Հայերի խնդիրները Ջավախքում

[Djavaxhq]

ստացվում է այնպես որ բոլորը մտահոգված են Ջավախքի հարցով բայց միայն տանը համակարգչի առջեւ, իսկ իրականում հենց այդ մտահոգվողներն էլ են խանգարում մեզ ջավախքցիներիս ստեղծելով անկայուն իրավիճակ այստեղ եւ ստիպում վրաստանին դիմելու կտրուկ քայլերի, ոֆ հոգնել եմ ես թեմայից, բայց ուզում եմ մի բան նշելէ հայաստանից ավելի մեծ վնաս է գալիս մեզ քան մի ուրիշ տեղից, ապրեն մեր քաղաքական գործիչները

[dvgray]

բայց ուզում եմ մի բան նշել: Հայաստանից ավելի մեծ վնաս է գալիս մեզ քան մի ուրիշ տեղից, ապրեն մեր քաղաքական գործիչները

Միայն Հայաստանի՞ց: Ավելի ճիշտ Հայաստանի՞ց, թե՞ ասենք գերմանական կամ հոլանդական մեր նորաթուխ եվրոպացի դարձած հայերից ու իրենց պարապ ժամանակ հայրենասեր խաղացող "ակումբներից": Լավ հետևիր մտքերի հոսքերի աղբյուրներին, և կտեսնես, որ միջին հայաստանցին բավականին իրատեսական է Ջավախքի հարցերի հետ կապված: Մեզ մնում է դրսից ներմուծված ծովից-ծով բարբաջանքներին ցույց տալ զրոյական վերաբերմունք ու կառուցել մեր երկրների ներկան /ու ապագան/:

[Հայարիացի]

Ախալքալաք. 17 Հոկտեմբերի. 2007 թ. Ջավախքում գործող մի շարք հայկական-հասարակական կազմակերպություններ լուրջ վրդովմունքով ընդունեցին հոկտեմբերի 15-ին Երեւանի Կենտրոն եւ Նորք Մարաշ առաջին ատյանի դատարանում ոստիկանության ներկայացուցիչ Վալերի Գրիգորյանի այն հայտարարությունն, ըստ որի Ջավախքի Ազգային գործիչ Վահագն Չախալյանն իր գործողություններով սպառնացել է ՀՀ ազգային անվտանգությանը, տարածքային ամբողջականությանը, հասարակական կարգին եւ այլն: Վերոհիշյալ կազմակերպությունները հանդես եկան հայտարարությամբ, որը Ջավախք-ինֆոն ներկայացնում է ամբողջությամբ ստորեւ:


Վահագն Չախալյանն անմիջական եւ գործուն մասնակցություն ունենալով Ջավախքի Երիտասարդական Մարզամշակութային Միության հիմնադրման, ինչպես նաեւ ներքոստորագրյալ բոլոր կազմակերպությունների կայացման ու աշխատանքների ծավալման գործում, մշտապես ղեկավարվել է հայեցի սկզբունքներին հավատարիմ, իսկ եղած դժվարությունների եւ առաջացած հիմնախնդիրների լուծման հարցում պայքարել անզիջում:

Մենք՝ ներքոստորագրյալ կազմակերպություններս, ջավախահայության իրավունքների զանգվածային ոտնահարման դեմ պայքարող Ազգային գործիչի հետ համատեղ գործելով, մինչ այսօր ուղղորդվում ենք այն գիտակցությամբ, որ Վահագն Չախալյանը Ջավախքի հանրօգուտ գործունեությանն ու շահերի պաշտպանությանը նպաստող քայլեր է միայն ձեռնարկում, սակայն հանկարծ Վալերի Գրիգորյանը հանդես է գալիս հայտարարությամբ, որ իբր ՀՀ ԱԱԾ-ում Վահագն Չախալյանի <<վտանգավոր>> գործունեության վերաբերյալ օպերատիվ տեղեկատվություն է գտնվում: 2006թ. հոկտեմբերին Երևանի մատույցներում Վահագն Չախալյանի դեմ կատարված գիշերային հարձակումը, ՀՀ ԱԱԾ-ի կողմից իրավաբանորեն անհին ձերբակալությունը, անհեթեթ մեղադրանքների հրապարակային տարածումը եւ ապա արտաքսումը ՀՀ տարածքից, վկայում են, որ ջավախահայության ազգային ու քաղաքացիական իրավունքները հարգելու հարցում ՀՀ ԱԱԾ-ն չի առաջնորդվում սահմանադրորեն ամրագրված օրինականությամբ, ինչն իր հերթին վնասում է Հայաստանի միջազգային վարկանիշին ու Ջավախքի եւ աշխարհասփյուռ հայության՝ Հայոց պետության նկատմամբ տածած վստահությանը:ՀՀ ԱԱԾ-ն ոչ միայն իր հանցավոր անտարբերությամբ մինչ օրս օժանդակել է Ջավախքի հայաթափմանը, այլեւ այսօր փորձելով պահպանել մի քանի օլիգարխների անձնական ֆինանսական շահերը, չերկնչեց ոչ մի միջոցի առջեւ՝ կոտրելու 2005 թվականից նոր զարթոնք ապրած ջավախահայության իրավունքների եւ շահերի պաշտպանությանն ուղղված պայքարի ոգին: Իսկ Վահագն Չախալյանի եւ Գուրգեն Շիրինյանի դեմ ՀՀ-ում իրականացված հայտնի դեպքերն այդ քայլերի գագաթնակետը հանդիսացան:Արտահայտելով ջավախահայության ըմբոստությունը Ջավախքի ազգային գործիչ Վահագն Չախալյանին մեղադրող անհիմն հայտարարությունների կապակցությամբ, սույն կազմակերպությունները դիմում են ՀՀ ԱԱԾ-ին Վահագն Չախալյանի՝ ՀՀ ազգային անվտանգությանը, տարածքային ամբողջականությանն ու հասարակական կարգին սպառնացող գործունեության վերաբերյալ կոկնկրետ ապացույցներ ներկայացնելու պահանջով եւ հանդես չգալ ապատեղեկատվությամբ ու շինծու մեղադրանքներով, այլապես ՀՀ ԱԱԾ-ն կներկայանա որպես Ջավախքի հայաթափմանը նպաստող որոշ ուժերի գործիք կամակատար կազմակերպություն:

<<Ջավախքի Երիտասարդական Մարզամշակութային Միություն>>Ջավախք-ինֆո լրատվական-վերլուծական կենտրոն, տնօրեն՝ Նարինե ՊողոսյանՋավախքի <<Երիտասարդական ռադիո>>, տնօրեն՝ Հարություն Կարախանյան <<Ջավախքի Սկաուտական Շարժում>>, պատասխանատու՝ Գուրգեն Շիրինյան<<Տորք-Անգեղ>> մարզադպրոց, պատասխանատու՝ Միշա Մարաբյան<<Միասնական Ջավախք>> ժողովրդավարական դաշինք՝ Արթուր Պողոսյան <<Քաջատուն>> շաբաթաթերթ, խմբագիր՝ Համլետ Անատոլյան Ջավախքի <<Միասնական տեղեկատվական համակարգ>>, տնօրեն Էդուարդ Ալվերցյան
Ջավախք-ինֆո; www.javakhq.info

http://www.hayary.org/index.php?opti...=440&Itemid=56

Մինչև երբ պետք է հանդուրժենք այս բոլորը

Ավելացվել է 4 րոպե անց

Ժամանակակից վրացականացում

Վերջերս Հայաստանում եւ Ջավախքում ահազանգեր եղան, որ Ջավախքի տարածքում պատրաստվում են կառուցել բանտ-կալանավայր (գաղութ), որտեղ պետք է իրենց երկարաժամկետ պատիժները կրեն ու «բնակվեն» Վրաստանի հանցագործ աշխարհի ներկայացուցիչները, երեւի թե նաեւ նրանց ընտանիքները: Այս մասին վիրահայ հայաստանաբնակ ՀՀ ԱԺ պատգամավորները նույնպես աղմկում էին:
Հետաքրքիր է, որ մեր տեղեկատվության աղբյուրի համաձայն, այդ բանտ-կալանավայրը կառուցվում է Սաղամո գյուղի մոտ՝ ՀՀ-ին սահմանամերձ շրջանում: Այն կառուցելու համար անց է կացվել համապետական մրցույթ, որի հաղթող է ճանաչվել մի վիրահայ, ով նաեւ վիրահայերի հայրենակցական կազմակերպության մեջ է ու երեւի իր առջեւ նպատակ է դրել Ջավախքը դարձնել Սիցիլիա... Դե մեր Ազգային Ժողովում էլ ի՜նչ պիտի սովորի: Այսինքն, եթե չի հաջողվում հայերին Ջավախքից հանել «քաղաքակրթորեն», ապա հիմա «գողականով» կփորձեն դուրս հանել...

Ա՛յս մասին ՀՀ ԱԺ «աղմկարար» պատգամավորները չգիտես ինչու լռում էին եւ լիուլի մեղադրում վրացական իշխանություններին: Բա ի՞նչ անեն վրացիները, չօգտվե՞ն մեր սեփական տականքի ագահությունից ու անգրագիտությունից, իհա՛րկե պիտի օգտվեն...
Մրցույթում հաղթող այդ հայի հայրը մի աշխատություն ունի, որում պարզորոշ ցույց է տալիս, թե ինչպես է Ջավախքում իրականացվում «սպիտակ ցեղասպանություն»... Ինչպես ասում են՝ «դե ե՛կ վարդապետ ու մի՛ խենթացիր»:

Սա թերեւս մեկ դրվագ է Ջավախքը Հայաստանից կտրելու խնդրում: Իսկ որպեսզի Ջավախքի շրջափակումն ավելի հաստատուն լինի, Ջավախքի՝ ՀՀ-ին սահմանամերձ ռուսաբնակ գյուղերի՝ Օրլովկա, Սպասովկա, Գորելովկա, Եֆրեմովկա, Ժդանովի, Կալինինո... վաճառվող տները գնելու համար վրացական կառավարությունը 700 հազ. դոլար է հատկացրել՝ ՌԴ գաղթող ռուսների փոխարեն աջար ու սվան բնակեցնելու նպատակով: Գուցե հետո, ավելի թանկ գնով, թուրք-մեսխերի՞ն վաճառեն: Տները 1500-2000 դոլար արժողություն ունեն, եւ մի հայ բարերարի համար մեծ խնդիր չէր այս հարցը լուծել ի օգուտ տեղաբնակ հայերի... Բայց չէ, մեր բարերարներն առհասարակ խուսափում են Ջավախք գնալուց, հանկարծ չնեղացնեն հարեւաններին, իսկ ջավախահայերը նեղանան էլ՝ ոչինչ, իրենց համար թող գան Հայաստանում տուն գնեն, այստեղ էլիտար շենքեր ունենք արդեն, թե չէ գյուղի կիսաքանդ տները... Այո՛, ոմանց համար Հայրենիքն ու սեփական շահը անհամատեղելի են:Ու սա, վստահաբար, կհանգեցնի վրացամինսկիխմբյան «Լաչինի» եւ վրացահոբլական «Մեղրու» միջանցքների մի այլ տարբերակի առաջանալուն, որը Ջավախքը կտրելու է ՀՀ-ից:Այլ բաներ էլ են կատարվում Ջավախքում: ԱՄՆ ներկայացուցիչները մանրախնդրորեն ուսումնասիրում են Ջավախքից հեռացած ռուսական ռազմահանգրվանների փոխարեն ամերիկյանը՝ ՆԱՏՕ-ականը տեղադրելու հարցը: Ախալքալաքի հարավային մասում մինչեւ 1982թ. գործել է օդանավակայան, որտեղ հանգրվանել են նույնիսկ «Միգ» եւ «Սու» տիպի ինքնաթիռներ, ռազմական ծանր ուղղաթիռներ: Ահա այդ տարածքն է ուսումնասիրվում, ինչպես եւ՝ Գյումրի գնացող ճանապարհահատվածին կառուցված 15-րդ ռազմական ավանի տարածքը, որտեղ գրեթե մինչեւ 1999թ. գործել է զենիթա-հրթիռային գունդը:Ի միջի այլոց, երբ ադրբեջանական զլմ-ները թմբկահարում էին, թե ռուսական ռազմաբազաների զենք-զինամթերքն ու տեխնիկան բերվել է Գյումրիի ռազմաբազա, միեւնույն ժամանակ համառորեն լռում էին, որ վրացական կողմի խնդրանքով էին թողել, որ ադրբեջանական տարածքով՝ այդ զենքի ու տեխնիկայի 70%-ը տարվի ՌԴ, Դաղստան: Սա էլ մեր՝ տեղեկատվական պատերազմին լուրջ չվերաբերելու հետեւանքներից է:Դե եթե այս ամենին էլ գումարենք, որ բատոնո Սահակաշվիլին վրաց կաթողիկոս Իլիա 2-րդի շուրթերով խորհրդարանում հարց է բարձրացրել Վրաստանում սահմանադրական միապետություն ստեղծելու համար եւ իրեն էլ նախատատի կողմից «Բագրատիոն» տոհմից է հռչակել, ապա պարզ կլինի, որ Ջավախքի շրջափակումը կդառնա վտանգավոր իրականություն: Դե եթե վրացիներն էլ իրենց «խասյաթին» համապատասխան պատմագողությամբ «Բագրատիոն-Բագրատունի» հարցը բարձրացնեն, ապա Արեւմտյան Հայաստանի հարցն էլ առկախ կդառնա: Առանց այն էլ դպրոցներում մի ժամանակ նշում էին Վանի, Կարսի ու Էրզրումի վրացապատկան լինելը...
Հայկ Թորգոմյան

http://www.hayary.org/index.php?opti...=441&Itemid=56

Հայաստանի, Ջավախքի ու Արցախի շողովուրդները պետք է միավորվեն և ԸՆԴՎԶԵՆ ընդդեմ բոլոր նրանց ովքեր վարում են Հայաստանը առանց հայերի քաղաքականություն, լինեն դրանք ներքին ընչաքաղց ապազգային կապիտալը թե արտաքին ուժերը

[Պանդուխտ]

Ինչու՞ է մեծանում արտագաղթը Ջավախքում
Քրիստինե Աղալարյան Սեպտեմբեր 17, 2007

«Ջավախքում մնացող երիտասարդն ապագա չունի»,- ասում է Ախալքալաքի մունիցիպալիտետի վարչության մշակույթի, կրթության, սպորտի, հուշարձանների պահպանման եւ երիտասարդության գործերի ծառայության պետ Վալերի Ստելմաշովը:

տպել

ուղարկել ընկերոջը
Ջավախքի երիտասարդների միակ ցանկությունը Ջավախքից շուտ հեռանալն է: Իսկ այդ ցանկությունը գրեթե բոլորը միակերպ են հիմնավորում. չկան աշխատատեղեր, կրթական հիմնարկներ, ժամանցի վայրեր, մարզասրահներ, մշակույթի կենտրոններ, ակումբներ, առհասարակ ոչ մի հետաքրքրություն չկա: Եղածներն էլ արդեն փակվել են կամ չեն գործում:

Վալերի Ստելմաշովն առաջին եւ ամենակարեւոր խնդիրը համարում է աշխատատեղերի պակասը, որն էլ արտագաղթի հիմնական պատճառ է դառնում:

Աշխատանքի հարցը, մանավանդ վերջին տարիներին` կապված վրացերենի իմացության հետ, շատ է դժվարացել: Եթե նոր աշխատատեղ է բացվում, ապա պետական լեզվի չիմացության պատճառով շատ ջավախքցիներ չեն կարող զբաղեցնել այդ թափուր տեղը, փոխարենն այն զբաղեցնում է վրացի կամ վրացերեն իմացող որեւէ մեկը, եւ ջավախքցի երիտասարդներին մնում են երկրորդական, երրորդական աշխատանքները եւ տեխնիկական գործերը: Բայց վերջերս Ջավախքում շատ հիմնարկներ փակվում են:

«Վրացական իշխանությունները շատ են խոսում ինտեգրացիայի մասին, բայց նրանք խնդիր չունեն ինտեգրելու մեզ, նրանք խնդիր ունեն վրացականացնելու այս տարածքը: Վրացերենի չիմացությունը սոսկ միջոց է այդ նպատակին հասնելու համար: Եթե մենք մինչ օրս դիմակայել ենք բոլոր դժվարություններին, դա մեր` վրացերենի չիմացության շնորհիվ է: Եթե մենք վրացերեն իմանայինք մի քանի տասնամյակ առաջ, արդեն ձուլված կլինեինք եւ մեր տարածքն էլ` հայաթափ եղած»,-դժգոհում է «Ակունք» միության նախագահ եւ «Վիրք» չգրանցված կուսակցության համանախագահ Մելս Թորոսյանը:

Ջավախքի երիտասարդական մարզամշակութային միության (ՋԵՄՄ) նախագահ Վահագն Չախալյանն էլ է կարծում, որ Ջավախքում բոլոր գործընթացները քաղաքական ենթատեքստ ունեն. «Բացի ուժային կառույցներից, մասնավորապես` ոստիկանությունից, Ջավախքում ուրիշ տարբերակ չկա աշխատելու: Բայց դե, այնտեղ էլ տեղերը սահմանափակ են: Ոչ մի աշխատատեղ չի բացվում: Վրաց-հայկական սահմանին 1 մլն 500 հազար դոլար տալիս են մաքսակետ են կառուցում, բայց ոչ մի հայ այդ աշխատանքներում ընդգրկված չէ: Պետությունը հոգ չի տանում, որ մեր երիտասարդությունը տեղ գտնի աշխատելու»:

Պրն Ստելմաշովն առաջարկում է վրացերենին չտիրապետելու հարցին միակողմանի չմոտենալ, քանի որ, ըստ նրա, պետք է պետական լեզուն իմանալ: «Ես ինքս էլ զբաղեցնում եմ պետական պաշտոն, բայց ես էլ վրացերեն չգիտեմ ու զգում եմ այդ սխալը: Բայց պետությունն էլ պետք է հասկանա, որ դա մեր մեղքով չէ եւ ոչ էլ մեր քմահաճույքն է. դա Սովետական Միությունից եկած դրություն է, երբ պարտադիր էր ռուսերենի իմացությունը: Մենք այն ժամանակաշրջանի սերունդ ենք: Այդ հարցերը պետք է լուծել, բայց դրանք չի կարելի լուծել շատ կարճ ժամանակահատվածում»:

Ջավախքում ոչ մի պետական բուհ չկա: Թբիլիսիի պետական համալսարանի մասնաճյուղը փակվել է: Գործում են մի քանի ոչ պետական բարձրագույն ուսումնական հաստատություններ, սակայն դրանք, ըստ երիտասարդների, ոչ այնքան բարձր որակ են ապահովում: Ջավախքցիներն ասում են, որ վրացական իշխանություները Ջավախքում չեն ստեղծում լիարժեք կրթություն ստանալու հնարավորություն` սկսած մանկապարտեզներից վերջացրած բուհերով:

Այդ է պատճառը, որ երիտասարդների մեծ մասը կրթություն ստանալու համար մեկնում է այլ երկրներ, մասնավորապես Հայաստան, եւ քիչ մասը` Ռուսաստան: Հայաստանի պետական բուհերում նրանց համար ընդունելության պարզեցված տարբերակ կա: Իսկ Վրաստանում, ընդհակառակը, հայ շրջանավարտները պետք է լիարժեք տիրապետեն վրացերենին, որպեսզի կարողանան բուհ ընդունվել: Այս տարի Ախալքալաքի շրջանից Վրաստանի միասնական ազգային քննություններին մասնակցած 56 դիմորդներից ընդունվել է ընդամենը 8-ը, եւ նրանցից միայն երկուսն են սովորել շրջանի հայկական դպրոցներում: Մնացած 6-ը եղել են վրացական դպրոցների շրջանավարտներ:

«Այսօր հայկական իշխանություններն աջակցում են վրացական իշխանություններին եւ նպաստում ջավախքահայերի արտագաղթին: Պարզեցված ընդունելության կարգի պատճառով մեր ուսանողների մեծ մասն ուսումն ավարտելուց հետո ետ չի վերադառնում: Դա է վկայում այն փաստը, որ այսօր մենք Երեւանում ունենք 300.000-անոց համայնք»,- հավաստում է ՋԵՄՄ նախագահ Վ. Չախալյանը եւ առաջարկում մշակել մի մեխանիզմ, որը կապահովի Հայաստանում բուհն ավարտած ջավախքցի ուսանողի վերադարձը հայրենիք, որպեսզի գոնե առաջին 3 տարին նա պայմանագրով աշխատի Ջավախքում, որպեսզի տարածաշրջանում ուսուցիչների կամ այլ մասնագետների պակաս չզգացվի:

«Բոլորը գնում են եւ չեն վերադառնում: Ինչու՞ նման մեխանիզմ կիրառվում է արցախահայության համար, իսկ մեզ համար չի կիրառվում: Եթե չի ուզում վերադառնալ, թող առավելություններով չընդունվի, այլ ընդհանուր հիմունքներով քննություն տա: Եթե առավելություն են տալիս, թող պայման էլ դնեն: Ամբողջ աշխարհում է այդպես»,- ասում է Վ. Չախալյանը:

«Շատ քիչ շրջանավարտներ են ընդունվում վրացական բուհեր, քանի որ լեզվի խնդիր կա: Եթե հայ ես, պարզ է, որ գնում ես հայերի մեջ, ինչու՞ գնալ վրացիների մոտ, եթե նույնիսկ լեզվին չես տիրապետում»,- բացատրում է Երեւանի Խ. Աբովյանի անվան պետական մանկավարժական համալսարանի ջավախքցի ուսանող Մյասնիկ Խրիմյանը եւ միաժամանակ նշում, որ միեւնույն է, եթե լեզվին էլ տիրապետեր, Հայաստան կգար, քանի որ այստեղ իրեն մնացածներից տարբեր չի զգում, իսկ վրացիների մեջ տարբերվում է:

Երրորդ խնդիրը, որը խթանում է արտագաղթը, ժամանցի վայրերի եւ մշակութային կենտրոնների բացակայությունն է:

Վ. Ստելմաշովն ասում է, որ եթե խորհրդային շրջանում երիտասարդներն ավելի շատ հնարավորություններ ունեին իրենց ազատ ժամանակը կազմակերպելու տարբեր խմբակներում` երգի, պարի եւ այլն, այժմ երիտասարդների հետաքրքրություններն այլ են` կազինոներ, սրճարաններ, ֆուտբոլի բուկմեյքերային կենտրոններ, ինտերնետ-ակումբներ:

Ախալքալաքի շրջանում կա շրջանային մշակույթի տուն, որն ունի ժողովրդական գործիքների բաժին, երգի-պարի անսամբլ, տարբեր խմբակներ: Երիտասարդների չնչին տոկոսն է հաճախում այդ խմբակները: Գործում են նաեւ երաժշտական, նկարչական, սպորտի դպրոցներ, սպորտդահլիճ` տարբեր սեկցիաներով, բայց դրանք էլ հասանելի են միայն քաղաքում ապրող երիտասարդներին:

Վ. Ստելմաշովը ցավով է նշում, որ գյուղացիները, ի տարբերություն քաղաքում ապրող երիտասարդների, ընդհանրապես կտրված են մշակութային կյանքից, եւ դա պետական համակարգի խնդիրն է: «Գյուղի երիտասարդության հարցը շատ լուրջ է: Այժմ ոչ մի գյուղում ոչ մի մշակութային կամ երիտասարդական ակումբ, խմբակ կամ որեւէ այլ կենտրոն չի գործում: Ինձ համար հասկանալի չէ, թե ինչու են դա արել: Ես պետական չինովնիկ եմ, ինչ որ ասում են, այնպես անում եմ, բայց ես իմ անձնական կարծիքն ունեմ. գյուղացին քաղաքի բնակչի հետ հավասար պետք է ունենա մշակույթի կենտրոններ եւ ժամանցի վայրեր: Ամեն ինչ փակված է, չի գործում»,-դժգոհում է երիտասարդության գործերի ծառայության պետը:

Ներկայումս գործում են Ախալքալաքի շրջանային մշակույթի տունը եւ շրջանային գրադարանը: Կան գյուղեր, որոնք ունեն մշակույթի որոշ խմբակներ: Օրինակ` Լոմատուրցխ գյուղում կա թատերական խմբակ, սակայն, եթե փակվի գյուղի մշակույթի տունը, բնականաբար, կփակվի նաեւ թատրոնի խմբակը: Ժամանցի ասպարեզում այսօրվա երիտասարդին հետաքրքրող եւ մեծ պահանջարկ ունեցող դիսկո ակումբներ չեն գործում:

Մյասնիկն էլ է հաստատում, որ գյուղում երիտասարդների համար ոչ մի հետաքրքրություն չի մնացել: «Օրինակ` գյուղերում սպորտկենտրոններ պիտի լինեն, տարբեր խմբակներ, ինտերնետ կապը զարգացած լիներ, նորմալ գրադարան, որ երիտասարդներն իրենց աշխարհից կտրված չզգային: Թե չէ` գյուղացի տղաները հավաքվում են գյուղամիջում, դատարկ խոսակցություններ են անում ու երազում Ռուսաստան գնալու մասին»,- պատմում է Մյասնիկը:

«Սովետական ժամանակաշրջանում հաճախ համերգներ էին լինում, մեծ խանդավառությամբ սպասում էինք այդ համերգներին, սպասում էինք, որ այսինչ օրը կինո են բերելու, թատրոններ էինք գնում` ներկայացում դիտելու: Մենք էլ գյուղում թատրոնի խմբակ ունեինք: Շատ հետաքրքիր էր անցնում: Հիմա թատրոններ կամ համերգներ շատ քիչ են կազմակերպվում, կինոներ բացարձակ չեն ցուցադրում: Երիտասարդները միայն հեռուստացույց են նայում»,- ասում է 50-ամյա Ստեփանը:

«Կինոն, ինչպես ասում են, մեռած է, թաղած չէ: Կինոն միայն մեծ քաղաքներում է մնացել, մեր մոտ կինո չեն գնում, քանի որ կիսաջարդված աթոռներ են, չջեռուցվող դահլիճ, այդպիսի վիճակում կինո նայելու մարդ չի էլ ուզում գնալ»,- բողոքում է Վ. Ստելմաշովը:

«Դրսում ապրող մեր երիտասարդներին երբ հարցնում ենք, թե ինչու գոնե արձակուրդներին չեն գալիս Ջավախք, ասում են` գանք ի՞նչ անենք: Ոչ մի հետաքրքիր վայր չկա»,- պատմում է ՋԵՄՄ-ի նախագահը:

Այսօր Ախալքալաքի քաղաքային այգին երիտասարդների հավաքատեղին է: Երբեմն այստեղ բացօթյա դիսկոտեկներ են կազմակերպվում, հավաքվում են աղջիկներ, տղաներ, բայց նորից ցրվում երկար ժամանակով: «Մեկ էլ ե՞րբ է մի բան կազմակերպվելու, որ տանից դուրս գանք»,- վերջերս կայացած փոքրիկ համերգի ժամանակ դեմքը ծամածռելով ասաց Գայանեն: Իսկ ամեն օր այստեղ հավաքվող տղաները զրուցում են, իրենց խոսքերով` ժամանակ են սպանում եւ երազում Ջավախքից հեռանալու մասին:

Ախալքալաք

www.hetq.am

[Պանդուխտ]

հետ


Հայերը հեռանում են Ջավախքից



Քրիստինե Աղալարյան Սեպտեմբեր 17, 2007




«Ինչքան էլ կարտոֆիլի բերքն առատ լինի, ընտանիք չես կարող պահել»,-ասում են ջավախքցիները

-Պապաս խոփանու քա` ինձի վելո տի գնե, ինի մեծ վելոներեն:
-Իմ պապաս ա քա` ինձի մոթո տի գնե:

տպել

ուղարկել ընկերոջը
Մենք պատահաբար ունկնդիր եղանք Ախալքալաքի շրջանի Ղադոլար գյուղի 5 տարեկան երկու տղաների խոսակցությանը: Նրանցից մեկը` Գոռը, իր մայրիկի հետ կարտոֆիլ էր հավաքում եւ միաժամանակ զրուցում ցանկապատից այն կողմ գտնվող իր հասակակից Աղվանի հետ: Ինչպես հետո պարզեցինք, Աղվանի ու Գոռի հայրիկները մեկնել են Ռուսաստան, ինչպես իրենք են ասում` «խոփան` փարա փերելու»:

Այդ պահին երկու փոքրիկները մրցում էին, թե ում հայրն ինչ արժեքավոր նվեր է բերելու, երբ վերադառնա «խոպանից»:

Ջավախքից շատերն են գնում արտագնա աշխատանքի` փող վաստակելու: Գարնան սկզբից սկսվում են մեկնումները, հիմնականում դեպի Ռուսաստան: Իսկ վերադառնում են ուշ աշնանը կամ էլ ձմռանը: Եվ այդպես ամեն տարի: Երեխաների համար իրենց հայրերի բացակայությունը արդեն սովորական է դարձել: Նրանք հաշտվել են այն մտքի հետ, որ իրենց հարազատներին տեսնելու են միայն ձմռան ամիսներին: Դրա համար էլ մեծ ոգեւորությամբ սպասում են ձմռան գալուն:
Գարնանային եւ ամառային աշխատանքների ժամանակ տղամարդկանց թիվը, հատկապես գյուղերում, նվազագույնի է հասնում: Իսկ գյուղատնտեսությունը պահում են կանայք: «Դե որ տղամարդիկ գնում են, մենք ստիպված ծանր գործերն էլ ենք ինքներս յոլա տանում: Օրինակ` մեր գյուղում շատ կանայք հունձ են անում»,- ասում է Վաչիան գյուղի բնակիչ Անահիտը:

Ջավախքցիներն ասում են, որ քաղաքում հնարավոր է գոնե առեւտուր անել եւ ապրուստի համար գումար վաստակել, իսկ գյուղերում միայն գյուղատնտեսությամբ զբաղվելը չի կարող ապրուստ ապահովել: Ջավախքում խորհրդային տարիներին գյուղատնտեսության առավել զարգացած ճյուղը եղել է հացահատիկային կուլտուրաների մշակումը` ցորեն, գարի, կտավատ, վարսակ, իսկ ավելի ուշ զարգացել են կարտոֆիլագործությունը եւ անասնապահությունը: Այժմ ջավախքցի գյուղացին իր ապրուստը որոշ չափով ապահովում է կարտոֆիլ մշակելով:

Գյուղացիները դժգոհում են, քանի որ բնությունը միշտ չէ, որ բարենպաստ պայմաններ է ստեղծում գյուղատնտեսության համար: «Անցած տարի չորային էր, սաղ ամառը թոն չերավ, համարյա քարթոլ չկար, բան չենք հանել: Ինչ ա օր հանեցինք տրակտորի, տեխնիկայի, վարելու-ցանելու ծախսերն ա չփակեց: Էս տարի ա, մե քանիմ օր առաջ կարկուտը ամեն ինչ ջարդեց, էլ ի՞նչ պիտի հանենք»,- դժգոհեց Ղադոլար գյուղի 80-ամյա բնակիչ Վարշամ պապիկը:

42-ամյա Ֆեդյան էլ ասում է, որ ինչքան էլ կարտոֆիլի բերքն առատ լինի, միեւնույն է, ընտանիքի բոլոր հոգսերն անհնար է հոգալ միայն կարտոֆիլ կամ գարի մշակելով ու դրանցից ստացված բերքը վաճառելով: Դրա համար ինքը գրեթե ամեն տարի մեկնում է Ռուսաստան` աշխատելու: «Ամռան շոգերին, ճիշտ է, Ռուսաստանում ասֆալտ փռելը հեշտ չէ, բայց պետք է անես, որ ընտանիքդ կարողանաս պահել»,- ասաց Ֆեդյան:

Այդ է պատճառը, որ ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո, հատկապես վերջին տասնամյակում, ջավախքցիների մեծ մասը մեկնում է արտագնա աշխատանքների: Իսկ աշխատանքները տարբեր են լինում` «ասֆալտ փռելուց» սկսած մինչեւ շինարարական բազմազան ծանր գործեր: Որոշ մասն էլ չի վերադառնում, մնում է այնտեղ ու հետո իր ընտանիքին է տեղափոխում:
5 տարեկան Գոռը կարտոֆիլ հավաքելու հետ մեկտեղ մեծ խանդավառությամբ մեզ պատմում էր, որ աշնանը կամ ձմռանը այդ կարտոֆիլը տանելու են Թբիլիսի վաճառելու, «որ փող ունենան»: Իսկ եթե հայրիկը չվերադառնա, մյուս տարի մեկնելու են Ռուսաստան` նրա մոտ:

Հայկական անձնագրեր` Ռուսաստան արտագաղթելու համար
Այս տարի ջավախքցիներից շատերը չեն կարողացել մեկնել ՌԴ` արտագնա աշխատանքների: Վրաստանի եւ Ռուսաստանի հարաբերությունների հերթական սրման պատճառով ռուսական կողմը 2006 թվականի սեպտեմբերից խստորեն սահմանափակել էր վիզաների տրամադրումը Վրաստանի քաղաքացիներին: Վիզաներ տրամադրում էին միայն ՌԴ-ում անհետաձգելի բուժօգնություն ստանալու, մահվան եւ նմանատիպ ծայրահեղ դեպքերում: Այս տարվա հուլիսի 19-ից Վրաստանում ՌԴ-ի հյուպատոսարանը վերսկսել էր վիզաների տրամադրումը, սակայն կրկին սահմանափակումներով, ասենք` ուսումնական, աշխատանքային, գործնական նպատակներով: Ջավախքցիները գտել են այս խնդրի լուծումը. հրաժարվում են Վրաստանի քաղաքացիությունից եւ գործադրում բոլոր հնարավոր միջոցները Հայաստանի քաղաքացիություն եւ անձնագիր ստանալու համար:

42-ամյա Ֆեդյան էլ է հրաժարվել Վրաստանի քաղաքացիությունից, արդեն գարնանից փորձում է ստանալ Հայաստանի քաղաքացիություն եւ գրանցում: Նրա փաստաթղթերը գրեթե պատրաստ են, սպասում է, որ անձնագիրը ստանա եւ մեկնի. «Մեզ այլ միջոց չէր մնում: Հիմա մեր մոտից շատերն են Հայաստանի քաղաքացիներ դարձել, որ կարողանան մեկնել: Միայն մեր գյուղից մոտ 20 հոգի հայկական քաղաքացիություն է ստացել»,- ասաց Ֆեդյան: Նա նաեւ պատմեց, որ ՀՀ քաղաքացի դառնալու համար մեծ գումար է պետք ունենալ` մոտ 3 հազար դոլար:

Սակայն ՀՀ քաղաքացի դառնալը ոչ բոլորին է ձեռնտու, օրինակ` երիտասարդները չեն փոխում քաղաքացիությունը, քանի որ այդ դեպքում բանակի հարց կծագի: գ«Վրաստանում բանակից խուսափելը դժվար չէ, օրինական ճանապարհով կարելի է 2 հազար լարի մուծել պետությանը եւ մեկ տարի ազատվել բանակից, իսկ Հայաստանում դա հնարավոր չէ: Հիմա ջավախքցի երիտասարդները սպասում են, թե երբ է կրկին վերսկսվելու վիզաների տրամադրումը բոլորի համար, որպեսզի իրենք էլ մեկնեն»,- ասում է 21-ամյա Մյասնիկը Խոսպիո գյուղից:

Վրաստանի քաղաքացիությունից հրաժարվելու եւ ՀՀ քաղաքացի դառնալու վերաբերյալ ոչ մի պաշտոնական տվյալ չկա: Սակայն մեր ունեցած ոչ պաշտոնական տվյալներով` Ջավախքից մոտ 5000 բնակիչ քաղաքացիությունը փոխել է: Մեր ուսումնասիրություններով` Ջավախքի գյուղերից նույնպես զգալի թվով մարդիկ փոխել են քաղաքացիությունը:

«Չկա մի ընտանիք, որ դրսում հարազատներ չունենա, մեկի քույրն է Ռուսաստանում, մյուսի` եղբայրը, էն մյուսի` ամուսնացած դուստրը, որդին կամ էլ այլ ազգականներ»,-ասում է Ախալքալաքի Վիճակագրության վարչության մասնագետ Գուրամ Ցինցկալաձեն:

Արտագնա աշխատանքների, կրթության եւ այլ նպատակներով մեկնած ջավախքցիներից շատերը կարողացել են իրենց կյանքը դասավորել Ռուսաստանում եւ այլեւս չեն վերադարձել: Սոցիալական խնդիրները ստիպել են մարդկանց հեռանալ իրենց ծննդավայրից եւ հաց հայթայթել դրսում:
Համաձայն Ախալքալաքի Վիճակագրության վարչության 2001-2002 թվականների տվյալների` Ջավախքի բնակչությունը (Ախալքալաքը եւ Նինոծմինդան միասին) կազմել է 95 280 մարդ, որից 90 373-ը` հայեր (մոտ 95%), եւ 3690 վրացիներ (մոտ 4%), 1% -ն էլ` ռուսներ եւ այլազգիներ:

Իսկ ըստ 1979 թ. վիճակագրության` Ախալքալաքի եւ Բոգդանովկայի շրջանները միասին, այսինքն` Ջավախքը, ունեցել են 106.087 բնակիչ, որից 95.923-ը` հայ (մոտ 90%), 3.124-ը` վրացի (մոտ 3%), մնացած մասն էլ ռուսներ եւ այլազգիներ:

Փաստորեն, շուրջ 23 տարվա ընթացքում Ջավախքից հեռացել է 10.807 բնակիչ, որից 5.550-ը հայեր են եղել: Վիճակագրական տվյալները ցույց են տալիս, որ վրացիների թիվն ավելացել է` 3.124-ից դարձել է 3.690: Ուրեմն, ովքե՞ր են եղել մնացած 5.257-ը: Հայտնի է, որ այդ ժամանակահատվածում մեծածավալ արտագաղթ է տեղի ունեցել դեպի Ռուսաստան Ջավախքում դեռեւս 1841թ. հաստատված ռուս դուխոբորների շրջանում: Նրանց մեծ մասը լքել են իրենց իսկ հիմնած գյուղերը եւ շուրջ 160 տարի հետո վերադարձել հայրենիք:

Վիճակագրությունը վկայում է, որ 1979 թ. Ախալքալաք քաղաքի բնակչության թիվը եղել է 10.278, 1991 թ.` 15.800, իսկ 2002թ.` 9.802: Արտագաղթի մեծ տեմպերի մասին են վկայում նաեւ շրջանի գյուղերի վիճակագրական տվյալները: Օրինակ` Ախալքալաքի շրջանի Տուրցխ գյուղը 1993թ. ունեցել է 627 բնակիչ, իսկ 2001-ին` 230:

Վիճակագրական ծառայության մասնագետի հավաստմամբ` 2001-2002թթ. մարդահամարի թվերն էլ պայմանական կարելի է համարել, քանի որ մինչեւ 2002-ը եւ դրանից հետո էլ շատ ընտանիքներ եւ անհատներ տեղափոխվել են Ռուսաստան: Իսկ վիճակագրական մարդահամարն անցկացվում է միայն 10 տարին մեկ. «Այս թվերն իրական պատկերը ցույց չեն տալիս, ուղղակի թվեր են, բայց հիմա շատերն են գնացել»,- ասում է Գուրամ Ցինցկալաձեն:

Ախալքալաքի շրջանի Զագ գյուղի նախկին, այժմ արդեն Մոսկվայի բնակիչ Լուսինեն պատմում է, որ իրենց գյուղում տների մեծ մասում մարդ չի ապրում: Իսկ տեղափոխված բնակիչների հիմնական մասն ապրում է Մոսկվայում:

«Արդեն 6 տարի է, ինչ չէի եղել գյուղում, այդ ընթացքում շատերն են հեռացել, բոլոր դռներին կողպեքներ էր կախած, չկան, բոլորը գնացել են»,- ասաց Ախալքալաքի շրջանի Կորխ գյուղի նախկին բնակիչ Գոհարը:

«Արտագաղթը ոչ միայն Ջավախքում է մեծ ծավալների հասել, այլ նաեւ ամբողջ Վրաստանում: Այն կկանխվի այն դեպքում, երբ լուծվեն սոցիալ-տնտեսական շատ ու շատ խնդիրներ, օրինակ` աշխատատեղերի պակաս, քիչ աշխատավարձ եւ այլն»,-Ջավախք այցելության ժամանակ մեզ ասաց Վրաստանի մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակին կից էթնիկական փոքրամասնությունների խորհրդի համակարգող Կոբա Չոպլիանին:

Սակայն, արտագաղթի առաջին եւ հիմնական պատճառը, Ջավախքի «Վիրք» չգրանցված կուսակցության համանախագահ Դավիթ Ռստակյանի կարծիքով, ոչ թե սոցիալ-տնտեսական ծանր վիճակն է, այլ ազգային փոքրամասնությունների հանդեպ վրացիների վարած խտրական քաղաքականությունը: Ըստ Դ. Ռստակյանի` վրացիները, որպեսզի թուլացնեն քաղաքական ասպեկտը, միշտ ասում են, որ պատճառը սոցիալ-տնտեսական է: «Մենք էլ ասում ենք` լավ, եթե քաղաքական խնդիրներ չունեք, դե բերեք սոցիալ-տնտեսական խնդիրները լուծեք: Պետական ծրագիրn ուղղված է հայերի քանակը քչացնելուն եւ արտագաղթն արագացնելուն»,-ասաց Դ. Ռստակյանը:

Համանախագահի կարծիքով` արտագաղթի պատճառներից է նաեւ աշխատատեղերի պակասը: «Աշխատատեղեր չեն ստեղծվում միտումնավոր, իսկ եթե ստեղծվում էլ են, ապա դրանք տրվում են վրացիներին»,- պարզաբանում է Դ. Ռստակյանը:

Վերջապես, արտագաղթի խթաններից է կրթութան հիմնախնդիրը. «Եթե ջավախքահայը չկարողացավ իր երեխային նորմալ կրթության տալ, միանշանակ փախնող է` կա՛մ Հայաստան, կա՛մ Ռուսաստան»,- եզրակացնում է Դ. Ռստակյանը:

Ախալքալաք
hetq.am

[Belle]

Կներեք, էլի մանրամասն չեմ կարդացել:

Բայց ես ուղում եմ լավատեսորեն մոտենալ Ջավաքյան հարցին: Նախ ընդունենք, որ Ախալքալաքն այսօր այնպիսի զարգացվածության աստիչան ունի, որ ճունի ոչ մի հայկական կամ վրացական այդ "չափի" քաղաքը: Ճիշտ է արդեն մի տարուց ավել է չեմ Եղել Ջավախքում , բայց հավաստի տվյալ ունեմ ընդհանուր վիճակի մասին: Բավական բարձրացել է մարդկանաց այսպես ասված դիմադրողականությունը: Մարդիկ հույսները կտրել են խոպան գնալուց (վիզաների պատճառով) ու փորձում են մի բան ձեռնարկել, մի գործ գտնել տեղում:
Ճիշտ է կա արտագազթ դեպի Հայաստան, բայց հիմնականում գալիս են սովորելու ու վերադառնալու նպատակով: Եվ, ի վերջո, ինչ վատ է, որ Ջավախքի երիտասարդները գան Հայաստան (փեկուզ ընտանիքներով) ու սովորելուց հետո մնան այստեղ? Չէ? որ կարելի է նաև շատ մեծ օգնություն ցուցաբերել նաև Հայաստանում ապրելով:

Կարճ ասած ես չեմ կարծում, որ Ջավախքի վիճակը ծայր աստիճան վատ է: Բոլորովին: Մարդիկ նորմալ ապրում ու աշխատում են:

P. S. Դե կրթության պակասը,որը, ցավոք, կա Ջավախքում, միշտ էլ կարելի է լրացնել, եթե ցավնկություն լինի:

[Artgeo]

Վերջ, ժողովուրդ, այլևս լռելու մտադրություն չունեմ։ Հերիք եղավ, բավ եղավ։ Բոլոր հիստերիկներն ու ռուսամետ ստրկամիտները մեկընդմիշտ պիտի հեռանան կամ լռեն։

Ջավախքի բոլոր դպրոցները ջեռուցվում են։

Երեկ Վրաստանի նախագահության թեկնածու Միխեիկ Սահակաշվիլին բացեց գազի խողովակը։ Այսօրվանից սկսվում է Ջավախքի գազաֆիկացումը։