Դավադրության տեսություն. հավատում եմ

[One_Way_Ticket]

Ոնց կապ չունի, մարդիկ գրքեր են գրում, https://en.wikipedia.org/wiki/Moon_l...iracy_theories
Այսինքն ոնց «քո սեփական չհավատքն ա», ինչ որ հիմքեր պիտի ունենա՞ս տենց բան պնդելու։

Ինձ թվում է դա ամեն դեպքում առանձին կատեգորիա է, նույն շարքին կարելի է դասել հոլոքոստի ժխտումը, իբր իրականում ոչ մի գազի կամերա չի եղել, կամ որ 1983 թվին կորեական ինքնաթիռը ԽՍՀՄ-ը չէր խփել, և այլն։
Այս դեպքերում խոսքը կոնկրետ երևույթին ալտերնատիվ բացատրություն տալու մասին է գնում։ Ոնց որ կա mainstream տեսություն, որ ԱՄՆ-ն Իրաքում դեմոկրատիա էր ուզում տարածել, ու կա ալտերնատիվ տեսություն, որ իրենց ուզածն իրականում Իրաքի նավթն էր։ Գուցե էս դեպքում mainstream տեսությունն իր օգտին քիչ արգումենտներ ունի, լուսնի վրա իջնելու դեպքում ավելի շատ ունի, բայց էությունը դա չի փոխում։ Mainstream-ը ժխտելը ես չէի նույնացնի դավադրության հետ, նույնիսկ եթե առաջինը օբյեկտիվ հիմնավորված է, իսկ վերջինը՝ աբսուրդ։ Դավադրության տեսությունն այն է, երբ մարդը իրար հետ կապ չունեցող երևույթների միջև կապեր է հորինում։

[Բարեկամ]

Բարեկամ ջան երեք տարվա մեջ վեց անգամ մարդիկ թռել են լուսին, էլ ջրի ճամփեն ոնց ա լինում։ Հետո մի երկու անգամ ձախողվեց, տեսան Լուսնի վրա առանձնապես հետաքրքիր բան չկա, թարկեցին։

Ինչ ա նշանակում՝ ոչ մի հետաքրքիր բան չկա։ Տենց լավ ոտի տակ են տվել, ու ձեռը թափ տվել, թե՝ փֆֆֆ, էս ինչ ախմախ տեղ էր․․․
Բայց ավելի հեռու ու ավելի դժվար հասանելի Մարսի վրա միլիոններ են ծախսում։ Դե հա, էնտեղ կարող ա կյանք կա․․․
Բայց ես չեմ կարծում, որ լուսինը, էնտեղ կայան ունենալը, էնտեղից ինչ-որ բաներ անելը տենց անարժեք բան ա։
Ու հետո, երեք տարում վեց անգամ գնացել են։ Էդ ո՞ր երեք տարում էր, էլի 50+ տարի առա՞ջ։ Ու դրանից հետո՝ ոչ մի ցանկություն։ Չնայած որ հիմիկվա տեխնոլոգիաներով (եթե էն ժամանակ գնացել են), հիմա հեչ որ չլինի, եթե հեչ բան չկա էնտեղ անելու, պիտի գոնե տուրիստ տանեին-բերեին։
Սա էլ Ներսեսի համար բացատրություն, թե ինչ հիմքով չեմ հավատում։

[Վիշապ]

Ինչ ա նշանակում՝ ոչ մի հետաքրքիր բան չկա։ Տենց լավ ոտի տակ են տվել, ու ձեռը թափ տվել, թե՝ փֆֆֆ, էս ինչ ախմախ տեղ էր․․․
Բայց ավելի հեռու ու ավելի դժվար հասանելի Մարսի վրա միլիոններ են ծախսում։ Դե հա, էնտեղ կարող ա կյանք կա․․․
Բայց ես չեմ կարծում, որ լուսինը, էնտեղ կայան ունենալը, էնտեղից ինչ-որ բաներ անելը տենց անարժեք բան ա։
Ու հետո, երեք տարում վեց անգամ գնացել են։ Էդ ո՞ր երեք տարում էր, էլի 50+ տարի առա՞ջ։ Ու դրանից հետո՝ ոչ մի ցանկություն։ Չնայած որ հիմիկվա տեխնոլոգիաներով (եթե էն ժամանակ գնացել են), հիմա հեչ որ չլինի, եթե հեչ բան չկա էնտեղ անելու, պիտի գոնե տուրիստ տանեին-բերեին։
Սա էլ Ներսեսի համար բացատրություն, թե ինչ հիմքով չեմ հավատում։

Փարա չկա։ Մարսը Էլիոն Մասկի փողերն են։ Բայց շուտով տուրիստների կտանեն կբերեն։ Մեկ մեկ էլ չեն բերի ։Ճ

[Բարեկամ]

Փարա չկա։ Մարսը Էլիոն Մասկի փողերն են։ Բայց շուտով տուրիստների կտանեն կբերեն։ Մեկ մեկ էլ չեն բերի ։Ճ

Ասում են էլի։ Մի բան պիտի՞ ասեն իմ նմանների տարակուսանքը փարատելու համար։ Թե չէ մինչև Մասկը ում փողերով էին Մարս էդքան մարսագնաց թռցնում։ Տո մենակ Մասկի նմանները, որպես տիեզերական տուրիստ, կփակեին բոլոր ծախսերը, ու լուսնագնաց տուրիզմը դեռ մեծ օգուտով դուրս կգար։

[Jarre]

Գաղթական, շատ շնորհակալ եմ հետաքրքիր թեմայի համար։ Մի պատճառ նշեմ։ Մնացածները մյուս գրառման մեջ կգրեմ։

Շատ կարևոր է հասկանալ թե ինչն ենք մենք համարում դավադրության տեսություն։ Այ մինչև էս բացատրություն չկա, մինչև չկա հստակ կառուցվածք որին նայելով մենք կհասկանանք թե որ մտքերն են համարվում դավադրության տեսություն, շատ դժվար է այս հարցի մասին խոսելը։

Շատ դեպքերում այն ինչ դավադրության տեսություն է իմ համար, կարող է իրականում լինել ավելի քան իրական սպառնալիք։ Պատկերացրու, որ մենք միջին դարերում ապրող գիտնական ենք ու մեր ոչ գիտնական ընկերների հետ խոսում ենք էն մասին, որ մեր օրերի եկեղեցիները ամբողջ եվրոպայով մեկ միավորվել են և թույլ չեն տալիս գիտությանը զարգանալ։ Ու մեր ընկերը խմելով գարեջուրը, քմծիծաղով մեզ ասում է, որ գիտությունը մեզ գիժ է սարքել և իրականում մենք պարանոյիկ ենք դարձել և հավատում ենք դավադրության տեսություններին և այսպիսի բազմաթիվ օրինակներ կարելի է բերել։ Իսկ հիմա մենք դա համարում ենք եվրոպական քաղաքակրթության ամենամոթալի էջերից մեկը։ Իսկ թե ինչ ամոթալի էջեր կբացվեն մեզանից երեք հարյուր տարի հետո մեր ժամանակների մասին դա կիմանան մեր թոռները։

[Հայկօ]

Ինչ ա նշանակում՝ ոչ մի հետաքրքիր բան չկա։ Տենց լավ ոտի տակ են տվել, ու ձեռը թափ տվել, թե՝ փֆֆֆ, էս ինչ ախմախ տեղ էր․․․
Բայց ավելի հեռու ու ավելի դժվար հասանելի Մարսի վրա միլիոններ են ծախսում։ Դե հա, էնտեղ կարող ա կյանք կա․․․
Բայց ես չեմ կարծում, որ լուսինը, էնտեղ կայան ունենալը, էնտեղից ինչ-որ բաներ անելը տենց անարժեք բան ա։
Ու հետո, երեք տարում վեց անգամ գնացել են։ Էդ ո՞ր երեք տարում էր, էլի 50+ տարի առա՞ջ։ Ու դրանից հետո՝ ոչ մի ցանկություն։ Չնայած որ հիմիկվա տեխնոլոգիաներով (եթե էն ժամանակ գնացել են), հիմա հեչ որ չլինի, եթե հեչ բան չկա էնտեղ անելու, պիտի գոնե տուրիստ տանեին-բերեին։
Սա էլ Ներսեսի համար բացատրություն, թե ինչ հիմքով չեմ հավատում։

Մարդիկ Լուսին թռել են վեց անգամ՝ 1969-ից 1972-ը, Apollo 11-ից 17-ով: Apollo 13-ը, ցավոք, թռիչքի ժամանակ վթարվեց․ մնացածը բարով-խերով հասան Լուսին ու հետ եկան: Ընդհանուր առմամբ Լուսնի վրա եղել ա 12 տիեզերագնաց, որոնցից մի քանիսը նույնիսկ երեք օր մնացել են էնտեղ:

Հիսուն տարի առաջ Լուսնին հասնելը հիմնականում ցուցադրական դեր էր խաղում ու ոչ մի կիրառական կարևորություն չուներ: Էն, ինչ պիտի իրար ապացուցեին, ապացուցեցին: Էն, ինչ կարող էին ուսումնասիրել, ուսումնասիրեցին: Էն, ինչ էն ժամանակ կարող էին Լուսնի վրա անել մարդիկ, հիմա հանգիստ կարող են ռոբոտներն էլ անել: Մարդ ուղարկելը դժվար ա, վտանգավոր, թանկ ու աննպատակահարմար: Ռոբոտ ուղարկելն ավելի հեշտ ա: Դրա համար էլ մարդկանց դադարեցին ուղարկել:

Լուսինն իրոք բավականին ախմախ տեղ ա: Մակերևույթի ամեն միլիմետրն արդեն ուսումնասիրված ա: Հեռվից սիրուն ա, իսկ մոտիկից՝ սառած, անկենդան, իր ներկայիս տեսքով կյանքի համար անպիտան մոլորակ: Նույնիսկ բնական ռեսուրսները՝ մետաղներ և այլն, շահագործման ենթակա չեն, որովհետև դրանք Երկիր հասցնել դեռ չենք կարող: Դեռ:

Բայց հիմա NASA-ն արդեն պատրաստվում ա դեպի Լուսին ուղղված երկրորդ՝ Artemis ծրագրին: Ու շատ լուրջ ա պատրաստվում: Որովհետև հիմա տեխնոլոգիան վերջապես հույս ա տալիս Լուսնից առաջին շոշափելի օգուտը ստանալու: Ծրագրի սկզբում Լուսնի ուղեծրի մոտ կառուցվելու ա միջազգային բնակեցված կայան․ էս մի տասը տարուց պիտի որ արդեն տեսնենք: Իսկ հիմնական նպատակը Լուսնի մակերևույթին մշտական բնակեցված կայան ստեղծելն ա, որտեղ գուցե հնարավոր լինի հրթիռային վառելիք արտադրել՝ օգտագործելով հենց Լուսնի ռեսուրսները:

Ինչու՞ ա սա կարևոր․ որովհետև դրա շնորհիվ հնարավոր կլինի Լուսինը վերածել դեպի Մարս ուղղված հրթիռների թռիչքահարթակի: Լուսնից ենք Մարս թռնելու, ոչ թե Երկրից: Գրավիտացիան էնտեղ վեց անգամ թույլ ա, մթնոլորտ չկա․ էն, ինչ հիմա կարող ենք Լուսնից թռցնել ու հասցնել Մարս, ստեղից ուղղակի դեռ չենք կարող: Ֆիզիկայի օրենքներն էստեղ մեր դեմ են, էնտեղ՝ մեր կողմից:

Մարսի վրա միլիոններ չէ, միլիարդներ են ծախսում: Ու ինչքան շատ կարողանան ծախսել, էդքան լավ: Կյանք գտնելու համար չէ: Կյանքը պահպանելու համար: Որովհետև էդ ա մարդկության գոյատևման ամենահավանական հեռանկարը: Էս մոլորակի վրա մեզ ի վերջո ոչ մի բան չի փրկելու՝ ո՛չ «կանաչ» էներգիան, ո՛չ բնակչության թվաքանակի վերահսկողությունը, ո՛չ էլ նույնիսկ Գրետա Թունբերգը: Մենք նվաճողական տեսակ ենք, իսկ Երկրի ռեսուրսներն անսպառ չեն: Ռեսուրսներն անսպառ են տիեզերքում, բայց մենք մեր արեգակնային համակարգից հազիվ թե երբևէ դուրս գանք․ ֆիզիկան էլի դեմ ա: Իսկ այ Արևի մյուս մոլորակներին ու աստերոիդներին հասնել կարող ենք ու կհասնենք, գուցե նույնիսկ մեր կյանքի օրոք:

Մարսը հնարավոր ա բնակեցնել: Տեղայնացված մթնոլորտ, սննդի ու հումքի արտադրություն, աշխատանք, հասարակություն, կենցաղ: Էս արդեն գրեթե ֆանտաստիկա չի: Մեր դարի տեխնոլոգիայով հնարավոր ա լինելու սրան հասնել:

Հա, սրանք բոլորը փաստեր են:

[Jarre]

Հիմա շարունակեմ )))

Սա իմ կարծիքով շատ լուրջ հարց է ու արմատները շատ խորն են։ Փորձեմ հակիրճ նշել մի քանի պատճառ.

* Պատճառներից մեկը արդեն նշեց One_Way_Ticket-ը՝ դրանք տալիս են հստակ, անզիջողական, երկրորդ կարծիք չհադնուրժող, սև-սպիտակ պատասխաններ

* Կա միստիկա, գաղտնիք, դետեկտիվ խաղալու պես մի բան ինչի կարիքը ունեն մարդիկ

* Հստակ տալիս ես մարդկանց պրոբլեմների պատճառը։ Չէ որ շատ շատերը գերադասում են գտնել գոնե մեկ քավության նոխազ ում վրա կարելի է գցել ողջ պատասխանատվությունը և ապրել ուրախ և երջանիկ՝ վստահ լինելով, որ խնդիրը լուծված է, վերացված է և մարդկությունը այլևս չի բախվի նման խնդրի, քանի որ պատճառը վերացված է։

* Երևի կարիք չկա նշել, թե վերջին տարիներին որքան է ընկել մարդկանց մտածելու, դատելու և տրամաբանելու որակը։ Էսօրվա մարդկանց լոգիկան է՝
- լուցկի ունե՞ս
- չէ
- ուրմեն պիդ***ս ես

* Մարդիկ սովոր են ամեն ինչ մտցնել այսպես կոչված «պոլկաների» մեջ։ Ինֆորմացիան պետք է անպայման «դասավորեն» իրենց ծանոթ, իրենց հասկանալի շաբլոնների, բացատրությունների, տրամաբանության մեջ։ Այլապես կարող են կաթված ստանալ և մահանալ։

* Գիտելիքների, ԱՐԺԵՔԱՎՈՐ ինֆորմացիայի պակասը։ Խոսքը գնում է պրոֆեսիոնալ գիտելիքների մասին։ Այսօր անգամ ԱՄԵՆ ԲԺԻՇԿ ՉԷ որ կարող է ամբողջությամբ հասկանալ covid-ի հետ կապված հարցերը։ Այսինքն, մարդ ով տասը տարի կրթվել դարձել է բժիշկ, անգամ ինքը իր ամբողջ գիտելիքների պաշարով ու փորձով ի վիճակի չի ամբողջությամբ տեսնել հարցը, եթե ինքը վիրուսոլոգ չէ և չի աշխատում այդ ոլորտում։ Իհարկե նրա գիտելիքները և հասկանալու մակարդակը շատ ավելի բարձր է, սակայն կրկին ոչ ամբողջական։ Ու ամենասարսափելին այն է, որ շատ դեպքերում պետք է խստովանել որ այս պահին ՈՉ ՄԵԿԸ ՉՈՒՆԻ ՀԱՐՑԻ ՊԱՏԱՍԽԱՆ։ Եվ ապրել այդ բանի գիտակցմամբ, որը ոմանց կարող է գցել ցնցումների և անելանելի քաոսային մթության մեջ։ Դրա համար ավելի լավ է սուտ և կեղծ բացատրություն, քան ընդհանրապես դատարկություն։

* Ժամանակակիցներից շատերը միշտ ջանում են իրենց զգալ ՈՒՆԻԿԱԼ մյուսներից։ Այդպես զգալու հրաշալի հնարավորություն է տալիս համաշխարհային հարցերին վերաբերող գաղտնիքները իմանալը։

* Այսօրվա կյանքի ռիթմը և ինֆորմացիոն ռմբակոծումը, որի տակ ենք գտնվում մենք բոլորս, ւզենք թե չուզենք փոխվում է մեր տրամաբանությունը և հարցերը քննարկելու սկզբունքները։ Մենք այսօր սովոր ենք մի գրառման կամ նորության տրամադրել մաքսիմում 30 վայրկյան։ Ոչ մեկը հավես, ժամանակ ու ցանկություն չունի հատկացնել ժամանակ երկար բարակ ուսումնասիրությունների և ինչ որ բան հասկանալու համար։ 30 վայրկյան։ Կլիպային մտածելակերպ։ Ամեն ինչը ֆրագմենտների բաժանելը ու կոնտեքստից կտրելը։ Տարիներով էս ռեժիմով մտածելը ուզես թե չուզես փոխում է մեր մտածելակերպերը։ Մենք սովորել ենք ինֆորմացիոն սուպերմարկետի, ինֆորմացիոն ֆաստ ֆուդի՝ մտար, երկու վայրկյանում գնեցիր, մի րոպեյում կերար, կոլան խմեցիր և առաջ գործի։ Վերջ։ Այս մտածելակերպը դրսևորվում է ամեն տեղ։

* Կրիտիկական մտածելակերպի պակասը կամ բացակայությունը նույնպես նպաստում է դրան։ Մարդիկ չեն իմանում ինչպես կարող են ստուգել իրենց ստացած ինֆորմացիան ճիշտ է թե ոչ։ Թող ներեն ինձ նման օրինակի համար, բայց այսօր մենք ականատես եղանք, թե ինչպես վարչապետը տարածեց ինֆորմացիա մարդկանց քեֆերի մասին, որոնք իրականում հին ժամանակներում նկարված վիդեոներ էին, բայց օգտատերերը դրանք ֆեյսբուքում հրատարեկել էին այսօր, որպես նոստալգիա հին ժամանակների։ Բայց ասածս ինչ ա։ Որ մարդիկ ԺԱՄԱՆԱԿ ՉԵՆ ՏՐԱՄԱԴՐՈՒՄ մտածելու տեղեկությունը որը ստանում են ճիշտ է՞, թե ոչ։ Հարցեր չեն տալիս իրենք իրենց։ Ուղղակի ընդունում են և գնում առաջ։

Ու սենց լիքը պատճառներ.....

[Jarre]

Ինձ թվում է դա ամեն դեպքում առանձին կատեգորիա է, նույն շարքին կարելի է դասել հոլոքոստի ժխտումը, իբր իրականում ոչ մի գազի կամերա չի եղել, կամ որ 1983 թվին կորեական ինքնաթիռը ԽՍՀՄ-ը չէր խփել, և այլն։
Այս դեպքերում խոսքը կոնկրետ երևույթին ալտերնատիվ բացատրություն տալու մասին է գնում։ Ոնց որ կա mainstream տեսություն, որ ԱՄՆ-ն Իրաքում դեմոկրատիա էր ուզում տարածել, ու կա ալտերնատիվ տեսություն, որ իրենց ուզածն իրականում Իրաքի նավթն էր։ Գուցե էս դեպքում mainstream տեսությունն իր օգտին քիչ արգումենտներ ունի, լուսնի վրա իջնելու դեպքում ավելի շատ ունի, բայց էությունը դա չի փոխում։ Mainstream-ը ժխտելը ես չէի նույնացնի դավադրության հետ, նույնիսկ եթե առաջինը օբյեկտիվ հիմնավորված է, իսկ վերջինը՝ աբսուրդ։ Դավադրության տեսությունն այն է, երբ մարդը իրար հետ կապ չունեցող երևույթների միջև կապեր է հորինում։

Հետաքրքիր է օրինակ նույն հոլոքոստի հարցին նայել այլ տեսանկյունից։ Պատկերանենք այն ժամանակվա ապրող գերմանացուն, որը գաղափար չունի գազային կամերաների և համակենտրոնացման ճամբարների մասին, իսկ պատմությունը ցույց է տալիս, որ իրականում շատ գերմանացիներ գաղափար չեն ունեցել, պատկերացրու, որ հրեաներից մեկը իր ծանոթ գերմանացուն ասում է, որ մեզ՝ հրեաներին տանում ու վառում են, որովհետև Հիտլերը ուզում է ամբողջ աշխարհում ազատվել մեզանից։ Իսկ գերմանացին ծիծաղալով ըմպում է իր գերմանական, մինչև այսօր՝ անմահական գարեջուրը, և ժպտալով ասում հրեային, որ նա խփնված է և հավատում է դավադրության տեսությանը, որ ինչ որ մեկը ուզում է աշխարհը ազատել հրեաներից։ Սա ես որպես իրական օրինակ չեմ բերում։ Այլ ավելի շատ որպես տրամաբանական՝ ցույց տալու համար, որ հարկավոր է երկու կարևոր բան հասկանալ.

ա. կարևոր է հստակ հասկանալ թե ինչ է նշանակում դավադրության տեսություն
բ. հասկանալ, որ այն ինչ այսօր ծիծաղելի է թվում մեզ, դա դեռ չի նշանակում որ դա դավադրության տեսություն է

[Վիշապ]

...
Մարսի վրա միլիոններ չէ, միլիարդներ են ծախսում: Ու ինչքան շատ կարողանան ծախսել, էդքան լավ: Կյանք գտնելու համար չէ: Կյանքը պահպանելու համար: Որովհետև էդ ա մարդկության գոյատևման ամենահավանական հեռանկարը: Էս մոլորակի վրա մեզ ի վերջո ոչ մի բան չի փրկելու՝ ո՛չ «կանաչ» էներգիան, ո՛չ բնակչության թվաքանակի վերահսկողությունը, ո՛չ էլ նույնիսկ Գրետա Թունբերգը: Մենք նվաճողական տեսակ ենք, իսկ Երկրի ռեսուրսներն անսպառ չեն: Ռեսուրսներն անսպառ են տիեզերքում, բայց մենք մեր արեգակնային համակարգից հազիվ թե երբևէ դուրս գանք․ ֆիզիկան էլի դեմ ա: Իսկ այ Արևի մյուս մոլորակներին ու աստերոիդներին հասնել կարող ենք ու կհասնենք, գուցե նույնիսկ մեր կյանքի օրոք:

Մարսը հնարավոր ա բնակեցնել: Տեղայնացված մթնոլորտ, սննդի ու հումքի արտադրություն, աշխատանք, հասարակություն, կենցաղ: Էս արդեն գրեթե ֆանտաստիկա չի: Մեր դարի տեխնոլոգիայով հնարավոր ա լինելու սրան հասնել:

Հա, սրանք բոլորը փաստեր են:

Մարսի վրա գրավիտացիան 0.376 ա, այսինքն Երկրի վրա 100 կիլոանոց մարդը Մարսի վրա 38 կիլո ա կշռվելու։ Չեմ պատկերացնում էդ մարդու տեսքը մի երկու սերունդ հետո, մարդիկ կարող է վերածվեն դոնդող փուչիկանման արարածների։ Դրան գումարած, որ էդ Մարսի վրա ակվարիումային էկոհամակարգ ստեղծելը ֆանտաստիկ կինոների ու մուլտիկների մեջ միլիոն անգամ ավելի հեշտ է երևում, քան վայթե իրականում կլինի։ Վայթե Երկիրը մի հարյուր անգամ ատոմայինով պայթեցնելուց հետո մեկ է Երկրի պայմանները ավելի լավ են լինելու Մարսից։ Էնպես չի որ մարդու ամենաշատը մոլիբդեն ա պետք։
Մյուս կողմից էլ կենդանի մարդու իմաստը չեմ հասկանում մեռած Երկիր մոլորակի հետ։ Մարդու գոյությունը փաստորեն ավելի կարևոր է մոլորակի գոյությունից, էս ա՞ նվաճողական տեսակի փիլիսոփայությունը։

[Բարեկամ]

Մարսի վրա գրավիտացիան 0.376 ա, այսինքն Երկրի վրա 100 կիլոանոց մարդը Մարսի վրա 38 կիլո ա կշռվելու։ Չեմ պատկերացնում էդ մարդու տեսքը մի երկու սերունդ հետո, մարդիկ կարող է վերածվեն դոնդող փուչիկանման արարածների։ Դրան գումարած, որ էդ Մարսի վրա ակվարիումային էկոհամակարգ ստեղծելը ֆանտաստիկ կինոների ու մուլտիկների մեջ միլիոն անգամ ավելի հեշտ է երևում, քան վայթե իրականում կլինի։ Վայթե Երկիրը մի հարյուր անգամ ատոմայինով պայթեցնելուց հետո մեկ է Երկրի պայմանները ավելի լավ են լինելու Մարսից։ Էնպես չի որ մարդու ամենաշատը մոլիբդեն ա պետք։
Մյուս կողմից էլ կենդանի մարդու իմաստը չեմ հասկանում մեռած Երկիր մոլորակի հետ։ Մարդու գոյությունը փաստորեն ավելի կարևոր է մոլորակի գոյությունից, էս ա՞ նվաճողական տեսակի փիլիսոփայությունը։

Եթե հավատանք էն վարկածին, որ ամեն ինչ ստեղծված ա մարդու համար, ոչ թե մարդու հետ մեկտեղ, ուրեմն էդ փիլիսոփայությունն ինչ-որ տեղ արդարացված ա։

Ես շատ եմ սիրում Wall-E մուլտիկը։ Չէ, ավելի շուտ համարում եմ գլուխգործոց, լիքը առումներով՝ բովանդակությունը, մեսիջը, հումորը, կերպարները, մանրամասները, գրաֆիկան...
Կամաց-կամաց (կամ՝ լավ էլ թափով) գնում ենք դրան։ Ուզում եմ հավատալ, որ գոնե վերջն էլ համապատասխան կլինի։

[Sagittarius]

մտածում եմ Բիլլ Գեյթսի դեմքով դաջվածք անեմ, տակն էլ "vaccinated":
հլը ինչ մռութն ա՝

5e86f171d5873a0d6a6616d3.jpg

[Հայկօ]

Մարսի վրա գրավիտացիան 0.376 ա, այսինքն Երկրի վրա 100 կիլոանոց մարդը Մարսի վրա 38 կիլո ա կշռվելու։ Չեմ պատկերացնում էդ մարդու տեսքը մի երկու սերունդ հետո, մարդիկ կարող է վերածվեն դոնդող փուչիկանման արարածների։

Մարդու վրա միկրոգրավիտացիայի ազդեցությունն արդեն տասնամյակներով մանրամասն ուսումնասիրվում ա, նույնիսկ հենց հիմա էլ՝ ՄՏԿ-ում: Դեռ ոչ մի լուրջ խնդիր չեն գտել (ինչը, իհարկե, դեռ բան չի նշանակում, բայց արդեն գոնե ինչ-որ դատա ա): Ավելի երկարաժամկետ ազդեցությունը գրեթե 100%-ով փոփոխությունների կբերի, բայց հետո՞ ինչ: Թող փոխվեն: Ավելի հավանական ա, որ ոչ թե մեդուզա կդառնան, այլ երեք մետրանոց սլացիկ ու հաստագլուխ հսկաներ, ու թող դառնան: Մարդը հարմարվող ու փոփոխվող էակ ա, երևի նույնիսկ ամենահարմարվողներից: Նենց չի, որ էսքան ժամանակ մեր հարազատ Երկրին հեչ չենք հարմարվել, էլի, մինչև Երկիրը մեզ հարմարացնելը: Կամ գուցե կպարզվի, որ իրոք անհնար ա երկարաժամկետ ապրել ու բազմանալ ցածր գրավիտացիայի պայմաններում: Ոչինչ, դրա լուծումն էլ կա:

Հաջորդ բոլոր գրածներս, բնականաբար, ենթադրություններ են, բայց որոշ գիտական հիմք հաստատ ունեն: Ու նաև ենթադրում են, որ Մարսի վրա արդեն նենց պայմաններ են ստեղծված, որ հնարավոր ա սերնդեսերունդ բազմանալ՝ ասենք մի հազար տարի:

Մարդու մկաններն ու հոդերը թուլանալու են: Ոսկորներն, ընդհակառակը, մեծանալու են ու հաստանան, էդ թվում՝ գանգը: Ոսկորների խտությունը փոքրանալու ա, դրա համար էլ դրանք պիտի ավելի հաստ լինեն, որ շարունակեն մարմինը նույն կերպ կրելու ու պաշտպանել:

Աչքերը կա՛մ մեծանալու են, կա՛մ էլ փոխվեն: Կամ գուցե ուղեղի՝ աչքերի տված ինֆորմացիան վերլուծելու ունակությունն ա փոխվելու: Ամեն դեպքում՝ Մարսի վրա շատ ավելի մութ ա, քան Երկրի վրա, նենց որ՝ պիտի դրան էլ հարմարվենք:

Ցածր գրավիտացիայից ավելի հետաքրքիր հարց ա բարձր ռադիացիան: Նախ՝ ոնց ենք դրան դիմանալու, հետո՝ ոնց ա դա արագացնելու բնական մուտացիան: Սրա պատճառով մարդու՝ որպես կենսատեսակի փոփոխությունը կարող ա շատ ավելի արագ տեղի ունենալ, քան հիմա ենք կարծում: Օրինակ՝ կարող ա մաշկի պիգմենտացիան փոխվի գազարագույնի, որովհետև կարոտենոիդներն ավելի լավ են ռադիացիայից պաշտպանում, քան հիմիկվա մելանինը:

Մինչև հիմա ասում էի «մենք»: Ստեղ արդեն կարող ա տարբերություններն էնքան շատանան, որ սկսենք ասել «մենք» ու «իրանք»: Որովհետև բազմամոլորակային կյանքը պիտի որ նաև նշանակի բազմատեսակ կյանք՝ Homo Sapiens-ին զուգահեռ ինչ-որ Homo Mars էլ ձևավորվի: Նենց չի, որ առաջին անգամ ա տենց բան լինելու, իհարկե․ նեանդերթալցիների ու մյուսների հետ զուգահեռ լավ էլ գոյություն ենք ունեցել ժամանակին, նույնիսկ խաչասերվել ու սերունդ ենք տվել:

Այ խաչասերումն ու առհասարակ միջտեսակային շփումն էլ ա շատ հետաքրքիր հարց: Նախ՝ մարսեցի կանայք պիտի որ ֆիզիոլոգիապես շատ տարբեր դառնան, որ կարողանան էդ բառացիորեն հաստագլուխներին նորմալ լույս աշխար բերել: Հետո, ամենակարևորը, Մարսի վրա (ամենայն հավանականությամբ) ստորգետնյա շատ ստերիլ կենցաղ ա լինելու՝ մեր բոլոր վիրուսներից ու բակտերիաներից զերծ: Էդ պայմաններում սերնդից սերունդ մարսեցիների իմունիտետը թուլանալու ա: Նենց որ՝ երկրացիների հետ ցանկացած շփում կարող ա հերթական Սև Մահը դառնա, կամ ացտեկների կարմրուկն ու բնական ծաղիկը: Նենց որ՝ Zoom forever.

Դրան գումարած, որ էդ Մարսի վրա ակվարիումային էկոհամակարգ ստեղծելը ֆանտաստիկ կինոների ու մուլտիկների մեջ միլիոն անգամ ավելի հեշտ է երևում, քան վայթե իրականում կլինի։ Վայթե Երկիրը մի հարյուր անգամ ատոմայինով պայթեցնելուց հետո մեկ է Երկրի պայմանները ավելի լավ են լինելու Մարսից։ Էնպես չի որ մարդու ամենաշատը մոլիբդեն ա պետք։

Իհարկե սարսափելի դժվար ու ծախսատար գործ ա: Աննկարագրելի: Էս պահին ամենահավանական սցենարն էն ա, որ ռոբոտները կամաց-կամաց տեղ նախապատրաստեն առաջին գաղութարարների համար, ու մարդկանց հնարավորինս քիչ բան մնա տեղում անելու: Թունելներն արդեն փորած լինեն, թթվածինը՝ սինթեզված, ինչ-որ պլանտացիաներ-ֆերմաներ-բաներ լինեն՝ ջրիմուռ-մորեխ, վերամշակող գործարան-մործարան և այլն, հետո նոր կամաց-կամաց գնանք: Բայց հնարավոր ա:

Անվերջ շատ բաներ են մինչև հիմա եղել, որ «սաղ սութ ա, էդ ձև չի» ասողներին զուգահեռ ստեղծվել-տարածվել են: Մինչև առաջին ինքնաթիռը ստեղծվելը մասնագետների մեծագույն մասն ասում էր, որ օդից ծանր սարքը թռչել չի կարող, պետք ա դիրիժաբլների վրա կենտրոնանալ: Սովետում կիբեռնետիկա բառն ասելու համար մարդկանց Սիբիր էին ուղարկում: Էսօր միլիոնավոր կյանքեր փրկած դեղերն ու պատվաստանյութերը հատուկենտ մարդիկ նախ իրենք իրենց վրա էին փորձարկում, որովհետև շատերը էլի թերահավատ էին: Էլոն Մասկը մի տասնհինգ տարի առաջ գնացել, Ռուսաստանից հրթիռ էր ուզում առնել, աստղաբաշխական գին ուզեցին, նեղացավ, ասեց՝ դե տենց-տենց, ես իմը կսարքեմ, խնդացին վրան, ասեցին՝ ձև չունես սարքելու, ընգեր, էդ մի հոգու ու մի քանի տարվա գործ չի: Եթե ամեն անգամ ասեինք «հնարավոր չի» կամ «էնքան դժվար ա, որ չարժի», էսօր ես ու դու քարանձավից էինք իրար հետ սենց խոսելու՝ աղավնիներով:

Ընդ որում՝ ինչ-որ պահ ա գալիս, երբ խնդիրը դադարում ա զուտ գիտական լինելուց ու դառնում ա ինժեներական: Այսինքն արդեն կոնկրետ լուծում են փնտրում կոնկրետ խնդրին: Երկրի ուղեծրի կոնտեքստում արդեն վաղուց հասել ենք դրան: Մարսի կոնտեքստում արդեն մոտենում ենք դրան:

Մյուս կողմից էլ կենդանի մարդու իմաստը չեմ հասկանում մեռած Երկիր մոլորակի հետ։ Մարդու գոյությունը փաստորեն ավելի կարևոր է մոլորակի գոյությունից, էս ա՞ նվաճողական տեսակի փիլիսոփայությունը։

Կյանքի գոյությունն ա կարևոր: Մեր իմացած կյանքի կարևորագույն հատկությունը ինքն իրեն շարունակելն ա․ մինչև հիմա ինչ էվոլյուցիա եղել ա, էս հիմնարար սկզբունքի շնորհիվ ա եղել:

Քո ասած մարդն անբաժան ա Երկրից: Ավելին ասեմ՝ Երկիրն ինքը նաև հենց մարդն ա: Սրա համար էլ չեմ սիրում, երբ հակադրում են մարդուն ու բնությանը, մարդուն ու Երկիրը: Բնությունը ներառում ա մարդուն՝ իր էսօրվա տեսքով ու գործունեությամբ․ բնությունը մենակ կանաչ անտառն ու ջինջ օվկիանոսը չի, էլի: Լավ ու վատ, բարի ու չար, կենդանի ու մեռած ածականները մարդն ա տալիս՝ ըստ իր հարմարության․ բնությունն ինքնին լավն ու վատը չի լինում, ինքն ուղղակի կա՝ էդ պահին, էդ տեղում:

Բայց հա, եթե հարցը տենց ենք դնում, մարդու գոյությունն ավելի կարևոր ա մոլորակի գոյությունից․ ստեղի փակ համակարգում մենք սենց թե նենց դատապարտված ենք ոչնչացման, իսկ մոլորակից դուրս՝ ամենայն հավանականությամբ չէ: Ոչ մի կյանք կամավոր ոչնչացման չի գնալու․ էս արդեն փիլիսոփայություն չի: Երկիրն ու երկրի մնացած կենսոլորտը փրկելու համար պետք ա մտածողության ձև փոխել․ ոչ թե ինչ-որ վերացական «մարդիկ պիտի դառնան ավելի հոգատար որ բարի», այլ կոնկրետ՝ «մարդիկ պիտի սկսեն ապրել ուրիշ տեղերում»: Տենց գուցե մի օր Երկիրն իր մի բուռ մարդկանցով, պանդաներով ու դելֆիններով դառնա սիրուն արգելավայր, հերթական Գրետան վերջապես երջանկանա ու օր ծերության վայելի իր խաղաղ մանկությունը, իսկ ամբողջ կարևոր գործունեությունը ծավալվի պայմանական Ֆոբոսի ու Դեյմոսի վրա:

Սենց բաներ: Կներեք թեմայից նենց լավ շեղվելու համար:

[Նաիրուհի]

Ես մի հետաքրքիր բան եմ նկատել դավադրապաշտների ու մեյնսթրիմ տեսություններին հակադրվողների մոտ։ Էն մարտնչող տեսակի մասին չեմ խոսում, այլ սուսուփուս հավատացողների, որոնք մաքսիմում կոֆեի շուրջ են իրենց կասկածները քննարկում։

Շատերն ալարում են էլեմենտար գուգլել ու մի քիչ մանրամասն տեղեկանալ։ Շատերը(ս) մի անգամ ականջի ծերով լսած/կիսատ-պռատ ինֆոյին կասկածում են, բայց չեն փորձում դրանից առաջ մի քիչ ավել բան իմանալ։ Նոր եմ նկատել, որ էդ խնդիր ա։ Մամաս, օրինակ, բառացիորեն երկու օր առաջ ինձ հարցնում էր՝ բա ինչի՞ էդ մի անգամից բացի Լուսին ոչ ոք չի գնացել։ Զարմացավ, որ ասացի՝ գնացել են։

Հատկապես հետսովետական երկրներում շատերն են մնացել էն թվերին ակտիվորեն տարածվող Սպիդինֆոյի մակարդակի տեղեկատվության տակ, այլմոլորակայիններով ու իրենց առևանգումներով, վերամարմնավորումներով ու ջրի հիշողությամբ։ Էս վերջինին նենց ինտելեկտուալ հավատացողների եմ հանդիպել, որ քիչ ա մնացել՝ ինքս էլ ազդեցության տակ ընկնեմ։

Լիքը հարցերի պատասխաններ բնագիտական առարկաների դպրոցական ծրագիրը հիշելով կարելի ա ստանալ, բայց ինձ համար անհասկանալի համառությամբ նաև բազմաթիվ կիրթ մարդիկ են տարվում այլընտրանքային բացատրություններով։ Ասենք ի՞նչ ԴՆԹ երրորդ գիծ, այ ձեր ցավը տանեմ։

Ինձ թվում ա՝ ստեղ նույն ֆենոմենն ա աշխատում, ինչ կրոնի դեպքում։ Գիտնականները բոլորիս նման մարդիկ են, դրա համար աբիդնի ա խոստովանելը, որ մեր մակարդակի արարածը կարող ա մեզնից լավ հասկանա ինչ-որ բաներ։ Դրա համար մասոններ, ռեպտիլոիդներ ու մեզ համար անտեսանելի համաշխարհային կառավարություն ենք հորինում, որը բոլորիս կյանքը կառավարում ա, որովհետև պետք ա, չէ՞, մեզնից բարձր մեկն անպայման կառավարի, ու դա մեր ընտրած, մեր կողքի թաղամասում մեծացած նախագահն ու վարչապետը չի կարա լինի։

[Ծլնգ]

Սենց բաներ: Կներեք թեմայից նենց լավ շեղվելու համար:

Էս գրառումդ ու դրա նախորդդ իրար հավես հակասեցին էն մոմենտով որ ստեղ գիտա-ֆանտաստիկա ես նկարագրում՝ համարելով հասանելի, բայց նախորդ գրառմանդ մեջ արեգակնային համակարգից մարդկության դուրս գալը համարեցիր «ֆիզիկան դեմ ա» երբեքություն։ Ես ավելի շատ հակված եմ կարծել որ մարդու օվկիանոսի մեջ ապրելն ու արեգակնային համակարգից դուրս գալը ավելի խելքին մոտիկ ա քան Մարսը մարդաբնակ սարքելը։ Բայց էլ ավելի հավանական ա մեր բանականությունը կենսակիբերնետիկ կենսաձևին փոխանցելը ու ամբողջ հասանելի տիեզերքով մեկ մարդկային ուղեղի տիպի մի բանով ու ռոբոտի մարմնով էակներ ուղարկելը...

Բայց լավ թեմա ա մարսի տերրաֆորմինգը՝ արժի մի առանձին թեմայում քննարկել։

[Հայկօ]

Էս գրառումդ ու դրա նախորդդ իրար հավես հակասեցին էն մոմենտով որ ստեղ գիտա-ֆանտաստիկա ես նկարագրում՝ համարելով հասանելի, բայց նախորդ գրառմանդ մեջ արեգակնային համակարգից մարդկության դուրս գալը համարեցիր «ֆիզիկան դեմ ա» երբեքություն։ Ես ավելի շատ հակված եմ կարծել որ մարդու օվկիանոսի մեջ ապրելն ու արեգակնային համակարգից դուրս գալը ավելի խելքին մոտիկ ա քան Մարսը մարդաբնակ սարքելը։ Բայց էլ ավելի հավանական ա մեր բանականությունը կենսակիբերնետիկ կենսաձևին փոխանցելը ու ամբողջ հասանելի տիեզերքով մեկ մարդկային ուղեղի տիպի մի բանով ու ռոբոտի մարմնով էակներ ուղարկելը...

Բայց լավ թեմա ա մարսի տերրաֆորմինգը՝ արժի մի առանձին թեմայում քննարկել։

Չեն հակասում: Արեգակնային համակարգում հեռավորություններն ու արևից մինչև թեկուզ ամենամոտ աստղը հեռավորությունը երկու լրիվ տարբեր բաներ են: Ու դեռ հարց ա՝ էդ «ամենամոտ» աստղին հասնելը մեզ ընդհանրապես օգուտ կտա՞, թե՞ չէ, ավելի հեռու ա պետք նշան բռնել: Մարդն իր էս տեսքով չնչին շանս ունի որևէ ուրիշ աստղի հասնելու, ինչը չես ասի մեր հարևան մոլորակների մասին: Հիմնական սահմանափակող գործոնը միս ու արյուննից մարմնի փխրունությունն ա․ սրանց մեջ փակված՝ համարյա անհնար ա որևէ լուրջ տիեզերական էքսպանսիա սկսելը: Այ գրածդ երկրորդ տարբերակը շատ ավելի հավանական բան ա, ինչքան էլ ավելի ֆանտաստիկ հնչի:

Իսկ ամենահավանականն էն ա, որ մենք մեզ չենք ուղարկելու տիեզերք: Մենք ուղարկելու ենք սերմեր՝ հուսալով, որ դրանք մի տեղ կկպնեն ու կյանք կստեղծեն: