Դիմացինիդ հետ վարվիր այնպես, ինչպես կցանկանայիր, որ քեզ հետ վարվեին

[ars83]

Դա մի ալտերնատիվ ինստիտուտ է, որն իր վրա է վերցնում մարդկանց միջև հարցերի կարգավորումը։

Համաձայան եմ: Հատկապես սա առկա է Հին կտակարանում:

հ.գ Կրոնի մյուս ասպետկը, անշուշտ, անձի զարգացման եւ հոգևոր զարգացման ապահովելն է։

Սա էլ հատկապես առկա է Նոր կտակարանում:

Կրոնը, իմ կարծիքով, միմյանց է կապում այս հոգևոր, բարոյական, իրավական հիմնադրույթները, բացատրում է, թե ինչո՞ւ և ինչի՞ համար է պետք պահել այս բարոյական արժեքները (որոնց խախտումները առանձին դեպքերում կարող են պարզապես հանգեցնել մարդկանց ֆիզիկական վերացմանը), կապ է ստեղծում հոգևոր անփոփոխ Աստծո և բարոյական (և հոգևոր) մարդու միջև: Հին Ուխտում, օրինակ, մարդկանց ասվում էր՝ սա արեք, սա մի արեք, որովհետև Աստված նախանձախնդիր է, և այլն, և այլն, և հիմնական շեշտը դրված էր աստվածային արդարության վրա: Նոր Ուխտը բացատրեց այդ ամենի իմաստը, նշանակությունը, սկսեցին հնչել «Աստված սեր է», «Աստված Հայր է», «Նրա ողորմության գահը», «Ձեզ հետ եմ մինչև աշխարհի վախճանը» և նման արտահայտություններ, որոնք հավատացյալ մարդուն բարձրացնում են զուտ իրավա-օրենսդրական-հասարակական հարթությունից հոգևոր-անձնականի վրա, որը, կարծում եմ շատ ավելի ամուր է և ավելի լավ զարգացում է ապահովում:
Ուրիշ հարց, թե այդպիսի զարգացումը (դժվարության, թերահավատության, գայթակղության, և այլնի) պատճառով քչերին է հասանելի եղել պատմության ընթացքում:

[Mephistopheles]

...........................


Իմ պատկերացմամբ բարոյականության դրույթները կազմում են քրիստոնեականների ենթաբազմությունը: Կան քրիստոնեական դրույթներ, որոնք ունեն նկարագրական-բացատրական նշանակություն Աստծո էության մասին, օրինակ՝ «Հոգի է Աստուած, եւ նրա երկրպագուները պէտք է հոգով եւ ճշմարտութեամբ երկրպագեն»: (Հովհ. Դ 24)
Մի շարք այդպիսի դրույթների վրա է հիմնվում Սուրբ Երրորդության մասին քրիստոնեական ուղղափառ դավանանքը: Սրանք անմիջական կապ չունեն բարոյականության հետ:

ավետարանը բացատրական նշանակություն չունի, նամանավանդ աստծո էության մասին, քանի որ աստված անքննելի է և անբացատրելի, առավել ևս նրա էությունը… բացատրություն նշանակում է կազմել տրամաբանական փաստարկված շղթա… ավետարանը, մեղմ ասած այնքան էլ աչքի չի ընկնում իր տրամաբանությամբ եթե չասենք հակասական դրույթներով… բացատրությունը ավելի կոնկրետացնում է որպեսզի այլ կարծիքներ կամ մեկնաբանություններ չլինեն, միչդեռ քո բերած օրինակը ոչ միայն չի կոնկրետացնում այլև անսահման ինտերպրետացիայի աղբյուր է… հոգի և ճշմարտություն հասկացություններն արդեն բավական են ստեղծելու անորոշության և ինչ որ տեղ նաև կամայականության մթնոլորտ, նամանավանդ որ փաստը կրոնի մեջ էական տեղ չունի եթե չասենք խստիվ արգելված է… ճշմարտությունն այս պարագայում դառնում է աբսուրդ, զուտ կամայական մեկնաբանում…

Կրոնականը, քանի որ այն ընդգրկում է բարոյականը և օգնում է խարսխել հավատը և բարոյական օրենքներին համապատասխան վարքը հոգևորի, Աստծո վրա, Ով, ի սկզբանե անփոփոխ է, ի տարբերություն բարոյական նորմերի, որոնք կարող են փոփոխվել՝ կախված ժամանակից և վայրից: Հոգևոր շեշտադրություն ունեցող դրույթներն էլ, իհարկե, վերացական չեն, այլ մղում են բարոյականների ակտիվ իրագործմանը, ինչպես հետևում է, օրինակ, այս տողերից.
Աստուած լոյս է, եւ նրա մէջ խաւար չկայ, բոլորովի՛ն չկայ։ (Ա Հովհ. Ա 5)
Ով ասում է, թէ ինքը լոյսի մէջ է եւ ատում է իր եղբօրը, սուտ է եւ խաւարի մէջ է տակաւին։ Ով սիրում է իր եղբօրը, բնակւում է լոյսի մէջ, եւ նրա մէջ գայթակղութիւն չկայ։ Իսկ ով ատում է իր եղբօրը, խաւարի մէջ է, խաւարի մէջ է շրջում եւ չգիտէ, թէ ուր է գնում, որովհետեւ խաւարը կուրացրել է նրա աչքերը։ (Ա Հովհ. Բ 9-11 )

