Աուտիզմ և դրա դրսևորումները

[Sambitbaba]

Սամբիտբաբա ջան, կարծում եմ աուտիկ կամ աուտիզմ ունեցող մարդ, բայց ոչ աուտիստ էլի։ Մի տեսակ ոնց որ մազոխիստ, տեռորիստ, արտիստ շարքից լինի xD Կարող ե՞ս մի քիչ ավելի կոնկրետացնել, թե ինչ հատկության մասին է խոսքը։

Ներիր տգիտությունս, սիրելիս... Ուղղակի երբեք մտքովս չի անցել, որ այդպես կարելի է մոտենալ հարցին: Հուսով եմ, գիտես, որ մտքովս չէր անցնի քեզ վիրավորել...

Ճիշտն ասած, չգիտեմ, թե ինչպես ավելի կոնկրետացնեմ... Ախր այնքան շատ են աուտիկ մարդկանց առանձնահատկությունները... Լավ, կմտածեմ այդ առումով...

[StrangeLittleGirl]

Մարդագայլուկ ջան, ուրեմն ասեմ՝ էս ամբողջ նկարագրությունդ բառ առ բառ իմ մասին էր, ավելի լավ ես չէի կարող բացատրել։ Թույլ տուր նկատել, որ նշածդ հատկանիշները նույնքան սովորական մարդկային են, որքան դրանց հակառակը, ու եթե սրանց հիմա վրա պետք է բնորոշել մարդուն՝ ախտանիշավորելու տեսանկյունից, ուրեմն առանց բացառության բոլոր մարդիկ ինչ-որ դիագնոզի տակ են ընկնում։
Ես սրանով, իհարկե, չեմ ուզում միանշանակ կասկածի տակ դնել քեզ արված ախտորոշումը, բայց վստահ եմ, որ մարդու՝ նկարագրածդ տեսակն ու հակումներն ու նախասիրությունները պարտադիր չեն որակում աուտիզմ (թեև աուտիկները, այլ մարդկանց նման, կարող են նաև նման դրսևորումներ ունենալ)

Շատ ճիշտ ես, որ էդ բոլոր հատկանիշները սովորական մարդկային են, ու դրանցից պետք չի խրտնել, բայց հավատա, էդ ամբողջությունն էսօր ընկնում ա էդ անվան տակ, որը կոչվում ա աուտիզմ։ Աուտիզմն ինչ-որ երկնքից իջած խորհրդավոր եսիմինչ չի։ Ոնց որ արդեն նշել եմ, մեր շրջապատում լիքն են աուտիզմ ունեցողները։ Ու Մանուն էլ հենց իմ ամենամտերիմ մարդկանցից ա։

[Ծլնգ]

Շատ ճիշտ ես, որ էդ բոլոր հատկանիշները սովորական մարդկային են, ու դրանցից պետք չի խրտնել, բայց հավատա, էդ ամբողջությունն էսօր ընկնում ա էդ անվան տակ, որը կոչվում ա աուտիզմ։ Աուտիզմն ինչ-որ երկնքից իջած խորհրդավոր եսիմինչ չի։ Ոնց որ արդեն նշել եմ, մեր շրջապատում լիքն են աուտիզմ ունեցողները։ Ու Մանուն էլ հենց իմ ամենամտերիմ մարդկանցից ա։

Բյուր, բայց ախր մարդագայլուկի դիագնոզը հո մենակ ծնողների հետ հարաբերությունների հիման վրա չեն դրել։ Ասենք իմ իմանալով Բարեկամի մոտ քեֆ-հարսանիք-հավաքույթների նկատմամբ նույն վերաբերմունքը չկա ինչ մարդագայլուկը նկարագրեց։ Այնպես որ ասել, թե մենակ այդ հատկանիշների վրա «պարտադիր պետք չի որակել աուտիզմ» մի քիչ խեղաթյուրում ա նույնիսկ մարդագայլուկի այստեղ նկարագրածը։

[Բարեկամ]

Բյուր, բայց ախր մարդագայլուկի դիագնոզը հո մենակ ծնողների հետ հարաբերությունների հիման վրա չեն դրել։ Ասենք իմ իմանալով Բարեկամի մոտ քեֆ-հարսանիք-հավաքույթների նկատմամբ նույն վերաբերմունքը չկա ինչ մարդագայլուկը նկարագրեց։ Այնպես որ ասել, թե մենակ այդ հատկանիշների վրա «պարտադիր պետք չի որակել աուտիզմ» մի քիչ խեղաթյուրում ա նույնիսկ մարդագայլուկի այստեղ նկարագրածը։

