մտնել:
Եթե ընկերդ, երբևիցէ սիրելի քեզ,
քեզ զայրացրել է, մի՜ պատժիր նրան,
խնդրում եմ, Հզո՜ր,
ըստ արժանիքի: Բոլորն ասում են,
քեզնից հեռացրե՞լ ես: Ե՞րբ
մխիթարված սրտով կտեսնեմ ես
նորից հաշտված քեզ: Ընդունիր նորի՜ց:
Իմ ասածների սկզբնաղբյուրը դու շատ լավ գիտես:
Ահա՛ իմ մեղքերն ու իմ հարստությունը:
Ես բերում եմ նրանք քեզ:
Վերցրո՛ւ երկուսն էլ:
Սա՛ էլ՝ գիտելիքներս և անգիտությունս:
Վերցրու երկո՛ւսն էլ:
Թող ինձ մնա իմ նվիրվածությունը՝ քեզ:
Ահա՛ մաքրությունս և ահա՛ գարշությունս:
Ես չեմ ցանկանում ո՛չ մեկը, ո՛չ էլ մյուսը:
Ահա թե՛ բարի և թե՛ չար իմ մտքերը:
Նվիրաբերում եմ քեզ մեկն էլ, մյուսն էլ:
Երազներս, որ ինձ դեպի մեղք են տանում,
իմ ճշմարտության երազների հետ մեկտեղ
ես քեզ եմ նվիրում:
Իսկ դու արա՜ այնպես,
որ ինձ մնա միայն
իմ հավատարմությունը՝ քեզ
և սերը:

1917.

[Sambitbaba]

Ա Ն Հ Ա Տ Ա Կ

Դու՝ Հզոր ես, ամենուր և ամեն ինչում:
Եվ դեպի Լույսն ես դու մեզ արթնացնում:
Դու քնեցնում ես մեզ մութ գիշերվա մեջ:
Մեր ուղեկիցն ես մեր որոնումներում:
Այդ է պատճառը, որ մենք սիրեցինք գնալ ամենուր
անգիտակցորեն: Երեք օր անվերջ մենք խարխափեցինք,
հետներս վերցրած զենք, կրակ, հագուստ…
Եվ ինչ, թռչուններ և գազաններ են մեջ շուրջ,
ամենուր: Մեր գլխի վերև մայրամուտներ են,
արևածագեր, սուր քամի շոգոտ:
Սկզբում անցանք լայն հարթավայրով:
Դաշտերը բոլոր կանաչել էին:
Իսկ հեռուները շատ կապույտ էին:
Հետո անցանք անտառներով ու մամռապատ
ճահճի մոտով: Հավամրգու թփի կողքով:
Ժանգոտ թփուտները շրջանցում էինք:
Մեր ճանապարհը որոշում էինք մենք
ըստ արևի: Ամպամածացավ: Մենք լսում էինք
քամու երգերը: Խոնավ ձեռքերով մենք որսում էինք
անցողիկ քամու տատանումները:
Քամին թուլացավ: Նոսրացան նաև
խիտ անտառները: Անցանք քարաշատ
մի բլրաշարքով: Սպիտակ ոսկրի պես
ամենուր գիհն էր գլուխը ցցել,
նաև լուսավոր երակների պես մեծ-մեծ քարերը
մխրճվել էին արարման այդ հին աշխատանքի մեջ:
Ցած էինք սահում սանդղափուլերով:
Ապառաժների շղթայից այն կողմ բան չէր երևում:
Ու… մթնում էր լուռ:
Հսկայի համար կերտած տաճարի աստիճաններով
մենք ցած կգնանք: Արդեն ամպել է:
Սկսեց մթնել: Հեռու ներքևում
մառախուղներն են փռվել հեզ, խոնարհ:
Աստիճանները հաղթահարելը դժվարանում է.
նեղ հարթակները ուղղաբերձ դարձան:
Ոտքը ներքևում ոչինչ շոշափել չի կարողանում:
Մի կերպ սողացինք մամուռի վրա:
Հենց այստեղ այսօր մենք կգիշերենք:
Մամռոտ հարթակին մենք հանգիստ կառնենք
մինչև առավոտ: Երկար լուռ գիշեր:
Վաղ արթնանալով, լսում ենք միայն
անհասկանալի ինչ-որ թռիչքի բարձր սուլոցը:
Եվ տատանվում է համաչափորեն հեռու ոռնոցը:
Հեռու արևելքը քիչ լուսարձակվեց:
Մառախուղներով հարթավայրը լցվեց:
Երկար նստել էինք աշխարհից այն կողմ:
Մինչև մառախուղը վերջացավ-գնաց:
Մեր վերև հսկա մի պատ էր կանգնած:
Մեր ոտքերի տակ
կապտին էր տալիս անդունդն
անհատակ:


1918.

[Sambitbaba]

Ս Ե՞ Ր

Այ, թե օր էր, հա՜: Տես,
միանգամից որքա՜ն հյուր եկավ:
Ծանոթներն իրենց հետ բերեցին
անծանոթների: Ես նախապես
նրանց մասին հարցնել չհասցրեցի:
Վատն այն էր, որ բոլորն
ինձ անհասկանալի լեզուներով էին
խոսում: Ես լսում էի նրանց
տարօրինակ խոսքերն ու ժպտում
իմ ներսում: Ոմանց ասածը
լեռնային արծվի ձայնին էր նման:
Այլոց խոսելը՝ օձի ֆշշոց էր:
Ես ճանաչեցի գայլի հաչոց էլ:
Խոսքերը փայլկտում էին մետաղի
փայլքով: Բառերը հնչում էին ահեղ
արձագանքով: Նրանց մեջ դղրդում էին
սարերի քարերը: Նրանց մեջ երկնքից
կարկուտ էր թափվում: Հորդառատ
ջրվեժն էր այնտեղ աղմկում:
Իսկ ես՝ ժպտում էի: Ես անկարող էի
հասկանալ իմաստը նրանց խոսքերի:
Չէ՞ որ կարող էր այնպես պատահել,
որ ամեն մեկը կրկնում էր անվերջ
մայրենի լեզվով,
բոլորիս համար խոսքը հաճելի.
սե՞ր:

1920.

[Sambitbaba]

ՉԵՍ ԿՏՐՎԵԼ

Սկսածդ գործը Դու ինձ թողեցիր:
Ցանկացար, որ այն ես շարունակեմ:
Երախտապարտ եմ, որ վստահեցիր:
Ուշադիր և լուրջ կվերաբերվեմ:
Չէ՞ որ նրանով Դու ինքդ ես զբաղվել:
Սեղանիդ մոտ կնստեմ:
Քո գրիչը կվերցնեմ:
Իրերդ ինչպես կան, այնպես էլ կթողնեմ:
Թող նրանք ինձ օգնեն:
Երբ գնում էիր, Դու ինձ շատ բաներ
այդպես էլ չասացիր:
Դրսից միշտ լսվում է
գոռգոռոցն առևտրականների:
Ձիերի դոփոցը քարե սալիկներին:
Եվ դղրդոցը մաշված անիվների:
Տանիքների տակ քամու սուլոցը:
Նավամատույցի թոկերի ճռճռոցը:
Եվ խարիսխների ծանր զարկերը:
Նաև ծովափնյա ճայերի աղաղակները:
Բայց չէի կարող ես Քեզ հարցնել.
արդյո՞ք ձայներն այս Քեզ էլ են խանգարել:
Թե՞ ամեն բանում, ինչը որ ապրում է՝
ոգեշնչում ես Դու միայն քաղել:
Որքան ես գիտեմ,
Քո բոլոր որոշումներում
հողից
չես կտրվել:

1919.

[Sambitbaba]

ԵՍ ՆԿԱՏՈՒՄ ԵՄ

Անծանոթ մեկը բնակություն է հաստատել
մեր այգու մոտ։ Ամեն առավոտ
նա նվագում է տավիղն իր
և իր երգն է երգում։ Մենք մտածում ենք երբեմն,
որ նա կրկնում է նույն երգը, բայց ոչ,
անծանոթը միշտ նոր երգ է երգում։
Եվ միշտ ինչ-որ մարդիկ են այգու շուրջ
հավաքվում։ Այդպես մեծացանք մենք։
Եղբայրս արդեն գնացել է հեռու՝
աշխատանք գտնելու, իսկ քույրս էլ երևի
կգնա մարդու։ Իսկ անծանոթը
դեռ երգում է այնտեղ։ Գնացինք
խնդրելու նրան, որ երգի
քրոջս մոտակա հարսանիքին։
Եվ միաժամանակ նրան հարցրեցինք.
որտեղի՞ց է նա այդքան նոր բառեր գտնում
և ի՞նչն է պատճառը, որ այսքան ժամանակ
երգերը նրա միշտ նոր են մնում։ Նա
շատ զարմացավ մեր այդ հարցերին
և պատասխանեց, ճերմակ իր մորուքը
շոյելով հանգիստ. “Ինձ թվում է, թե երեկ էր,
որ եկա և ձեր կողքին բնակություն հաստատեցի։
Եվ դեռ չեմ հասցրել ձեզ պատմել անգամ
այն ամենի մասին, ինչ որ իմ շուրջը
ես նկատում եմ”։

1919.

