Հաճախ եմ առնչվել մարդկանց հետ, ովքեր Հայ Առաքելական Եկեղեցու թե' ընդհանուր տոնական համակարգի և թե' առանձին տոների հետ կապված բազմաթիվ պարզաբանումների ու տեղեկացվածության անհրաժեշտություն են զգացել: Նմանատիպ խնդիրների ու հարցերի առկայության դեպքում առաջարկում եմ քննարկել դրանք այս թեմայում:
Հուսամ ավելորդ չի լինի, եթե ընդհանուր պատկերացում կազմելու համար անդրադարձ կատարվի Հայ Եկեղեցու տոնական համակարգի ընդհանուր պատկերին.
Եկեղեցական օրացույցով տարին բաժանվում է տոնական և պահոց օրերի: Եկեղեցական տոները կոչված են հոգևոր խորհուրդներով օժտելու և կարգավորելու ժամանակը` տարին բաժանելով շրջանների, որոնք յուրօրինակ հոգեղեն իմաստ են հաղորդում քրիստոնյայի կյանքին: Եկեղեցական տոները պատմական իրադարձությունների պարզ վկայակոչումներ չեն. աստվածային տնօրինությունների ուղիով ընթանալը հնարավորություն է ընձեռում հոգով մասնակից դառնալու Փրկչի երկրային կյանքին և տոնից տոն հասունանալու հոգևոր իրողությունների կենդանի վերապրումով: Տոները նաև Եկեղեցու կյանքի տարեգրության յուրօրինակ արտահայտությունն են, ուստի դրանք դարեդար զարգացել են` ներառելով ոչ միայն Քրիստոսի, այլև սրբերի և ազգային-եկեղեցական կարևոր իրադարձությունների հիշատակները:
Եկեղեցական տոները ժամանակագրական առումով բաժանվում են երկու խմբի` անշարժ և շարժական: Անշարժ տոներն իրենց հաստատուն տեղն ունեն օրացույցում, իսկ շարժականները տեղաշարժվում են` կախված լինելով Զատկից, որը նշվում է գարնան գիշերահավասարից հետո լուսնի լրմանը հաջորդող առաջին կիրակի օրը:
Հայոց Եկեղեցու տոները կարգավորվում են Տոնացույցի միջոցով և բաժանվում են երկու խմբի` Տերունի և Սրբոց: Տերունի տոների շարքն իր հերթին բաժանվում է չորս խմբի` Տնօրինական, Աստվածածնի, Խաչի և Եկեղեցու:
Տնօրինական տոները ներկայացնում են Աստվածորդու երկրային առաքելության հանգրվանային դրվագները` Սուրբ Ծնունդ և Աստվածհայտնություն (հունվարի 6), Անվանակոչություն (հունվարի 13), Տեառնընդառաջ (փետրվարի 14), Վարդավառ կամ Պայծառակերպություն (Զատկից հետո 14-րդ կիրակին), Ծաղկազարդ (Զատկի նախորդ կիրակին), Ավագ Շաբաթ (Զատկին նախորդող ամբողջ շաբաթը), Սուրբ Զատիկ կամ Հարություն, Համբարձում (Զատկից հետո 40-րդ օրը), Հոգեգալուստ կամ Պենտեկոստե (Զատկից հետո 50-րդ օրը):
Աստվածամոր տոները յոթն են և կապված են նրան առնչվող կարևորագույն իրողությունների հետ` Աննայի հղացվելը (դեկտեմբերի 9), Ս. Կույսի ծնունդը (սեպտեմբերի 8), Ընծայվելը տաճարին (նոյեմբերի 21), Ավետում (ապրիլի 7), Վերափոխում (օգոստոսի 15-ի մոտակա կիրակին), Գոտու գտնելը (Վերափոխմանը հաջորդող կիրակին) և Տուփի գտնվելը (Հոգեգալստին հաջորդող 5-րդ կիրակին):
Խաչի տոները չորսն են. Խաչի երևումը. հիշատակն է Երուսաղեմում 351թ. Խաչի լուսեղեն նշանի երևման, որ ճառագում էր Գողգոթայից մինչև Ձիթենյաց լեռ և տեսանելի էր ամենքին (Զատկին հաջորդող 5-րդ կիրակին):
Խաչվերաց. հիշատակն է խաչափայտի վերացման` վեր բարձրացման: Խաչափայտը 629թ. պարսկական գերությունից վերադարձվել ու բարձրացվել էր Գողգոթայում (սեպտեմբերի 14-ի մոտակա կիրակին):
Վարագա Ս. Խաչ. տոնը զուտ հայկական ծագում ունի և հիշատակն է 660թ. Վարագա վանքում խաչափայտի մասունքի հայտնաբերման, որն այդտեղ թաքցրել էր Ս. Հռիփսիմե կույսը (Խաչվերացին հաջորդող 2-րդ կիրակին):
Խաչի գտնվելը. 326թ. Հեղինե թագուհու կողմից Տիրոջ խաչափայտի գտնվելու հիշատակը (հոկտեմբերի 26-ի մերձակա կիրակին):
Եկեղեցու տոները երկու բնույթի են. վերաբերում են Եկեղեցի-ժողովրդին և Եկեղեցի-տաճարին:
Նոր կիրակի. Քրիստոնեական Եկեղեցու ստեղծման հիշատակը (Զատկի հաջորդ կիրակին):
Աշխարհամատրան կիրակի. Քրիստոնեական առաջին եկեղեցու` Երուսաղեմի Վերնատան հիշատակը (Զատկից հետո 2-րդ կիրակին):
Շողակաթի տոն. Հայ Եկեղեցու հիմնադրման Լուսավորչի տեսիլքի հիշատակը (Հոգեգալստից հետո 11-րդ օրը):
Ս. Էջմիածնի տոն. Ս. Էջմիածնի կառուցման հիշատակը (Հոգեգալստից հետո 2-րդ կիրակին):
Տապանակի տոն. Եկեղեցու նախատիպ-խորհրդանիշ Ուխտի Տապանակի հիշատակը (Վարդավառի նախորդ շաբաթ օրը):
Տերունական օր է համարվում նաև յուրաքանչյուր կիրակի (հունարեն կյուրակե նշանակում է տերունական), որ նվիրված է Տիրոջ Հարությանը, ուստի ամեն կիրակի մատուցվում է Ս. Պատարագ:
Սրբոց տոները մեծավ մասամբ շարժական են և կոչված են պայծառացնելու Քրիստոսի վկաների հիշատակը և նրանց սրբության ուղին իբրև օրինակ մեզ ավանդելու: Մեր Տոնացույցում նշված են մինչև 15-րդ դարի սրբերը (վերջինը` Ս. Գրիգոր Տաթևացի): Հետագա դարերի սրբերի համար սահմանված է ՙԱմենայն սրբոց՚ տոնը, որով հիշատակվում են բոլոր հին ու նոր, հայտնի ու անհայտ սրբերը: Սրբոց տոներից առավել մեծ ժողովրդականություն են վայելում Ս. Թադեոս և Ս. Բարդուղիմեոս առաքյալների, Ս. Գրիգոր Լուսավորչի, Ս Սարգիս զորավարի, Վարդանանց և Թարգմանչաց սրբերի տոները:
