Դնում եմ քննարկման նոր գործիս մի մասը, հուսով, որ այն կընթերցեք: Հիշեցնեմ, որ սիրում եմ առողջ քննադատությունը ու շատ եմ շոյվում հաճոյախոսություններից, բայց դրանց չեմ սպասում: Սիրում եմ օբյեկտիվությունը: Ձեզ բարի ընթերցում եմ կամենում:
ԲՈԲԻԿԸ
Ի՞նչ կլիներ, եթե ծնված լինեի հարևան գյուղում: Առաջին հերթին չէր ծնվի այս պատմությունը: Ծնված չէ՞ր լինի այս պատմությունը: Է՛, ավելի լավ: Կապրեի որպես սովորական մարդ, ինչպես դու կամ ընկերդ, ինչպես մեր գյուղից քաղաք տեղափոխված, ինստիտուտն ավարտած ու գիտնական դարձած Համբարձումը, ինչպես մեր գյուղի ամենամեծ սեփականատեր Եղիշն ու էլի շատ ուրիշներ:
Բայց ես ծնվեցի մեր գյուղում, որը գուցե մեր երկրի ամենահետամնաց գյուղն է, գուցե հակառակը՝ ամենաառաջադեմներից է, բայց որում, ամեն դեպքում, շարունակում են սնոտիապաշտ մնալ, հավատալ ինչ-որ անհեթեթ բաների, գուշակումների, աստղերի դասավորությանը, սուրճի... ՉԷ, մեր գյուղում սուրճ խմելու կուլտուրան այդպես էլ չմտավ, թե չէ հաստատ սուրճի բաժակին էլ կհավատային:
Բայց ես ծնվեցի ոչ թե հարևան, այլ հենց մեր գյուղում: Ծնվեցի մի հասարակ գյուղացու ընտանիքում, որը, թվում է, թե այս պատմության ու գյուղի լեգենդար պառավ Նուշիկի գուշակության հետ պետք է կապ չունենար, բայց իմ ծնունդի շնորհիվ ունեցավ ու դարձավ գյուղի ամենահայտնի ընտանիքը, ծնողներս դարձան գյուղի մյուս բոլոր երեխաների ծնողների նախանձի առարկան: Եղբորս ու քույրիկներիս էլ երեխաներն էին նախանձում, որովհետև գյուղի ամեն մի երեխա երազում էր, որ ես իր եղբայրը լինեի: Նրանց հետ խաղում էին միայն այն պատճառով, որ վախենում էին չխաղալ իմ եղբոր ու քույրերի հետ, նրանց չէին ճնշում, ծեծում ու հալածում, որովհետև ո՛չ մեկը չէր համարձակվի մատով անգամ կպնել իմ հարազատին:
Այո՛: Ես գյուղի հերոսն էի: Գյուղի ամենաճանաչված ու հարգված մարդը: Գյուղում իմ վրա ոչ մեկը չէր բարկանում, ձայնը կամ ձեռքը վրաս չէր բարձրացնում, ու բոլորը փորձում էին կատարել իմ բոլոր կամակորությունները: Ես ամենահայտնի ու ամենիսարված մարդն էի: Ես հերոս էի ո՛չ թե իմ կատարած հերոսությունների ու սխրանքների համար, ո՛չ թե իմ քաջության համար, ո՛չ թե ծնողներիցս ժառանգած փառքի համար, ո՛չ թե իմ անձնվիրության, բարության, խելքի կամ նման ինչ-որ մի բանի համար, այլ որովհետև այդպես էր գուշակել պառավ Նուշիկը:
Պառավ Նուշիկին թեև կախարդ չէին անվանում, բայց երևի հոգու խորքում նրան այդպես էին պատկերացնում գյուղացիները: Այդ ցնդած պառավին ես չեմ տեսել, որովհետև մահացել է ծնվելուցս շատ ու շատ տարիներ առաջ: Ոչ էլ նրա նկարն եմ տեսել, որովհետև նա նույնիսկ նկար չի ունեցել: Չեմ ճանաչել թոռներին, որովհետև պատմում են, որ նա կույս է մահացել, էլ ի՞նչ թոռ, ի՞նչ բան: Չեմ տեսել նրա ուրիշ ազգականներին, որովհետև ասում են, որ նա ուրիշ տեղից է եկել մեր գյուղում բնակվել ու հետո մահացել, իր կյանքի մասին ոչ մի ուրիշ հուշ, պատմություն չթողնելով, բացի այն ամենից, ինչն արել է մեր գյուղում: Չեմ տեսել նույնիսկ նրա գերեզմանը, որովհետև իր պատգամի համաձայն նրա դին դրել են մի մակույկի մեջ, մակույկը կրակ տվել ու գետով բաց թողել: Մինչև հիմա էլ չեմ հասկանում, թե մեր ծանծաղ գետը ինչպե՞ս կարող էր հեռու-հեռուները տանել պառավ Նուշիկին իր մեջ առած վառվող մակույկը, բայց պատմում են, որ այդպես է եղել:
Պառավ Նուշիկը գուշակ է եղել, պարզատես: Նա տեսել է այն ամենը, ինչը կատարվում կամ կատարվել է իր շուրջը, ու այն ամենը, ինչը դեռ չէր կատարվել, բայց պետք է կատարվեր: Ասում են, որ նա նույնիսկ գուշակել է իր մահվան օրը ու հենց դրա համար էլ նախօրոք պատգամել էր, թե ինչ է պետք անել իր դին: Նա գուշակել է թե որ ձմեռն է ցուրտ լինելու, իսկ որն է երկար տևելու, որ տարին է երաշտ լինելու, իսկ որ տարին անընդհատ անձրևելու է: Այս գուշակումներից ելնելով են գյուղում վարել տնտեսությունը, իմացել, թե ո՞ր տարուն է պետք է ծառերը թաղել, իսկ որ տարում շատ բերք կուտակել, որ տարում ինչ է պետք ցանել, վառելիք որքան է պետք հավաքել ու ասում են, որ պառավ Նուշիկի շնորհիվ է, որ մեր գյուղը մինչև այսօր գոյատևել է, ու դա ես չեմ հասկանում, որովհետև գիտեմ որ այդ պառավը մեր գյուղ է եկել 92 տարեկան հասակում ու մահացել է 97 տարեկանում: Եթե նույնիսկ այդ հինգ տարիներին նա ճշգրիտ գուշակել է եղանակը, ապա դա դեռ չի նշանակում, որ գյուղը նրա շնորհիվ է գոյատևել:
Որտե՞ղ էիր, պառավ Նուշիկ, որ մեր գյուղը հիմնվեց, որ տարբեր ընտանիքներ եկան, հիմնեցին գյուղը, ամեն մեկն իր համար մի տուն կառուցեց, բաժանեցին հողերը, հետները բերած անասունի համար գոմեր սարքեցին, գտան զուլալ աղբյուրն ու նրա ջուրը բերին, հասցրին գյուղի կենտրոն, տնկեցին մրգատու այգիները, սկսեցին մշակել ու սարքեցին, չեղած տեղից սարքեցին մի փոքրիկ, բայց սիրուն ու հարմարավետ բնակավայր: Քանի ու քանի տարիներ էր այդպես հանգիստ ապրել ու գոյատևել գյուղը, մինչև որ դու եկար՝ քո այդ հիմար գուշակություններով: Քո վախճանից հետո գյուղը քանի ու քանի տարի է ապրել ու գոյատևել առանց քո գուշակումների....
Բայց չէ, այ այստեղ ես արդեն չափն անցա, որովհետև պառավ Նուշիկն իր մահից հետո գյուղին առանց գուշակումների չէր թողել: Կատարել էր իր ամենավերջին ու ամենաազդեցիկ գուշակությունն, իսկ հետո ինքն իրենից գոհ քնել՝ իմանալով որ էլ չի զարթնելու այլ լողալու է վառված մակույկի մեջ: Կատարել է մի գուշակություն, որը փոխելու է իմ ամբողջ կյանքը ու դարձնելու մի թշվառ մարդ, իսկ ինքը թողել ու անխռով դեմքով գնացել է այս աշխարհից, երևի թե հավիտենական հանգիստ գտնելով դժողքի կրակների մեջ...
Ես բոբիկ եմ: Բոբիկ եմ բառիս բուն, իսկական և լայն իմաստով: Չեմ կատարում համեմատություն ու չեմ չափազանցնում, ես ուղղակի բոբիկ եմ: Բոբիկ եմ, որովհետև ծնողներս անգրագետ են: Բոբիկ եմ, որովհետև մեր գյուղի նույնիսկ ուսուցիչներն անգրագետ են: Բոբիկ եմ, որովհետև այդպես է գուշակել գուցե և գրագետ, բայց այդ տխմար պառավ Նուշիկը:
- Ու կծնվի նա՝ առաջնորդը, - ասել է նա իր սնարի շուրջը հավաքված ու նրան մյուս աշխարհ ճանապարհող գյուղացիներին, - Դուք նրան անմիջապես կճանաչեք, որովհետև ես ձեզ հիմա կասեմ, թե նրան ինչպես պետք է ճանաչեք: Նա կծնվի ուղիղ ութսուներկու տարի հետո, այն տարում, որը մարիկ հիշելու են ոչ միայն նրա՝ առաջնորդի ծնունդով, այլև մեկը այլ հայտնի իրադարձությամբ: Սա ձեզ առաջին նշան:Սպասեք նրա գալստյանը 1983 թվականին: Եվ ամենակարևոր նշանը, որով ճանաչելու եք նրան: Երբ ծնվում են երեխաները, սկզբից գլուխն է դուրս գալիս, հետո մարմինը, հետո ոտքերը: Առաջնորդը ծնվելու է հակառակ ձևով, սկզբից ոտքերն է դուրս գալու, հետո մարմինը, իսկ հետո նոր գլուխը: Նա այդպես է ծնվելու, որովհետև իր կյանքում ամեն ինչով պետք է տարբերվի բոլոր մարդկանցից: Ու դուք պետք այնպես անեք, որ մարդիկ միշտ իմանան այդ տարբերության մասին: Երբեք նրա հագին չպետք է տրեխ լինի, երբեք չպետք է գուլպա հագնի: Նա պետք է իր ողջ կյանքում ոտաբոբիկ լինի: Նրան բոլորը ճանաչելու են իր ոտքերից, որովհետև իրենից առաջ իր ոտքերն են ծնվել: Նրան ճանաչելու են ամենուր: Կհարգեք ու կպատվեք նրան, իսկ երբ հասուն տարիքի հասնի, ինքը դուրս կգա մեծ աշխարհ, մարդամեջ, ու մարդիկ բոլորը կտեսնեն նրա բոբիկ ոտքերն ու կհասկանան, որ առաջնորդն է եկել: Կհասկանան, որ իրենց փրկիչն է եկել: Նրան շատ են մեծարելու մարդիկ: Սպասեք այդ օրվան ու մի մոռացեք ինձ, որ այդ ամենը իմացա ավելի շուտ, քան պետք է լինի ու ձեզ պատմեցի: Հիշեք Նուշիկ տատիկին ու ամեն անգամ հիշելիս աղոթեք նրա հոգու հանգստության համար, որ չափսոսաց իր իմացածն ու ձեզ պատմեց: Իսկ հիմա ինձ հանգիստ թողեք, ես հոգնած եմ, քնել եմ ուզում: Այսօր վերջին անգամ եմ քնելու, որովհետև էլ չեմ զարթնելու: Վաղն արդեն մահացած կլինեմ ու չմոռանաք, թե ինչ եք խոստացել անել աճյունիս հետ: Դե՛, մնաք բարով:
- Գնաս բարով, Նուշիկ տատ, - պատասխանել են լացակումած կանայք: Տղամարդիկ միայն լուռ կրծել են շուրթերը, մտածելով, թե ի՞նչ է լինելու իրենց տնտեսության վիճակը՝ առանց պառավ Նուշիկի գուշակությունների:
Իսկ Նուշիկ տատը քնել է, շրջապատված գյուղացիներով, որոնք նստած նրա կողքին սպասել են մահվանը: Հետո բացվել է առավոտն ու առավոտի հետ միասին բացվել են պառավ Նուշիկի աչքերը: Ուրախացել են գյուղացիները, տեսնելով, որ պառավ գուշակն իրենց չի լքել ու մտածելով, որ նա իր գուշակություններով իրենց դեռ շատ օգուտ կտա: Բայց պառավը ոչ մի բառ չի ասել: Գյուղի ջահել հարսներից մեկը ուրախ – զվարթ գնացել ու պառավի համար շիլա է սարքել: Երբ բերել են, որ ուտի, պառավը գլխի շարժումով հրաժարվել է: Հետո բաժակով ջուր են բերել, պառավը շուրթերը պինդ սեղմել ու հրաժարվել է նաև դրանից: Պատմում են, որ ամբողջ օրը անշարժ պառկած առաստաղին է նայել: Հետո եկել է գիշերը ու պառավը նորից քնել է: Այս գիշեր արդեն քիչ մարդիկ են կողքին նստել: Իսկ առավոտյան շողացել են արևի ճառագայթներն ու դրանց փայլը արտացոլվել է պառավի աչքերում: Զարմացած գյուղացիները տեսել են, որ պառավը դեռ կենդանի է: Այդ օրն էլ պառավը ոչ մի փշրանք հաց կամ մի կաթիլ ջուր բերանը չի առել, չի պատասխանել գյուղացիների տված հարցերին, չի ասել որևէ այլ խոսք, այլ պառկած նայել քանդված առաստաղին: Հետո էլի մթնել ու այդ գիշեր պառավի կողքին ավելի քիչ մարդ է նստած մնացել: Իսկ առավոտյան Նուշիկը զարթնել է՝ ավելի նիհար, քան նախորդ օրը, ավելի դուրս պրծած աչքերով, քան նախորդ օրը, մազերն ավելի ճերմակ քան նախորդ օրը: Զարթնել ու էլի լուռ պառկել է ամբողջ օրը: Հետո էլի է մթնել ու էլի լուսացել: Ու այպես ութ օր շարունակ: Ութերորդ օրն արդեն նրա սնարի կողքը գիշերը ոչ մեկը չի մնացել, ոչ թե այն պատճառով, որ էլ չէին հավատում, թե նա կմեռնի, այլ որովհետև ամեն մեկն իր գործն ուներ, պետք է իր տանը քներ, հանգստանար, որ հաջորդ օրը կարողանար կովին արոտ տանել, այգում էտ անել, երեխաների համար ճաշ եփեր, գյուղի կենտրոնի աղբյուրից տուն ջուր բերեր, մի խոսքով ապրեր իր հերթական սովորական օրը:
Մեջբերել
:
:
Էջանիշներ