Ես գրել էի իր առաջին նկարագրության մեջբերման տակ, առանց կարդացած լինելու հաջորդը, որտեղ ավելի սուր դրսևորումներ էր նկարագրած կոնկրետ հավաքույթների նկատմամբ, ու նորից՝ ես դժվարանում եմ պատկերացնել՝ դրանք պարտադիր աուտիզմի հետևա՞նք են, թե՞ կարող են լինել պարզապես բնավորություն, որն այդպես է արձագանքում կոնկրետ էդ երևույթին։

"Մենակ էդ հատկանիշների հիման վրա պարտադիր աուտիզմ չորակելը" դեռ ուժի մեջ է, որովհետև ես օրինակ, համապատասխանելով էդ մեջբերածս նկարագրությանը, չեմ կարծում, որ աուտիկ եմ, քանի որ աուտիզմի ուրիշ ընդունված չափանիշներին չեմ համապատասխանում։ Ի դեպ, էդ թեսթերը ես էլ արեցի, ինչպես նաև ինտրովերտության թեմայի թեսթերը, և արդյուքններն ահագին հեռու էին թե՛ աուտիզմից, թե՛ ինտրովերտից։ Ասել կուզեմ՝ պետք կլինի նկատի ունենալ հատկանիշների այն ճշգրիտ, լիարժեք փունջը, որ որակում են աուտիկին։ Եվ պետք չէ աուտիկին բնորոշ որոշ հատկանիշների հիման վրա ներշնչվել, թե ես էլ ընկա "կլինիկական" ինչ-որ կատեգորիայի մեջ։ Նմանապես յուրաքանչյուր մարդ էլ իր ինչ-որ "բզիկներն" ունի, որով շեղվում է խիստ սահմանված տիպիկությունից։

[StrangeLittleGirl]

Բյուր, բայց ախր մարդագայլուկի դիագնոզը հո մենակ ծնողների հետ հարաբերությունների հիման վրա չեն դրել։ Ասենք իմ իմանալով Բարեկամի մոտ քեֆ-հարսանիք-հավաքույթների նկատմամբ նույն վերաբերմունքը չկա ինչ մարդագայլուկը նկարագրեց։ Այնպես որ ասել, թե մենակ այդ հատկանիշների վրա «պարտադիր պետք չի որակել աուտիզմ» մի քիչ խեղաթյուրում ա նույնիսկ մարդագայլուկի այստեղ նկարագրածը։

Ծլնգ ջան, իհարկե մենակ ծնողների հետ հարաբերությունների հիման վրա չեն դրել։ Ավելին՝ դիագնոզ դնողն ինձ հետ էլ ա խորհրդակցել։ Բնական ա, որ մենակ ծնողների հետ հարաբերությունների հիման վրա չեն դրել դիագնոզը։ Ուղղակի հարցը դրա մասին տրվեց, ինքն էլ դրան անդրադարձավ։ Ինչ վերաբերում ա Բարեկամի ասածներին, ապա հա, խեղաթյուրում ա։

[StrangeLittleGirl]

Ներիր տգիտությունս, սիրելիս... Ուղղակի երբեք մտքովս չի անցել, որ այդպես կարելի է մոտենալ հարցին: Հուսով եմ, գիտես, որ մտքովս չէր անցնի քեզ վիրավորել...

Ճիշտն ասած, չգիտեմ, թե ինչպես ավելի կոնկրետացնեմ... Ախր այնքան շատ են աուտիկ մարդկանց առանձնահատկությունները... Լավ, կմտածեմ այդ առումով...

Մանուից թույլտվություն վերցրեցի, որ էս հարցին պատասխանեմ (ինքը թող ուղղի ինձ, եթե մի բան սխալ ասեմ)։
Մանուն (ինչպես և իմ բոլոր ուսանողները) ունի յուրահատուկ ընդունակություններ՝ աուտիզմով պայմանավորված, թե ոչ։ Մեկն էն ա, որ ինքն ահագին լավ ա տեխնոլոգիաներից գլուխ հանում (ինչը բացառիկ մի բան ա Հայաստանում հումանիտար կրթություն ստացածների համար)։ Կարծում եմ՝ պատճառն էն ա, որ ինքը կարա ահագին երկար ժամանակ նստի որևէ ծրագրի վրա ու էնքան բզբզա, մինչև իրա ուզած արդյունքին հասնի։ Հետո քննությունների ժամանակ առանձնահատուկ տաղանդ ուներ հարցին կոնկրետ պատասխան տալու՝ առանց ավելորդ մանրամասների։ Սա էլ կարա պայմանավորված լինի նրանով, որ հարցին ուղիղ պատասխան էր տալիս ու չէր մտածում լրացուցիչ ծիլ ու ծաղկի մասին, բայց, գրողը տանի, ես որպես դասախոս հենց ուղիղ պատասխան էլ ակնկալում էի։ Դա թե՛ իմ գործն էր հեշտացնում գրավորները ստուգելիս, թե՛ շատ ուղիղ ցույց էր տալիս, որ ինքը առարկայի թացը չորից տարբերում ա։

Հետո Մանուն ահագին լավ ա տարբեր բաներ ինքնուրույն սովորելուց։ Ինքը կարա դասախոսին ընդհանրապես չանհանգստացնի, դասերին ընդհանրապես չնստի, բայց նույն արդյունքը ցուցաբերի, ինչ դասերից երբեք չբացակայած, մեյլերով ու անձամբ հազար հատ հարց տված ուսանողները։ Իրան ուղղակի ժամանակ ա պետք տալ, որ կենտրոնանա մի առարկայի վրա ու չծանրաբեռնել երեսուն տարբեր առարկաներով։

Եթե էլի բաներ հիշեմ, կավելացնեմ։

[Sambitbaba]

Մանուից թույլտվություն վերցրեցի, որ էս հարցին պատասխանեմ (ինքը թող ուղղի ինձ, եթե մի բան սխալ ասեմ)։
Մանուն (ինչպես և իմ բոլոր ուսանողները) ունի յուրահատուկ ընդունակություններ՝ աուտիզմով պայմանավորված, թե ոչ։ Մեկն էն ա, որ ինքն ահագին լավ ա տեխնոլոգիաներից գլուխ հանում (ինչը բացառիկ մի բան ա Հայաստանում հումանիտար կրթություն ստացածների համար)։ Կարծում եմ՝ պատճառն էն ա, որ ինքը կարա ահագին երկար ժամանակ նստի որևէ ծրագրի վրա ու էնքան բզբզա, մինչև իրա ուզած արդյունքին հասնի։ Հետո քննությունների ժամանակ առանձնահատուկ տաղանդ ուներ հարցին կոնկրետ պատասխան տալու՝ առանց ավելորդ մանրամասների։ Սա էլ կարա պայմանավորված լինի նրանով, որ հարցին ուղիղ պատասխան էր տալիս ու չէր մտածում լրացուցիչ ծիլ ու ծաղկի մասին, բայց, գրողը տանի, ես որպես դասախոս հենց ուղիղ պատասխան էլ ակնկալում էի։ Դա թե՛ իմ գործն էր հեշտացնում գրավորները ստուգելիս, թե՛ շատ ուղիղ ցույց էր տալիս, որ ինքը առարկայի թացը չորից տարբերում ա։

Հետո Մանուն ահագին լավ ա տարբեր բաներ ինքնուրույն սովորելուց։ Ինքը կարա դասախոսին ընդհանրապես չանհանգստացնի, դասերին ընդհանրապես չնստի, բայց նույն արդյունքը ցուցաբերի, ինչ դասերից երբեք չբացակայած, մեյլերով ու անձամբ հազար հատ հարց տված ուսանողները։ Իրան ուղղակի ժամանակ ա պետք տալ, որ կենտրոնանա մի առարկայի վրա ու չծանրաբեռնել երեսուն տարբեր առարկաներով։

Եթե էլի բաներ հիշեմ, կավելացնեմ։

Բյուր ջան, ինչ լավ է, որ պատասխանեցիր: Համ էլ շնորհակալություն: Ու ես քեզ մի երկու... չէ, երեք հարց ունեմ:

