Աշխարհաքաղաքացիների (կոսմոպոլիտների) մասին Նժդեհի կարծիքը

[Վազգեն]

Հատված Նժդեհի հոդվածներից մեկից.
Հայրենիքի եւ հայրենասիրութեան թշնամին աշխարհաքաղաքացին
է` կոսմոպոլիտը:
Սրա հայրենիքը, իր յայտարարութեամբ, համայն աշխարհն է, ազգը`
համայն մարդկութիւնը:
Չկա՛ն ազգեր, կայ մարդկութիւնը,- ասում է այդ միամիտ երազատե-
սը եւ հայեացքն ուղղում դէպ անորոշ հեռուները:
Պիտ սիրել,- ասում է սա. պիտ սիրել բոլոր մարդկանց` առանց
ցեղի, գոյնի, կուլտուրայի խտրութեան: Այո՛, պիտ սիրել, պիտ կարեկցել,
աւելին` պիտ օգնութեան փութալ իր նմաններին: Սէրը դէպ մեր նմանները
եղել է եւ կը մնայ կրօնների եւ յեղափոխութիւնների հռչակած առաքինութիւնն
երից գերագոյնը: Պիտ ապրի մարդասիրութիւնը: Բայց մի՞թէ մեր
դէպ մարդկութիւնն ունեցած սէրը ազատում է մեզ եւ մե՛ր ժողովուրդը
սիրելուց, հայրենասէր լինելուց:
Մերը պիտի չսիրե՞լ, որովհետեւ պէտք է սիրել եւ օտարի՞նը: Մի
մասը պիտի չսիրե՞լ, որովհետեւ սիրում ենք ամμողջութի՞ւնը: Անհե-
թեթութիւն չէ՞ դա: Իսկ եթէ բոլորն էլ, ի դժբախտութիւն աշխարհի,
իրենց աշխարհաքաղաքացի յայտարարէին, այսինքն դադարէին իրենց
ազգը սիրելուց, իրենց ազգային պարտականութիւնները կատարելուց
- կը շահէ՞ր մարդկութիւնը: Եւ ինչո՞ւ միայն մե՛ր ազգը չսիրել, ինչո՞ւ
միայն մերի՛ն չօգնել, չէ՞ որ դա էլ մի մասն է կազմում մարդկային ցեղի:
Անհեթեթ վարդապետութիւն, որը պղատոնական սէր քարոզելով դէպ
մարդկութիւնը, քար անտարբերութիւն է յանձնարարում դէպ մարդ-
կութիւնը կազմող ազգերը: Չէ՛, լրջօրէն կաղում է այդ մոլար վարդա-
պետութիւնը. նրան պակասում են տրամաբանութիւնը եւ բարոյակա-
նութիւնը:
Հեռո°ւ մեզնից այդ մոլորութիւնը:



Բացարձակապէս հաշտելի են հայրենասիրութիւնն ու մարդասիրութիւնը:
Բարեկամներ են սրանք եւ ոչ թշնամիներ: Միայն ազգասէ՛րը
կարող է սիրել ե՛ւ մարդկութիւնը:
Աշխարհաքաղաքացին իրապէս սիրում է - եթէ սիրում է - ոչ այս, ոչ
այն, այլ մի մեծ քիմերա, մի ոչնչութիւն: Ծառայելով իր ազգին, հայրենա-
սէրը անուղղակի կերպով ծառայում է եւ մարդկութեան: Նոյնը չի կարելի
ասել աշխարհաքաղաքացու մասին: Մարդկութիւնն իրենից չի ներկա-
յացնում մի կազմակերպւած միութիւն, ինչպիսին է ազգը, որպէսզի նրա
նկատմամμ կարողանանք որոշել մեր անելիքը, մեր պարտականութիւնները:
Մեզնից որոշ եւ կօնկրետ զոհողութիւններ պահանջում է ազգը, որը
եւ մեզ բարոյապէս կապում է մարդկութեան հետ, յարաբերութեան դնում
նրա հետ:
Սեղմ ասած, աշխարհաքաղաքացին իրապէս ոչ ոքի հանդէպ իրեն
պարտական չի համարում: Ահա՛ թէ ինչո՛ւ իրականում նա մօտենում է
աւելի եսասէրին, քան այլասէրին: Իսկ եթէ եսասէր չէ, ապա ցնորապաշտ
է, որի սէրը դեպ մարդկութիւնը պլատոնական է, անարժէք:




Աշխարհաքաղաքացիների մի մասը միամիտ ցնորապաշտներ են,
զուրկ իրականութեան զգացումից, միւս մասը` պարտականութեանց
փոքրոգի դասալիքներ, որոնք զանազան սոփեստութիւններով քօղարկում
են իրենց դաւաճանութիւնը մարդկային առաքինութիւններից
ամենագերագոյնի - հայրենասիրութեան հանդէպ: Սրանց աշխարհա-
քաղաքացիութիւնը այլ բան չէ, բայց եթէ բացասումն բոլոր տեսակի
պարտականութեանց:
«Օգտակար անդամը ազգերի դաշնակցութեան մէջ նա է, որն ամե-
նաուժեղ կերպով է թափանցւած ազգայնականութեան գաղափարնե-
րով»,- ասում է Ռուզվելթը:
«Հակահայրենասիրութեան տեսութիւնը,- ասում է եւրոպացի մի
գրող,- միշտ էլ հանդիսանում է որպէս մարդկային ստորնութեան
տեսութիւնը»:

[dvgray]

Հայրենիքի եւ հայրենասիրութեան թշնամին աշխարհաքաղաքացին
է` կոսմոպոլիտը:

Ո՞ր հայրենիքի և ո՞ր հայրենասիրության թշնամին է կոսմոպոլիտը: Ո՞րն է էտ նյութական հայրենի՞քը: Ինչքա՞ն է հայրենասիրության նժդեհադավանի ընդունելի չափաբաժինը:
Ինչու՞ սեփական տեսակետը շարադրել, կառուցելով սեփական տեսությունը ՝ այլիակարծիքի գոյության իրավունքն իսկ բացառելով իսկ նրա կրողին որպես ստոր արարած որակավորելով: Ո՞րն է սրա դրդապատճառը և վերջնական նպատակը... Արիա-Ֆաշիստական զորագու՞նգը...Ազգ-Զինվորը զգոնությու՞նը... Մասսա-Զոմբիական կատարողականությու՞նը:

[Սահակ]

Մի շատ հետաքրքիր պատմվածք կա կոսմոպոլիտի մասին որը գրել է Օ Հենրին՝
http://www.gutenberg.org/files/2776/2776-h/2776-h.htm#3
Սա անգլերեն բնօրինակն է, չեմ իմանում եթե կան հայերեն կամ ռուսերեն թարգմանություններ, բայց այս պատվածքը շատ լավ է ներկայացնում իմ կարծիքը կոսմոպոլիտների մասին։ Կարծիքը ինքը չեմ ուզում ասեմ որ չփչացնեմ պատմվածքի անակնկալ վերջը։

[Scarecrow Love Affair]

Ինչևէ, հիմա Նժդեհի ժամանակները արդեն անցել են, ւ մարդասիրությունը ավելի ակտուալ է, քան ցեղակրոնությությունը: Ժամանակն է հնացած գաղափարները նետել աղբարկղը: Սա կոսմոպոլիտի կարծիքն է Նժդեհի մասին:
Եթե ինչ-որ մեկի խելքին փչի հարցնել` Նժդեհին հետաքրքի՞ր է կոսմոպոլիտի կարծիքն իր մասին, թող նախ մտածի. իսկ կոսմոպոլիտին հետաքրքի՞ր է Նժդեհի կարծիքն իր մասին:
Ո'չ նացիզմին ու նրան հարող նացիոնալիզմին:

[Արշակ]

Ինչևէ, հիմա Նժդեհի ժամանակները արդեն անցել են, ւ մարդասիրությունը ավելի ակտուալ է, քան ցեղակրոնությությունը: Ժամանակն է հնացած գաղափարները նետել աղբարկղը: Սա կոսմոպոլիտի կարծիքն է Նժդեհի մասին:
Եթե ինչ-որ մեկի խելքին փչի հարցնել` Նժդեհին հետաքրքի՞ր է կոսմոպոլիտի կարծիքն իր մասին, թող նախ մտածի. իսկ կոսմոպոլիտին հետաքրքի՞ր է Նժդեհի կարծիքն իր մասին:
Ո'չ նացիզմին ու նրան հարող նացիոնալիզմին:

Scarecrow Love Affair, կարդալով Ձեր կարծիքը ու չհամաձայնվելով դրա հետ՝ սկզբում ուզում էի վիճել, բայց հետո հասկացա, որ կարծիք եք հայտնել առանց Նժդեհից մեջբերված տեքստը կարդալու։ Հավանաբար կարդացել եք միայն առաջին նախադասությունը։ Այդպես է, չէ՞։
Եթե մինչև վերջ կարդայիք, ապա պիտի որ հասկանայիք, որ Նժդեհը մարդասիրության գաղափարը բացարձակապես չի նսեմացնում։ Նրա մարդասիրությունն ու հայրենասիրությունը ոչ միայն չեն հակադրվում, այլև ըստ նրա մեկին հասնել կարելի է մյուսի միջոցով։
Ու ընդհանրապես, իմ համեստ կարծիքով, Նժդեհի ժամանակները ոչ միայն չեն անցել, այլև դեռ նոր են գալու։
Ու Նժդեհի գաղափարներն էլ պետք չի խառնել նացիզմի հետ։

[Array]

Ինչևէ, հիմա Նժդեհի ժամանակները արդեն անցել են, ւ մարդասիրությունը ավելի ակտուալ է, քան ցեղակրոնությությունը: Ժամանակն է հնացած գաղափարները նետել աղբարկղը

Հա էլի;Հեն ա հարևանիս սիրում եմ,էլ եղբորս սիրեմ ու օգնեմ որ ինչ

[Amaru]

Հմ... Էս նրա կարծի՞քն ա, հա՞: Կարդացի ու վիրավորվեցի Էտ ուղղակի իրա կարծիքն ա ի... Հիմա որ ասեմ՝ սխալ ա ասել, կասեք ով ես, որ մեծն Նժդեհին սխալ ես հանում: Մի՞թե աշխարհաքաղաքացին անպայման հակահայրենասեր ա... իիի...

[Array]

Հմ... Էս նրա կարծի՞քն ա, հա՞: Կարդացի ու վիրավորվեցի Էտ ուղղակի իրա կարծիքն ա ի... Հիմա որ ասեմ՝ սխալ ա ասել, կասեք ով ես, որ մեծն Նժդեհին սխալ ես հանում: Մի՞թե աշխարհաքաղաքացին անպայման հակահայրենասեր ա... իիի...

Բա հենց էտ ա էլի, Նժդեհն էլ ա էտ ասում(ոնց որ); Դու՞ ինչի վիրավորվեցիր,թող վիրավորվեն նրանք,ովքեր փախնում են Հայաստանից,հետո էլ պաշտպանվելու համար ասում ,թե իբր իրենք աշխարհաքաղաքացի են;Հիմարություն

[Արշակ]

Հմ... Էս նրա կարծի՞քն ա, հա՞: Կարդացի ու վիրավորվեցի Էտ ուղղակի իրա կարծիքն ա ի... Հիմա որ ասեմ՝ սխալ ա ասել, կասեք ով ես, որ մեծն Նժդեհին սխալ ես հանում: Մի՞թե աշխարհաքաղաքացին անպայման հակահայրենասեր ա... իիի...

Մեջբերեմ Ուշակովի բացատրական բառարանից.

Космополит - человек, считающий весь мир своим отечеством; отвергающий свою принадлежность к какой бы то ни было национальности.

Նենց որ, Amaru ջան, իզուր մի ջղայնացի Նժդեհի վրա, ինքը հենց ազգը, հայրենիքը ժխտողների մասին է խոսում


Հ. Գ.

Հիմա որ ասեմ՝ սխալ ա ասել, կասեք ով ես, որ մեծն Նժդեհին սխալ ես հանում:

Չէ տենց չենք ասի։ Ամեն մեկս մեր սեփական գլուխն ունենք ու իրավունք ունենք մեր սեփական կարծիքն ունենալու ու դրանով առաջնորդվելու։ Ու Նժդեհն էլ ճիշտ է շատ մեծ, խոլոք մարդ է, բայց ինքն էլ մարդ է ու չի բացառվում, որ ինչ-որ հարցում սխալվի։ Բայց քանի որ բազմիցս համոզվում ենք, որ ինքը սովորաբար շատ ճիշտ ու կարևոր բաներ է ասում ու կյանքում էլ շատ խելացի է գործել(իմ կարծիքով), ապա լավ կլինի, որ իրա ասածներն ավելի ուշադիր կարդանք ու ավելի շատ մտածենք իրա ասածների մասին։ Մենք կարդում ենք տարբեր հարցերի մասին նրա կարծիքը, հիմնավորումները ու ինքներս ենք որոշում. ճիշտ ու բավականաչափ հիմնավորվա՞ծ ենք համարում այն, թե՝ ոչ։ Նա ուղղակի օգնում է, որ ավելի ճիշտ որոշումներ կայացնենք կյանքի տարբեր հարցերում։

Սենց մի օրինակ բերեմ. երբ ինձ առողջության վերաբերյալ խորհուրդ է տալիս ինձ համար վստահելի մի բժիշկ, ապա ես ավելի ուշադիր եմ լսում այն, մանրամասն վերլուծում եմ ու ավելի լուրջ եմ վերաբերվում այդ խորհրդին, քան ասենք, եթե այդ խորհուրդը տար բժշկությունից հեռու ինչ-որ մի ծրագրավորող։
Բայց մեկ է, վերջում ես ինքս եմ որոշում այդ խորհուրդը օգտակար համարել ու հետևել դրան, թե՝ ոչ։
Կներեք, երևի մի քիչ շատ երկարացրեցի։

[dvgray]

Նենց որ, Amaru ջան, իզուր մի ջղայնացի Նժդեհի վրա, ինքը հենց ազգը, հայրենիքը ժխտողների մասին է խոսում

Իսկ ի՞նչ է նշանակում - "ազգը, հայրենիքը ժխտողներ":
...Մարդ , որը համարում է որ ազգ, հայրենիք չկա՞, գոյություն չու՞նի... թէ՞ ուրիշ մի բան:

[Սահակ]

Իսկ ի՞նչ է նշանակում - "ազգը, հայրենիքը ժխտողներ":
...Մարդ , որը համարում է որ ազգ, հայրենիք չկա՞, գոյություն չու՞նի... թէ՞ ուրիշ մի բան:

Օ Հենրիի պատմվածքը բավականին լավ բնութագիր է տալիս «տիպիկ» կոսմոպոլիտի։
«— Судя по всему, вы обычный космополит, — восхищенно произнес я, — но кажется, вы открыто осуждаете патриотизм.

— Реликвия каменного века, — беззлобно заявил Коглан. — Все мы братья — китайцы, англичане, зулусы, патагонцы — те люди, которые живут в изгибе реки Кау. В один прекрасный день вся эта гордыня из-за своих городов, штатов, районов, секций или стран будет искоренена, и все мы станем гражданами мира, как это и должно быть.»
Ամբողջ պատմվածքը կարող եք կարդալ ռուսերեն կամ անգլերեն։

[Պանդուխտ]

Կարո՞ղ եք ինձ ասել, թե ինչպե՞ս կարող է մարդ սիրի իր ազգին պատկանող որևէ մարդուն, եթե նա ունակ չէ սիրելու ընդհանրապես <<մարդ>>-ուն:

Իմ կարծիքով «այլասէր» անձը չի կարող անձնասէր լինել: Իսկ ան որ անձնասէր չէ, չի կարող «մարդ»ը սիրել, վասնզի չսիրելով սեփական անձը եւ այդ անձը ծնող ծնողքը, ընտանիքը, հայրենիքը, չի հասկանում իրական սէրը: Անձնասիրութիւնը, եւ նրանից ծնուած ազգասիրութիւնն է որ սովորեցնում է իսկական սէրը, մնացեալը սուտ է: Վասնզի ան որ ինք իր անձը չի սիրում, չի կարող սիրել ուրիշին:
Մնում է ճանաչել մեր անձերը, որպէս մարդ եւ կարդալ մեր երակներում հոսող հայի արիւնը, եթէ մի կերպ զգացնել է տալիս իր գոյութիւնը:
Հայ մարդը տարբեր կերպ է զգում եւ ունկնդրում դուդուկի հայկեան նուագը, նա տարբեր է ընկալում «Կռունկ» երգը: Պատճառը նրա երակներում հոսող հայի արիւնն է, որ գործում է:
Հայրենիքի եւ ազգի հանդէպ ձեր իսկական կապուածութիւնը կը յայտնաբերէք, երբ կորսնցնէք զանոնք, երբ ցանկաք մի հայ տեսնել եւ նրա հետ զրուցել հայերէն, բայց չգտանել այդպիսին:
Կարօտը կը խթանի եւ կը զարգացնի այդ սէրը, որից տեղեակ չէ Հայաստանաբնակ «կոզմոպոլիտը»:
Ամուսնացէ՛ք, երեխաներ ունեցէք, պիտի տեսանեք թէ ձեր երեխան ուրիշի երեխայից աւելի սիրում էք: Ան որ իր անձը չի սիրում, յարգած չի լինում իր անձը եւ այդ անձը ծնող ժողովուրդը:
Ոչ ոք կը յարգի մի մարդու, որ չի յարգում իր անձը: Երանի ան մարդուն, որի թշնամիները յարգում են նրան:

[ihusik]

Իմ կարծիքով «այլասէր» անձը չի կարող անձնասէր լինել: Իսկ ան որ անձնասէր չէ, չի կարող «մարդ»ը սիրել,

Չե՞ք կարծում որ այստեղ ինքներդ հերքել եք Ձեր ասածը... Կարծում եմ <<այլասեր>> մարդը կարող է, և դեռ ավելին՝ պետք է, ինքն իրեն, իր <<Ես>>-ը կամ իր անհատականությունը սիրի, քանզի նա մնացած բոլորի մի մասնիկն է, որոնց նա սիրում է և ինչպե՞ս կարող է սիրի նա ամբողջն՝ չսիրելով այդ ամբողջի մասը հանդիսացող մեկին՝ թեկուզ և այդ մեկը հենց ինքն է: (միտումնավոր չեմ գրել <<սիրել իր անձն>> այլ գրել եմ <<ինքն իրեն, իր <<Ես>>-ը կամ իր անհատականությունը սիրի>> քանի որ մեր <<Ես>>-երն նույնական են չնայած և մեզանից բոլորն էլ Անհատականություններ ենք, բայց իր <<անձն>> սիրող մարդ գնում է դեպի <<եսամոլությունն>> ու ազգայինի կտրվածքով՝ ազգայնամոլությանը, իսկ ինքն իրեն սիրող մարդը սիրում է բոլորին և այդ թվում և իրեն՝ ինչպես բոլորից ոչ անջատ մի մասնիկի ու սա է իսկական Սերը, որն ազգային կտրվածքով տանում է իր ազգը սիրելուն՝ հավասարապես բոլոր ազգերը սիրելով ու չի բերում ազգայնամոլության և այլ մոլուցքներով տառապելուն):

Այնպես որ Պանդուխտ ջան համամիտ չեմ միայն առաջին մտքիդ հետ իսկ հետագա այստեղ շարադրած բոլոր մտքերիդ հետ համամիտ եմ: Այդ հարցերի (ինքն իրեն սիրելու և ուրիշին սիրելու) վերաբերյալ կարող եք կարդալ նաև մեծանուն մի հոգեբանի տեսակետը ևս, որը ներառել եմ կուրսային աշխատանքիս մեջ ու այժմ կա նաև Ակումբում այ այստեղ...

[Պանդուխտ]

Միտքս լաւ չեմ ձեւակերպել: «Այլասէր» բառը փակագծի մէջ առել եմ, նկատի առնելով նրանց, ովքեր կարծում են թէ իրենք աշխարհաքաղաքացի են (կոզմոպոլիտ): Այդպիսիք չեն կարող այլասէր լինել, երբ այլասիրութիւնից մի քիչ էլ աւելին՝ չեն սիրում սեփականը, ազգայինը: Եկէ՛ք այս այլասիրութիւն բառը վերցնենք եւ փոխարէնը տեղադրենք համամարդկային բառը:

Կարծում եմ <<այլասեր>> մարդը կարող է, և դեռ ավելին՝ պետք է, ինքն իրեն, իր <<Ես>>-ը կամ իր անհատականությունը սիրի, քանզի նա մնացած բոլորի մի մասնիկն է, որոնց նա սիրում է և ինչպե՞ս կարող է սիրի նա ամբողջն՝ չսիրելով այդ ամբողջի մասը հանդիսացող մեկին՝ թեկուզ և այդ մեկը հենց ինքն է:

Ճիշտ էք

(միտումնավոր չեմ գրել <<սիրել իր անձն>> այլ գրել եմ <<ինքն իրեն, իր <<Ես>>-ը կամ իր անհատականությունը սիրի>> քանի որ մեր <<Ես>>-երն նույնական են չնայած և մեզանից բոլորն էլ Անհատականություններ ենք, բայց իր <<անձն>> սիրող մարդ գնում է դեպի <<եսամոլությունն>> ու ազգայինի կտրվածքով՝ ազգայնամոլությանը, իսկ ինքն իրեն սիրող մարդը սիրում է բոլորին և այդ թվում և իրեն՝ ինչպես բոլորից ոչ անջատ մի մասնիկի ու սա է իսկական Սերը, որը ազգային կտրվածքով տանում է իր ազգը սիրելուն, բայց ոչ ազգայնամոլության և այլ մոլուցքներով տառապելուն):

Իրական կեանքը, հաւասարակշռութիւն պահելու արուեստն է:
Ազգայնամոլութիւնը տգեղ երեւոյթ է, իսկ ես սիրում եմ գեղեցիկը: Սիրում եմ իմ ազգը, որին ցանկանում եմ տեսնել գեղեցկութեան մէջ: Տառապել եմ եսասէր անձերից: Գեղեցիկ լինելու գաղտնիներից մին էլ նրբանկատութիւնն է, որից զուրկ են շեշտուած անձնասէր անձինք: Նրբանկատ լինել ուրիշի հանդէպ, առանց սեփական իրաւունքի ոտնահարման:

[ihusik]

Պանդուխտ ջան շատ ասածներիդ հետ համամիտ եմ բայց ոնց է զգացվում որ հայ ենք էլի վերջում պետք է ավելացնենք անպայման որ սեփական ազգն այնուամենայնիվ մի քիչ ավելի պետք է սիրել քան համայն մարդկությանն ու մնացած ազգերինդե հայ ենք չէ վերջ ի վերջո բայց դա էլ եմ հասկանում, գուցե շատ է տառապել մեր ազգն ուրիշ ազգերի պատճառով ու դա է ստիպում մեզ, որ մեր ազգը գոնե մի փոքր ավելի սիրենք քան մյուսներին ելնելով հենց անցյալի փորձից կամ վատ հիշողություններից ու վախից: Ես կողմ եմ ու երազում եմ տեսնել հզոր Հայաստան, բայց ամենից շատ չեմ սիրում դաժան ուժեղին և բարի թույլին ... ուստի այստեղ իր դերը պետք է ունենա նաև սերը դեպի ուրիշը:

Ամենակարևորը Պանդուխտ ջան, որ գրառումներիդ շնորհիվ զարգացնելով այս թեման ես հասկացա, որ այստեղ խնդիրն ամբողջի և մասի փոխհարաբերության մեջ է. եթե մարդ սիրում է ամբողջը՝մարդ էակին կամ այլ կերպ ասած համայն մարդկությանն ու բոլոր ազգերին, ապա նա կսիրի նաև այդ ամբողջի մասը կազմող ինչպես իր ազգակիցներին և նաև բացառություն չկազմելու համար նաև հենց ինքն իրեն ու նաև բնականաբար կսիրի իր ազգին ու ողջ ուժերով կծառայի նրան ու իր հայրենիքին, բայց ոչ ճնշելով ու տրորելով ոչ մեր ազգակից հանդիսացողներին կամ վեր բարձրացնելով մեր ազգակցին անարդարացիորեն միայն նրա համար որ նա մերն է իսկ մյուսն ոչ ու հենց դրա համար այստեղ գրեցի այս միտքս.
ամենից շատ չեմ սիրում դաժան ուժեղին և բարի թույլին ...