երբ որ կրոնականը դառնում է առաջնային իսկ բարոյականը երկրորդական, համամարդկային արժեքները մեղվում են երկրորդ պլան և արդարությունը դառնում է կամայական իսկ ճշմարտությունը անիմաստ… այսինքն եթե կրոնականն առաջնային է ապա Մահատմա Գանդին, Օմար Խայամը, Էյնշտեյնը, Ավիցեննան, Պլատոնը և այլոք դառնում են անընդունելի… բարոյական նորմերի ամենակարևոր դրույթե դա ճշմարտության ու արդարության առաջնայնությունն է, որը վեր է ամեն ինչից… մինչդեռ դու պնդում ես որ կրոնականն առաջնայինն է…

Այդպես է, քանի որ դու ապրում ես մի ժամանակաշրջանում և միջավայրում, որտեղ Ավետարանական նորմերը մեծապես ետին պլան են մղված՝ ի շահ այսպես կոչված «ազատությունների», որոնք միմյանց հետ անընդհատ հակասությունների մեջ են մտնում և քայքայիչ ազդեցություն ունեն հասարակության համար (ըստ իս), սակայն ներկայացվում են որպես մեծագույն բարիք:

ազատությունը դա յուրաքանչյուր մարդու վերջնական նպատակն է և եթե դու գտնում ես որ դրան կարելի է հասնել ավետարանի միջոցով ապա դա քեզ համար այդպես է և սա նշանակում է որ կրոնական կամ ավետարանական դրույթները զուտ անձնական բնույթ ունեն և չի կարելի պնդել դրանց բացարձակ ճշմարտության ու պարտադրության վրա… ազատությունն որպես այդպիսին ընդունում է քո ընտրությունը և հարգում, միչդեռ դու չես ընդունում քեզնից տարբեր ազատության որևէ այլ կոնցեպցիա… այս տեսանկյունից կրոնական դրույթները ստորադասվում են համամարդկային բարոյական դրույթներին…

Անձամբ դու շա՞տ կտխրես, եթե դրախտում երկարատև արդար կյանքով ապրածների կողքին տեսնես մեկօրյա ապաշխարածներին:

Չգիտեմ ճիշտն ասած, բայց ես կգերադասեի դժոխքը, այնտեղի ժողովուրդն ավելի հետաքրքիր է… ինչպես Մարկ Տվենն է ասում "Ես կնախընտրեի Դրախտը բարենպաստ եղանակի համար, իսկ Դժոխքը հետաքրքիր միարդկանց միջավայրի համար"

Չեմ ժխտում, որ կարող է «յուրացված լինել» կրոնի կողմից: Հատկանշականն այն է, որ կրոնը այն դարձրել է հիմնադրույթ և փորձում է տվյալ հատկանիշը կերտել իր հետնորդների մեջ, մինչդեռ բարոյականության ասպարեզում ամեն ինչ ավելի փոփոխական է. մոտակա դարերում (եթե ոչ արդեն հիմա) այս դրույթը կարող է դուրս մղվել նրա շրջանակներից:

Արս ջան երբ ամեն բան փոփոխական է բացի կրոնի դրույթներից, ապա դա կրոնի դրույթները դարձնում է ժամանակավրեպ, անկիրառելի… իհարկե կան մարդիկ որոնք համառորեն հետևում են այդ դրույթներին, դա իրենց գործն է, բայց ինչպես վերը նշեցի, քանի որ իրավունք չունես (ոչ բարոյական ոչ էլ իրավական) այն պարտադրելու, ապա այն դառնում է զուտ անձնականտեսակետ/ընտրություն և պնդել դրա բացարձակ ճշմարիտ լինելը սխալ է…

…և որպեսզի կրոնը դառնա արդիական և քայլի ժամանակի հետ, կղերականները/հոգևորականները գիտակցաբար/ստիպված որդեգրում են ժամանակակից բարոյական արժեքներն ու գիտական առաջխաղացումները… սրա առկայությունն անժխտելի է

[Արծիվ]

«Ամեն ինչ, որ կամենում եք, որ ձեզ անեն մարդիկ, այնպես էլ դուք արեք նրանց. որովհետեւ այս է օրենքը եւ մարգարեությունը»:

Մատթեոս 7.12



Ամեն մեկի համար սա ոսկե օրենք է, որը դուրս է եկել Քրիստոսի սրտից: Միգուցե բոլորս չէ, որ լրջությամբ ենք վերաբերվում այս խոսքին, բայց սա, ըստ իս, շատ ուժեղ դեղատոմս է աշխարհի համար, թե ինչպես է կարելի լինել հաջողակ, եւ ոչ միայն հաջողակ, այլ նախեւառաջ` լավ մարդ: Շատերն այսօր հաջողակ են, բայց լավ մարդ չեն: Շատերը հարստություն ունեն, բայց բոլորը չէ, որ կամենում են իրենց շրջապատում բարիք գործել: Աստծո տված դեղատոմսը ցույց է տալիս, թե ինչպես է կարելի ցանկալի մարդ լինել բոլորի համար:

Սուրբգրային այս խոսքը կարդալուց հետո միթե ժամանակը չէ խորհել եւ հաշիվ տալ, թե ինչ է Աստված կամենում անել մեզ համար, ու նաեւ ինչ պետք է մենք անենք եւ ինչ չանենք: Յուրաքանչյուր մարդ ցանկանում է, որ իր համար մի բան անեն, բայց հարցը հետեւյալն է` արդյոք մենք ցանկանում ենք ինչ-որ լավ բան անել ուրիշի համար:

