StrangeLittleGirl-ի խոսքերից
Պատերազմից հետո ես էլ եմ էս հարցի շուրջ ահագին մտածել։ Բացի արժեհամակարգի վերակազմավորումից, հանկարծ 2021-ի հունիսից հետո Հայաստան գալու ցանկությունս ի սպառ վերացել ա (նախկինում պարտադիր տարին երկու անգամ գալիս էի) հենց Օվերդոզի ասած բաժանարար գծերի հստակեցման արդյունքում։ Էս թեման նաև քննարկել եմ շատ ընկերների ու անծանոթների հետ զանազան հարթակներում։ Հանդիպել եմ տարբեր սահմանումների, կախված նաև, թե մարդիկ ինչ աշխարհայացք ունեն։
Լիբերալները, օրինակ, գտնում են, որ հայ են բոլոր նրանք, ովքեր իրենց հայ են համարում։
Առավել ծայրահեղ նեոլիբերալներն ազգային ինքնությանը կարևորություն չեն տալիս, կարևորը քաղաքացիությունն է։ Եթե Հայաստանի քաղաքացի ես, ուրեմն հայ ես։
Խիստ պահպանողական ազգայնականները գտնում են, որ հայը մաքուր հայկական արյուն ունի։
Առավել պակաս պահպանողական ազգայնականները հայ լինելը կապում են լեզվի հետ. կապ չունի որտեղ ես ապրում, եթե հայերեն ես խոսում, ուրեմն հայ ես։
Մի քանի այլ չափանիշներ էլ կարող են լինել օրինակ «յան» ազգանունը, Հայաստանում ծնված լինելը, Հայաստանում ապրելը, քաղաքական կամ կրոնական կողմնորոշումը և այլն։
Բայց ես էս բոլոր տեսակետների հետ խնդիր ունեի։ Բավական հեշտ է ՄԹ-ում ծնված-մեծացած Բրաուն ազգանունով մեկի համար կանգնել, ասել՝ ես հայ եմ առանց երբևէ հայ լինելու որևէ փորձառություն ունենալով։ Հաշվի առնելով մեր պատմությունը՝ սփյուռքին, որ հայապահպանման հսկայական ջանքեր է թափում, բայց Հայաստանի քաղաքացի չեն, չես կարող զրկել հայկական ինքնությունից, որ իրենց առօրյայի մեծ մասն է կազմում։ «Մաքուր հայկական արյունն» ընդհանրապես ծիծաղելի երևույթ է. ո՞վ մաքուր ինչական արյուն ունի, ո՞նց է որոշվում, քանի՞ սերնդով։ Լեզուն չափանիշ չէ. Բաքվի հայերը, չնայած հայերեն չգիտեին, հայ լինելու համար կոտորվել են։
Էսքանից հետո հասկացա, որ հայ լինելու սահմանումը, ցավոք, մեր ձեռքին չի։ Հայ լինել-չլինելը որոշում է հարևան Ադրբեջանը։ Իսկ չափանիշը հետևյալն է. երբ ոտք ես դնում Ադրբեջան, քեզ ձերբակալու՞մ են հայ լինելու համար։ Եթե այո, ուրեմն հայ ես։ ՄԹ-ում ծնված, էնտեղի քաղաքացի սպիտակամաշկ բլոնդ Բրաունին չեն ձերբակալի, բայց ռուսերեն խոսող ու ազգանունն Աստվածատուրով սարքած Բաքվում ապրող ընտանիքի համար էնտեղ մնալը վտանգավոր էր դարձել։ Նույնիսկ մարդիկ, որոնց համար հայ ինքնությունը կարևոր չի, Ադրբեջանում կձերբակալվեն իրենց հայությունը մատնող որևէ հատկանիշի առկայության պարագայում։ Պիտի հայ ինքնության բոլոր պարամետրերդ ուրանաս, որ Ադրբեջանում խնդիր չունենաս. անուն-ազգանուն, ծննդավայր, լեզու, քաղաքացիություն։ Օրինակ ես ունեմ մի ընկերուհի, որը միջազգային անուն, արևմտյան ազգանուն ունի, ծնվել է Ուկրաինայում, Հայաստանից բացի Ռուսաստանի քաղաքացիություն ունի։ Ինքն առանց խնդրի Բաքվում զբոսնել է՝ ցույց տալով ռուսական անձնագիրը։ Ինքը երևի հայ չի։
Էջանիշներ