Dragon-ի խոսքերից
Զանգվածները չեն հասկանում այնքան, որքան ընտրյալները: Այս հարցում ընտրյալները լեզվաբաններն են, որոնք լեզուն շատ ավելի լավ են հասկանում` իր ողջ պատմական զարգացման մեջ, քան սովորական անհատներս` լեզուն մեկ կոնկերտ ժամանակահատվածում (մեր ապրած կյանքում) դիտարկելիս և հետևություններ անելիս:
Զուտ տեսականորեն ամեն ինչ էլ հնարավոր է: Բայց լեզվի մեջ ոչ մի բան ինքնաբերաբար չի հատնվում և դառնում կանոն: Քո ասած <ինչ-որ մեկի կամ մեկերի> որոշմամբ է լինում: Լեզվական բարեփոխումներն էլ գիտնական մարդիկ են անում, մեծ լեզվաբանները:
Վերջին այդպիսի բարեփոխումները արվեցին 1922 թվականին` Մանուկ Աբեղյանի կողմից: Նրա գիտական հիմնավորումները այո' հրովարտակի նման ընդունվեց որպես ճշմատություն, որպես կանոն-նորմա: Այսօրվա գրական-գրավոր հայերենի տեսքը այդ ժամանակ է սահմանվել: Իհարկե հետագայում, այլ նշանավոր լեզվաբների կողմից էլ է լեզուն ճշգրտումների ենթարկվել, բայց ոչ այն չափով և այնպես շրջադարձային ինչպես Աբեղյանը արեց: Հիմնաքարը էլի մնաց Աբեղյանական բարեփոխումը:
Ճիշտ է լեզուն աընդհատ զարգացող երևույթ է, անընդհատ ճշգրտվում և մաքրվում է, փոփոխությունների կարիք լինում է, բայց այդ փոփոխությունները հենվում են լուրջ գիտական ուսումնասիրությունների հիման վրա, այլ ոչ թե անձերի կամ հասաևակության ինչ որ շրջանակի կողմից դա ընդունելի կամ չընդունելի համարվելու վրա: Անկախ նրանից դա մեծամասնություն է, թե փոքրամասնություն: Միակ բանը որ միշտ հաշվի է առնվում այն է, որ գրավոր լեզուն պետք է կենդանի մնա, անճանաչելիության չափ չհեռանա լեզուն կրողներից(բանավոր), հնարավորինս ճիշտ, մատչելի լինի և գիտական հիմնավորվածություն ունենա:
Եթե մի օր հույժ կարիք լինի փոփոխել <է>-ի և <ա>-ի գործածության սահմանները դա կրկին լեզվաբաններն են անելու` իհարկե մեծ ու նշանավոր, որոնց խոսքը արժեք և կիրառություն կունենա, հակառակ պարագայում, ցանկացածի նշած տարբերակը դատապարտված է լինելու չկիրառության:
Անձամբ ես գոնե մոտակա 50 տարում հորիզոնում ոչ այդիպի հարց եմ տեսնում, ոչ էլ այնպիսի լեզվաբան, ով կանդրադառնա այդ խնդրին:
Վաղուց սահմանվել է <է>-ն գրական տարբերակ է, <ա>-ն բարբառային, խոսակցական:
Բարեփոխումներից բացի, լեզուն պահպանել է պետք, այլապես 10 տարին մեկ <բարեփոխումներ> կլինեն:
Հ.Գ. Որպես պարզաբանում.
Թեմայի սկզբում արված գրառումներիս մեջ մտքեր կան, որոնք ոչ թե իմ համոզմունքն են այլ հեգնական են: Զայրույթ, որ չի պահպանվում մեր լեզուն:
Մեջբերել
Ես նման բան չեմ ասում: Ասածս հետևյալն է: «Ա»-ն գավառական մակարդակի (ընդ որում գավառականը վերաբերում է նաև Երևանին) լեզվական տարր է, որը ըստ իս «է»-ի համեմատ խղճուկ ու քնձռոտ է: Իմ ասածից ոչ մի կերպ չի հետևում, որ այն ամենը, ինչը գավառական է, անպայման քնձռոտ է 
: Ես գիտեի Տեր-Գուլանյանն ա...
:
Էջանիշներ