Մի անգամ տեսա մեկին, ով բողոքում էր, որ քաղաքը աղտոտ է, բայց քիչ անց նկատեցի, թե ինչպես է այդ մարդը ծխախոտի մնացուկը գցում փողոցում: Գիտեք` նա ցանկանում է, որ իր համար շատերը մաքրեն փողոցը, բայց ինքը չի կամենում փողոցը մաքուր պահել ուրիշների համար: Այսպիսով, սիրելիներս, եթե ցանկանում ենք ընդունված եւ ցանկալի մարդ լինել հասարակության, մեր հարազատների եւ ընկերների համար, ուրեմն եկեք անենք այն, ինչը կցանկանայինք, որ մեզ համար անեին: Եթե բամբասում կամ քննադատում ես մեկին, մտածիր` արդյոք կուզենայիր, որ քեզ բամբասեին կամ քննադատեին:

Եղեք օրհնված, ապրեք այնպես, ինչպես Քրիստոսը պատվիրեց մեզ:

Աստծո օրհնությունը և մեր տեր ու փրկիչ Հիսուս Քրիստոսի խաղաղությունը լինի քեզ հետ հարգելիս:

[Արծիվ]

Շաաա՜տ մարդկանցից շնորհակալ կլինեի, որ ուղղակի վատություն չանեն.. իրանց լավությունը թող գլխներին կպնի...
Աշխարհում շատ մարդիկ կան, ովքեր օգնում են աղքատներին, որբերին, հիվանդներին։ Սա մարդու էությունից ա բխում նաև, այլ ոչ թե վախեցան դրախտ չգնալուց ու օգնեցին...

Նախ երբ մարդ չի սիրում լավություն անել ինքնաբերաբար սկսում է վատություն անել: Սա առաջին հակասությունը քո գրառման մեջ:
Ես չգիտեմ թե մարդիկ ինչ պատճառներով են օգնում մեկը մյուսին որովհետև մենք չենք կարող քննել մարդու սիրտը և դրդապատճառը դրանում բայց շատերը դա անում են իրենց փառքի և անունի համար, ես համոզված եմ որ եթե որևէ մեկը կարողանում է սրտանց լավություն կամ բարություն անել ապա է դա նույնպես տրված է Աստուց: Աստվածաշնչում գրված է ամեն բարի բան տրվում է կամ տրված է ի վերուստ երկնային հորից որ է Աստված: Իսկ ինչ վերաբերվում է գործերով փրկության մասին ապա ես համոզված եմ որ Քրիստոսի արյունով փրկված հավատացյալը դա չի անում փրկվելու համար քանի որ ըստ աստծո խոսքի նա արդեն իսկ փրկված է քանի որ նա հավատացել է աստծո կատարած գործին որը է Հիսուս Քրիստոս և այդ ժամանակ աստված նրան փրկություն է շնորհում իր որդու միջոցով: Աստվածաշունչը սովորեցնում է թե փրկությունը շնորհքով է հավատքի միջոցով, ոչ թե գործերից որպիսի մեկը չպարծենա թե իր արած գործերով է փրկվում:

[Sambitbaba]

[I][COLOR="red"]Աստուած լոյս է, եւ նրա մէջ խաւար չկայ, բոլորովի՛ն չկայ։ (Ա Հովհ. Ա 5)

Այդ դեպքում, կբացատրե՞ս, խնդրեմ, թե ի՞նչ են նշանակում հետևյալ տողերը, ԵԼԻՑ.20;21.
"Ժողովուրդը հեռուն կայնեցավ ու Մովսես մոտեցավ այն թանձր խավարին, ուր Աստված էր":

[Նետ]

Այդ դեպքում, կբացատրե՞ս, խնդրեմ, թե ի՞նչ են նշանակում հետևյալ տողերը, ԵԼԻՑ.20;21.
"Ժողովուրդը հեռուն կայնեցավ ու Մովսես մոտեցավ այն թանձր խավարին, ուր Աստված էր":

Չխեղված տարբերակը՝ ԵԼԻՑ.20;21. Ժողովուրդը լեռից հեռու էր կանգնած, իսկ Մովսէսը մտաւ մառախուղի մէջ, ուր գտնւում էր Աստուած։

[Sambitbaba]

Չխեղված տարբերակը՝ ԵԼԻՑ.20;21. Ժողովուրդը լեռից հեռու էր կանգնած, իսկ Մովսէսը մտաւ մառախուղի մէջ, ուր գտնւում էր Աստուած։

Իմ "խեղված" տարբերակը՝ եբրայական և հունական բնագիրներից թարգմանված, Հայոց Ավետարանական Եկեղեցու 150-ամակի հոբելյանական տպագրությունն է (1846-1996).

