է՞, թե՞ ա (գրու՞մ է, թե՞ գրում ա)

[Dragon]

Բոլորս էլ գիտենք, որ բանավոր խոսքում մարդկանց 90 տոկոսը է-ի փոխարեն ասում է ա:
Կուզեի իմանալ ձեր կարծիքը: Որն է ճիշտ. կենդանի-խոսակցական լեզուն դարձնել գրական նորմատիվային, թե հակառակը:

[Արշակ]

Վաղուց եմ այս հարցի մասին մտածում։ Երկու տեսակետի օգտին էլ փաստարկներ կան, բայց ինքս առաժմ չեմ կողմորոշվում, թե ոնց է ավելի լավ։ Ու քանի դեռ կարծիքս հստակ չէ, ֆորումում էլ հիմնականում է-ով եմ գրում։
Ես էլ շատ կուզեի լսել մյուսների կարծիքներն ու հիմնավորումները։ Հետո անհրաժեշտության դեպքում ես էլ կգրեմ։

[Պանդուխտ]

Մինչ այսօր ճշգրիտ չի գիտենք թէ «է» տառը ի՞նչպէս արտասանուել է, կամ ի՞նչ հնչիւն ունեցել է (Սահակ-Մեսրոպեան դարում):
Երեւի Ե+Ի, որ ածանցումի ժամանակ սղում է, եւ մնում միայն «ի»: -Գնում ա- ձեւը Արարատեան (Երեվանի) բարբառի ազդեցութեամբ է: Գրաբար հայերէն՝ ես եմ, դու ես, նա է: Մտածողներ կան թէ այս օժանդակ բայերը. «եմ, ես, է» հայոց լեզուի, հայ մարդու լեզուամտածողութեան խտացումն է:
Նկատել «Էակ» անունը, որ տրւում է արարիչի ստեղծած բոլոր էակներին:
Է+ակ (փոքրացնող մասնիկ), այսինքն «Է»ից ծնուած էիկներ: Հայոց եկեղեցիների խորանների վերեւ տեսնում ենք մեծատառ «Է» գիրը, որ խորհրդանշում է արարիչին. գլխաւոր ԷՈՒԹԻՒՆին:

[StrangeLittleGirl]

Չեմ կարծում, թե պետք է արհեստականորեն «է-ով» խոսել: Վերջիվերջո, խոսակցական լեզուն էլ իր համն ու հոտն ունի: Բայց տատիկս «է-ով» (ոչ միայն «է-ով», այլև խիստ գրական) է խոսում, և դա խորթ չէ իմ ականջին, հակառակը՝ նույնիսկ հաճելի: Եթե ինձ փոքրուց սովորեցրած լինեին «է-ով» խոսել, գուցե հիմա բնական լիներ, բայց այս տարիքիս «է-ի» անցնելը շատ մեծ կեղծավորություն կլինի:
Հաճախ եմ հորս ու եղբորս հետ վիճում: Նրանք ասում են, որ պետք է գրել այնպես, ինչպես խոսում ես: Բայց իմ գրավոր խոսքը հիմնականում գրական է: Դա էլ է փոքրուց արմատավորվել: Հիմա չգիտեմ որն է ճիշտ

[Ուլուանա]

Իմ ընտանիքում էլ են ընդհանուր առմամբ գրական խոսել, բայց ոչ «է»-երով... Միայն պապիկս էր «է»-երով խոսում։

Գրելիս 99%-ով «է»-ով եմ գրում, բայց խոսելիս միայն բացառիկ դեպքերում (հիմնականում պաշտոնական խոսակցությունների ժամանակ) եմ «է»-ով խոսում։ Պետք է խոստովանեմ, որ ինձ դուր է գալիս «է»-ով խոսելը, բացի դրանից, իմ կարծիքով, այդպես խոսելն ավելի բարեհունչ է։
Բայց միաժամանակ չեմ կարող չհամաձայնել Բյուրակնի հետ, որ հանկարծ «է»-ով խոսել սկսելն իրոք արհեստական կլինի։ Ուղղակի այդ «է-ա»-ի խնդիրն, իմ կարծիքով, ամենամեծ դերն ունի մեր գրական ու խոսակցական լեզուների միջև գոյություն ունեցող հսկայական անդունդի առաջացման հարցում։ Ճիշտ է, եղածն ընդամենը մի տառ է, բայց արի ու տես, որ այդ մի հատիկ տառը լրիվ փոխում է լեզվի ընդհանուր հնչողությունը։ Ես էլ եմ դժվարանում որևէ լուծում առաջարկել այդ խնդրի համար։ Բայց որ այն լուրջ անհարմարությունների բուն է, դա, կարծում եմ, ոչ ոք չի ժխտի։ Ախր նույնիսկ շատ կիրթ ու գրագետ մարդկանցից շատ քչերն են առօրյայում «է»-ով խոսում։

Մի խոսքով, բարդ է...

[StrangeLittleGirl]

խոսելիս միայն բացառիկ դեպքերում (հիմնականում պաշտոնական խոսակցությունների ժամանակ) եմ «է»-ով խոսում։

Ա՛յ, մեր տանը միշտ այս վեճը լինում է: Ես էլ եմ պաշտոնական խոսակցությունների ժամանակ այդպես խոսում: Հայրս պնդում է, որ այդպես սխալ է, պետք է միշտ էլ խոսել այնպես, ինչպես սովորաբար ես խոսում, մինչդեռ տատիկս ու հորաքույրս կողմնակից են, որ պաշտոնական խոսակցությունների ժամանակ գրական խոսեմ: Ես վերջինի կողմնակիցն եմ:

[Ameli]

Չեմ կարծում, թե պետք է արհեստականորեն «է-ով» խոսել: Վերջիվերջո, խոսակցական լեզուն էլ իր համն ու հոտն ունի: Բայց տատիկս «է-ով» (ոչ միայն «է-ով», այլև խիստ գրական) է խոսում, և դա խորթ չէ իմ ականջին, հակառակը՝ նույնիսկ հաճելի: Եթե ինձ փոքրուց սովորեցրած լինեին «է-ով» խոսել, գուցե հիմա բնական լիներ, բայց այս տարիքիս «է-ի» անցնելը շատ մեծ կեղծավորություն կլինի:
Հաճախ եմ հորս ու եղբորս հետ վիճում: Նրանք ասում են, որ պետք է գրել այնպես, ինչպես խոսում ես: Բայց իմ գրավոր խոսքը հիմնականում գրական է: Դա էլ է փոքրուց արմատավորվել: Հիմա չգիտեմ որն է ճիշտ

Հըմմ ,զարմանալի է չէ? ոնց է լինում որ գրական գրում ենք, առօրյա խոսակցականով էլ խոսում: Ա-ն էլ է մերը բան չունեմ ասելու, բայց դե է-ն ուրիշ է էլի, ու ոչ մի կեղծավոր բան էլ չկա է-ով խոսելու մեջ, ես որ աշխատում եմ է-ով խոսել:
Լավ, իսկ ինչ կարծիքի եք? գրավոր խոսքում որն է ճիշտ? ա-ն առանձին ? թե միասին գրելը? Ասենք երգում ա? թե երգումա?
Բա սենց-ը, նենց-ը, տենց-ը..... դրանք երևի երևանյան բարբառից են, ....... թե ժառգոնի մեջ են մտնում?

[Ուլուանա]

Լավ, իսկ ինչ կարծիքի եք? գրավոր խոսքում որն է ճիշտ? ա-ն առանձին ? թե միասին գրելը? Ասենք երգում ա? թե երգումա?

Իմ խորին համոզմամբ, ճիշտը առանձին գրելն է՝ հաշվի առնելով, որ «է»–ն առանձին է գրվում։ Ու, ճիշտն ասած, չեմ պատկերացնում, թե ինչ հիմնավոր պատճառ կարելի է բերել միասին գրելու համար։

Բա սենց-ը, նենց-ը, տենց-ը..... դրանք երևի երևանյան բարբառից են, ....... թե ժառգոնի մեջ են մտնում?

Չէ, ժարգոն չեն, խոսակցական ձևեր են։

[Dragon]

Մինչ այսօր ճշգրիտ չի գիտենք թէ «է» տառը ի՞նչպէս արտասանուել է, կամ ի՞նչ հնչիւն ունեցել է (Սահակ-Մեսրոպեան դարում):
Երեւի Ե+Ի, որ ածանցումի ժամանակ սղում է, եւ մնում միայն «ի»: -Գնում ա- ձեւը Արարատեան (Երեվանի) բարբառի ազդեցութեամբ է: Գրաբար հայերէն՝ ես եմ, դու ես, նա է: Մտածողներ կան թէ այս օժանդակ բայերը. «եմ, ես, է» հայոց լեզուի, հայ մարդու լեզուամտածողութեան խտացումն է:
Նկատել «Էակ» անունը, որ տրւում է արարիչի ստեղծած բոլոր էակներին:
Է+ակ (փոքրացնող մասնիկ), այսինքն «Է»ից ծնուած էիկներ: Հայոց եկեղեցիների խորանների վերեւ տեսնում ենք մեծատառ «Է» գիրը, որ խորհրդանշում է արարիչին. գլխաւոր ԷՈՒԹԻՒՆին:

Հարգելի Պանդուխտ Սահակ-Մեսրոպեան դարը 5-րդ դարն է(այլ կերպ ասում են ոսկեդար): Լավ էլ հայտնի է: Է-ն արտասանվել է, իսկ Ե(յեչը)-յէ: Այդ մասին տասնյակ հատոր հաստափոր ուսումնասիրություններ կան:

<<Երեւի Ե+Ի, որ ածանցումի ժամանակ սղում է, եւ մնում միայն «ի»: -Գնում ա- ձեւը Արարատեան (Երեվանի) բարբառի ազդեցութեամբ է: Գրաբար հայերէն՝ ես եմ, դու ես, նա է: Մտածողներ կան թէ այս օժանդակ բայերը. «եմ, ես, է» հայոց լեզուի, հայ մարդու լեզուամտածողութեան խտացումն է>>:

Այսքան մասը ինձ անհասկանալի ու անհեթեթ է թվում, խնդրում եմ բացատրես ինչ ես ուզում ասել ու ինչ կապ ունի է-ա-ի հետ: Հետաքրքիր է քո կարծիով որտեղից ծլեցին <<եմ, ես, է>-ն? Ինչէ քո կարիծով գրաբարում չկային:
Գրածներիդ նման նույնքան տարօրինակ է թվում քո <<մաշտոցյան>> ուղագրությամբ գերելը, երևի կատարելությամբ չես տիրապետում, թե միամիտ բաներ չէիր ասի(արևմտահայ ես, թե այդ ուղագրության դավանող):

Հ.Գ. Այն ինչ մեռել է հարություն չես տա, նունիսկ եթե հարալեզներն իրական դառնան:

[Պանդուխտ]

եթե մեր հասարակությունը անգրագետ ու անբարեհունչ է խոսում,թող նույնքան վատ էլ լինի մեր գրավոր լեզուն.

Իրաւունքի ոյժ՞ի դիրքից խօսում ես, թէ՝ ոյժի իրաւունքով:

վատ է, որ այս 2-ն տարբեր են ու ինչպես անել, որ դառնա մեկը:

Վատը միօրինակ լինելն է: Երբ ամէն մարդ մանիշակագոյն հագնում է, վա՞տ է թէ լաւ...

Հարգելի Պանդուխտ Սահակ-Մեսրոպեան դարը 5-րդ դարն է(այլ կերպ ասում են ոսկեդար): Լավ էլ հայտնի է: Է-ն արտասանվել է, իսկ Ե(յեչը)-յէ: Այդ մասին տասնյակ հատոր հաստափոր ուսումնասիրություններ կան:

Յարգելի Վիշապ (կարենա՞մ քեզ վիշապ կոչել), «յարգելի» բառը ատելավառ ժպտիկիդ չհարմարեց: Այդ դարը ոսկ՞ի էր թէ՝ պլատինիում. չգիտեմ, բայց գիտեմ, որ քո «ե»ի եւ «է»ի վերաբերեալ կարծիքիդ համաձայն չեմ:

Այսքան մասը ինձ անհասկանալի ու անհեթեթ է թվում, խնդրում եմ բացատրես ինչ ես ուզում ասել ու ինչ կապ ունի է-ա-ի հետ:

Եթէ «է» գիրը գերմաներէն Ä ի նման հնչել է անցեալում, թերեւս այս Ä ժամանակի ընթացքին Aյացել է: Պարսիկները երկար դարեր իշխել են իմ Հայաստանիս արեւելեան մասին: Նրանք (կարծում եմ) չ'ունեն «է» հնչիւնը: Նրանք գործածում են արաբական այբուբենը, որ չ'ունի. «ե»ի կամ «է»ի արատասանութեամբ հնչոյթներ...

Գրածներիդ նման նույնքան տարօրինակ է թվում քո <<մաշտոցյան>> ուղագրությամբ գերելը, երևի կատարելությամբ չես տիրապետում, թե միամիտ բաներ չէիր ասի(արևմտահայ ես, թե այդ ուղագրության դավանող):

Լաւ էլի տարօրինակ մարդու հետ էլ ծանօթացար, ապրիր եւ տես...: Միամիտ բաներ ասելու իրաւունք տուել եմ ինքնս ինձ, դու ջոկիր, քեզ համար ճիշտը ընտրիր: Չէ կատարելութեամբ չեմ տիրապետում, դրա համար եկել եմ այստեղ քեզնից սովորելու: Դու եղիր վարպետ, ես լինիմ քո աշակերտ: Եթէ ասեմ արեւմտահայ եմ. լեզուական սխալ չ՞ի լինի, որովհետեւ «Արեւմտահայաստան» անունով երկիր չկայ այժմ քարտէսի վրայ: Այդ քարտէսը մեր ուղեղներում դաջուել մնացել է, այն օրից՝ երբ մեզ քշեցին այդտեղից:

Այն ինչ մեռել է հարություն չես տա, նունիսկ եթե հարալեզներն իրական դառնան:

Իսկ ո՞վ ասաց, որ յառնել ուզում եմ: Զրուցակիցդ ուրախ է անդենականում:

[SAS]

Իսկ ո՞վ է ասում, որ ա-ով պետք է գրել: Մի՞թե կարծում եք, որ ա-ն այնքան տարածված է, որ ի հաճույս Արարատյան դաշտի բնակիչների,գրական լեզուն պետք է «դզել-փչել», հարմարեցնել, կներեք,հարմարԱցնել նրանց քիմքին:

Ամեն մի հայ խոսում է իր բարբառով, դրանց քանակն անցնում է քառասունից և արհեստականորեն փոփոխություն մտցնել գրական լեզվի մեջ(մեզ շաղկապող ամենապինդ օղակը), հիմք ուննալով Երևանի ժարգոնային, զզվանք հարուցող բարբառը, առավել մեծ հիմարություն կլինի, քան թե հայերենի դասական ուղղագրության ... բարե/բոլշե-փոխությունը:

Բոլշևիկները նպատակ ունեին, հինը հիմնահատակ քանդելով, մի նոր աշխարհ շինել: Հինը իսկապես քանդեցին՝ խզելով ժամանակների կապը գրաբարի ու նոր գրական հայերենների միջև:Նոր աշխարհի շինությունը ճեղք տվեց ու փլվեց: Սակայն ճեղքվածքը մնաց մեր ուղեղներում, որ այսօր ուզում ենք ինչ-որ բանով լցնել:

Ինչո՞ւ «խոսում է» պետք է գրել «խոսում ա» հարցն ունի պարզունակ մի պատասխան. հայերի մի մասը այդպես է խոսում: Հայերի մի ստվար զանգված Տիգրան/Տիրան/Տիրուն-ի փոխարեն ասում է՝ Ծիգրան/Ծիրան/Ծիրուն: Հիմա ի՞նչ եք առաջարկում, Տիգրանի փոխարեն գրենք Ծիգրա՞ն: Ցնծա՛,հայ ժողովուրդ, Մոսկվայում համերգ է տալիս ծիկին Ծիրուն Ծիրանովնա Ծիգրանյանը:

Ես զարմանում եմ, թե հայը ինչքա՜ն ջանք ու եռանդ է վատնում որևէ օտար լեզու,մաքուր, ԲԵԶ ԱԿՑԵՆՏԱ, խոսելու համար, իսկ իր մայրենի գրական լեզվի վրա թքած ունենա: Այդպիսի արգահատելի վերաբերմունք եթե մենք ցույց տայինք թուրքին, ապա շան օրի չէինք հասնի ու սեփական ոչնչության գիտակցումի ցավից խենթացած, գրավոր լեզվի մեջ փոփոխություն մտցնելու մասին չէինք մտածի:

Թե՞ մեր մտածողությունը միշտ պետք է մնա բանահուսություն-ֆոլկլորի մակարդակի՝ ի հուրախություն մեր թշնամիների:Ծնվել է մի սերունդ, որ ակնկալում է ինչ-որ փոփոխություններ, ի՞նչ՝ չգիտի ու թուր է ճոճում հայոց գրական լեզվի վրա:Օխա՜յ, մեզանից հետո՝ թեկուզ ջրհեղեղ:

[Basaeff]

Ցանկացած լեզու պետք է ունենա գրական նորմ եւ պետք է ունեն ոչ ֆորմալ ձեւ: Անգլերեն ցանկացած բառարանում կան հազարավոր բառեր, որոնց դիմացը գրած է informal, այսինքն ոչ ֆորմալ տարբերակն է:
Ցավոք ներկայիս «լեզու կերտողները»՝ սկսած դպրոցի դասատուներից, վերջացրած նրանցով, ովքեր ամեն տարի ընդունելության քննություններից առաջ մի երկու փոփոխություն են մտցնում կետադրության մեջ, որպեսզի նոր «շտեմարան»ը ծախելով փող անեն, սարսափով են ընդունում այն առաջարկը, որ կարելի է ավելի թեթեւ վերաբերվել ոչ ֆորմալ ձեւերին:

Դե, ինչ ասեմ... Դարավոր ազգի կոմպլեքսի եւս մեկ դրսեվորում է:

[Արշակ]

Ժողովուրդ, ճի՞շտ է, որ հայկական որոշ բարբառներում «է» է օգտագործվում։
Թե՞ միայն երևանյան բարբառում է «ա» օգտագործվում։ Ընդհանրապես տարածաշրջաներից յուրաքանչյուրում ո՞ր ձևն է օգտագործվում։ Իսկ արևմտահայերենու՞մ։

[Ուլուանա]

Ժողովուրդ, ճի՞շտ է, որ հայկական որոշ բարբառներում «է» է օգտագործվում։
Թե՞ միայն երևանյան բարբառում է «ա» օգտագործվում։ Ընդհանրապես տարածաշրջաներից յուրաքանչյուրում ո՞ր ձևն է օգտագործվում։ Իսկ արևմտահայերենու՞մ։

Ոնց որ թե Գյումրվա բարբառում են «է»ո-ով խոսում...

[Kita]

Ոնց որ թե Գյումրվա բարբառում են «է»ո-ով խոսում...

չէ, Գյումրվա մեջ չկա...