[Sambitbaba]

Մ Ա Ր Գ Ա Ր Ի Տ

Նորից լրաբեր։
Հրամանը Քո նորից։
Եվ նվեր Քեզանից։
Տիրակալ, Դու ուղարկել ես
Քո մարգարիտը և կարգադրել ես,
որ ես Այն մանյակիս
վրա տեղադրեմ։
Բայց, Տիրակալ իմ, չէ՞ որ
գիտես Դու, որ կեղծ են
քարերը բոլոր վզնոցիս։
Եվ այնքան երկար է
մանյակս, որ այդքան
երկար կարող է միայն կեղծ բանը լինել։
Շողացող Քո նվերը
իմ կեղծ քարերի մեջ կարող է խեղդվել։
Բայց Դու հրամայել ես։
Ես՝ կատարում եմ։
- - - - - -
Հե՜յ, զվարճամոլներ դուք փողոցների։
Մանյակիս վրա, կեղծ քարերի մեջ,
կա Տիրոջ անգին նվերն ինձ՝
մարգարիտ։

1920.

[Sambitbaba]

Մ Ե՞ Զ

Հրաշալիքներ կան մեր կյանքում ոչ քիչ։
Ամեն առավոտ մեր ափի մոտով
լողում-անցնում է անհայտ մի երգիչ։
Ամեն առավոտ մառախուղի միջից
թեթև, նոր երգ է դանդաղ շարժվում։
Երգողն, ինչպես միշտ, անհայտ է մնում,
թաքնված բարձր ժայռի այն կողմում։
Եվ թվում է մեզ. երբեք
չենք իմանա մենք,
թե ո՞վ է երգիչն այդ և ո՞ւր է լողում։
Նոր առավոտվա հետ
կրկին մի նոր երգ
նա ո՞ւմ է ուղղում։
Ի՞նչ հույս է արդյոք
կրում իր սրտում
և ո՞ւմ է երգում։

Իսկ միգուցէ,
մե՞զ։

1920.

[Sambitbaba]

ՈՒՐԱԽԱՑԻ՛Ր

Լուսամուտիցս դուրս նորից շողում է
արևը։ Ծիածան են հագել բոլոր փոքրիկ
հեքիաթները։ Լույսի փայլուն դրոշները
ծածանվում են պատերի վրա։ Ուրախությունից
թրթռում է օդը կենսուրախ։
Այդ ինչի՞ց ես դու՝ հոգիս,
անհանգիստ։ Սարսափել ես նրանից,
ինչ չգիտես։ Քեզ համար արևը մթով է
ծածկվել։ Եվ վհատվել են փոքրիկ
հեքիաթների ուրախ պարերը։
Բայց երեկ, հոգիս,
դու դեռ գիտեիր այնքա՜ն քիչ բաներ։
Ճիշտ նույնքան մեծ է հենց հիմա էլ
քո անգիտությունը։ Բայց տես,
որ այնքան աղքատ էր
ամեն բան մրրիկից հետո,
որ դու ինքդ քեզ հարուստ կարծեցիր։
Իսկ չէ՞ որ այսօր քեզ համար էլ է շողում
արևը։ Եվ քեզ համար են ծածանվում այսօր լույսի
դրոշները։ Հեքիաթներն էլ փոքրիկ՝
ուրախություն բերեցին։
Դու հարուստ ես, հոգիս։
Տես, որ դեպի քեզ գիտելիքն է քայլում։
Լույսի դրոշն է քո գլխին փայլո՛ւմ։
Ուրախացի՛ր։

1918.

[Sambitbaba]

Հ Ր Ա Մ Ա՞ Ն

Բանբե՛ր, իմ բանբե՛ր։
Կանգնել ու ժպտում ես։
Եվ նույնիսկ չգիտես,
թե ինչ ես ինձ բերել։
Դու ապաքինելու
շնորհ ես ինձ բերել։
Ամեն մի իմ արցունքը
կարող է աշխարհի
տկարությունները դարմանել։
Բայց որտեղի՞ց այդքան արցունք
վերցնեմ ես, Տիրակալ,
և աշխարհի ո՞ր մի տկարությանն
արցունքներիս առաջին շատրվանը ես տամ։
Բանբե՛ր, իմ բանբե՛ր,
դու կանգնել ու ժպտում ես։
Իսկ չունե՞ս դու արդյոք
դժբախտությունը ժպիտով բուժելու
հրաման…

1921.

[Sambitbaba]

3. Տ Ղ Ա Յ Ի Ն


Հ Ա Վ Ե Ր Ժ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն

Տղա, դու ասում ես,
որ երեկոյան ճանապարհ կընկնես:
Սիրելի տղաս, էլ մի հապաղիր:
Եկ, առավոտյան դուրս գանք միասին:
Լույսով կհասնենք բուրավետ անտառ,
չխոսկան ծառերի մեջ լավ թրև կգանք:
Եղյամի պաղ փայլքերի մեջ,
ամպի տակով հրաշագեղ
կանցնենք մեր ճամփան քեզ հետ միասին:
Եթե հապաղում ես, նշանակում է,
դու դեռ չգիտես, չգիտես, որ կա
սկիզբ և ուրախություն, նախասկիզբ և
Հավերժություն:


1916.

[Sambitbaba]

ԼՈՒՅՍԸ

Տղա, թախիծով սրտամոտ
դու ասացիր ինձ, որ կարճացել է օրը,
որ երեկոն դառնում է ավելի մթնոտ:
Այդ նրա համար, որ ամեն առավոտ
նոր ուրախություն նորից ի հայտ գա,
լույսի ծնունդին մարդը խնդանա:
Ուրախությունը գալիք ես գիտեմ:
Մենք համբերատար նրան կսպասենք:
Բայց հիմա, հենց որ օրն է կարճանում,
անհասկանալի թախծով ենք մենք ճամփա դնում
լույսը:


1916.

[Sambitbaba]

ԳԱՎԱԶԱՆԸ

Ամենն, ինչ լսել եմ պապիցս,
ես քեզ եմ կրկնում, իմ տղա:
Պապիս ասածն իր պապից է
գալիս: Ամեն պապ խոսում է,
իսկ թոռը լսում է նրան:
Տղա՛ սիրելի, քո թոռին
պատմիր ամենն, ինչ հիմա կիմանաս:
Ասում են, յոթերորդ թոռը
պատգամը կկատարի:
Մի՛ տխրիր չափազանց, եթե
ամենն, ինչ ասել եմ, հանկարծ չկատարես:
Հիշիր, որ մենք մարդ ենք դեռևս:
Բայց միտքդ հղկել քեզ կարող եմ օգնել:
Թփակաղնուց մի ճյուղ պոկիր
ու քայլելիս այդ ճյուղին հենվիր:
Հողի տակ տեսնել
քեզ կօգնի իմ տված
գավազանը:


1915.

[Sambitbaba]

ՈՒՂԱՐԿՎԱԾ ԵՍ

Մի մոտեցիր, տղա:
Այստեղ, այս անկյունում խաղում են մեծերը,
գոռում ու նետում են տարբեր առարկաներ:
Կարող են պատահաբար քեզ սպանել:
Ձեռք մի տուր խաղացող մարդկանց ու գազաններին:
Վայրագ են մեծերի խաղերը,
նման չեն քո խաղերին:
Դա նույն բանը չէ, ինչ փայտից տաշած հովիվը
և վրան բուրդ կպցրած փայտից սարքած խոնարհ ոչխարները:
Քիչ սպասիր, խաղացողները կհոգնեն,
կավարտվեն խաղերը մարդկանց,
և կանցնես դու այնտեղ, ուր
ուղարկված ես:


1916.

[Sambitbaba]

Զ Ա Ր Դ Ա Ր Ի Ր

Տղա, զգույշ մնա իրերից:
Հաճախ առարկան, ինչին մենք տիրում ենք,
լիքն է չարագործություններով, կեղծիքներով լիքն է,
վտանգավոր է բոլոր խռովություններից:
Եվ տարիներ շարունակ կրում ենք չարագործին,
չգիտենալով, որ հենց նա է մեր թշնամին:
Մեր ունեցվածքի մեջ անգամ փոքրիկ դանակն էլ
մեր հանդեպ թշնամական դիրք ունի:
Թշնամական է լինում երբեմն գավազանն էլ:
Հաճախ ըմբոստանում են լուսամուտները մեր դեմ,
ըմբոստանում են կողպեքները, նստարանները:
Գրքերը հեռանում են անհայտ:
Ապստամբում են նույնիսկ
ամենախաղաղ առարկաները:
Փրկվել անհնար է նրանցից:
Վախեցած մահացու վրեժից,
ապրում եք երկար տարիներ,
և մտածմունքի ու տաղտուկի ժամին
ձեր թշնամուն եք շոյում քնքշորեն:
Մարդկանցից փրկվողը
իրերից չի փրկվել:
Բազում գույներով բոլոր իրերդ փայլում են:
Բարի իրերով կյանքդ
զարդարիր:

1915.