Ահա անգլերեն "խեղված" տարբերակը. "And the people stood afar off, and Moses drew near unto the thick darkness where God was." Չգիտես ինչո՞ւ, բայց չի ասում "fog" կամ "fogness", այլ "խեղել" և ասում է "darkness"՝ անամոթաբար…

Նույնպիսի մի սրիկայական տարբերակ է նաև իմ ունեցած ռուսական տարբերակը /ընդ որում, թե գիրքը, և թե աուդիոգիրքը/. "И стоял весь народ вдали, а Моисей вступил во мрак, где Бог". Փոխանակ չխեղեին ու գրեին "туман":

Եվ ընդհանրապես, Նետ ջան, քո կասկածները ցրելու համար, եկ չսպասենք /դու սպասել սիրում ես/, ու սկսենք Աստվածաշունչը հենց սկզբից: Ընդ որում, կարող ես ընտրել թե քո չխեղված, և թե իմ խեղված տարբերակները: Դե ինչ, գնացի՞նք…

Գիրք Ծննդոց
Սկզբում Աստված երկինքն ու երկիրը ստեղծեց: Երկիրը անձև ու պարապ էր և անդունդի վրա խավար կար և Աստծո Հոգին ջրերի վրա կշարժվեր: Աստված ասաց. "Եղիցի Լույս" ու լույս եղավ: Աստված տեսավ, որ լույսը բարի է ու լույսը խավարից զատեց":

Խեղաթյուրա՞ծ կլինեմ, եթե ասեմ, որ հասկանում եմ հետևյալը.
Աստված, իր հավերժությամբ հանդերձ, միշտ էլ կար և կա, լինի դա սկիզբ, թե վերջ:
Բայց սկզբում, Աստծո հետ մեկտեղ, կար միայն խավարը, իսկ լույս դեռ չկար: Այսինքն, խավարը միշտ էլ Աստծո հետ է եղել. թե սկզբում, թե անցյալում, թե ներկայում և թե ապագայում: Իսկ այ, լույսը, ոչ միշտ է, որ Աստծո հետ է եղել… Ավելի ճիշտ, լույսը միշտ էլ Աստծո հետ է եղել, իսկ Աստված՝ ոչ միշտ է լույսի հետ եղել: Եվ դա հասկանալը շա հեշտ է, սիրելիս, քանի որ կար ժամանակ, երբ Աստված կար, իսկ լույսը դեռ չկար: Իսկ խավարը՝ միշտ կար: Ամենասկզբից:

Այս իրավիճակի ճշմարիտ ապացույցը գիտե՞ս, թե որտեղ է գտնվում… Մեր ուղեղում, մեր մտքում: Այնտեղ էլ, ինչպես արտաքին աշխարհում, ավելի շատ Խավար է տիրում, քան Լույսը:
Լույսը՝ մեր գիտելիքներն են, այն, ինչ տեսանելի է մեզ և ճանաչելի, և դրա մեջ մտնում է նաև մեր Ամենաստեղծ Արարչի մի փոքրիկ, տեսանելի և ճանաչելի մասն էլ, որին այնքան հայերեն անուն են տվել մեր նախնիները. Աս-տված, այսինքն՝ այս-տրվածը, այս-ամբողջ-մեզ-տրված-տեսանելի-ճանաչելի աշխարհը:

Շատ երկարեց: Լավ, ասեմ մեր տրամաբանության հակասականության մասին, ու՝ վերջ:

Ստացվում է, որ լուսը տրված է մեզ նրա համար, որ մենք տեսենք ու ճանաչենք:
Իսկ խավարը՝ մութ է և անճանաչելի:

Կրոնները, համենայն դեպս, քրիստոնեությունը, պնդում է, որ Աստված՝ անճանաչելի է: Եվ դրանով իսկ տեղադրում է Աստծոն խավարի մեջ, իսկ իրեն դարձնում է այն լույսը, որը պետք է որ մեզ տանի դեպի Աստված: Քա-ղա-քա-կա-նու-թյուն:

Իսկ իրականությունը, ըստ իս հետևյալն է.
Ամենաստեղծ Արարիչն ամենուր է. ավելի շատ՝ խավարում, այսինքն,մեզ անտեսանելի և անճանաչելի, իսկ ավելի քիչ՝ լույսի մեջ, այսինքն՝ տեսանելի և ճանաչելի: Եվ այս տեսանելի ու ճանաչելի մասի անունն է. Աստված՝ այս-տրվածը:

[Moonwalker]

Իմ "խեղված" տարբերակը՝ եբրայական և հունական բնագիրներից թարգմանված, Հայոց Ավետարանական Եկեղեցու 150-ամակի հոբելյանական տպագրությունն է (1846-1996).

Աստծու էություն/խավար հարաբերության մասին տեսակետներիդ համաձայն չեմ, բայց բանավեճի տրամադրություն չունեմ: Ուղղակի ուզում էի մի փաստ նշել: Բնագրերից խոսելիս ուշում եմ նշել, թե ինչպես են բառացի թարգմանում իրենք հրեաները.

Մասնավորապես անգլերեն (իրենց թվագրմամբ՝ Շմոյս 20:18)՝
"The people kept their distance while Moses entered the mist where the Divine was [revealed]."
Mist - a cloud of tiny water droplets suspended in the atmosphere at or near the earth’s surface that limits visibility (Oxford).

Ռուսերեն՝
"И стоял народ поодаль, а Моше подступил ко мгле, туда, где Б-г."
Мгла - Помраченье воздуха, испарения, сгущающие воздух, делающие его тусклым, мало прозрачным; сухой туман, дым и чад, нагоняемые в засухи от лесных паров (Даль).