1. "Մանուն (ինչպես և իմ բոլոր ուսանողները)" - այս խոսքերդ նշանակում են, որ դու կոնկրետ հենց աուտիզմո՞վ ես զբաղվում (հուսով եմ սխալ չարտահայտվեցի... հիմա հա պտի վախենամ...):
2. Ուրեմն ճի՞շտ է կարծիքս, որ աուտիկ մարդկանց առանձնահատկություններին ավելի ճիշտ է ոչ թե թերություն, այլ օժտվածություն անունը տալ:
3. Այս թեմայում վաղուց, դեռևս Ավետիքի հետ զրույցի ժամանակ, ես մի բան էի գրել, որ այն ժամանակներում բավական տարածված կարծիք էր.
"Ասում են, որ այդ երեխաներն աշխարհ են գալիս բացարձակ առողջ և ի ծնե պաշտպանված յուրաքանչյուր վարակից: Իսկ մեր, դեռևս այս նոր երեխաներին որպես ֆակտ չընդունող բժշկությունը, վարվում է նրանց հետ ճիշտ նույնպես, ինչպես սովորաբար վարվել է մեր ծնողների հետ, մեր հետ, մեր զավակների հետ… Այսինքն, երեխան դեռ չծնված, վերցնում և ներարկում են նրան բոլոր այն դեղամիջոցները, որոնք ներարկել են մեզ՝ մեր ծնվելուց. ասենք, ժանտախտի դեմ, տիֆի դեմ, և Աստված գիտի, թե էլի ինչի դեմ՝ ես չեմ հիշում: Իսկ այս երեխաները չունեն դրա կարիքը. նրանց օրգանիզմն ուղղակի չունի այդ հիվանդություններով վարակվելու հնարավորությունը: Իսկ մենք այդ առողջ օրգանիզմին ստիպում ենք հակառակը՝ վարակվել…"
Դու այս մասին ինչ-որ բան կասե՞ս... Հնարավո՞ր բան է այն միտքը, որ աուտիզմն ուղղակի այդ երեխաների մարմնի պաշտպանական ռեակցիան է:

[StrangeLittleGirl]

Բյուր ջան, ինչ լավ է, որ պատասխանեցիր: Համ էլ շնորհակալություն: Ու ես քեզ մի երկու... չէ, երեք հարց ունեմ:

1. "Մանուն (ինչպես և իմ բոլոր ուսանողները)" - այս խոսքերդ նշանակում են, որ դու կոնկրետ հենց աուտիզմո՞վ ես զբաղվում (հուսով եմ սխալ չարտահայտվեցի... հիմա հա պտի վախենամ...):
2. Ուրեմն ճի՞շտ է կարծիքս, որ աուտիկ մարդկանց առանձնահատկություններին ավելի ճիշտ է ոչ թե թերություն, այլ օժտվածություն անունը տալ:
3. Այս թեմայում վաղուց, դեռևս Ավետիքի հետ զրույցի ժամանակ, ես մի բան էի գրել, որ այն ժամանակներում բավական տարածված կարծիք էր.
"Ասում են, որ այդ երեխաներն աշխարհ են գալիս բացարձակ առողջ և ի ծնե պաշտպանված յուրաքանչյուր վարակից: Իսկ մեր, դեռևս այս նոր երեխաներին որպես ֆակտ չընդունող բժշկությունը, վարվում է նրանց հետ ճիշտ նույնպես, ինչպես սովորաբար վարվել է մեր ծնողների հետ, մեր հետ, մեր զավակների հետ… Այսինքն, երեխան դեռ չծնված, վերցնում և ներարկում են նրան բոլոր այն դեղամիջոցները, որոնք ներարկել են մեզ՝ մեր ծնվելուց. ասենք, ժանտախտի դեմ, տիֆի դեմ, և Աստված գիտի, թե էլի ինչի դեմ՝ ես չեմ հիշում: Իսկ այս երեխաները չունեն դրա կարիքը. նրանց օրգանիզմն ուղղակի չունի այդ հիվանդություններով վարակվելու հնարավորությունը: Իսկ մենք այդ առողջ օրգանիզմին ստիպում ենք հակառակը՝ վարակվել…"
Դու այս մասին ինչ-որ բան կասե՞ս... Հնարավո՞ր բան է այն միտքը, որ աուտիզմն ուղղակի այդ երեխաների մարմնի պաշտպանական ռեակցիան է:

Պատասխանեմ․
1. Ձևակերպումս սխալ էր։ Չէ, դասավանդում էի բազմաթիվ տարբեր ուսանողների տարբեր երկրներից։ Ուղղակի ուզում եմ ասել, որ ուսանողներիցս յուրաքանչյուրն էլ իրեն յուրահատուկ ուժեղ ու թույլ կողմերն ուներ, աուտիզմը տվյալ դեպքում որոշիչ չէր
2. Ես ո՛չ թերություն կասեի, ո՛չ օժտվածություն։ Կասեի հատկանիշներ, որոնք կոնտեքստից, պայմաններից, միջավայրից կախված կարող են դիտվել թե՛ որպես թերություն, թե՛ որպես օժտվածություն։
3. Չկա էդպիսի բան Աուտիզմ ունեցող երեխաներն ու մեծահասակները հիվանդանում են ճիշտ նույն մարմնական հիվանդություններով, ինչ աուտիզմ չունեցողները։

[մարդագայլուկ]

Հետո Մանուն ահագին լավ ա տարբեր բաներ ինքնուրույն սովորելուց։ Ինքը կարա դասախոսին ընդհանրապես չանհանգստացնի, դասերին ընդհանրապես չնստի, բայց նույն արդյունքը ցուցաբերի, ինչ դասերից երբեք չբացակայած, մեյլերով ու անձամբ հազար հատ հարց տված ուսանողները։ Իրան ուղղակի ժամանակ ա պետք տալ, որ կենտրոնանա մի առարկայի վրա ու չծանրաբեռնել երեսուն տարբեր առարկաներով։

Եթե էլի բաներ հիշեմ, կավելացնեմ։

Վայ, էս փաստորեն լավ բան ա՞ ։Դ Ես դասախոսներին հազարից մեկ եմ հարց տալիս, լինի դասերի ժամանակ, թե դասերից դուրս։ Ու միշտ վախենում եմ, որ կարող ա վատ ընկալվի xD

[StrangeLittleGirl]

Վայ, էս փաստորեն լավ բան ա՞ ։Դ Ես դասախոսներին հազարից մեկ եմ հարց տալիս, լինի դասերի ժամանակ, թե դասերից դուրս։ Ու միշտ վախենում եմ, որ կարող ա վատ ընկալվի xD

Դե նայի։ Ինչպես ցանկացած հատկանիշ, սա էլ երկու կողմ ունի։ Էդ որ ինքնուրույն կարողանում ես սովորել ու արդյունք ցուցաբերել, դա ընտիր բան ա։ Դա նշանակում ա, որ որոշակի պայմաններում եթե քեզնից որևէ գիտելիք կամ հմտություն պահանջվի, դու կարաս առանց լուրջ դասընթացի ձեռք բերել էդ գիտելիքներն ու հմտությունները։ Բայց դասի ժամանակ «ակտիվություն» չցուցաբերելով՝ դասախոսի մոտ կարա տպավորություն ստեղծվի, որ առարկայով հետաքրքրված չես/գիտելիք չունես/գիտելիքներիդ վրա վստահ չես։ Ի վերջո, մեծ լսարանների դեպքում կարող ա ընդհանրապես չնկատվես, ու եթե ռեկոմենդացիայի-բանի հարց լինի, դասախոսը կհիշի «ակտիվ» ուսանողին։

[StrangeLittleGirl]

դե հատուկ դրա համար նշել էի, որ կամ դրական, կամ ոչ էդքան փոփխություններ․․․ հնարավոր ա դիագնոզը իմանան, գնան սկսեն ուսումնասիրել, որ տեսնեն դա ինչ ա, ու կարողաան ըստ այդմ դասավորել իրենց մոտեցումներն ու որոշակի դրսևորումների ոչ կոնվեերային վերլուծումներ տան, հետևաբար և պատասխան ռեակցաները լինի ըստ իրադրության, այլ ոչ թե ըստ թյուրըմբռնման։ Չընդունելը հա էլ կա, դրա համար էլ ինֆորմացիայի հասանելիությունը լայն մասսաներին կարևոր ա, ընթացիկ փոփոխություններ ապահովվելու, ու անհիմն խղճահարությունից խուսափելու համար։

Էրնեկ չէ՞ր։ Ու ստեղ խոսքը մենակ աուտիզմի մասին չի։ Ընդհանրապես ցանկացած դիագնոզի և անգամ ոչ դիագնոզի մասին ա (էլի հիշենք ԼԳԲՏ-ն, որ էսքան կրթելուց հետո էլ մեկ ա մարդիկ ասում են՝ արևմտյան մութ ուժերը)։ Ընտիր ա, շարունակեք թեման, մյուս շաբաթվա լեկցիայիս համար լիքը նյութ եմ հավաքում