Հարցեր հոգեբանության և փիլիսոփայության բնագավառներից

[ihusik]

Հարգելի "Դար" Ակումբի անդամներ, այս թեմայում կցանկանայի որ տաք ձեզ հուզող հարցերը հոգեբանության և փիլիսոփայության բնագավառներին վերաբերող, երևույթներ, անբացատրելի կամ Ձեզ համար անհասկանալի ու կյանքում տեղի ունեցող ու Ձեզ հուզող, հետաքրքրող երևույթների մասին հարցեր և կփորձեն մյուս անդամներն օգնեն որոշակի պատկերացում կազմել այդ հարցի շուրջ կամ լիովին հասկանալ դրանց պատճառները, թե ինչու՞ է դա տեղի ունենում կամ թե ի՞նչ է դա իրենից ներկայացնում:

Հուսով եմ, որ կներկայացվեն ընդհանուր հարցեր և չեն բերվի զուտ անձնական ու մասնավոր դեպքեր, որպեսզի չլինի մի մասնավոր դեպքի վերլուծության նվիրված թեմա, այլ մի ընդհանուր խնդրի վերլուծություն ու քննարկում: Կարծում եմ այդպիսի հարցեր շատ կլինեն, որոնց հանդիպել են կյանքում ու պատասխանը փնտրում են մարդիկ, բայց չեն կարողանում առայժմ գտնել այն ու հասկանալ:

Եթե կտեսնենք, որ մի որևէ հարցադրում մեծ ուշադրության է արժանացել ու ենթակա է, որ այն մի առանձին թեմայի տեսքով ներկայանա, ապա այն այստեղից դուրս կբերենք ու կդարձնենք մի առանձին թեմա՝ համապատասխան վերնագրով: Ամեն բան կախված է Ձեր ակտիվությունից...

[Մանոն]

Ի՞նչ է կարոտը: Ի՞նչ դրսևորումներ է ունենում: Ի՞նչու այն երբեմն քաղցր է լինում, երբեմն` հոգեմաշ…

[lili-4]

Բարդ ու ինքնատիպ է ամեն մի մարդու ներքնաշխարհը: Իմ կարծիքով , մարդկային փոխհարաբերությունները դառնում են կայացած, երբ ճանաչում են միմյանց այդ յուրօրինակ ու անկրկնելի աշխարհը: Ամեն մարդ չէ, որ կարող է ճանաչել դիմացինին, կամ լինել ճանաչված: Որքան շատ է կոմպլեքսավորված մարդը, այնքան շատ է պարփակվելու միջոցներ գտնում, և կամաց -կամաց գնում է մեկուսացման:
Կցանկանայի իմանալ, թե ճանաչված լինելու ճիշտ ճանապարհը ո՞րն է, ցույց տալ իր ներքին աշխարհը, թե դա պետք է լինի դիմացինի հայտնագործման միջոցով: Ո՞րն է այդ ուղին . «Ես-ի» բայահայտում թե՞ բացահայտվում:

[Philosopher]

Բարդ ու ինքնատիպ է ամեն մի մարդու ներքնաշխարհը: Իմ կարծիքով , մարդկային փոխհարաբերությունները դառնում են կայացած, երբ ճանաչում են միմյանց այդ յուրօրինակ ու անկրկնելի աշխարհը: Ամեն մարդ չէ, որ կարող է ճանաչել դիմացինին, կամ լինել ճանաչված: Որքան շատ է կոմպլեքսավորված մարդը, այնքան շատ է պարփակվելու միջոցներ գտնում, և կամաց -կամաց գնում է մեկուսացման:
Կցանկանայի իմանալ, թե ճանաչված լինելու ճիշտ ճանապարհը ո՞րն է, ցույց տալ իր ներքին աշխարհը, թե դա պետք է լինի դիմացինի հայտնագործման միջոցով: Ո՞րն է այդ ուղին . «Ես-ի» բայահայտում թե՞ բացահայտվում:

Մեկ միասնական խորհուրդ` բոլոր մարդկանց համար, այս հարցի պարագայում չի կարող լինել, քանի որ գոյություն ունեն տարբեր խառնվածքներ ու բնավորություններ, որոնք ել իրենց հերթին կրում են անհատական հոգեբանության ազդեցությունը և արդյունքում ստացվում է, որ յուրաքանչյուր առաձին մարդ ունի և պետք է ունենա ինքնաբացահայտման, աշխարհի հետ երկխոսության մեջ մտնելու իր ուրույն, սեփական միջոցներն ու եղանակները: Կարևորը այս դեպքում այն է, որ մարդը պետք է բաց լինի աշխարհի առաջ, հասկանա, որ չկա մարդու համար ավելի օգտակար բան, քան մարդն է, ընդ որում հենց այլ մարդը և ոչ թե ինքը: Ընդհանրապես միայնակության պրոբլեմը խստ կարևոր, ակտուալ և բարդ պրոբլեմ է, որն առկա է նույնիսկ ամենաբացահայտված, ամենագնահատված, սոցիալականացման պրացեսը հաջող անցած մարդկանց մոտ, քանի որ քաղաքակրթության ներքին ավիշում է այդ խնդիրը: Բայց այնուամենայնիվ, ամեն մարդ պետք է ձգտի լուծել այն` գոնե իր անհատական կեցության շրջանակներում` կամ ինքը բացահայտվելով, կամ, երջանիկ դիպվածի պարագայում, թույլ տալով, որ իրեն բացահայտի դիմացինը, թեև այդպիսի "դիմացինները" ավելի ու ավելի քչանում են ու նրանց փոխարեն շատանում են բացահայտվել ցանկացողները, ինչը և նշանակում է, որ մարդը շարունակում է մնալ միայնակ ու լքված կենսաբանական էակ, որին, սակայն, այդ երևույթները դարձրել ու շարունակում են դարձնել Մարդ:

[Մանոն]

Կցանկանայի իմանալ, թե ճանաչված լինելու ճիշտ ճանապարհը ո՞րն է, ցույց տալ իր ներքին աշխարհը, թե դա պետք է լինի դիմացինի հայտնագործման միջոցով: Ո՞րն է այդ ուղին . «Ես-ի» բայահայտում թե՞ բացահայտվում:

Գիտես lili-4 ջան, գուցե հարցը ոչ թե ճանաչված այլ հասկացված լինելու՞ մասին է: Երբեմն ողջ կյանք է պահանջվում հասկացված լինելու համար: Էլ չեմ ասւմ, լինում են դեպքեր, որ այդպես էլ չեն հասկացվում: Ուղիներ նշել միանշանակ հնարավոր չէ: Որովհետև մարդկային հոգեբանությունը տարբեր է: Մի քիչ էլ ճակատագրի գործոնն է միջամտում: Այ եթե ես չլինեի այս ակումբում, չեի կարդա քո սքանչելի ստեղծագործությունները, ու այդպես էլ երբեք չէի ճանաչի քեզ: Ամեն դեպքում կարծում եմ մարդը ճանաչվում, բացահայտվում է մյուսների կողմից:

[Dr. M]

Կցանկանայի իմանալ, թե ճանաչված լինելու ճիշտ ճանապարհը ո՞րն է, ցույց տալ իր ներքին աշխարհը, թե դա պետք է լինի դիմացինի հայտնագործման միջոցով: Ո՞րն է այդ ուղին . «Ես-ի» բայահայտում թե՞ բացահայտվում:

ասեմ մի բան, ամեն մարդու համար պետք չէ այդքան "հասանելի" լինել ` ճանաչելու իմաստով: Եթե կան մարդիկ , ովքեր քեզ սիրելի են, հարգելի են, քեզ նրանց հետ հաճելի է, ապա պետք է թույլ տալ, որ նրանք քեզ ճանաչեն, հատկապես ԼԱՎ կողմերից, իսկ մնացածը քեզ համար որոշիչ դեր կարծում են չեն խաղա, հետևաբար պետք է ջանքեր գործադրել այդ ուղղությամբ

[Բարեկամ]

Ի՞նչ է կարոտը: Ի՞նչ դրսևորումներ է ունենում: Ի՞նչու այն երբեմն քաղցր է լինում, երբեմն` հոգեմաշ…

Կարոտը, երբ սերն ու զղջումը մի պարան հյուսած կապում են քեզ անցյալին:
Նրա ուժգին դրսևորումը կարոտախտն է /նոստալգիա/, որն անցողիկ է /ինչպես գրեթե ամեն ինչ/, ու անցման փուլում քաղցրանում, դառնում է հուշ…

Բարդ ու ինքնատիպ է ամեն մի մարդու ներքնաշխարհը: Իմ կարծիքով , մարդկային փոխհարաբերությունները դառնում են կայացած, երբ ճանաչում են միմյանց այդ յուրօրինակ ու անկրկնելի աշխարհը: Ամեն մարդ չէ, որ կարող է ճանաչել դիմացինին, կամ լինել ճանաչված: Որքան շատ է կոմպլեքսավորված մարդը, այնքան շատ է պարփակվելու միջոցներ գտնում, և կամաց -կամաց գնում է մեկուսացման:
Կցանկանայի իմանալ, թե ճանաչված լինելու ճիշտ ճանապարհը ո՞րն է, ցույց տալ իր ներքին աշխարհը, թե դա պետք է լինի դիմացինի հայտնագործման միջոցով: Ո՞րն է այդ ուղին . «Ես-ի» բայահայտում թե՞ բացահայտվում:

Ըստ իս, ցույց տալ ընդհանրապես ոչինչ պետք չի: Յուրաքանչյուր գիտակցված ու չգիտակցված կեղծիք սկսվում է հենց դրանից՝ ցույց տալու կրքից: Ամեն ինչ առանց այդ էլ հիանալի երևում է:
... Մինչև վերջ բացահայտվելը: Հիմարություն է անկոչ ու անտեղի, երբեմն "կպչուն" անկեղծությունը. մարդիկ թույլ են, հետևաբար՝ վնասատու:
Պարզապես ապրել է պետք՝ ավելի շատ ժամանակ տրամադրելով մտածելու դիմացինի, քան սեփական անձի մասին: Բայց սեփական անձը սիրել պետք է, այլապես ընդունակ չես լինի սիրել և դիմացինին /ու անիմաստ կդառնա "սիրիր դիմացինին այնպես, ինչպես քո սեփական անձը"-ն/:

[VisTolog]

Բարև ձեզ:
Հնարավոր է, որ սխալ թեմայում եմ բացել, որի համար կներեք
Ինչից է, որ մարդ նույն երազը տեսնում է մի քանի անգամ:

[ivy]

Փորձեմ պատասխանել հարցիդ երկու տեսանկյունից՝ հեգեվերլուծության և տրանսպերսոնալ հոգեբանության:

Հոգեվերլուծական տեսակետ
Երազները քո ենթագիտակցության արտացոլումներն են: Կան պարզ /մանկական/ երազներ, որոնք շատ հեշտ է մեկնաբանել, օրինակ երբ շատ ես ուզում մեքենա ունենալ, երազում կարող ես տեսնել, որ մեքենա ես քշում կամ եթե մեկին կարոտում ես ու վաղուց չես տեսնել, երազում կարող ես տեսնել ձեր հանդիպումը: Բայց կան նաև սիմվոլիկ երազներ, որոնք ավելի դժվար է մեկնաբանել և նրանք կարող են հաճախ կրկնվել. այնքան ժամանակ, մինչև դու չգիտակցես դրանց նշանակությունը, այսինքն մինչև անգիտակցական թաքնված զգացմունքները /որոնք էլ հենց քո երազների աղբյուրն են/ չտեղափոխես գիտակցության ոլորտ:
Սիմվոլիկ երազի օրինակ կարող է լինել հետևյալը: Մի աղջիկ անընդհատ տեսնում էր երազում իր ծանոթ երեխաներին, որոնց ժամանակին՝ շատ վաղուց, դայակություն է արել: Երազների բովանդակությունը մոտավորապես այն էր, որ ինքը զբոսնում է նրանց հետ ու հանկարծ իրենք հայտնվում են անդունդի եզրին, թեև աղջիկն ամեն ինչ անում է, որ չգնան այդ ուղղությամբ: Սակայն երազում ամեն անգամ նրանք նորից հայտնվում են այդ անդունդի եզրին... Ու երեխաները չեն տեսնում դա. միայն աղջիկն է տեսնում և հասկանում, որ ինքն է բերել նրանց այստեղ՝ առանց ուզենալու: Երեխաները շարունակում են առաջ քայլել՝ առանց հասկանալու, որ հիմա կընկնեն անդունդը: Աղջիկն ամեն անգամ առաջ է նետվում, որ պահի նրանց վայր ընկնելուց ու հենց այդ պահին տեսնում է, որ ներքևում այդ երեխաների մայրն է ընկած՝ ջարդուխուրդ եղած: Ու չի կարողանում ավել առաջ գնա, թեև փորձում է, բայց ձեռքերը չեն հասնում երեխաներին: Եվ ամեն անգամ արթնանում է շնչահեղձ լինելով՝ այն զգացումով, որ չկարողացավ փրկել երեխաներին...
Սա տիպիկ սիմվոլիկ երազ է /ի դեպ իրականում պատահած/, որըն անընդհատ կրկնվել է: Այս երազում անդունդը սիմվոլացնում է ընտանիքի կործանումը... Իրականում, այդ աղջիկը, դեռահաս հասակում դայակություն անելով մի ընտանիքում, գայթակղվել է ընտանիքի հոր կողմից /չի ուզում գնալ դեպի անդունդը - կործ անել ընտանիքը ,բայց հայտնվում է այնտեղ/ ու երկարատև սիրավեպ է ունեցել նրա հետ. դրա մասին իմացել է երեխաների մայրը, և դա, պարզ է, թե ինչպես է անդրադարձել իր ամուսնական կյանքի վրա. նրա ամուսնական հարաբերությունները կործանվել են /ընկել է անդունդից, ջարդուխուրդ եղել/, բայց հենց երեխաներից այդ փաստը գաղտնի է մնացել /չեն տեսնում անդունդը՝ ընտանիքի քայքայման վտանգը/: Աղջիկը երկար ժամանակ չի կարողացել դադարեցնել այդ հարաբերությունները /ձեռքերը չի հասնում, որ փրկի ընկնողներին/:
Ի վերջո այդ ամենը ավարտվել է, անցել են տարիներ, բայց մեղքի զգացումը, որը տարիներ առաջ արտամղվել է ենթագիտակցության ոլորտ, հիմա երազների միջոցով տանջում են նրան: Մենք հաճախ ենք արտամղում մեր զգացմունները, երբ մեր՝ «ինքն իրեն պաշտպանել ուզող» հոգեկանը «հասկանում է», որ իրական ապրումները գիտակցելը «շատ ծանր կլինի» իր համար: Բայց արտամղել չի նշանակում վերացնել, դրանք մնում ու մի օր, վաղ թե ուշ սկսում են հիշեցնել իրենց մասին՝ փորձելով վերջապես դուրս պրծնել անգիտակցական ոլորտից ու հացնել մեր գիտակցությանը:
Սիմվոլիկ երազները երբեմն շատ բարդ են լիունմ, բայց դրանք միշտ էլ հնարավոր է մեկնաբանել՝ սեփական ուժերով կամ մասնագետների օգնությամբ: Հոգեվերլուծողները հավատում են, որ երբ գիտակցես քո թաքնված ցանկութուներն ու զգացմունքները, նրանք այլևս կդադարեն քեզ տանջել:
Կրկնվող երազները խոսում են նրա մասին, որ կա մի բան քո անգիտակցական ոլորտում, որը շատ է ուզում «հիշեցնել իր մասին» ու «գիտակցվել»: Երազները շատ լավ ուղի են դեպի մեր անգիտակցական աշխարհը. արժի ուշադրություն դարձնել դրանց...

Տրանսպերսոնալ հոգեբանության տեսանկյուն
Սա, թերևս ,շատ է տարբերվում դասական հոգեբանական տեսակետներից: Ինչևէ, այսօր այն ունի շատ հետևորդներ: Գուցե քեզ էլ այս մի մեկնաբանությունն ավելի դուր գա:
Տրնասպերսոնալիստնեը հավատում են, որ կա մի ընդհանուր ինֆորմացիոն դաշտ, որտեղ ամփոփված է ամբողջ գոյը՝ անցյալը, ներկան ու ապագան: մենք բոլորս այդ ամբողջի մի մասնիկն ենք ու կապված ենք դրա հետ անտեսանելի ուղիներով: Սովորաբար այդ ուղիները փակ են մեզ համար. չենք գտնում ճանապարհը դեպի այդ տիեզերական դաշտը, սակայն երբեմն... Երբեմն այդ ուղիները բացվում են. դրանով է բացատրվում իրատեսությունը, իրական երազները, ապագան տեսնելու կարողությունը և շատ այլ երևույթներ... Միայն քչերը կարող են ենթարկել իրենց կամքին ուղիները բացելը. սովորական մահկանացուներիս մոտ դա լինում է անկախ մեր կամքից ու հազվադեպ: Գիտեմ որոշ հնարքներ այդ ուղիները բացելու համար, սակայն դրանք շատ վտանգավոր են, ու ես նախընտրում եմ տեսական գիտելիքներս պրակտիկայում չկիրառել:
Այսպիսով, տրասնպերսոնալիստները հավատում են, որ երազները ոչ միայն անցյալի հետ կապ ունեն, այլ նաև ապագայի: Դրանք կիսաբաց ուղիներից մեզ հասնող ազդակներն են, որոնք ճիշտ հասկանալու դեպքում կարելի է տեսնել ապագայի թեկուզ փոքրիկ, բայց իրական մի մասնիկը...

[VisTolog]

Ինձ հետ նման դեպք պատահել է, որ ես երազում տեսել եմ մի պահ, և որոշ ժամանակ հետո, երբ ես ինչ որ տեղում եմ գտնվել, զգացել եմ, որ այդ նույն պահը ես երազումս եմ տեսել, իսկ ավելի ճիշտ չէմ իմանում թե որտեղ եմ դա տեսել:Ավելի լավ չկարողացա բացատրեմ:

[VisTolog]

Կասե՞իք թե սա ինչ է նշանակում. латентное торможение

[ivy]

Լատենտ արգելակումն այն ունակությունն է, որը մեզ թույլ է տալիս ֆիլտրել, ընտրել, պահպանել ու հիշել մեզ անհրաժեշտ ինֆորմացիան՝ ուղեղը չծանրաբեռնելով ավելորդ ինֆորմացիայով: Դա մեր պրակտիկ ինտելեկտի կարևոր բաղադրիչներից է:

Եթե լատենտ արգելակման մակարդակը ցածր է, այսինքն՝ այդ արգելակումը թույլ է, ապա տվյալ մարդը կնկատի ու կհիշի ցանկացած մանրուք, որը սովորական մարդիկ ուղղակի կտեսնեն–կանցնեն և չեն էլ հիշի մի քանի վայրկյանից... Լատենտ արգելակման ցածր մակարդակ ունեցող մարդկանց կյանքը կարող է դժոխքի վերածվել. պատկերացրեք բոլոր զգայարաններդ անընդհատ գերլարված են ամեն տեսակի ինֆորմացիայի հանդեպ, իսկ հիշողությունդ էլ չի կարող նրանցից երբևէ ազատվել: Դա շատ լուրջ խանգարում է:

Լուրջ խանգարում է նաև հակառակ դեպքը, երբ լատենտ արգելակման մակարդակը նորմալից բարձր է, այսինքն՝ այդ արգելակումը լինում է ավելի ինտենսիվ, քան պետք է: Այդ դեպքում մարդ վերածվում է կենդանու. ընկալում և հիշում է միայն այն ինֆորմացիան ու այն ազդակները, որոնք կապված են իր կենսագործունեության միայն առաջնային ու ամենաէական ֆունկցիաների հետ՝ սնվելու, բազբացման և ինքնապաշտպանության, մնացած ամեն ինչի հանդեպ հոգեկանը արգելակված է և ոչ մի կերպ չի արձագանքում:

Այստեղից հետևություն. լատենտ արգելակում բոլորս էլ ունենք. այն շատ կարևոր է հոգեկանի համար, սակայն երբ այդ արգելակման մակարդակը նորմայից ցածր է կամ բարձր, ապա դա աղետ է...

[Ուլուանա]

Եթե լատենտ արգելակման մակարդակը ցածր է, այսինքն՝ այդ արգելակումը թույլ է, ապա տվյալ մարդը կնկատի ու կհիշի ցանկացած մանրուք, որը սովորական մարդիկ ուղղակի կտեսնեն–կանցնեն և չեն էլ հիշի մի քանի վայրկյանից... Լատենտ արգելակման ցածր մակարդակ ունեցող մարդկանց կյանքը կարող է դժոխքի վերածվել. պատկերացրեք բոլոր զգայարաններդ անընդհատ գերլարված են ամեն տեսակի ինֆորմացիայի հանդեպ, իսկ հիշողությունդ էլ չի կարող նրանցից երբևէ ազատվել: Դա շատ լուրջ խանգարում է:

Վայ, ինչ հետաքրքիր է... Չգիտեի, որ իմ դեպքը, փաստորեն, հոգեբանական շեղում է ու հատուկ սահմանում ու անվանում ունի... Վերը նկարագրվածը կարծես իմ հիշողության ու հոգեվիճակի ճշգրիտ բնութագիրը լիներ... Էդ ծանրաբեռնվածության զգացողությունն իսկապես միշտ ուղեկցել է ինձ ու ահագին տառապանք պատճառել...

Ի դեպ, մինչև հիմա ընդամենը մի քանի հոգուց եմ լսել, որ համանման «ախտանշաններ» ունենան... Փաստորեն, այնքան էլ տարածված երևույթ չի, հա՞։

Բայց մի հետաքրքիր բան. վերջին տարիների նկատել եմ, որ ահագին անցել է, այսինքն՝ հիմա շատ մանր–մունր բաներ, որ նախկինում հաստատ կհիշեի, հիմա չեմ հիշում (գաղտնիքն ասեմ. համակարգչի առջև երկար նստելու շնորհիվ կամ հետևանքով է այդպես ստացվել... )։ Ճիշտ է, հիմա մեկ–մեկ կարևոր բաներն էլ եմ անէական մանրուքների հետ մոռանում (ինչը նախկինում ուղղակի բացառվում էր), բայց պետք է խոստովանեմ, որ այսպես ինձ շատ ավելի լավ եմ զգում, ավելի հանգիստ ու թեթև... Նախկին լարվածությունն ու ծանրաբեռնվածության զգացողությունն այլևս չկա:

[VisTolog]

Վայ, ինչ հետաքրքիր է... Չգիտեի, որ իմ դեպքը, փաստորեն, հոգեբանական շեղում է ու հատուկ սահմանում ու անվանում ունի... Վերը նկարագրվածը կարծես իմ հիշողության ու հոգեվիճակի ճշգրիտ բնութագիրը լիներ... Էդ ծանրաբեռնվածության զգացողությունն իսկապես միշտ ուղեկցել է ինձ ու ահագին տառապանք պատճառել...

Ի դեպ, մինչև հիմա ընդամենը մի քանի հոգուց եմ լսել, որ համանման «ախտանշաններ» ունենան... Փաստորեն, այնքան էլ տարածված երևույթ չի, հա՞։

Բայց մի հետաքրքիր բան. վերջին տարիների նկատել եմ, որ ահագին անցել է, այսինքն՝ հիմա շատ մանր–մունր բաներ, որ նախկինում հաստատ կհիշեի, հիմա չեմ հիշում (գաղտնիքն ասեմ. համակարգչի առջև երկար նստելու շնորհիվ կամ հետևանքով է այդպես ստացվել... )։ Ճիշտ է, հիմա մեկ–մեկ կարևոր բաներն էլ եմ անէական մանրուքների հետ մոռանում (ինչը նախկինում ուղղակի բացառվում էր), բայց պետք է խոստովանեմ, որ այսպես ինձ շատ ավելի լավ եմ զգում, ավելի հանգիստ ու թեթև... Նախկին լարվածությունն ու ծանրաբեռնվածության զգացողությունն այլևս չկա:

Այսինքն դու նկատում էիր ամեն մի մանրուք, հաա /եթե ճիշտ հասկացա/:Իսկ ոնց իմանամ ես այդպիսին եմ, թե չէ, չեմ հասկանում:

[Ուլուանա]

Այսինքն դու նկատում էիր ամեն մի մանրուք, հաա /եթե ճիշտ հասկացա/:Իսկ ոնց իմանամ ես այդպիսին եմ, թե չէ, չեմ հասկանում:

Ոչ միայն նկատում, այլև մեկընդմիշտ մտապահում նույն ճշգրտությամբ, ինչ որ տեսնելու պահին։ Եթե այդպիսին լինեիր, համոզված եմ, որ նկատած կլինեիր։ Դա չնկատելու կամ չզգալու բան չի։