Իմա՝ մեգ, մշուշ, մառախուղ:

Ու Հայ Առաքելական Եկեղեցու թարգմանությունը՝ հեղինակ Մեսրոպ Մաշտոց.
«Եւ կայր ժողովուրդն ի հեռաստանէ. եւ Մովսէս եմուտ ի մէգն ուր էր Ա(ստուա)ծ»:

[Նետ]

Եվ ընդհանրապես, Նետ ջան, քո կասկածները ցրելու համար,

Քեզ ո՞վ ասեց որ ես կասկածների մեջ եմ ու դու էլ ցրիչի պարտականությամբ պիտի զբաղվես:

եկ չսպասենք /դու սպասել սիրում ես/,

Քեզ ո՞վ ասեց որ ես սպասել սիրում եմ:Ամենևին այդպես չէ:
Այն ինչ դու անում ես պարզ անուն ունի՝ տառակերություն: Այսինքն. դու վերցնում ես մի ողջ գրքից մեկ նախադասություն. ու զարգացնում այն ամբոդջ գրքին հակառակ: Դու կարող ես՝
հիմք վերցնել որ շենքի զբաղեցրած տարածքի մեջ դատարկ տարծությունները ավելի շատ են քան բետոնը ու հայտարարել որ շենքը պատրաստված է դատարկությունից: Դու կարող ես՝ իմ մեկ արտահայտած նախադասությունից որոշել որ ես սպասել եմ սիրում. ու խիստ սխալվել:Ու սխալվել ո՛չ միայն այս հարցում, այլ՝ բոլոր:
Հիմա հիմնավորեմ սպասելս: 2010 թվականից հենց դու՛ ասում էիր որ 2 տարուց քրիստոնյաները պիտի ընդունեն ռեինկարնացիաի «գաղափարը» ու էլի նման բաներ: Ես ավելորդ, անպտուղ եզրահանգումների հետ բանավիճելու հավես չունեմ (կամ հոգնել եմ):Իրավունք ունե՞մ սպասելու մինչև տարվա վերջ, (կամ թեկուզ մյուս տարվա) որ ապացուցված լինես, որ դու հենց այնպես ես խոսում : թէ՞ դրանով սպասասեր եմ դառնում:

ու սկսենք Աստվածաշունչը հենց սկզբից: Ընդ որում, կարող ես ընտրել թե քո չխեղված, և թե իմ խեղված տարբերակները: Դե ինչ, գնացի՞նք…

STOP ! Աստվածաշունչը ուսումնասիրելուց առաջ, նախ ուսումնասիրիր թեմայիդ վերնագիրն ու պահանջը:

[Sambitbaba]

Արդեն երկու օր է, Մուն, ջան, տեսել եմ գրածդ: Կներես, ամնիջապես չպատասխանեցի. ժամանակ չկար:

Աստծու էություն/խավար հարաբերության մասին տեսակետներիդ համաձայն չեմ, բայց բանավեճի տրամադրություն չունեմ:

Ափսոս: Ես շատ կուզենայի բանավեճել: Ոչ այս թեմայում, իհարկե: Ավելի հարմար: Միգուցէ ի՞նքդ առաջարկես: Երբ տրամադրություն ունենաս: Սա շատ կարևոր է:

Ուղղակի ուզում էի մի փաստ նշել: Բնագրերից խոսելիս ուշում եմ նշել, թե ինչպես են բառացի թարգմանում իրենք հրեաները.

Եթե անմիջապես, երկու օր առաջ պատասխանած լինեի քեզ, կասեի հետևյալը. օքեյ, Մուն ջան, սա կարող է նշանակել միայն մեկ բան, որ տարբեր մարդիկ տարբեր կերպ են մոտեցել հարցին, ինչպես ես և դու, ըստ իրենց հայեցողության: Բայց ստացվեց, որ ոչինչ հենց այնպես չի լինում, ինչպես նաև իմ քեզ անմիջապես չպատասխանելը: Որովհետև…

Այս երկու օրում վերընթերցեցի Տոտ Հերմես Տրիսմեգիստի "Պոյմանդրոս, մարդկանց Հովիվ" գիրքը: Ինչից և հասկացա, թե ի՛նչն է այդ թարգմանչական տարբերությունների իրական պատճառը:

Ներող եղիր, այս պահին սկզբնաղբյուրները փորփրելու ժամանակ չկա, որ տվյալներն ավելի ճշգրիտ ասեմ, և, ճիշտն ասած, իմաստ էլ չկա: Միևնույն է, հարյուր տոկոսով դրան վստահել, երևի, չի կարելի, քանզի մենք խոսում ենք շատ վաղ ժամանակների մասին: Ինչևէ, Մովսեսի ու Տրիսմեգիստի գործունեության ժամանակաշրջանները մոտավորապես պետք է, որ համընկնեն, չնայած նրանք երկուսն էլ խոսում են ավելի վաղ ժամանակների մասին, և կարևորը դա է: Այս երկուսը խոսում են արարման մասին, և ինձ թվում է, որ Հերմեսի ասածն ավելի նախնական է, և ահա, թե ինչու:

Մովսեսի մոտ /"Ծննդոց"/. սկզբում Խավար էր, հետո Աստված ասաց. "Եղիցի Լույս" և եղավ լույս:

Հերմեսի մոտ /"Պոյմանդրոս"/. սկզբում Խավար էր, հետո "Խավարը սկսեց վերափոխվել մի ինչ-որ խոնավ, դողդոջուն, ասես թե կրակից ծխող, չարագույժ ձայն արձակող՝ անհայտ էության": Դրանից հետո՝ ի հայտ է գալիս Կրակը: Եվ դրանից հետո միայն, մոտավորապես "Եղիցի Լույս" և… դե, մնացածը ինքդ էլ գիտես:

