Շառլ Ազնավուր

[impression]

Այս թեման նվիրված է Շառլ Ազնավուր բանաստեղծին: Չեմ կարծում, թե շատերս ենք լսում նրա երգերը, սակայն շատ լավ կլիներ, եթե գոնե որոշ ստեղծագործություններ իմանայինք, քանի որ այդ Մարդը անչափ մեծ ներդրում ունի համաշխարհային արվեստում, Նա Հայաստանի Հանրապետության պատվավոր քաղաքացի է և այնքան տաղանդավոր բանստեղծ, որ պարզապես չի կարելի անտարբեր անցնել նրա գործերի կողքով…

Ես փորձել եմ թարգմանել նրա գործերից մի քանիսը, որոնք էլ, կամաց-կամաց կներկայացնեմ ձեր դատին: Հուսով եմ՝ իմ թարգմանությունները կօգնեն այն մարդկանց, ովքեր չգիտեն ֆրանսերեն, կամ չեն կարդացել այլ թարգմանություններ, որոշակի պատկերացում կազմել Շառլ Ազնավուր բանաստեղծի մասին:


Իմ հուզիչ սեր
Դու ապրում ես հավերժական ու համր լռության մեջ,
Ես կարդում եմ քո ժպիտը ու հայացքդ թարգմանում,
Մեկնաբանում շարժումներդ, որ բալետ են սիրատենչ
Քո լեզվով` ինձ անծանոթ, որ ձեռքերդ են պատմում:

Ներկայացում մի հուզիչ. և ինձ համար են միայն
Քո ժեստերը հիասքանչ, որոնք նույնը չեն երբեք.
Երբ “Սիրում եմ” շշնջում են քո նուրբ մատները անձայն,
Ինձ թվում է, թե լսում եմ քո ձայնը, ինչպես մի երգ:

Քանզի ոչ մի ճար չունեմ քեզ այլ կերպ հասկանալու,
Եվ ինձ օգնել չի կարող ոչ մի լեզվի բառարան,
Ես փորձում եմ սովորել շարժումների քո լեզուն,
Որ քո կողքին ինձ չզգամ անծանոթ օտարական:

Իմ ջանքերը տեսնելով` դու ծիծաղում ես անձայն,
Քանզի ձախողակ եմ ես, ու հաճախ եմ սխալվում,
Մատներս անվարժ են դեռ, ուղղագրությունս` կաղ,
Բայց ամեն գնով կասեմ, որ քեզ այնքա~ն եմ սիրում:

Իմ սեր, իմ հուզիչ սեր,
Հիասքանչ իմ սեր, սրտառուչ իմ սեր:


Իզաբել
Իմ սիրտը վաղուց ի վեր քնած էր խորը քնով,
Ու չէր կարծում երբևէ, թե նորից է զարթնելու,
Սակայն քո քնքուշ ձայնից գլուխս բարձրացնելով`
Հասկացա, որ այդ պահին սերը ծնվեց իմ սրտում:

Իզաբել, Իզաբել, Իզաբել,
Իզաբել, Իզաբել, իմ սեր:

Ինչպես կացինն է ճեղքում հաստ կեղևը թթենու,
Սերը սահեց մաշկիս տակ, երբ նայեցինք մենք իրար,
Այնպիսի ուժգնությամբ հուզեց թրթիռն իմ հոգու,
Որ այդ օրվանից ի վեր չունեմ ոչ քուն, ոչ դադար:

Իզաբել, Իզաբել, Իզաբել,
Իզաբել, Իզաբել, իմ սեր:

Երբ ինձ հետ ես, ժամերը վայրկյանի պես են թռչում,
Մինչ օրերը առանց քեզ ասես տևեն տարիներ,
Երբ որ քո կողքին չեմ ես, ողջ աշխարհն է խավարում,
Քանզի քոնն են իմ մտքերը ու երազները, իմ սեր:

Իզաբել, Իզաբել, Իզաբել,
Իզաբել, Իզաբել, իմ սեր:

Քո կյանքը լույս է պայծառ, իմը` մթին մի անկյուն,
Ուր ես մեռնում եմ սիրուց, իսկ դու տենչում ես ապրել.
Փայփայել քո ստվերը լոկ, ավելին չեմ երազում,
Եթե միայն ուզեիր բախտդ իմ ձեռքը հանձնել:

Իզաբել, Իզաբել, Իզաբել,
Իզաբել, Իզաբել, իմ սեր:

[ihusik]

Իսկական անունը՝ Վաղինակ Ազնավուրյան:
Ծնվել է 1924 թվականի մայիսի 22-ին, հայ ընտանիքում, որը 1922 թվականին գաղթել էր Ֆրանսիա:
Ազնավուրի մայրը` Քնարը, ծագումով հայ վաճառականի ընտանիքից էր, որոնք ապրում էին Արևմտյան Հայաստանում, հայրը ` Միշա (Միքայել) Ազնավուրյանը ծնվել է Ախալցխայում, Ջավախքում (ասում են, որ Ազնավուրի պապը եղել է Նիկոլայ II-ի խոհարարը):

9 տարեկանից Ազնավուրը արդեն երգում էր և ելույթ ունենում բեմի վրա, 1936 թ.-ից դեբյուտ է ունենում կինոում, սակայն սովորելու է ընդունվում Էլեկտրոնիակյի կենտրոնական դպրոց: Բայց, արդեն 1940-ականների կեսերից Ազնավուրի կյանքի գլխավոր գործն է դառնում երգը: Սկզբնական ժամանակաշրջանում Ազնավուրը համագործակցում էր կոմպոզիտոր Պյեր Ռոշեի հետ: Նրանց երկուսին նկատում է Էդիտ Պիաֆը և 1946 թվականին Ազնավուրն ու Ռոշեն մասնակցում են նրա շրջագայությանը Ֆրանսիայով և ԱՄՆ-ով: Այդ պահից սկսվում է Ազնավուրի պրոֆեսիոնալ առաջընթացը որպես շանսոնյե:

Էդիտ Պիաֆի հետ ծանոթությունը եղավ ամենագլխավոր ազդակը Ազնավուրի պրոֆեսիոնալ կյանքում: Նա սովորեց Պիաֆից ամեն ինչ, ինչ կարելի է իմանալ շանսոնյեի արվեստի մասին: Պիաֆի պնդմամբ Ազնավուրը լքում է Ռոշեին և սկսում է իր ցնծալի առաջընթացը որպես երգիչ-մենակատար:

Ազնավուրը գրել է ավելի քան 1000 երգ, որոնք կատարել են ինքը, Րեյ Չարլզը, Բոբ Դիլանը, Լայզա Մինելլին և շատ ուրիշներ: Ազնավուրի երգերը հնչում էին զանազան կինոֆիլմերում, այն թվում նաև "Թեհրան-43" սովետական ֆիլմում:

Հայկական թեման շոշափվում է նրա մի քանի երգերում՝ "Ջան", "Ինքնակենսագրություն", և "Քեզ համար, Հայաստան":

Հրատարակել է իր բանաստեղծությունները և ինքնակենսագրությունը "Ազնավուրը Ազնավուրի մասին":

Վաճառելով ավելի քան 100 մլն. ձայնասկավառակ, Ազնավուրը դառնում է թագավոր ֆրանսերեն սիրո մասին երգող երգիչների միջև, ինչպես Էլվիս Պրեսլին անգլերեն և Խուլիո Իգլեսիասը իսպաներեն երգողների մեջ:

1956 թ.-ից Ազնավուրը նաև կանոնավոր նկարահանվում է կինոում. ավելի քան 50 ֆիլմերում, համագործակցելով այնպիսի ռեժիսորներ հետ ինչպիսիք են՝ Ռենե Կլերը, Կլոդ Շաբրոլը, Կլոդ Լելուշը: Ամենա հանրաճանաչ ֆիլմերից է Ժան Կոկտոի " Օրֆեի պատգամը" (1960), Ֆրանսուա Տրյուֆոի "Կրակեք դաշնակահարին" (1960), Ֆոլկեր Շլենդորֆի "Երկաթյան թմբուկը" (1979): Ազնավուրի ստեղծագործական կյանքում հատուկ տեղ է գրավում Ատոմ Էգոյանի "Արարատ" (2002) ֆիլմը , որը նվիրված է 1915 թվականի հայ ցեղասպանությանը:

Ազնավուրի կապը հայրենիքի հետ շատ սերտ է, ամբող կյանքը ապրելով Ֆրանսիայում Ազնավուրը երբեք չի մոռանում, որ նա Հայ է: 1998 թվականին, Սպիտակի երկրաշարժից հետո նա հիմնադրում է "Ազնավուրը Հայաստանի համար" բարեգործական ընկերությունը և կազմակերպում է մի քանի միջոցառում տուժածների համար օգնություն հավաքելու նպատակով, մասնավորապես, շուրջ 90 ֆրանսիացի երգիչներ և դերասաններ մասնակցեցին "Քեզ համար, Հայաստան" տեսահոլովակի նկարահամնմանը, որը վաճառվեց ռեկորդային քանակությամբ՝ 2 մլն.:

