Այս թեմայում խոսենք այպես կոչված հուզական այրման համախտանիշի, կամ սպառման սինդրոմի մասին, ամերիկացիներն ասում են՝ burnout:
Disclaimer. Ուրեմն նախապես ասեմ. ես բժիշկ չեմ, և ստորև կկիսվեմ զուտ իմ անձնական փորձով ու սուբյեկտիվորեն հայթայթած տեղեկատվությունով, և այս թեմայում արվելիք պնդումներս որևէ գիտական, կամ բժշկական հիմնավորումներ միգուցե չունեն, դրա համար կփորձեմ հաճախակի կիրառել «վայթե» բառը, որ թեման կարդացող պրոֆեսիոնալ բժիշկները չնեղվեն:
Խնդրեմ ազատ զգացեք դիտողություններ անելիս, կամ ձեր սեփական փորձով ու գիտելիքներով կիսվելիս։
Ըստ Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպության, սա պաշտոնապես համարվում է հիվանդ վիճակ, համենայն դեպս ըստ իմ հայաստանյան ու ամերիկյան փորձի, բժիշկները մեծամասամբ հուզական այրումը նույնականացնում են դեպրեսիայի ու տագնապային վիճակների հետ ու հիմնականում փորձում են այն բուժել հակադեպրեսանտներով, ինչին ես՝ համառ պացիենտս միշտ ընդդիմանում եմ ։Ճ
Համառոտ խնդրի մասին։
Հուզական այրում կարող է առաջանալ հիմնականում խիտ գրաֆիկով երկարատև ու լարված աշխատանք կատարողների մոտ, օրինակ ասենք՝ բժիշկների, կամ քույրերի, կամ ֆինանսիստների, հաճախորդների սպասարկումով զբաղվողների, կամ ասենք՝ միաժամանակ բազմակի խնդիրներ լուծող ինժեներների մոտ։ Խնդիրն առաջանալու հիմնական նախապայմաններից են, վայթե՝
1. Կատարելապաշտությունը (պերֆեկցիոնիզմը), որը կայուն անբավարարվածության զգացում է ստեղծում աշխատողի մոտ
2. Անընդհատ ճնշման տակ աշխատելը - «ե՞րբ կլինի», «ի՞նչ վիճակում է», «չենք հասցնում», «մի հատ էս պրոբլեմը կնայե՞ս», «վաղը էսինչ պրոբլեմներն ունենք» ու նման այլ
«ահազանգերի» մթնոլորտում անընդհատ գտնվելը
3. խրախուսանքի ու աջակցության բացակայությունը, կամ դրա չափազանց քիչ լինելը մենեջերի, և/կամ գործընկերների, և/կամ հարազատների և/կամ ընկերների կողմից
4. Խնդիրների կայուն հոսքը, այսինքն մի խնդիրը չլուծած նորն է սկսվում առանց հանգստանալու ժամանակի ու առանց լուծած խնդիրներին գնահատական տալու,
բավարավելու, տարբեր ձևերով պարգևատրվելու, վարձահատույց լինելու
5․ Անբավարար հանգիստը - հանգստյան օրերին կամ գիշերը աշխատելը, ժամանակին արձակուրդ չգնալը, աշխատանքի ընթացքում բավարար ընդիմջումներ չունենալը,
մտքերին հանգիստ չտալը, ամբողջ ժամանակը աշխատանքային խնդիրներով լցնելը
6. Բարդ, դժվար, հակասական բնավորություն, թերարժեքության, կամ գերարժեքության զգացումներ ունենալը
Ուզում եմ նշել, որ խնդիրը կարող է լրացուցիչ խորանալ կամ բարդանալ կայուն ու «երբեվիցե չլուծվող» ընտանեկան խնդիրներ, անձնական վատ հարաբերություններ, աշխատավայրում կամ ընտանիքում խրոնիկական պրոբլեմներ ունեցողների մոտ…
Հուզական այրման վիճակում գտնվողի, կամ էդ վիճակին գնացողի մոտ նկատվող ախտանիշները այնպես տիպիկ կամ կոնկրետ չեն, ինչպես շատ հիվանդությունների դեպքում, բայց վայթե կարող են նկատվել հետևյալները՝
1․ Տրամադրության անկում, նեգատիվիզմ, մարդն օրվա մեծ մասը մռայլ է, մտքերով, ավելի շատ նկատում է բացասականը, քան դրականը, ընկճախտ, այն է դեպրեսիա
2․ Ամենատարբեր տագնապային վիճակներ, աշխատանքային խնդիրների, սեփական կամ մտերիմների առողջության, ֆինանսների, աշխարհիս պրոբլեմների, իրական և
մտածածին վտանգների ու առհասարակ ամեն ինչի վերաբերյալ անհանգստություններ
3․ Ցինիզմ, մարդու խոսքերում նկատվում է հեգնանք, ծաղրալի տոն, էմոցիոնալ երանգներ
4․ Սոցիալական առանձնացում, չխոսկանություն, մենակության ձգտում
5․ Կայուն հոգնածության զգացում, որը քնելուց կամ կարճատև հանգստից հետո չի անցնում
6․ Քնի խանգարումներ, արագ քնելու անկարողություն, հաճախակի արթուն վիճակներ, արթնանալիս նամակները կամ լուրերը ստուգելու ցանկություն
7․ Կենտրոնանալու պրոբլեմներ, հիշողության հետ կապված խնդիրներ, կայուն լարվածություն մտքերում և/կամ մարմնում
8. Հնարավոր են նյարդային կամ մկանային ցավեր, գլխացավ, ինչպես նաև մարսողության հետ կապված խնդիրներ, փորկապություն, սրտխառնոց
9. Տեսողության և/կամ հոտառության հետ կապված խնդիրներ, հիպերսեքսուալություն, կամ ընդհակառակը՝ ապատիա
Ըստ իմ դիտարկումների, իրեն հարգող և ընդհանուր շրջապատում հարգված զանկացած նյարդաբան, հոգեբան, հոգեբուժ կամ հոգեթերապևտ շատ չի խորանա պացիենտի ամենատարբեր հիմար խնդիրների, կարճ ասած՝ կյանքի մեջ ու կնշանակի գերժամանակակից հակադեպրեսանտներից մեկը, որը ոչ թե բուժելու է հիվանդին, այլ թեթևացնելու է ախտանիշները։
Մեջբերել
Էջանիշներ