Դետերմինիզմ և կամքի ազատություն

[Վիշապ]

Մի քանի օր խառն եմ լինելու, բայց մի հատ գրառման թրեյլեր անեմ գնամ՝ իսկ պարտադիր ա՞ դետերմինիզմը ազատ կամք չլինելու մեջ։
Եթե հայտնաբերենք, որ դետերմինիզմը սխալ ա, կամ ամբողջական չի, կամ մեզ ա թվում՝ արդյո՞ք էդ ավտոմատ կնշանակի, որ մենք ազատ կամք ունենք։

Էս ասում եմ, որտև ազատ կամքի «ջատագովների» ամենասիրած փաստարկներից մեկը քվանտային երևույթներն են, բայց խի՞ են մարդիկ մտածում, որ եթե բնության մեջ չդետերմինացված բան կա, ուրեմն մենք ազատ կամք ունենք, ազատ կամքի համար պետք ա մենք կանտրոլ ունենայինք էդ երևույթների վրա, ոչ թե ուղղակի իրենք լինեն դետերմինացված կամ չէ։

Ու էստեղ մի հատ էլ հարց կա՝ արդյո՞ք դետերմինիզմի մեջ հնարավոր չի ազատ կամք։

Ոչինչ պարտադիր չի, ու փիլիսոփայության լայն սպեկտր կա քննարկման առարկայի մասին, սկսած
կամքի ազատության ու դետերմինիզմի բացարձակ անհամատեղելիությունից (սա վայթե ենթադրում է, որ ամեն ինչ կանխորոշված է),
վերջացրած լիբերտարիանիզմի այն ակնարկներով, որ մարդուս որոշումները հնարավոր է ֆիզիկական բնույթ չունեն, այսինքն վայթե ենթադրում է, որ մարդիկս մեր ֆիզիկական էությունից բացի ունենք նաև մետաֆիզիկական էություն, օրինակ՝ հոգի։