Հայոց պատմության ձեր հերոսը

[Տրիբուն]

իսկ ի՞նչու մեր հզոր պատմության մասին ֆիլմեր կամ դոկումենտալ հոլովակներ չեն նկարվում՞
դա նշանակու է,որ մեր պատմությանը աշխարհում լուրջ չեն վերաբերվում
մի բան հարցնեմ դուք Տրգրանի 300.000-անոց բանակին հավատում ե՞ք

Մի անգամ կարդացի, մի քանի ամիս առաջ, չեմ հիշում որտեղ, որ ԱՄՆ-Իրան հակասության շրջանակներում հոլիվուդը պրոպագանդիստական նպատակներով կարող է Վարդանանք ֆիլմ նկարահել: Գաղափարը պատկանում էր մի հայի, անունը չեմ հիշում, որը Լուկասի Մատանիների Տիրակալը ֆիլմի հիմանական անիմատորշիկներից մեկն է: Բայց այդ հպանցիկ նորությունից հետո, էլ ոչինչ չեմ կարդացել;
....
Տիգրանի 300.000-ոց բանակին ի հարկե ոչ մեկը լուրջ չի վերաբերվում: Դա նույնսիկ տեսականորեն հնարավոր չէ, ուղղակի հաշվի առնելով այն ժամանակ աշխարհի ողջ բնակչության թիվը: Հետո, պատկերացրեք թե ինչ մետաղաձուլական ինդուստրիա պետք է լիներ, որ գոնե ամեն զինվորի ձեռքը մեկ հատ թուր տար: Էլ չեմ ասում զրահների, վահանների, սաղավարտների ու այլ զինատեսակների մասին: Գումարած. որ այն ժամանակվա ռազմաստրատեգիական միտքը ոչ մի կերպ չէր կարող կառավարել նման հսկայական մարդկային զանգվածի տեղաշարժը:

Արիանոսի մոտ Ալեքսանդր Մակեդոնացին (Տիգրանից ընդամենը 200 տարի առաջ) բոլոր երեք հիմնական ճակատամարտերի ժամանակ - Գրանիկոսի, Իսոսի ու Գավգամելայի ունեցել է առավելագույնը 40.000, որից 32.000 հետևակ, ներառյալ զուտ մակեդոնական 20.000-ոց փաղանգը և 12.000 դաշնակից հույներ, վարձկաններ, թրակիացիներ, իլիրիացիներ, 8000 հեծյալ, որից ընդամենը 1200 մակեդոնացի հետարքոսներ, կամ այսպես կոչված ընկերներ, իսկ մնացածը հիմնականում թրակիացիներ: Պարսակական հսկայական կասրության զորքը 70.000-ից հասցված է 120.000-ի Գավգամելայի ճակատամարտում, որը ժամանակակից գիտնականների կողմից նույնպես համարվում է չափազանցված թիվ…
Հռոմեացի Ռուֆուսը, պարսկական բանակի թիվը հասցնում է 1.000.000-ի, ներառելով պարսկական բանակի մեջ Գավգամելայի ճակատամարտում երկու հայկական զորախումբ՝ մեկը Փոքր Հայքից, մյուսը Մեծ Հայքից: Ակնհայտ չափազանցություն, քանի որ նախ նման թիվ չէր կարող լինել, հետո էլ Մակեդոնական արշավանքների ժամանակ Մեծ ու Փոքր Հայք քաղաքական միավորներ դեռևս չկային: Դրանք Առաջավոր Ասիայի քաղաքական քարտեզի վրա ավելի ուշ են հայտնվել: Մակեդոնացու ժամանակ Երվանդունիների Աքեմենյաններից կիսաանկախ հայկական պետությունը բոլորին, գոնե հույներին ու պարսիկներին, հայտնի էր մի անունով Արմինիա: Այնպես, որ շատ հաճախ լատինական աղբյուրներին վստահել բոլորովին չարժէ, չնայած Ռուֆուսի Ալեքսնադրի կյանքը գիրքը համարվում է լավագույններից մեկը:

[Lion]

Տրիբուն

300.000-ի մասին

Այս թիվը վերաբերվում է Մեծ Հայքի ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ բանակին, այսինքն նրա մեջ ընդգրկվում են նաև ենթակա երկրների բանակները: Իմ կարծիքով բուն Մեծ Հայքի բանակը կազմել է մոտ 150-180.000 ռազմիկ - դա Առավելագույնն է: Իսկ Տիգրանակերտում ՄԵԾ ՀԱՅՔԻ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ բանակը կազմել է 70.000 ռազմիկ, ընդ որում այստեղ հայերը կազմում էին փոքրամասնություն:

Ալիկի բանակի թվի մասին

Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 4>>-ից

<<Պատմագիտության մեջ, հիմք ընդունելով հունա-հռոմեական աղբյուրների հիմնականում խիստ կողմնակալ և ճշմարտությունը խեղաթյուրող հաղորդումները, ընդունված է համարել, որ տրված երեք գլխավոր ճ-մ-երում հունա-մակեդոնական բանակը չի գերեզանցել 50.000-ը: Սակայն այն դեպքում, երբ միայն Մակեդոնիայի մշտական բանակը ըստ Դիոդոր Սիկիլացու (գիրք 16) կազմում էր 33.000 (ըստ երևույթին այստեղ խոսքը միայն հետևակի մասին է), իսկ ըստ Ֆրոնտինի (գիրք 4)` 40.000 ռազմիկ (ամենայն հավանականությամբ` այստեղ արդեն հետևակը և հեծելազորը միասին), կարելի ենթադրել որ այդ թվերը վերաբերվում են միայն բուն մակեդոնական բանակին, քանի որ ըստ Հուստինոսի (գիրք 9) դեռևս Ալեքսանդր III Մեծի (մ.թ.ա. 336-323) հայր Ֆիլիպ II-ին (մ.թ.ա. 359-336) տրամադրված էր նաև հունական 215.000-անոց բանակը: Ալեքսանդրը հույների նկատմամբ ձեռք էր բերել ավելի մեծ իրավունքներ, քան իր հայրը, որն էլ ենթադրել է տալիս, որ նրա ձեռքի տակ եղել է առնվազն 215.000-անոց հունական և 40.000-անոց մակեդոնական բանակ` ընդհանուր թվով 255.000 ռազմիկ: Սրանցից 13.500 ռազմիկ թողնելով Հունաստանում` արևելքի այս մեծ նվաճողը 241.000-անոց բանակով սկսեց իր արշավանքը: Այս սխեման անուղղակի կերպով հաստատում է նաև այն հանգամանքը, որ ըստ Արիանոսի Դարեհ III-ի (մ.թ.ա. 336-331) զորավար Մեմնոն Հռոդոսցին դեռևս թշնամու ներխուժման սկզբում առաջարկում էր վերջինիս արշավանքի ուղին ամայացնել և նահանջել` մի մարտավարություն, որին դիմում են միայն ուժերի մեծ տարբերության դեպքում:>>

[Տրիբուն]

Lion ջան,
Խնդրում եմ ուշադրություն դարձնել նաև իմ գրած հետևյալ տողերի վրա.
«..Հետո, պատկերացրեք թե ինչ մետաղաձուլական ինդուստրիա պետք է լիներ, որ գոնե ամեն զինվորի ձեռքը մեկ հատ թուր տար: Էլ չեմ ասում զրահների, վահանների, սաղավարտների ու այլ զինատեսակների մասին: Գումարած. որ այն ժամանակվա ռազմաստրատեգիական միտքը ոչ մի կերպ չէր կարող կառավարել նման հսկայական մարդկային զանգվածի տեղաշարժը»:

Առաջաին անգամ պատմության մեջ, Ձեր նշած թվաքանակներով բանակները հայտնվել են քսաներորդ դարում: Ես անկեղծորեն կուզենայի հավատալ, որ Տիգրանը ունեցել է կես միլիոնանոց բանակ: Բայց հավատացեք, երկու հազար տարի առաջ այդպիսի թիվը, բնակչության ընդհանուր թվաքանակը հաշվի առնելով, ուղղակի անհնարին թվաքանակ է: Հասկանում եմ, որ դուք հիմա մեջբերումներ եք անում կոնկրետ աղբյուրներից: Բայց վերջին ժամանակներում շատ գրքեր են հրատարակվել, որտեղ իմ կողմից շատ սիրված պատմաբաններից շատերն ընկել են ծայրահեղությունների հետևից: Դե, շուկայական հարաբերություններ, գրքի նկատմամբ հետաքրքրություն առաջացնել, վաճառքի մեծ ծավալներ և այլն:

Քանի որ հին կայսրություններից ամենահամակարգված տեղեկությունները մնացել են Հռոմեական կայսրության մասին, ապա մի քանի տեղեկություններ, զուտ համեմատության համար:

Հռոմեկան կայսրությունը իր հզորության գագաթնակետին՝ Անտոնինոսների դինաստիայի ժամանակ, մ.թ II դարում, այսինքն Տիգրանից մոտ 250 տարի հետո, զբաղեցնում էր մոտ 5 միլիոն ՔԿմ տարածք, որը մոտ տաս անգամ մեծ է Տիգրանի կայսրությունից (հաշվենք Տիգրանի կայսրությունը մոտ երկու անգամ մեծ էր բուն Մեծ Հայքի տարածքից, այսինք 600 հազար Քկմ ): Բնակչության ընդհանուր թվաքանակը կազմում էր 40 միլիոն մարդ, Մարկոս Ավրելիոսի կառավարման տարիներին: Կոնկրետ թիվ է , քանի որ այդ ժամանակ անցկացվել է մարդահամար: Այդ ժամանակ զինվորական ծառայության մեջ են գտնվել առավելագույնը 200 հազար մարդ, ներառյալ բոլոր քաղաքրների գարնիզոնները (կներես հայերեն գարնիզոն չեմ հիշում ոնց էր), Հռոմի գարնիզոնը, պրետորիացիները, ոստիկանությունը, սահմանապահները, ու ակտիվ ռազմական գործողությունների մեջ գտնվող բանակը, որն իր հերթին բաժանված էր չորս մասի - Գալիայում, Աֆրիկայում, Առաջավոչ Ասիայում ու Իսպանիայում (իսպանիայում հաճախ չէին պահում): Մեծագույն ճակատամարտերի ժամանակ, ասենք պարթևների դեմ Հռոմը մոբիլիզացնում էր բանակ Առաավոր Ասիայում առավելագույնը 80.000 մարդով, ներառյալ բոլոր տեսակի աջակցող ու սպասարկող ուժերը:

Դե հիմա խնդրում եմ, համեմատիր Հռոմեական կայսրության թվերը Տիգրանի հայկական կայսրության հնարավոր թվերի հետ: Ու սրանք Հռոմ թվերն են Տիգրանից 250 տարի հետո: Այսինքն համ բնակչության ընդհանուր թիվն էր ավելացել, համ ռազմաստրատեգիական միտքն էր զարգացել: Էլ չեմ ասում որ Հռոմեկան կայսրությունը Տիգրանի կայսրության հետ համեմատելը, իմ կողմից անհամեստություն է, բոլոր տեսանկյուններից:

Հիմա, Տիգրանը հզոր թագավոր էր, ու մեծ ստրատեգ, պետական ու ռազմական գործիչ, ու պետք չէ նրա հաղթանակներն ու հաջողությունները հանգեցնել բանակի մեծ կամ փոքր թվերի: Նա հասավ հաջողության քանի որ ճիշտ կողմնորոշվեց, ժամանակին կնքեց ճիշտ դաշինքներ, ժամանակին խեղճացրեց պարթևներին, ուներ ռազմաստրատեգիական արտակարգ ունակություններ: Նա ՄԵԾ արքա էր: Մեր արքաներից մեծագույնը: Իսկ բանակի թիվը 60.000 էր, թե 260.000 էական չէ, չնայած պարզ տրամաբանությունը հուշում է, որ այն 260.000 լինել չէր կարող:
.....
Քանի չեմ մոռացել, մեկ էլ խնդրում եմ հաշվիր, թե ասենք 300.000 բանակով եթե արշավանքի դուրս գաս, ասենք Արտաշատից դեպի Անտիոք, Տիգրանի կայսրության հարավային մեծ քաղաքներից մեկը, մոտ 1500 կմ ճանապարհ է, այդքան մարդուն ամբողջ ճանապարհին կերակրելու համար, որ ոտքով քայլելով առանց ուժասպառ լիենելու տեղ հասնեն, որքա՞ն պարեն է անհրաժեշտ:

[Lion]

Տրիբուն ջան

Ես իհարկե ուշադրություն դարձրեցի քո ողջ պոստին: Ուղղակիչուզեցի այսթեման դարձնելնմանդիսկուսիայի տեղ և հեռանալ բուն թեմայից: Ասեմ կարճ, որ 300.000-անոց բանակ ունենալը դեռ չի նշանակում ԱՅՆ ԱՄԲՈՂՋՈՎԻՆ ՀԱՆԵԼԱՐՇԱՎԱՆՔԻ:Իր նվաճումների համար Տիգրանը կռվիէհանել մոտ 150.000 ռազմիկ: 300.000-ը ՆՐԱ ՈՂՋ ԲԱՆԱԿԻԹԻՎՆ Է /կայազորային,սահմանապահ ուժեր և այլն/:

Ինչվերաբերվում է մետալուրգիային, ապա նույն հռոմը վատ չէր զինում իր 400.000-600.000-անոց բանակը, իսկ Մեծ Հայքի կողքին գտնվող Պոնտոսը` իր 200.000-անոց բանակը: Այնպես որ իմ կարծիքով այդ փաստարկը մի քիչ չափազանցեցված է...

Մնացածը այստեղ

http://www.akumb.am/showthread.php?p=875025#post875025

[Ramzes]

Հարգելի Տրիբուն և Լիոն, ես ամենայն ուշադրությամբ կարդացի ձեր բերած փաստարկները կապված վերոնշյալ հարցերի հետ և ասեմ, որ որպես պատմաբան շատ հաճախ եմ հանդիպել այնպիսի փաստերի, որ տարբեր պատմական աղբյուրներում միևնույն երևույթը խիստ տարբեր է մեկնաբանվում: Ինչ վերաբերում է զորքերի թվաքանակին, ապա ասեմ, որ ժամանակակից պատմաբանների մեծ մասը հակված է համարել, որ Տիգրան Մեծի կառավարման և ինչու ոչ, հետագայում իշխած թագավորների օրոք հայոց զորքի թվաքանակը այնքան էլ չի համապատասխանում մեզ հասած տվյալներին, այսինքն այն թվերը, որոնք խոսում են օրինակ 500 հազարի կամ 300 հազարի մասին, փոքր-ինչ չափազանցված են, ունենալ մարտի ընդունակ տղամարդկանց այսպես ասած պահուստային ֆոնդ, դեռ չի նշանակում ունենալ այդպիսի չափերի հասնող բանակ, որովհետև մենք գիտենք, որ անգամ խոշոր ճակատամարտերի ժամանակ մեր հզոր արքաների օգտագործած զորքերի թվաքանակը հազվադեպ է հատում 100 հազարի սահմանը:Եվ ընդհանրապես, մենք չպետք է մոռանանք, որ այսօր հայոց պատմության մեջ շատ հարցեր ճշմարտացիորեն վերանայվել են, կապված թե Ավարայրի ճակատամարտի հետ (այստեղ հիշատակվող 66 հազարը չի կարող համապատասխանել իրականությանը) և թե օրինակ քրիտոնեության պետական կրոն հռչակման տարեթվի հետ: Մի խոսքով պատմությունն անընդհատ զարգանում է ու փաստերն էլ փոփոխվում են, այնպես որ եկեք չվիճենք, թե զորքը այսքան կամ այնքան է եղել, կարևորն այն է, որ կարողացել ենք հաղթանակներ տանել ու հասնել 21-րդ դար:

[Տրիբուն]

Հարգելի Տրիբուն և Լիոն, ես ամենայն ուշադրությամբ կարդացի ձեր բերած փաստարկները կապված վերոնշյալ հարցերի հետ և ասեմ, որ որպես պատմաբան շատ հաճախ եմ հանդիպել այնպիսի փաստերի, որ տարբեր պատմական աղբյուրներում միևնույն երևույթը խիստ տարբեր է մեկնաբանվում: Ինչ վերաբերում է զորքերի թվաքանակին, ապա ասեմ, որ ժամանակակից պատմաբանների մեծ մասը հակված է համարել, որ Տիգրան Մեծի կառավարման և ինչու ոչ, հետագայում իշխած թագավորների օրոք հայոց զորքի թվաքանակը այնքան էլ չի համապատասխանում մեզ հասած տվյալներին, այսինքն այն թվերը, որոնք խոսում են օրինակ 500 հազարի կամ 300 հազարի մասին, փոքր-ինչ չափազանցված են, ունենալ մարտի ընդունակ տղամարդկանց այսպես ասած պահուստային ֆոնդ, դեռ չի նշանակում ունենալ այդպիսի չափերի հասնող բանակ, որովհետև մենք գիտենք, որ անգամ խոշոր ճակատամարտերի ժամանակ մեր հզոր արքաների օգտագործած զորքերի թվաքանակը հազվադեպ է հատում 100 հազարի սահմանը:Եվ ընդհանրապես, մենք չպետք է մոռանանք, որ այսօր հայոց պատմության մեջ շատ հարցեր ճշմարտացիորեն վերանայվել են, կապված թե Ավարայրի ճակատամարտի հետ (այստեղ հիշատակվող 66 հազարը չի կարող համապատասխանել իրականությանը) և թե օրինակ քրիտոնեության պետական կրոն հռչակման տարեթվի հետ: Մի խոսքով պատմությունն անընդհատ զարգանում է ու փաստերն էլ փոփոխվում են, այնպես որ եկեք չվիճենք, թե զորքը այսքան կամ այնքան է եղել, կարևորն այն է, որ կարողացել ենք հաղթանակներ տանել ու հասնել 21-րդ դար:

Լիովին Ձեզ հետ համաձայն եմ:

[Armenoid]

Տրիբուն ջան

Ես իհարկե ուշադրություն դարձրեցի քո ողջ պոստին: Ուղղակիչուզեցի այսթեման դարձնելնմանդիսկուսիայի տեղ և հեռանալ բուն թեմայից: Ասեմ կարճ, որ 300.000-անոց բանակ ունենալը դեռ չի նշանակում ԱՅՆ ԱՄԲՈՂՋՈՎԻՆ ՀԱՆԵԼԱՐՇԱՎԱՆՔԻ:Իր նվաճումների համար Տիգրանը կռվիէհանել մոտ 150.000 ռազմիկ: 300.000-ը ՆՐԱ ՈՂՋ ԲԱՆԱԿԻԹԻՎՆ Է /կայազորային,սահմանապահ ուժեր և այլն/:

Ինչվերաբերվում է մետալուրգիային, ապա նույն հռոմը վատ չէր զինում իր 400.000-600.000-անոց բանակը, իսկ Մեծ Հայքի կողքին գտնվող Պոնտոսը` իր 200.000-անոց բանակը: Այնպես որ իմ կարծիքով այդ փաստարկը մի քիչ չափազանցեցված է...

Մնացածը այստեղ

http://www.akumb.am/showthread.php?p=875025#post875025

Lion հիշեցնեմ հայաստանը Հռոմ չի եղել

[Ramzes]

Ինձ համար այդ հերոսը Արտաշես Ա-ն է :

[Lion]

Ramzes

Հարգելի Տրիբուն և Լիոն, ես ամենայն ուշադրությամբ կարդացի ձեր բերած փաստարկները կապված վերոնշյալ հարցերի հետ և ասեմ, որ որպես պատմաբան շատ հաճախ եմ հանդիպել այնպիսի փաստերի, որ տարբեր պատմական աղբյուրներում միևնույն երևույթը խիստ տարբեր է մեկնաբանվում: Ինչ վերաբերում է զորքերի թվաքանակին, ապա ասեմ, որ ժամանակակից պատմաբանների մեծ մասը հակված է համարել, որ Տիգրան Մեծի կառավարման և ինչու ոչ, հետագայում իշխած թագավորների օրոք հայոց զորքի թվաքանակը այնքան էլ չի համապատասխանում մեզ հասած տվյալներին, այսինքն այն թվերը, որոնք խոսում են օրինակ 500 հազարի կամ 300 հազարի մասին, փոքր-ինչ չափազանցված են, ունենալ մարտի ընդունակ տղամարդկանց այսպես ասած պահուստային ֆոնդ, դեռ չի նշանակում ունենալ այդպիսի չափերի հասնող բանակ,

Ընդհանրապես բանակների թվաքանակի մասին վեճը ռազմական պատմության ամենաշատ քննարկվաշներից է: Սովորաբար կողմերը ընկնում են շայրահեղությունների մեջ և քչի, և շատի կողմնակիցները: Ես առաջնորդվել եմ տրամաբանական մոդելավորման և եղաշ ինֆորմացիայի ողջամիտ վերլուծության մեթոդով և իմ կարծիքով իմ բերած թվերը ռեալ են...

որովհետև մենք գիտենք, որ անգամ խոշոր ճակատամարտերի ժամանակ մեր հզոր արքաների օգտագործած զորքերի թվաքանակը հազվադեպ է հատում 100 հազարի սահմանը:

Ընդհանրապես 100.000-ից ավել վաքանակով բանակների ընդհարումները քիչ են, թեև ոչ հազվադեպ:

Եվ ընդհանրապես, մենք չպետք է մոռանանք, որ այսօր հայոց պատմության մեջ շատ հարցեր ճշմարտացիորեն վերանայվել են, կապված թե Ավարայրի ճակատամարտի հետ (այստեղ հիշատակվող 66 հազարը չի կարող համապատասխանել իրականությանը)

Տես

http://www.akumb.am/showthread.php?p=349145#post349145
http://www.akumb.am/showthread.php?t=3113&page=8

Lion հիշեցնեմ հայաստանը Հռոմ չի եղել

Հա, բայց 150.000-անոց բանակ զինելն էր քեզ 600.000-անոց զինել չէ:

[Hayk Avetisyan]

~ Գարեգին Նժդեհ ~ հալալա իրան

[Ahik]

Անաստաս Միկոյան

[anahit96]

Դե առաջինը բնականաբար Տիգրան Մեծն է,իսկ հետո՝ Վարդան Մամիկոնյանը/առանց նրա մենք հիմա պարսիկ էինք/

[Artavan]

Տիգրան Մեծ
Արամ Աշխարհակալ
Էնրի-դա-Պիզիր

[Moonwalker]

Կուզենայի իմանալ ,թե ում եք համարում մեր պատմության ընթացքում լավագույն անհատին,իհարկե դրանով չպետք է հասկանալ, թե մյուսները այն չեն եղել,ուղղակի ձեր սուբյեկտիվ կարծիքը:

Իմ հերոսի մասին, ցավոք (), այս թեմայում ոչ ոք չէր հիշատակել անգամ մի երկու տասնյակի հասնող ցուցակներում՝ Արամ Մանուկյան:

«...Երբ գիշերը գա, մտնեք ձեր հոգու սենյակը, խոսեք ձեր խղճի հետ և ասեք, արդյո՞ք աշխատել եք հայ ժողովրդի համար այնպես, ինչպես Արամը, եղե՞լ եք այնքան անձնազոհ, որքան Արամը, տվե՞լ եք ձեր ամբողջ կյանքը հայ ժողովրդին, ինչպես Արամը...»:

Նիկոլ Աղբալյան

[Շինարար]

Երևի Սասունցի Դավիթը: Իհարկե բանահյուսական կերպար ա, բայց դե ժողովուրդը նրա մեջ ներդրել ա իր պատկերացրած իդեալական հերոսի բոլոր հատկանիշները, լավն ա մեր Դավիթը

Մեկ էլ ինձ համար մի տեսակ ռոմանտիկա կա Տիգրան Մեծի որդի Տիգրանի կերպարում, այսինքն էնքանով, ինչքանով իր մասին մենք տեղեկություններ ունենք, ու էնքանով, ինչքանով ճշմարտությանը համապատասխանում են էդ տեղեկությունները, որովհետև իրականում պատմությունն էնքան ա կեղծվում, որ երևի ամենաիրական կերպարը հենց Սասունցի Դավիթն ա, որ կա: Տիգրանը նենց չի, որ դրական հերոս ա մեր պատմության մեջ, նենց չի, որ իդեալակն ա, բայց գոյություն ունեցող "փաստ" կոչվածներին մի քիչ էլ վերլուծություն-երևակայությունը համադրելով՝ ինձ համար մի տեսակ հետաքրքիր կերպար ա՝ իդեալիստ երևի, մի քիչ սադրիչ, ու իր նման շատ իդեալիստներ, թե արկածախնդիրներ մեծ հեղափոխականներ են դարձել կամ դաժան բռնակալներ, իսկ ինքը մինչև վերջ պայքարեց, սադրեց ու տենց պայքարում էլ մահացավ, հավես դեմք ա: Հետաքրքիր ա՝ եթե Տիգրան Մեծի հետ պայքարում հաղթեր, ինչ ընթացք կունենար մեր պատմությունը, որովհետևՏիգրան Մեծի դեպքում մենք գիտենք՝ իրենից հետո շարունակական ու հետևողական անկում: