Իրականության մեջ բոլոր իրադարձությունները հետևանք են պատճառների և չկան պատահարներ:
Յուրաքանչյուր պատճառ հետևանք է հանդիսանում նախորդող պատճառների ու այդպես շարունակ մինչև ամեն ինչի սկիզբը, ու նույնիսկ այդ սկիզբը տեղի ունենալը ունի իր պատճառը:
Համաձա՞յն ենք:
Մյուս կողմից, ոչ բոլոր պատճառներն ենք մենք տեսնում, կամ հայտնաբերում, ու շատ պատճառներ անհայտ են գիտությանը:
Առանց շատ խորանալու ֆիզիկայի մեջ, ուղղակի արձանագրենք, որ գիտությունը ընդունում է որոշ երևույթների անկանխատեսելիությունը, կամ պրակտիկության համար, կամ ներկա տեխնոլոգիաներով անհնարինությունից ելնելով:
Օրինակ քվանտային մեխանիկայում տարրերի ու իզոտոպների տրոհման կոնկրետ պահը, կամ ֆոտոնային ալիքի բևեռացման ուղղությունը, կամ մասնիկի էլեկտրոնի սպինի ուղղությունը անկանխատեսելի են ու բնորոշվում են հավանականություններով:
Կոնկրետ քվանտային խճճվածության մեջ գտնվող մասնիկների սպիների աջ կամ ձախ լինելու հավանականությունը 50/50 է:
Ենթադրենք, թե հասկանում ենք, թե ինչի մասին է խոսքը, կամ ընդունենք, որ կա այդպիսի բան
Բայց մի հետաքրքիր օրինակ բերեմ մի փոքր մանրամասն, որ ֆիզիկայից հեռու մարդկանց հասկանալի լինի․
Ռադիոակտիվ նյութերը անկայուն վիճակում գտնվող նյութեր են, որոնք ժամանակի ընթացքում իրենք-իրենց տրոհվում են քաշով ավելի թեթև նյութի՝ կորցնելով մասնիկներ ու էներգիա:
Այդ նյութերի մասնիկները տրոհվում են ոչ միաժամանակ։
Տրոհման ժամանակը գնահատվում է կիսատրոհման պարբերություն կոչվածով, անլգլերեն՝ half-life (կես կյանք), դա այն ժամանակն է, որից հետո նյութի կեսը, այսինքն ատոմների կեսը տրոհվում են։
Սա հաշվարկի հեշտության համար է, ողջ նյութի տրոհումը տեղի է ունենում էքսպոնենցիալ կորով, բայց պրոբլեմն այն է, որ յուրաքանչյուր ատոմի տրոհման կոնկրետ ժամանակը անկանխատեսելի է։
Ասենք յոդի 131-րդ իզոտոպի մասնիկների կեսը տրոհվում են 8 օրում, մնացածի կեսը մյուս 8 օրում ու այդպես շարունակ, ասնենք մի 64 օրից աննշան քանակով ատոմներ են մնում չտրոհված։
Այդ յոդի մասնիկներից մեկի անունը դնենք Կիրակոս։ Հիմա էս Կիրակոսը վաղ թե ուշ պիտի տրոհվի, էդտեղ կասկած չկա, բայց կարող է տրոհվել հենց առաջին օրը, բայց կարող է ապրել ևս 64 օր։ Բա։
Հիմա շատ գիտնականներ ու փիլիսոփաներ, երևի մեծ մասը հակված են մտածելու, որ պատճառահետևանքային կապերի կտրվածքով որոշակի պատճառներ ունեն նաև մարդկանցս ոչ միայն գոյությունն ու ձևերը,
այլև ցանկություններն ու գործողությունները:
Ասենք այս տողերը ակումբում գրելու պատճառն այն է, որ ես ձանձրացած եմ գործիս ու մի պահ ուզում եմ կտրվել, ինչո՞ւ, որովհետև ուղեղս հանգստի կարիք ունի, ինչու՞,
որովհետև շատ եմ զոռ տվել, ինչու՞, որովհետև գործերս շատ են, ինչու՞, որովհետև մեր թիմում աշխատանքը արդյունավետ չի բաշխված, ինչու՞, որովհետև մասնագետները հավասար փորձ ու ընդունակություններ չունեն,
ինչու՞, որովհետև մենեջմենթը շատ ջանք չի թափել ընդունելության մեջ, ու լավ մասնագետները քիչ են, ինչու՞, որովհետև էս գործը բարդ է ու ձանձրալի, թեպետ լավ վարձատրվող, բայց մարդկանց մեծ մասը հեշտ գործեր են սիրում, ինչու՞,
որովհետև իրենց առաջնահերթություններում հանգիստն ավելի կարևոր է քան աշխատելը, ինչու՞, որովհետև այդպես են դաստիարակվել, ինչու՞, որովհետև նրանց ծնողները բարի են եղել, ինչու՞,
որովհետև ծնողներից մեկը գործկոմի քարտուղար է եղել ու կարողացել է հեշտ փողեր տնտեսել, ու կյանքը հաջող է ընթացել, ինչու՞, որովհետև բախտը բերել է, ուֆ...
Կարճ ասած, այս գրառումը կատարելը ոչ թե իմ ընտրությունն է, այլ իմ օրգանիզմը համապատասխան պատճառներից ու հանգամանքներից ելնելով կատարում է գրություն: Ես ո՞վ եմ, ես չկամ:
Կա էվոլյուցիա, էվոլյուցիայից բխող օրգանիզմի զարգացում, այդ զարգացումից բխող գործողություններ:
Այդ գործողությունները մեր ընտրությունները չեն, կարելի է ասել՝ տիեզերքի «ընտրությունն» են, այսինքն քաոսայնության մեջ պատահաբար առաջացած որոշակի օրինաչափություններից, փոխազդեցություններից ու պրոցեսներից բխող պատճառների բազմության հետևանքներ:
Ոչ մեր ընտրությունը:
Հարցեր.
Ինչո՞ւ եմ ես այս թեման բացել, ու սա գրել, սա իմ (սրտի, բանականության, հոգու) ընտրությունն է՞, թե՞ բազմաթիվ ֆիզիկական պատճառներից բխող հետևանք-պատահար։
Ինչու՞ եք դուք այս թեման բացել ու կարդում: Հաստա՞տ սա ձեր ընտրությունն է, թե՞ հետևանք ձեր վրա ազդող միջավայրի, ձեր ունեցած ինֆորմացիայի, դաստիարակության, առողջության, տրամադրության, ունեի՞ք այլ ընտրություն, որ ճիշտ և ճիծտ նույն պայմանների դեպքում կարող էիք ընտրել։
Որոշակի՞, թե՞ հավանական, թե՞ պատահական:
Ունե՞նք մենք կամքի ազատություն, թե մեր ընտրությունները թելադրված են ֆիզիկայի օրենքներով:
Իսկ հնարավոր է՞, որ պատճառ կոչվածը դա իրականության ընկալման մեր տրանսցենդենտ էություններից է, արհեստականորեն ներմուծված ֆունկցիայի, կամ մեթոդի արգումենտ, այնինչ ծրագիրը կարող էր այլ կերպ... գրվել:
Խելքը գլխին գիտական պատասխան ունենալու դեպքում դուք կարող է առաջադրվեք Նոբելյան մրցանակ ստանալու (պատճառ #404)
Գլխացավ ունենալու դեպքում փակեք էջը և զբաղվեք հաճելի գործերով (պատճառ #406)
Մեջբերել
Բարեկամ-ի խոսքերից
Ես մտքիս մեջ շատ քիչ հավանականություն տվեցի, որ աչքերդ կթարթես։ Հրահանգ չէր, առաջարկ էր։
Էջանիշներ