Եկեղեցական գլխավոր հինգ տոները` Սուրբ Ծնունդ և Աստվածահայտնություն, Զատիկ, Վարդավառ, Վերափոխում և Խաչվերաց, կոչվում են ՙտաղավար տոներ՚: Այդ անվանումը կապվում է Հին Կտակարանի Տաղավարահարաց տոնի (Ղևտ. 23. 41-43) հետ և տրվել է այս հինգ տոներին` որպես մեկից ավելի տոնական օրեր ունեցողների: Տաղավար տոներն ունեն իրենց նախընթաց պահոց շրջանը (օրինակ` Զատկին նախորդում է Մեծ Պահքը): Ս. Ծննդյանն ու Ս. Զատկին նախորդող երեկոյան մատուցվում է Ճրագալույցի Պտտարագ: Տաղավար տոներին միացված են նաև առանձին արարողություններ, որով յուրահատուկ շուք և ժողովրդականություն է հաղորդվում այդ տոներին (օրինակ` Ս. Ծննդյանը միացված է Ջրօրհնեքը, Վերափոխմանը` Խաղողօրհնեքը և այլն): Տաղավար տոների հաջորդ երկուշաբթիները կոչվում են Մեռելոց: Մեռելոցներին մատուցվում է Ս Պատարագ և կատարվում Հոգեհանգիստ` ի հիշատակ ՙհավատով ի Քրիստոս ննջած՚ հանգուցյալների:
ivy (06.01.2009)
Ես միայն գիտեմ, որ Հարության տոնը քրիստոնեական եկեղեցու այսպես ասած ամենակարևոր տոնն էիմ համար էլ
Կարելի է այդպես համարել: Այն, ըստ էության, Փրկագործական տնօրինության պսակն է:Dayana-ի խոսքերից
Ես միայն գիտեմ, որ Հարության տոնը քրիստոնեական եկեղեցու այսպես ասած ամենակարևոր տոնն է
Վերջին խմբագրող՝ Monk: 21.01.2008, 15:24:
Իսկ ես գիտեմ, որ ամենակարևոր տոները հինգնեն և կոչվում են տաղավար տոներ, բայց չգիտեմ, թե ինչու են այդպես կոչվում:
Ե՞րբ է սկսվում Մեծ Պահքը այս տարի և ի՞նչ է այն տալիս մարդուն:
Փետրվարի 3-ին կլինի Բուն Բարեկենդանը, որի հաջորդ օրվանից էլ կսկսվի Մեծ Պահքը:
Մեծ Պահքը ապաշխարության, ինքնամաքրման և ինքնավերականգնման շրջանն է, որը պսակվում է Հարության տոնն ըստ արժանվույն դիմավորելով:
Ավելացվել է 2 րոպե անց
Ձեր պատասխանն արդեն իսկ կար վերևի գրառման մեջ
Եկեղեցական գլխավոր հինգ տոները` Սուրբ Ծնունդ և Աստվածահայտնություն, Զատիկ, Վարդավառ, Վերափոխում և Խաչվերաց, կոչվում են ՙտաղավար տոներ՚: Այդ անվանումը կապվում է Հին Կտակարանի Տաղավարահարաց տոնի (Ղևտ. 23. 41-43) հետ և տրվել է այս հինգ տոներին` որպես մեկից ավելի տոնական օրեր ունեցողների: Տաղավար տոներն ունեն իրենց նախընթաց պահոց շրջանը (օրինակ` Զատկին նախորդում է Մեծ Պահքը): Ս. Ծննդյանն ու Ս. Զատկին նախորդող երեկոյան մատուցվում է Ճրագալույցի Պտտարագ: Տաղավար տոներին միացված են նաև առանձին արարողություններ, որով յուրահատուկ շուք և ժողովրդականություն է հաղորդվում այդ տոներին (օրինակ` Ս. Ծննդյանը միացված է Ջրօրհնեքը, Վերափոխմանը` Խաղողօրհնեքը և այլն): Տաղավար տոների հաջորդ երկուշաբթիները կոչվում են Մեռելոց: Մեռելոցներին մատուցվում է Ս Պատարագ և կատարվում Հոգեհանգիստ` ի հիշատակ ՙհավատով ի Քրիստոս ննջած՚ հանգուցյալների:
Վերջին խմբագրող՝ Monk: 21.01.2008, 15:31: Պատճառ: Գրառման ավելացում
Մի հարց ունեմ, ճիշտն ասած չգիտեմ ճիշտ թեմայում եմ գրում, թե՞ չէ: Ինչևէ: Հայտնի է, որ Սուրբ Հարության տոնը շարժական է, և ամեն տարի նշվում է, եթե չեմ սխալվում, գարնանային գիշերահավասարին հաջորդող լիալուսնին հաջորդող կամ նախորդող կիրակի օրը: Մի շարք շարժական տոներ (օրինակ բարեկենդանը) տոնվում են Սուրբ Զատկից Հաշված: Դեռ մանկուց լսել եմ, որ եթե Զատիկը այդ տարի շուտ է լինում, ապա դա նշանակում է, որ եղանակները շուտ կտաքանան: Ընդ որում Էջմիածնի տոնացույցում կան երեք տոներ որոնց մոտ գրված է լինում «ջերմություն իջանէ ի օդն», «ջերմություն իջանէ ի ջուրն», «ջերմություն իջանէ ի հողն»: Կարծեմ այդ տոներից առաջինը տրնդեզն է, երրորդը Զատիկը: Այսքան երկար նախաբանից հետո ուզում եմ հարցնեմ. արդյո՞ք իսկապես գոյություն ունի այդպիսի օրինաչափություն կլիմայի և շարժական տոների օրերի միջև, և եթե այո, ապա ունի արդյոք դա որևէ գիտական հիմնավորում կապված լուսնի փուլերի հետ, թե՞ վիճակագրությունն է ցույց տվել դա, կամ միգուցե կա այլ, ասենք աստվածաշնչային-ավանդական հիմք:
Շնորհակալություն
Ձայնալար ջան, անկեղծ ասած, վստահ չեմ կարող պատասխանել Ձեր հարցին:Եթե առիթ եղավ, կփորձեմ ճշտել մասնագետներից: Բայց աստվածաբանական հիմք որ դժվար ունենա:
Այսօր Ս. Թարգմանչաց տոնն է:
Հայաստանյայց Առաքելական Եկեղեցին Սուրբ Թարգմանիչ վարդապետների հիշատակին նվիրված երկու տոն է սահմանել : Առաջինը կոչվում է <Սրբոց թարգմանչացն մերոց Սահակայ եւ Մեսրովբայ> և նշվում է հունիսի 11-ից մինչև հուլիսի 16-ն ընկած ժամանակահատվածում: Այդ օրը համարվում է Ս.Սահակի և Ս.Մեսրոպի հանդիպման օրը Ռահ գետի ափին: Տոնի օրը բազմաթիվ ուխտավորներ մեկնում են Օշական` երկրպագելու և խունկ ծխելու երանաշնորհ վարդապետ Ս. Մեսրոպ Մաշտոցի շիրիմի վրա:
Երկրորդը, որ կոչվում է <Սրբոց Թարգմանչաց վարդապետացն մերոց` Մեսրովբայ, Եղիշէի, Մովսիսի Քերթողին, Դավթի Անյաղթ փիլիսոփային, Գրիգորի Նարեկացւոյն եւ Ներսիսի Կլաեցւոյն>, նշվում է հոկտեմբերի 3-ից մինչև նոյեմբերի 7-ն ընկած ժամանակահատվածում և հիշատակումն է հայոց գրերի գյուտի և Սուրբ Գրքի թարգմանությամբ սկսված <Թարգմանչաց շարժման>:
Թեև հարցը պարզվում է վաղուց եք ուղղել, փորձեմ պատասխանել:
Այս ամենն, ինչ Դուք նշել եք, գեղեցիկ ավանդություն է, որի հիմքում առաջին հերթին խորհրդանշական երևույթներ են, այլ ոչ գիտական կամ փաստացի: Այդ երևույթներն առաջնային երբեք չեն եղել: Այլ ընդամենը ժողովրդի մոտեցումն է եղել ժամանակներին և տոներին: Եւ իհարկե եթե ժողովուրդն ընդունում է, որ Տյառնըդառաջից հետո եղանակը սկսում է տաքանալ, դա իհարկե չի նշանակում, որ պարտադիր եղանակն այդ օրվանից պետք է տաքանա: Որևէ հոգևոր խորհուրդ կամ բացատրություն այս ամենն իր մեջ չունի: Եւ այս ամենին պետք է նայել զուտ որպես գեղեցիկ սովորություն: Այսինքն, օրինակ Տյառնընդառաջի խարույկը անշուշտ չի տաքացնում հողը և եղանակը դրանից չէ, որ տաքանում է: Այլ տրամաբանորեն ձմռան վերջին ամիսը կիսվում է, որից հետո ի դեպ, կրկին կարող է ցուրտ լինել: Ավելի լավ է, որ մենք այս տոների իրական խորհրդին անդարադառնանք, իսկ սովորույթները թող մնան զուտ որպես սովորություն:
Աղոթաբար` Սուրեն դպիր Ներսեսյան:
Ձայնալար (11.02.2010)
Այսօր` դեկտեմբերի 25-ին, Հայ Առաքելական Եկեղեցին հանդիսավոր կերպով նշեց քրիստոնյա առաջին նահատակի` Ս. Ստեփաննոս Նախասարկավագի տոնը: Այսօր համարվում է նաև բոլոր սարկավագների տոնը, ինչի առիթով Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում այսօր սարկավագ ձեռնադրվեցին Գևորգյան Հոգևոր Ճեմարանի 14 ուսանողներ: Սարկավագությունը եկեղեցական նվիրապետության 9 աստիճաններից 6-րդն է, որից հետո կատարվում է ընտրություն` դառնալու ամուսնացյալ կամ կուսակրոն հոգևորական:
Կլիմայական այս փոփոխութիւնները Կապ ունեն Լուսնի փուլերի հետ, եւ Եկեղեցական հայրերի կողմից երկար տարիներ քննած եւ հաստատած են կլիմայական այս փոփոխութիւնը Լուսինի փուլերի համաձայն:
Հարգելի Կարինա, Հայ Առաքելական եկեղեցու տոների և հւշատակության օրերի ժամանակացույցին կարող եք ծանոթանալ Արարատյան Հայրապետական թեմի կայքում, որ կարող եք գտնել տոնացույցը մինչև 2030թ.: Ինչպես գիտեք, տոների և հիշատակության օրերի մեծամասնությունը ամեն տարի տարբեր օրերի և նշվում` կախված Ս. Հարության տոնից:
Վերջին խմբագրող՝ Վարպետ: 30.10.2008, 20:32:
մեջբերեմ Աստվածաշնչից` գիրք Մաղաքիայի գլուխ` Բ խոսք 1-3 ը ներառյալ <<Եվ արդ ձեզ համար է այս պատվերը, ով քահանաներ: Եթե չլսեք եվ ուշադրություն չանեք, որ իմ անվանը պատիվ տաք, ասում է Զորաց Տերը, այն ժամանակ ես ձեր մեջը կուղարկեմ անէծքը, եվ կանիծեմ ձեր օրհնությունները. այո ես արդեն անիծել եմ նրանց, որ դուք ուշ չէք դարձնում : Ահա ես պիտի հանդիմանեմ ձեր սերունդը, եվ աղբ պիտի ցրեմ ձեր երեսի վրա` ձեր տոների աղբը. եվ ձեզ իր մոտը պիտի տանէ>> եվ հետո նույն գլխի 7; 8 խոսքերը` <<Որովհետեվ քահանայի շրթունքները պետք է գիտություն պահեն, եվ օրենք կփնտրեն նրա բերանիցը. որովհետեվ նա Զորաց Տիրոջ դեսպանն է: Բայց դուք խոտորել էք ճանապարհիցը, եվ շատերին գայթակղեցրիք օրենքի մեջ.>>
Այս պահին թեմայում են 1 հոգի. (0 անդամ և 1 հյուր)
Ձեր իրավունքները բաժնում
Մեջբերել
Էջանիշներ