Այսպիսով, Մովսեսի մոտ Նախնական Վիճակը /մինչև Արարումը/ արտահայտված է միայն որպես Խավար: Որից հետո՝ Լույս:
Իսկ Հերմեսի մոտ այդ Նախնական Վիճակն արտահայտված է որպես Խավար + Խոնավ Էություն + Կրակ: Որից հետո՝ Լույս:

Եվ հավանաբար, սկզբնաղբյուրներում, որտեղից հավաքված և կատարված են Աստվածաշնչի հազար ու մի թարգմանությունները, հիշատակվում է հենց Հերմեսի ասած Նախնական Վիճակի մասին, բայց շատ հնարավոր է, ոչ ամբողջությամբ, և այդ պատճառով էլ թարգմանիչները տարբեր կերպ են հասկանում ու թարգմանում բնագիրը: Մի խոսքով, փչացած հեռախոսի պես մի բան…

Հ.Գ. Մուն ջան: Հավատա, ես գրում եմ այս ամենը, ոչ թե հակաճառելու կամ մեր կրոնին դեմ լինելու պատճառով: Ուղղակի տեսնում եմ, որ ինչ-որ բան այն չէ մեր կրոնի մեջ, ու, կարծես թե, սկսել եմ ինչ-որ չափով հասկանալ, թե ի՞նչն այնպես չէ: Եվ առաջարկում եմ լրջորեն անդրադառնալ դրան: Ոչ թե սովորական կրոնա-աթեիստական "բազառի" ձևով, այլ ելնելով ոչ թե առանց այն էլ շատ սուղ տեղեկություններին բանի տեղ չդնելով, այլ գոնե փոքր ինչ հարգանք ու տարամաբանություն ցուցաբերելով նրանց նկատմամբ:

…Կբացե՞ս թեմա…

[Sambitbaba]

STOP ! Աստվածաշունչը ուսումնասիրելուց առաջ, նախ ուսումնասիրիր թեմայիդ վերնագիրն ու պահանջը:

Շատ ճիշտ ես, Նետ ջան, և շնորհակալ եմ, որ ժամանակին հիշեցրիր. "Դիմացինիդ հետ վարվիր այնպես, ինչպես կցանկանայիր, որ քեզ հետ վարվեին":
Մոռանալով դա, ես հասա դրա ձևափոխված տարբերակին. "Դիմացինդ քեզ հետ վարվում է այնպես, ինչպես դու ես վարվում դիմացինիդ հետ":

Ահա, թե ինչի բերեց մեզ իմ տառակերությունն ու քո բառակերությունը:
Ներող եղիր:

Ես ասացի. "…մտավ խավարը, ուր Աստված էր":
Դու ասացիր "…մտավ մառախուղը, ուր Աստված էր":

Դա կարևոր չի այս մեր վեճի մեջ: Վերջիվերջո, ես այս տողերը ոչ թե գրպանիցս հանեցի, ճի՞շտ է: ԻՆձ ուղղակի դուր չեկավ Արս-ի մեջբերումը. "Աստուած լոյս է, եւ նրա մէջ խաւար չկայ, բոլորովի՛ն չկայ։ (Ա Հովհ. Ա 5)": Որովհետև, ըստ ինձ, սա բերում է մի եզրակացության, որ առանց լույսի Աստված չկա…
Նորից՝ աքսյումորոն. մեկը հակասում է մյուսին: Ստացվում է, որ Աստված չկա, որովհետև Աստված՝ լույս է: Իսկ լույսը միշտ չի, որ եղել է /նայիր "Ծննդոցը"/: Ուրեմն, Աստված էլ միշտ չի եղե՞լ: Ինչպես նաև լո՞ւյսը: Ուրեմն, ո՞վ է ստեղծել լույսը: Եվ, բնականաբար, մի հարց էլ. ո՞վ է ստեղծել Աստծոն:
Չես վախենո՞ւմ, Նետ ջան, որ նման պարադոքսից հետո այնքան էլ դժվար չէ աթեիստ դառնալը:

Որովհետև արդեն իսկ աբսուրդ է ասելը. "Մովսես մտավ մի որևէ տեղ, ուր Աստված էր": Ուղղակի՝ անհեթեթություն է: Ի՞նչ է սա նշանակում: Մի՞թե կա մի ինչ-որ տեղ այս Տիեզերքում, որտեղ Աստված չկա: Իսկ ի՞նչ է՝ նշանակում այդ դեպքում. "Աստված ամենուր է":

Իսկ այ, լրիվ այլ բան կլիներ, Նետ ջան, եթե դրան նայեինք հետևյալ կերպ:
Այս ամենը՝ ալեգորիա է ուղղակի, այլաբանություն: Եվ Լույսը՝ դա Ճանաչելի Աստված է, կամ այն գիտելիքները, որ մենք ունենք: Իսկ Խավարը՝ Անճանաչելի Աստված է, այն անճանաչելի աշխարհը, որին մենք դեռ չենք տիրապետում: Եվ Մովսեսի այդ խավար-մառախուղ մտնելն էլ մեկ բան է նշանակում. նա գնաց նոր գիտելիքների հետևից:

[Նետ]

Դա կարևոր չի այս մեր վեճի մեջ: Վերջիվերջո, ես այս տողերը ոչ թե գրպանիցս հանեցի, ճի՞շտ է: ԻՆձ ուղղակի դուր չեկավ Արս-ի մեջբերումը. "Աստուած լոյս է, եւ նրա մէջ խաւար չկայ, բոլորովի՛ն չկայ։ (Ա Հովհ. Ա 5)": Որովհետև, ըստ ինձ, սա բերում է մի եզրակացության, որ առանց լույսի Աստված չկա…
Նորից՝ աքսյումորոն. մեկը հակասում է մյուսին: Ստացվում է, որ Աստված չկա, որովհետև Աստված՝ լույս է: Իսկ լույսը միշտ չի, որ եղել է /նայիր "Ծննդոցը"/: Ուրեմն, Աստված էլ միշտ չի եղե՞լ: Ինչպես նաև լո՞ւյսը: Ուրեմն, ո՞վ է ստեղծել լույսը: Եվ, բնականաբար, մի հարց էլ. ո՞վ է ստեղծել Աստծոն:

Սամբիթիբաբա ջան, ի՞նչ կլինի նիկդ վերանվանես Հ.Հ.Դ.(Հայոց համազգային դարդ):Ախր էս կատաստրոֆիկ եզրահանքումներդ որտեղի՞ց:Էդ Բաբաներիդ գրքերը քիչ կարդա էլի՜: Ամեն ինչ շատ պարզ է՝ Աստված լույս է ասելով, ի նկատի է առնվում Աստծո սրբությունը, այլ ոչ Նրա կազմությունը:
Աստված լույս է, բայց ամեն լույս Աստված չէ: Աստված սեր է , բայց սերն Աստված չէ: Աստված Ալֆան ու Օմեգան է, բայց Ալֆան ու Օմեգան Աստված չեն...Ինչքա՞ն շարունակեմ (Հիմա ալֆա ի պահով կարո՞ղ է մոտդ միտք հղանա որ Աստված մինչև այբուբենի ստեղծումը չի եղել):
Արարման լույսը բոլորովին այլ բան է,Աստվածային լույսը՝ այլ: Եղիցի լույսը՝ դա տեսանելի աշխարհի, տարածության ու մատերիաի ինչպես նաև տարբեր լուսային ճառագայթների մասին է: Աստվածային լույսը՝ անվերջ սրբության, բարության ու ողորմության:


Մի պահ նայենք կյանքին քո աչքերով՝ մինչև ծնվելդ դու չկաիր, եթե չկաիր ուրեմն մեռած էիր,եթե մեռած էիր ուրեմն չէիր կարող ծնվել, եթե չես ծնվել ուրեմն հիմա Ես ոչ մեկի չեմ պատասխանում....Ու դու էլ մի պատասխանիր, խնդրում եմ:

Չես վախենո՞ւմ, Նետ ջան, որ նման պարադոքսից հետո այնքան էլ դժվար չէ աթեիստ դառնալը:

Դէ էդքան չէի ասի, հա՜: Ուղղակի մի քիչ ծնկներս սկսեց դողդղալ ու ատամներս չխչխկալ, բայց գիտակցությունս տեղն ա:

[Sambitbaba]

Սամբիթիբաբա ջան, ի՞նչ կլինի նիկդ վերանվանես Հ.Հ.Դ.(Հայոց համազգային դարդ):Ախր էս կատաստրոֆիկ եզրահանքումներդ որտեղի՞ց:Էդ Բաբաներիդ գրքերը քիչ կարդա էլի՜: Ամեն ինչ շատ պարզ է՝ Աստված լույս է ասելով, ի նկատի է առնվում Աստծո սրբությունը, այլ ոչ Նրա կազմությունը:
Աստված լույս է, բայց ամեն լույս Աստված չէ: Աստված սեր է , բայց սերն Աստված չէ: Աստված Ալֆան ու Օմեգան է, բայց Ալֆան ու Օմեգան Աստված չեն...Ինչքա՞ն շարունակեմ (Հիմա ալֆա ի պահով կարո՞ղ է մոտդ միտք հղանա որ Աստված մինչև այբուբենի ստեղծումը չի եղել):
Արարման լույսը բոլորովին այլ բան է,Աստվածային լույսը՝ այլ: Եղիցի լույսը՝ դա տեսանելի աշխարհի, տարածության ու մատերիաի ինչպես նաև տարբեր լուսային ճառագայթների մասին է: Աստվածային լույսը՝ անվերջ սրբության, բարության ու ողորմության:

Մի պահ նայենք կյանքին քո աչքերով՝ մինչև ծնվելդ դու չկաիր, եթե չկաիր ուրեմն մեռած էիր,եթե մեռած էիր ուրեմն չէիր կարող ծնվել, եթե չես ծնվել ուրեմն հիմա Ես ոչ մեկի չեմ պատասխանում....Ու դու էլ մի պատասխանիր, խնդրում եմ:
Դէ էդքան չէի ասի, հա՜: Ուղղակի մի քիչ ծնկներս սկսեց դողդղալ ու ատամներս չխչխկալ, բայց գիտակցությունս տեղն ա:

Հետաքրքիր առաջարկ է, կմտածեմ այդ մասին՝ շնորհակալություն: Բայց համոզված եղիր, որ աղեղ, կամ պիստոլետ, կամ տանկ չեմ վերանվանվի. Բաբաներս գոնե խաղաղասիրությանն ինձ սովորեցրել են, ի հակառակ քո արյունարբու Մովսեսի…

Բաբաներս ինձ մի բան էլ են տվել. գիտելիքներ, որ ես հասկանամ ու հպարտանամ նրանով, թե ով ենք մենք և որտեղից ենք գալիս, ինչն էլ հենց ծնել է իմ՝ քո շատ լավ նկատած համազգային դարդը, թե ինչի ենք մենք հասել… Բայց, կարծում եմ, անիմաստ է խորանալը, քանզի քո համար ամեն ինչ սկսվում և ավարտվում է Յահվեով, այնպես որ, արի քեզ չշեղեմ քո երանությունից:

Լավ, ավելի ճիշտ է, հարգեմ խնդրանքդ ու չպատասխնեմ, առավել ևս, որ թեմայում չենք:

[Այբ]

Համաձայն եմ, որ մարդկանց հետ պետք է վարվել էնպես, ինչպես ուզում ես, որ քեզ հետ վարվեն: Բայց մի բայց կա: Շատ մարդիկ լավ վերաբերմունքից շոյվում են ու փոխադարձ հարգանք ցույց տալիս, իսկ մարդիկ էլ կան, որ մեկ-մեկ լավ վերաբերմունքից «երես են առնում»:
Դրա համար մարդկանց «տեսակ» կա, որոնց հետ լավ է առնչություն չունենալ:

[Sambitbaba]

Համաձայն եմ, որ մարդկանց հետ պետք է վարվել էնպես, ինչպես ուզում ես, որ քեզ հետ վարվեն: Բայց մի բայց կա: Շատ մարդիկ լավ վերաբերմունքից շոյվում են ու փոխադարձ հարգանք ցույց տալիս, իսկ մարդիկ էլ կան, որ մեկ-մեկ լավ վերաբերմունքից «երես են առնում»:
Դրա համար մարդկանց «տեսակ» կա, որոնց հետ լավ է առնչություն չունենալ:

Եթե չեմ սխալվում, սկզբներում մի տեղ Արծիվն էր, որ առաջարկեց թեմայի վերնագրի հետ մեկտեղ քննարկել "ինչ որ ցանես, այն էլ կհնձես" ասացվածքը: Ինձ էլ է թվում, որ չմոռանալով այս վերջինը, ավելի հեշտ կարելի է բացատրել թեմայի իմաստը:

Ես համարում եմ, որ դիմացի անձն այստեղ ոչ մի կապ չունի, այստեղ հարցը լրիվ միակողմանի է դրված, այսինքն գլխավորն այստեղ հենց դու ես որ կաս, դու նա ես, ում շուրջ պտտվում է ամբողջ Տիեզերքը: Դու, այսինքն նա, ով որոշում է, թե ինչպես վարվի դիմացինի հետ: Կրկնում եմ, դիմացինն այստեղ ոչ մի կապ չունի: Իսկ մենք սովոր ենք, չէ՞, խուսափել մեզ վրա պատասխանատվություն վերցնելուց, որպեսզի, եթե հանկարծ մի բան մեր ուզածով չլինի, անմիջապես մեղքը ուրիշի վրա գցենք:

Այդ պատճառով էլ հիմնականում ստացվում է հետևյալը. "Հո հիմար չե՞մ նիսյա լավություն անեմ, բա որ ես անեմ, իսկ ինքը չգնահատի... երես առնի... չպատասխանի լավությամբ... և նման հազար ու մի պատճառներ:

Իսկ ինչ-որ մի տեղ արդյո՞ք ասված է, որ նա պարտավոր է քեզ լավությամբ պատասխանել... Ո՛չ, ացված չէ, և ոչ թե այն պատճառով, որ նա պարտավոր է կամ պարտավոր չէ, այլ ուղղակի այն պատճառով, որ Նա ոչ մի կապ չունի, այստեղ խոսքը Քո մասին է, Քո լավություն անելու մասին:

Դու` ինձ լավություն ես անում ոչ թե ինձ երջանկացնելու համար, այլ քեզ երջանկացնելու համար: Դե ուրեմն, եղիր երջանիկ անկախ ինձանից, ինչու՞ ես քո երջանկությունը կապում իմ ցանկությանը. ես ո՞վ եմ, որ խանգարեմ քեզ երջանիկ լինել...

Հասկանու՞մ ես...

Այդ պատճառով է, որ գոյություն ունի մի այլ ասացվածք էլ. "Լավություն արա ու գցիր ջուրը":
Եվ սա միայն մեկ բան է նշանակում. մոռացի՛ր արածդ լավությունը, որպեսզի կախված չլինես ոչ մի բանից:
Դու ոչ մի բանի կարիք չունես, դու ինքդ արդեն այնքան հարուստ ես, որ հնարավորություն ունես քո ունեցածից մի թանկարժեք բան տալ ուրիշին: Չէ՞ որ լավությունն իրոք որ շատ թանկ արժի: Եվ որքան ավելի շատ ես բաժանում այն, այնքան ավելի հարուստ ես ինքդ:

Եվ վստահ եղիր, որ իվերջո տվածիդ բազմապատիկը հետ կստանաս: Բայց բոլորովին էլ պարտադիր չի, ինչպես նաև ոչ մի տեղ ասված չի, որ դու հետ կստանաս նրանից, ում տվել ես:

Ընդ որում, հետ կստանաս բազմապատիկ, թե՛ տվածդ լավը, և թե՛ տվածդ վատը...