Հետագայում, իբրև շնորհակալական հայտ Հայաստանին օգնություն կայացնելու համար, նրան հանձննվել է Հայաստանի Հանրապետության դիվանագիտական անձնագիր և նշանակեցին ՅՈՒՆԵՑԿՈ-ի մշտական դեսպան:

Ազնավուրի անունով Երևանում կոչվել է հրապարակ , իսկ Գյումրիում դրվել է նրա արձանը:

ՔԵԶ ՀԱՄԱՐ, ՀԱՅԱՍՏԱՆ

Քո գարունները կբացվեն նորից,
Քո լավ օրերը ետ կգան նորից,
Ձմռանից հետո, դժոխքից հետո,
Կվերընձյուղվի կենաց ծառը քո -
Քեզ համար, Հայաստան:
Գալիք օրերդ նորից կերգեն,
Զավակներդ ամուր տուն կկառուցեն,
Սարսապից հետո ու վախից հետո,
Աստված կբուժի լլկված հողը քո -
Քեզ համար, Հայաստան:
Ամբողջ աշխարհը ոտքի է ելել,
Ամբողջ աշխարհը քեզ հետ է հիմա,
Եվ քեզ համար է, մոռացված իմ ազգ,
Արար աշխարհը իր սիրտը բացել,
Ու քեզ է մեկնել ձեռքերը ահա:
Եթե քո բախտն ես անգամ անիծում,
Քո աչքերի մեջ, Հայաստան երկիր,
Հույսի մի շող եմ ես ուզում տեսնել,
Ուզում եմ տեսնել, ցանկություն, ձգտում,
Ճակատագիրդ ձեռքդ առնելու,
Ճակատագիրդ ամուր պահելու:

ՄԻ ԱՂՋՆԱԿ

Մի աղջնակ,
Դեռ տասնվեց տարեկան մի խենթ աղջնակ,
Գարնանաբույր մի աղջնակ,
Նա պառկած է ճամփին մենակ:
Նա ապրում էր այն թաղերից մեկում,
Ուր բոլոր մարդիկ ոսկի են դիզում,
Բայց ծնողներին մի օր լքելով,
Նա բոհեմ սիրող մի տղայի հետ էր իր բախտը կապել:
Այդ տղան գիտեր "ես քեզ սիրում եմ" բառերն ասելով,
Խելքահան անել, սրտեր նվաճել:
Եվ հոգում արև՝ նրանք հեռացան,
Թե ո՞ւր գնացին՝ Աստծուն էր հայտնի,
Ու ջահելության թովչանքը միայն իրենց հետ տարան
Եվ քաղցրությունը իրենց հանցանքի:
Մի աղջնակ,
Դեռ տասնվեց տարեկան մի խենթ աղջնակ,
Գարնանաբույր մի աղջնակ,
Նա պառկած է ճամփին մենակ:
Աղջկա սիրտը ամառ թե ձմեռ միշտ նույնն էր եղել,
Նա մի տենչ ուներ՝ ազատ թափառել:
Նրանք երկուսով ապրում էին լոկ մեկ օրվա կյանքով,
Տեղից տեղ թռչում թիթեռների նման,
Տիեզերք էր պետք սրտերին նրանց,
Որ սավառնեին իրար սիրելով:
Աղջկա ներկան, նաև ապագան
Այդ սերն եր միայն՝ չքնա՜ղ, աննմա՜ն,
Որ օրհներգի պես ասում էր օրօր,
Եվ քնեցնում էր հայացքը նրա երկնքում լազուր:
Մի աղջնակ,
Դեռ տասնվեց տարեկան մի խենթ աղջնակ,
Գարնանաբույր մի աղջնակ,
Նա պառկած է ճամփին մենակ:
Բայց սերը նրա անշեջ էր, անմար,
Չափազանց մեծ էր մի մանկահասակ աղջկա համար,
Եվ ապրում էր նա իր սրտով միայն,
Եվ նրա սիրտը աշխարհ էր դարձել
Բայց չի հանդուրժում Աստված երբեք աշխարհները այն,
Որոնց կերտողը ինքը չի եղել...
Ա՜խ, սերը միակ խնջույքն էր նրանց...
Մի որ էլ տղան, մի կտոր հացի որոնումներում, լքեց աղջկան,
Կյանքի անիվը շուռ եկավ այնժամ,
Աղջնակն զգաց քաղցի դառըն համ:
Մի աղջնակ,
Դեռ տասնվեց տարեկան մի խենթ աղջնակ,
Գարնանաբույր մի աղջնակ,
Նա պառկած է ճամփին մենակ:
Մեռա՜ծ, մեռա՜ծ...

ՄՆԱ

Մնա՜,
Էլի՜ մնա,
Մնա ինձ հետ,
Մարմնիս վրա,
Ձեռքերիս մեջ,
Թևատարա՜ծ,
Բավարարվա՜ծ,
Խենթ ու խելա՜ռ,
Ու հևասպառ:
Մնա սիրով
Ու նվաղած,
Եվ գիշերով
Ցանկապատված,
Սրտիս վրա,
Առանց ամոթ,
Մնա կրքոտ,
Մե՜րկ համարյա:
Այդպե՜ս մնա,
Չհագեցած,
Կյանքիս վրա,
Ձեռքս սեղմած,
Գիսախռիվ,
Մարմնակործա՜ն,
Հե՜զ, անխռո՜վ,
Ու ինքնիշխան:
Այսետղ մնա,
Բառ մի ասա,
Հրճվիր, ցնծա,
Մաշկիս վրա,
Հույսի գրկում
Ու գիշերվա,
Մինչև դրսում,
Լույսը բացվեր,
Իմ սե՜ր, իմ սե՜ր...

[aniko]

ինչ լավ բան եք արել, որ այս թեման բացել եք
Շառլի երգերը շատ եմ սիրում, բայց բառերը չէի հասկանում, գիտեի որ լավ բաներ է երգում, բայց ֆրանսերեն դեռ չգիտեմ, պետք է սովորել
հիմա միգուցե և կգտնեմ այստեղ շատ երգերի բառեր և խելացի մտքեր, նրա կողմից արտասանած

[electrical_storm]

Լավ կլիներ ֆրանսերեն վերնագրերն էլ գրեիր երգերի կողքերը, որ իմանայինք որ երգերն ես թարգմանել, դե մի քանիսը հասկանում եմ,որ երգերնա, մնացածը՝ չէ…

[impression]

Լավ կլիներ ֆրանսերեն վերնագրերն էլ գրեիր երգերի կողքերը, որ իմանայինք որ երգերն ես թարգմանել, դե մի քանիսը հասկանում եմ,որ երգերնա, մնացածը՝ չէ…

Ես թարգմանել եմ Իմ հուզիչ սեր և Իզաբել գործերը (Mon Emouvant Amour, Izabel), իսկ Ihusiky տեղադրել էր Քեզ համար Հայաստան, Մի աղջնակ և Մնա երգերը (Pour Toi Armenie, Une fille և Reste)

[Vive L'Armenie]

Այսօր Շառլ Ազնավուրի ծննդյան 87-րդ տարեդարձն է: Շնորհավորեք ամբողջ սրտով ու հոգով և հպարտ լինենք այսպիսի Հայերով
joyeux anniversaire

[impression]

Ապրես, որ հիշեցրեցիր
Իհարկե, ամբողջ սրտով շնորհավորում ենք Շառլին, մեր Շառլին

[Array]

Իրոք արժե հպարտանալ նման հայրենակիցներով;Նա երևի մեր ամբողջ պատմության ընթացքում ապրած ամենահայ հայերից մեկն է;Շնորհավորում եմ նրան՝տարեդարձի առթիվ,և թող՝ աստված նրան երկար կյանք և ամուր առողջություն տա ,նախ և առաջ մեզ համար,մենք դեռ շատ բան ունենք նրանից սովորելու

[Philosopher]

Շնորհավորում եմ անկրկնելի արտիստին ու կենդանի, խորապես կենդանի մարդուն...

[impression]

Երեխեք, ներկայացնում եմ Et Moi Dans Mon Coin երգի իմ թարգմանած տարբերակը

Ես` իմ անկյունում

Նա զննում է քեզ
Հոնքերի տակից,
Իսկ դու լարվում ես,
Շարժվում անհանգիստ:
Նրա հայացքը
Փաղաքշում է քեզ,
Իսկ քո պահվածքը
Ասում է` դեմ չես:

Ես` մի կողմ քաշված,
Չեմ ասում ոչինչ,
Բայց նկատում եմ ամեն, ամեն ինչ:
Ես` մի կողմ քաշված,
Լուռ զսպում եմ ինձ,
Ավարտը միշտ էլ տխուր է մի քիչ:

Նա տնտղում է քեզ
Կրքոտ, ուշադիր,
Դու` խրախուսում,
Ժպտում սիրալիր:
Նա քեզ է նայում,
Ժպտում աներես,
Իսկ դու` ափսոսում,
Որ կողքիդ եմ ես:

Ես` մի կողմ քաշված,
Չեմ ասում ոչրինչ,
Բայց նկատում եմ ձեր հնարքները:
Ես` մի կողմ քաշված,
Թաքցնել եմ փորձում
Հոգիս ծվատող մութ կասկածները:

Նա դիտում է քեզ
Գողունի, թաքուն,
Դու զրուցում ես
Ավելի հանդուգն:
Հմտորեն այնպես
Նա սեր է խաղում,
Դու արբենում ես,
Քահ-քահ ծիծաղում:

Ես` մի կողմ քաշված,
Չեմ ասում ոչինչ,
Բայց սիրտս լուռ արտասվում է:
Ես` մի կողմ քաշված,
Խմում եմ մռայլ.
Իմ սերը արդեն ուրիշ գրկում է:

[Հայկօ]

Charles Aznavour
On m'a donné

On m'a donné des yeux et l'on m'a dit regardes
J'ai eu beau regarder je n'ai rien entrevu
On m'a donné un coeur et l'on m'a dit prends garde
J'ai eu beau prendre garde un jour je l'ai perdu

On m'a donné l'amour hélas je le regrette
Car il s'en est allé depuis je n'y crois plus
On m'a donné un corps mais j'ai perdu la tête
Et j'ai souillé mon corps dans des bras inconnus
On m'a donné, on m'a donné

On m'a donné des rêves mais quelle imposture
Car ces rêves ne sont que de longs cauchemars
On m'a donné des lèvres afin qu'elles murmurent
Elles n'ont jamais dit que des mots sans espoir

On m'a donné des larmes de joies de souffrances
Je ne pleure jamais car mon coeur est de bois
On m'a donné aussi en plus une conscience
Mais au fond de moi-même elle n'a plus de voix
On m'a donné, on m'a donné
Pourquoi

On m'a donné des livres afin que je lise
Mais je les ai brûlé sans les avoir ouverts
On m'a donné des mains pour les joindre à l'église
Mais qui sait si j'irai au ciel ou en enfer

On m'a donné une âme à garder pure et blanche
Mais j'ai vendu mon âme au diable un beau matin
On m'a donné la vie qui a pris sa revanche
Mais j'ai gâcher la vie que j'avais dans mes mains
Dieu m'est témoin on m'a donné
On m'a donné, en vain



Տերն ինձ տվեց աչքեր և ասաց՝ նայի՛ր,
Ես շատ նայեցի, բայց ոչինչ չտեսա:
Տվեց սիրտ և ասաց՝ եղի՛ր ուշադիր,
Ուշադիր էի, բայց մի օր այն կորցրի, մոռացա:

Տվեց ինձ սեր. ավա՜ղ, ափսոսում եմ այն,
Հեռացավ-կորավ, և ինձ բնավ չի հուզում,
Տվեց մարմին ինձ՝ գլուխս կորցրի սակայն
Եվ տրվեցի մարմնով անծանոթների բազում:

Գիշերվա համար տվեց երազներ անեղծ,
Բայց մղձավանջներով են գիշերներս լի,
Տվեց շուրթեր ինձ, որ շշնջամ անկեղծ՝
Չասացի ոչինչ անհույս խոսքերից բացի:

Տվեց արցունքներ, որ ծիծաղեմ ու լամ,
Բայց չեմ լալիս երբեք, իմ սիրտն է քարից:
Նա տվեց ինձ նաև խի՛ղճ մինչև անգամ,
Բայց չի լսվում նրա ձայնն հոգուս խորքերից:

Կարդալու համար տվեց գրքեր անհատնում,
Ես այրեցի դրանք՝ առանց բացելու,
Տվեց ձեռքեր, որ ես աղոթեմ խորանում,
Բայց դրա՞խտն է, թե՞ դժոխքն ինձ ընդունելու:

Տվեց ինձ հոգի՛ս, որ պահեմ անաղարտ,
Բայց մի օր ես այն ծախեցի դևին:
Իմ կյա՛նքը տվեց ինձ, որ ապրեմ զվարթ,
Բայց կյանքս իմ ձեռքով դարձրի փուչ ու սին:



Թարգմանել եմ դեռ ուսանող ժամանակ: