Ակումբը հետևում էր թավշյա հեղափոխությանը․ 2018

[Ծլնգ]

Իմ կարճ խելքով, սահմանադրական օրենքը կամ ակտը դա նորմեր են, իսկ սահմանադրությունը՝ իրավունքներ են, իսկ նորմերը միշտ պետք է ենթարկվեն իրավունքներին։ Այսինքն ոչ մի օրենք կամ նորմ չպիտի խախտի սահմանադրությունը, խելքը գլխին երկրներում սրան շատ լուրջ են վերաբերվում, ու մեր սաղ կաշան էլ սրա շուրջ է։

Դե, մոտավորապես․․․ ասենք վարչապետին ներկայացվող պահանջները այնքան էլ «իրավունքներ» չեն։ Մյուս կողմից, սահմանադրությունը չի կարող բոլոր հիմնական օրենքները իր մեջ պարունակել այլ հիմնական սկզբունքներն է պարունակում, ու ամրագրում է մի շարք սահմանադրական օրենքներ, որոնք գործում եմ սահմանադրության հիմնական դրույթների մանրամասման համար։ Ու այդ փաստաբանը երևի չգիտի, որ այդ «մշտապես բնակվելու» սահմանումը կա ԸՕ-ում, ու իրեն թվում է, թե այդ սահմանումը մենակ ԱԺ-ի կանոնադրություն մեջ է (մենակ ԱԺ-ի կանոնադրություն է ասում ամբողջ ժամանակ)։ Ու եթե այդպես լիներ, իսկապես պիտի սահմանադրական դատարանը պարզաբաներ, թե արդյոք ԱԺ-ի կանոնադրությունն է առաջնայինը, թե սահմանադրության մեջ ընդգրկված լղոզված «մշտապես բնակության» եզրի իմաստը՝ միջին-վիճակագրական քաղաքացու տեսանկյունից (քանի որ սահմանադրությունը ընդունվել է հանրաքվեով)։ Ու քանի որ ԱԺ-ի կանոնադրությունը ունի միայն գործառութային ուժ, գրեթե ակնհայտ է, որ լղոզված սահմանումը այդ դեպքում կլինի առաջնայինը։ Բայց քանի որ ԸՕ-ն պարունակում է հստակ պարզաբանում և ունի սահմանադրական օրենքի ուժ, ապա անհավանակն է, որ սահմանադրական դատարանը կընդունի լղոզված սահմանումը որպես առաջնային։ Ու իրեն հարգող փաստաբանը այս դեպքում կասեր, որ հարկավոր է սահմանադրական դատարանի վճիռը, քանի որ սահամանադրության ու սահմանադրական օրենքի միջև համապատասխանությունը ավելի շատ քաղաքական հարց է, քան նեղ փաստաբանական բան (համեմատի սա ԱՄՆ-ի գերագույն դատարանի հետ, որը ահագին քաղաքականացված որոշումներ է ընդունում)։

Իսկ խելքը գլխին երկրները․․․ օրինակ ՄԹ-ն չունի քո պատկերացրած սահամանդրությունը ընդհանրապես․․․ ու վերջ ի վերջո, աշխարհում ԱՄՆ-ից դուրս խելքը գլխին երկրներ էլ կան։

[Ծլնգ]

ՄԹ–ն ճիշտ ա ամենաառաջին երկրներից ա որ պառլամենտ ա ունեցել, բայց լրիվ հնադարյա համակարգ ա ու հաստատ չարժի օրինակ վերցնել։ Փաստացի երկկուսակցական համակարգ ա‎։ Մի քանի փոքրամասնության կառավարության օրինակը հանած երկիրը վերջին 150 տարին փոխնեփոխ կառավարել են Լեյբորիստական ու Պահպանողական կուսակցությունները։ Բայց ամենատխուրը էս ամեն ինչում իհարկե 100% մեծամասնական համակարգն ա։ Դրա արդյունքում ասենք 970 հազար ձայն հավաքած SNP–ին ունի 35 մանդատ, 164 հազար ձայն ստացած Plaid Cymru ունի 4 մանդատ, իսկ 2.4 միլլիոն ձայն ստացած լիբերալ–դեմոկրատները ընդամենը 12 մանդատ

սրա իմաստը լիքը կա․․․ ինչպես ասում են՝ all politics is local... ու ՄԹ-ում սա երևի շատ ավելի կարևոր է քան այլուր։ Բայց դե Հայաստանը Լոնդոնի մի թաղամասի չափ է նենց որ մեր մոտ national-ն էլ է local...

[Վիշապ]

Դե, մոտավորապես․․․ ասենք վարչապետին ներկայացվող պահանջները այնքան էլ «իրավունքներ» չեն։ Մյուս կողմից, սահմանադրությունը չի կարող բոլոր հիմնական օրենքները իր մեջ պարունակել այլ հիմնական սկզբունքներն է պարունակում, ու ամրագրում է մի շարք սահմանադրական օրենքներ, որոնք գործում եմ սահմանադրության հիմնական դրույթների մանրամասման համար։ Ու այդ փաստաբանը երևի չգիտի, որ այդ «մշտապես բնակվելու» սահմանումը կա ԸՕ-ում, ու իրեն թվում է, թե այդ սահմանումը մենակ ԱԺ-ի կանոնադրություն մեջ է (մենակ ԱԺ-ի կանոնադրություն է ասում ամբողջ ժամանակ)։ Ու եթե այդպես լիներ, իսկապես պիտի սահմանադրական դատարանը պարզաբաներ, թե արդյոք ԱԺ-ի կանոնադրությունն է առաջնայինը, թե սահմանադրության մեջ ընդգրկված լղոզված «մշտապես բնակության» եզրի իմաստը՝ միջին-վիճակագրական քաղաքացու տեսանկյունից (քանի որ սահմանադրությունը ընդունվել է հանրաքվեով)։ Ու քանի որ ԱԺ-ի կանոնադրությունը ունի միայն գործառութային ուժ, գրեթե ակնհայտ է, որ լղոզված սահմանումը այդ դեպքում կլինի առաջնայինը։ Բայց քանի որ ԸՕ-ն պարունակում է հստակ պարզաբանում և ունի սահմանադրական օրենքի ուժ, ապա անհավանակն է, որ սահմանադրական դատարանը կընդունի լղոզված սահմանումը որպես առաջնային։ Ու իրեն հարգող փաստաբանը այս դեպքում կասեր, որ հարկավոր է սահմանադրական դատարանի վճիռը, քանի որ սահամանադրության ու սահմանադրական օրենքի միջև համապատասխանությունը ավելի շատ քաղաքական հարց է, քան նեղ փաստաբանական բան (համեմատի սա ԱՄՆ-ի գերագույն դատարանի հետ, որը ահագին քաղաքականացված որոշումներ է ընդունում)։

Իսկ խելքը գլխին երկրները․․․ օրինակ ՄԹ-ն չունի քո պատկերացրած սահամանդրությունը ընդհանրապես․․․ ու վերջ ի վերջո, աշխարհում ԱՄՆ-ից դուրս խելքը գլխին երկրներ էլ կան։

Ես չեմ ուզում երկար-բարակ վիճել, բայց քո ասած բոլոր սահմանադրական օրենքները ներառյալ ԸՕ-ն պիտի համապատասխանեն Սահմանադրությանը՝ այսինքն հիմնարար սկզբունքներին։ Եթե տրամաբանական հակասություններ կան, ապա Սահմանադրությունը գերակա է բոլոր մնացած օրենքների նկատմամբ, էդ փաստաբանը էդ սկզբունքով է դատում։ Նույնը վերաբերում է ՔՕ-ին և մնացած Օ-երին։
Իսկ էն, որ ՄԹ-ն իմ պատկերացրած սահամադրությունը չունի, դա չի նշանակում որ դրա փոխարինողն էլ չունի, որ ման գաս կգտնես իրենց ակտերի բազմությունը, որոնք կտոր առ կտոր սկզբունքորեն սահամանադրություն են, որ կան, այսինքն տարբերությունները ձևական են։
Մշտապես բնակվելու սահմանումն էլ վայթե լղոզված չի, եթե խոսքը վերաբերում է տարիներին, ապա օրինակ չորս տարի մշտապես բնակվել նշանակում է այդ չորս տարվա ընթացքում մարդը մեկ տարուց ավելի անընդմեջ չի բացակայել երկրից։ Էս առումով, նման է, որ աղավաղել են համապատասխան սահմանադրական նորմը, որ համապատասխանեցնեն ԿԿ-ի շահերին, ահագին ողորմելի քայլ էր ՀՀԿ-ի կողմից։ Ըստ ախմախների, ստացվում է, որ աննընդմեջ երկու տարի+1 օր երկրից դուրս չեկած մարդը կարող է համարվել չորս տարվա մշտապես բնակվող։

[Ծլնգ]

Ես չեմ ուզում երկար-բարակ վիճել, բայց քո ասած բոլոր սահմանադրական օրենքները ներառյալ ԸՕ-ն պիտի համապատասխանեն Սահմանադրությանը՝ այսինքն հիմնարար սկզբունքներին։ Եթե տրամաբանական հակասություններ կան, ապա Սահմանադրությունը գերակա է բոլոր մնացած օրենքների նկատմամբ, էդ փաստաբանը էդ սկզբունքով է դատում։ Նույնը վերաբերում է ՔՕ-ին և մնացած Օ-երին։
Իսկ էն, որ ՄԹ-ն իմ պատկերացրած սահամադրությունը չունի, դա չի նշանակում որ դրա փոխարինողն էլ չունի, որ ման գաս կգտնես իրենց ակտերի բազմությունը, որոնք կտոր առ կտոր սկզբունքորեն սահամանադրություն են, որ կան, այսինքն տարբերությունները ձևական են։
Մշտապես բնակվելու սահմանումն էլ վայթե լղոզված չի, եթե խոսքը վերաբերում է տարիներին, ապա օրինակ չորս տարի մշտապես բնակվել նշանակում է այդ չորս տարվա ընթացքում մարդը մեկ տարուց ավելի անընդմեջ չի բացակայել երկրից։ Էս առումով, նման է, որ աղավաղել են համապատասխան սահմանադրական նորմը, որ համապատասխանեցնեն ԿԿ-ի շահերին, ահագին ողորմելի քայլ էր ՀՀԿ-ի կողմից։ Ըստ ախմախների, ստացվում է, որ աննընդմեջ երկու տարի+1 օր երկրից դուրս չեկած մարդը կարող է համարվել չորս տարվա մշտապես բնակվող։

Ասում եմ, էլի, տարօրինակ մարդ ես... համ չես ուզում երկար-բարակ վիճել, համ էլ «դիմադրում» ես

Լավ, հողել եմ Կարապետյանի գլուխն էլ, իրա ջրված լիազարության գլուխն էլ. ինչքան շուտ իր տրուբին առճակատվի, էնքան ավելի լավ։

Դու էն ասա, հեծանիվդ ո՞նց ա... մի հատ հաղթական հեծանվարշավ չկազմակերպե՞նք

[Life]

Նիկոլը արդեն ազգի հերոս ա
Դիլիջանում, նկարը CivilNet-ից

[Վիշապ]

Դու էն ասա, հեծանիվդ ո՞նց ա... մի հատ հաղթական հեծանվարշավ չկազմակերպե՞նք

Մայիսի 28-ին, Սևանի շուրջ, գալիս ե՞ս։

[Գաղթական]

Նկատել ե՞ք, թե էս մեր նոր նախագահի տեքստ գրողն ինչ ձանձրալի մարդա...
սենց երկա՜ր, ծամծմելո՜վ, նույն միտքը 5 անգամ կրկնելո՜վ...

[ivy]

Էլի մի քանիսը՝ ֆեյսբուքից․









էս էլ հներից.

[Ռուֆուս]

Մայիսի 28-ին, Սևանի շուրջ, գալիս ե՞ս։

Էս էլի Savage of Sevan-ն ա՞։ Ես +1

[Ծլնգ]

Մայիսի 28-ին, Սևանի շուրջ, գալիս ե՞ս։

թարսի պես հենց այդ ժամանակ գործուղման եմ․․․

[Տրիբուն]

Երկուսակացական համակարգի մասով ..... ոչ ԱՄՆ, ոչ ՄԹ-ն Հայաստանի համար օրինակելի չեն։

ԱՄՆ երկուսակցական համակարգը աշխատում ա մենակ ԱՄՆ-ին հատուկ նախագահական համակարգում, որտեղ նախագահը համ էլ գործադիրի գլուխն ա ու ընտրվում ա ուղղակի ընտրությունների միջոցով, ոչ թե պառլամենտի կողմից։ Սա ինքը իրանով ուրույն ու մենակ ԱՄՆ-ում աշխատող համակարգ ա։

ՄԹ կամ սենց կոչված վեսթմինսթրյան համակարգը, որտեղ էլի փաստացի երկուսակացկան պառլամենտարիզմ ա, էլի աշխատում ա մենակ ՄԹ-ում ու որոշ տարբերություններով նախկին գաղութներում, որոնք էսօր դոմինյոնի կարգավիճակով են, այսինքն պետության գլուխը Անգլիայի թագուհին ա․ Կանադա, Ավստրալիա, Նոր Զոլանդիա։ Վեսթմինսթրյան համակարգում կաբինետը համ էլ պառլամենտի մաս ա, այսինքն մինիստրները դեպուտատ են։ Էս համակարգը իրա զարգացման պատմությունն ու տրամաբանությունն ունի ու մեր համար չի, առանց երկար բարակ մանրամասների մեջ խորանալու:

Մեր պառլամենտական համակարգը նմանացրած եվրոպական այլ երկրների պառլամենտական համակարգերին, Գերմանիա, Իտալիա, Հունաստան, Դանիա ․․․ և այլն։ Բազմակուսակցական պառլամենտ․ որտեղ մեծամասնություն ստացածը կամ կոալիցիան ձևավորում ա կառավարություն՝ շատ ուժեղ վարչապետով։ Եթե կուսակցական համակարգը մոնոպոլացված ու ապականված չի, ոնց որ Հայաստանում, ապա էս համակարգը էսօրվա դրությամբ ամենալավ գործող համակարգերից մեկն ա, որը բավականին էֆեկտիվ հակակշիռներ ա ապահովում։

Ասելե թե, Հայաստանին պետք են նամուսով ընտրություններ, առանց այլանդակների։ Ու համակարգը ինքը իրան կբալանսավորի։ Հնարավոր են ճգնաժամային իրավիճակներ, երբ կառավորություն չի ձևավորվում, չեն կարում նախագահ ընտրեն, ծրագիր չեն հաստատում, և այլն ․․ բայց ընդհանուր առմամբ, համակագը կաշխատի եթե իրա նկատմամբ վստահություն լինի, իսկ դա կլինի միայն եթե նորմալ ընտրություններ լինեն։

[Ծլնգ]

Երկուսակացական համակարգի մասով ..... ոչ ԱՄՆ, ոչ ՄԹ-ն Հայաստանի համար օրինակելի չեն։

ԱՄՆ երկուսակցական համակարգը աշխատում ա մենակ ԱՄՆ-ին հատուկ նախագահական համակարգում, որտեղ նախագահը համ էլ գործադիրի գլուխն ա ու ընտրվում ա ուղղակի ընտրությունների միջոցով, ոչ թե պառլամենտի կողմից։ Սա ինքը իրանով ուրույն ու մենակ ԱՄՆ-ում աշխատող համակարգ ա։

ՄԹ կամ սենց կոչված վեսթմինսթրյան համակարգը, որտեղ էլի փաստացի երկուսակացկան պառլամենտարիզմ ա, էլի աշխատում ա մենակ ՄԹ-ում ու որոշ տարբերություններով նախկին գաղութներում, որոնք էսօր դոմինյոնի կարգավիճակով են, այսինքն պետության գլուխը Անգլիայի թագուհին ա․ Կանադա, Ավստրալիա, Նոր Զոլանդիա։ Վեսթմինսթրյան համակարգում կաբինետը համ էլ պառլամենտի մաս ա, այսինքն մինիստրները դեպուտատ են։ Էս համակարգը իրա զարգացման պատմությունն ու տրամաբանությունն ունի ու մեր համար չի, առանց երկար բարակ մանրամասների մեջ խորանալու:

Մեր պառլամենտական համակարգը նմանացրած եվրոպական այլ երկրների պառլամենտական համակարգերին, Գերմանիա, Իտալիա, Հունաստան, Դանիա ․․․ և այլն։ Բազմակուսակցական պառլամենտ․ որտեղ մեծամասնություն ստացածը կամ կոալիցիան ձևավորում ա կառավարություն՝ շատ ուժեղ վարչապետով։ Եթե կուսակցական համակարգը մոնոպոլացված ու ապականված չի, ոնց որ Հայաստանում, ապա էս համակարգը էսօրվա դրությամբ ամենալավ գործող համակարգերից մեկն ա, որը բավականին էֆեկտիվ հակակշիռներ ա ապահովում։

Ասելե թե, Հայաստանին պետք են նամուսով ընտրություններ, առանց այլանդակների։ Ու համակարգը ինքը իրան կբալանսավորի։ Հնարավոր են ճգնաժամային իրավիճակներ, երբ կառավորություն չի ձևավորվում, չեն կարում նախագահ ընտրեն, ծրագիր չեն հաստատում, և այլն ․․ բայց ընդհանուր առմամբ, համակագը կաշխատի եթե իրա նկատմամբ վստահություն լինի, իսկ դա կլինի միայն եթե նորմալ ընտրություններ լինեն։

Դյուվերժեի օրենքով մեծամասնական ընտրական համակարգը բերում է իշխանության մեջ նվազագույն թվով կուսակցությունների ներկայությանը, ու ինչքան հասկանում եմ, սա այնքան էլ կապ չունի նախագահական, կիսա-նախագահական կամ (վեսթմինսթրյան) պառլամենտական համակարգի հետ։

Ի դեպ վեսթմինսթրյան համակարգով Կանադան այնպես էլ (կամ՝ դեռ) երկկուսակցական չի դառել։ Իսկ ԱՄՆ-ում երկկուսակցությունը (Լատինյան Ամերիկայի մեծ մասը նման կառավարման համակարգ ունի) արդեն ահագին ժամանակ է լուրջ ստագնացիայի խնդիրներ ունի, չնայած դժվար է պատկերացնել, որ ինչ-որ բան կփոխվի (շատ-շատ ինչ-որ երկարատև ճգնաժամից հետո մի նոր թափով կուսակցություն առաջանա, որը կփոխարինի հիմիկվա դոմինանտ կուսակցություններից մեկը․․․ վերջին սենց բանը եղել է 19րդ դարի երկրորդ կեսում, երբ Հանրապետական կուսակցությունը փոխարինեց Վիգերին՝ հակաստրուկային պլատֆորմայի վրա)։ Ու ԱՄՆ-ի երկկուսակցությունը ահագին տարբերվում է փոքր երկրների երկկուսակցական համակարգից, քանի որ երկու հիմնական կուսակցություններում էլ կան լայն սպեկտրով հայացքներ (ասենք Կալիֆորնիայի հանրապետականը կարող է ավելի ձախ լինել քան Տեխասի դեմոկրատը, ի հակառակ կուսակցական բուն կողմնորոշման, ու խորհրդարանում էլ կան կուսակցական խմբավորումներից բացի ենթախմբավորումներ էլ)։

Եթե թափանցիկ ու արդար ընտրությունների ապահովման լծակներ լինեն, մեկը ես կարծում եմ որ ռեյտինգային համամասնական ընտրություններով պառլամենտական համակարգը, որտեղ նախագահը ընտրվում է ուղիղ ընտրություններով, Հայաստանին ավելի սազական է (Իռլանդիայի համակարգի նման)։ Բայց սա մի քիչ երկար զրույց ա․․․

[Ծլնգ]

Բա ոնց համոզենք մենք էլ կարդանք

Աթեիստին խնդրեցի, որ վերականգնի... թե ինձ տփին, ոք մեղքն ա

[Տրիբուն]

Ծլնգի «մարդու կյանքի արժեքի» պահով ․․․․

Ծլնգը միշտ էլ խելոք բաներ ա ասում ու իրա հետ դժվար ա չհամաձայնվելը։ Նենց որ, մի քանի նկատառում։

Մարդու կյանքի արժեքը արդեն երկար ժամանակ ա լավ էլ գանահատվում ա, ու դա արվում ա որոշ խոշոր ծրագերի (ասենք ճանապարհաշինական կամ առողջապահական) social cost-benefit analysis անելու համար։ Տարբեր մեթոդներ կան չափելու կյանքի արժեքը, բայց ամենապարզ ու հասկանալի մեթոդը մարդկային կապիտալի մեթոդն ա, որտեղ կյանքի արժեքը չափվում ա որպես մարդու եկամտային պոտենցիալի կորուստ։ Իսկ որտե՞ղ են մարդիկ բարձր եկամուտ ստանում։ Հարուստ ու զարգացած երկրներում, որտեղ աշխատանքի արտադրողականությունը բարձր ա։

Ասածս ինչ ա, էտ կյանքի արժեքը օդից ընկած սուբյեկտիվ գնահատակն չի, որ մի հասարակությունում բարձր լինի, մյուսում՝ ցածր, քանի որ ասենք հայերը կյանքը ավելի են սիրում քան մոնղոլները։ Կյանքի աչժեքի հիմքում էլի տնտեսություննա ընկած - ինչքան հարուստ ա երկիրը, էնքան թանկ ա մարդը։

Խփել ու բարոյխրատական դասեր կարդալ չլինի էս կյանքիս օրենքն ա։

[Տրիբուն]

Յոհանեսի մանթոյի պահով ․․․․․

Երեկ առաջին անգամ երթի ու միտինգի մասնակցեցի։ Տղես ու կինս համարյա առաջին օրվանից մեջն են եղել։ Ես ու աղջիկս պասիվ աջակիցներ էինք։

Ինչ տեսա երեկ - Երևանը, Հայաստանը, իրա բազմաշերտությամբ։ Բոլորը հանգիստ ու խաղաղ, բայց կարևորը մի նպատակով - արդարության վերականգնում։ Չեմ ուզում խորանամ, թե ով ոնց ա մտածում ու տեսնում դրան հասնելու ճանապարհը, ինչ մոտիկ ու հեռու նպատակներ ունի, բայց էս շարժումը տվել ա էտ հույսը բոլորին։ Ո էտ բոլորի մեջ համ առաջադեմ ուսանողն ա, համ ապերոն, Ծլնգի ՀՀԿ-ին քվեարկած տաքսիստը, համ էլ նույնիսկ ՀՀԿ-ի քուչի տասովշիկը, քանի որ նույնիսկ ինքը շանս ունի ստից ու խաբեությունից ազատվելու։

Մի հատ էլ կրկնեմ, որ առաջին քայլը պիտի լինի արդար ու ազատ ընտրություններ կազմակերպելը, ու դրա համար ՀՀԿ-ն պիտի իշխանական լծակներ չունենա։ Իսկ թե ոնց, էտ կերևա առաջիկա օրերին։ Նենց որ, դուխտ մի քցի, ամեն ինչ դեռ առջևում ա, ու քո նման տղեքը լիքը գործ պիտի ունենան անելու էս երկրի համար։