Էմիգրանտի օրագիր

[Ներսես_AM]

Ակումբում շատ կան Հայաստանից դուրս ապրող մարդիկ։ Տարբեր առիթներով բազմաթիվ թեմաներում մեր դիտարկումներն ենք գրում։ Էս թեման կարող ենք համարել «Անկապ Օրագիր» էմիգրանտական ուղղվածությամբ‎։

Էս սկսեմ։
Ընդհանրապես ասում են, որ առաջին սերնդի միգրանտները հիմնականում տենց էլ կարգին չեն ինտեգրվում։ ՈՒ ես հիմա լրիվ տենց եմ ինձ զգում։ Սենց մի տեսակ օդի մեջ մնացած ոնց որ լինեմ։ Ոչ էս կողմ եմ, ոչ էն կողմ։ ՈՒ ահավոր դժվար ա տեղացիներն պատմել թե մինչև հեղափոխության իրավիճակի մասին, թե հեղափոխության ժամանակ ու հետո։ Նաև թե ինչ զգացողություններ ունեիր Հայաստանի էդ տարբեր փուլերով անցնելու ժամանակ։ Միաժամանակ հակառակը թե ինչպիսի պիզդեց ա կատարվում ստեղ վերջին երեք տարում, ու ինչ կարգի զզվանք ես ապրում կառավարության տաբեր անդամների մեծամիտ, լկտի, առանց աչքը թարթելու ստելու ու կրոնական ֆանատիկի նման Բրեքզիթ բարբաջելով։ Մոտս շատ հաճախ դեժավյուներ են լինում ՀՀԿականների հետ։ Չգիտեմ վերջն ինչ ա լինելու, բայց մի տեսակ էս վիճակը հեչ չի դզում։

[One_Way_Ticket]

Ինձ Վառլամովի էս գրառումն է շատ դուր գալիս։ Լրիվ սրտիցս է։
https://varlamov.ru/2081071.html
Ես հասկացա, որ չեմ կարող ապրել "արևմուտքում": Ձանձրալի է։ Իմը չէ։ Իրականում ես դա առաջ էլ էի գիտակցում, բայց պետք էր փորձել։ Համ էլ սկզբում հետաքրքիր էր, լիքը նոր բան, պլյուս արդյունքում որպես "օժիտ" մնաց ավստրալիական անձնագիրը, որը պետք է գալիս ու դեռ շատ պետք կգա։
Բայց Հայաստան էլ չեմ ուզում։ Սլավոնական երկրներն եմ սիրում (պլյուս Լիտվան ու Լատվիան, մինուս Չեխիան ու Բուլղարիան)։ Հլը որ Ռիգայում եմ տեղավորվել ու գոհ եմ, տեսնենք ինչ կստացվի։

[Շինարար]

Շատ եմ լսել, որ հատկապես պոստսովետի ժողովուրդը ոչ էստեղ են ինտեգրված զգում, ոչ էլ տանն են էստեղից հետո տանը զգում: Ասում են՝ նախընտրում են դրսում, բայց իրանց պես պոստսովետից մարդկանց միջավայրում:

Ես ինձ շատ լավ եմ զգում: Ավելի համարձակ եմ, ավելի նախաձեռնող, աչքաբաց, քան Հայաստանում էի կարողանում լինել: Չգիտեմ՝ Հայաստանում պատանեկության շրջանում շրրջապատին ինտեգրվելու ինչ-որ ընթացք բաց եմ թողել ու էլ չէր ստացվում հետ ինտեգրվել: Մարդկանց հետ հաղորդակցության գործիքակազմին չէի տիրապետում, թե ոնց: Էստեղ էդ պահը չի խանգարում, որովհետև մարդիկ գիտեն այլ մշակույթից եմ գալիս: Էդ զգացողությունը համենայն դեպս, որ մարդիկ գիտեն, ինձ իմ գործողություններում, շփման մեջ ինչ-որ ազատություն ա տալիս: Ավելի անկաշկանդ եմ ինձ զգում: Իհարկե վերջին հաշվով ես ինքս ամաչկոտ մարդ եմ, բայց դրսում ինձ ավելի քիչ ա դա խանգարում: Ու կապ չունի կոնկրետ դուրսը Հայատսանից արևմուտք ա, թե արևելք, որովհետև նույնքան հեշտ ա ինձ համար հաղորդակցվել Եգիպտոսում, որքան Մեծ Բրիտանիայում: Գիտակցում եմ, որ պատճառը Հայաստանը չի, այլ ես եմ, բայց դե վերոնշյալ պատճառներով սենց ա ստացվել: Ինչ արած:

Իհարկե լիքը խնդիրներ էլ կան: Էս իմ երկիրը չի: Ու միշտ դա զգացվելու ա: Մենակ էս տեղին չեմ կարող մեղադրել, որովհետև էլի ինձնից էլ ա գալիս: Հոգով-սրտով ես Հայաստանում եմ: Ինձ Հայաստանի քաղաքական անցուդարձը, կյանքը անհամեմատելիորեն ավելի ա հուզում, հետաքրքրում, անհանգստացնում, քան էստեղի: Միշտ զարմանում եմ, որ դրսեցի ընկերներս ոգևորված քաղաքական թեմաներ են քննարկում, քննադատում ինչ-որ բաներ էստեղ, երբ ասենք իրանց երկրներում իրավիճակը ավելի խրթին ա, բայց լռում են էդ մասին:

Մի խոսքով, ինձ թվում ա՝ պատրաստ եմ ապագաս Մեծ Բրիտանիայում հաստատել, մնում ա՝ Մեծ Բրիտանիան պատրաստ լինի: Ին շա՛ Ալլահ:

[Adam]

Ըստ իս, էն մարդիկ, ովքեր լիովին չեն կարողանում ինտեգրվել որևիցե օտար երկրում, լեզվի տիրապետման խնդիր ունեն:
Էմիգրանտի ինտեգրման առաջին ու ամենակարևոր գրավականը տեղի լեզվով սահուն խոսել կարողանալն ա: Եթե չէ՝ ուրեմն իրեն ոչ մի շրջապատ լուրջ չի ընդունի: Իր հետ կշփվեն, բայց էնպես չեն շփվի, ինչ ուրիշ « նորմալ » մարդկանց հետ: Իրեն կիզոլացնեն:

Ու էստեղ կապ չունի էմիգրանտի ո՛չ ազգությունը, ո՛չ մաշկի գույնը, ո՛չ հետերո/գեյ լինելը ու ոչ էլ կրոնը: Միակ պայմանը լեզուն լավ խոսելն ա: Մարդիկ չեն ուզում (հավես չունեն՝ գլուխ ցավացնեն ու փորձեն ամեն վայրկյան հասկանան, թե դիմացինն ինչ ա ուզում ասած լինի խոսալու ժամանակ: Մարդիկ առանց մտածելու շփվել են ուզում ու եթե տեսնում են, որ դու չես կարողանում շփվես իրանց պես՝ մեխանիկորեն չեն շփվում քեզ հետ (կամ շփվում են, բայց ոչ նենց, ոնց որ պետք ա):

Ըստ այդմ էլ՝ դրանից էլ գալիս ա տվյալ էմիգրանտի ցանկության նվազումը տվյալ երկրի քաղաքացիների հետ շփվելու (մանթո իրա լեզվի բարիերից.) ու… ինչ պիտի անի՞ … պիտի շփվի տվյալ երկրում գտնվող իրա հայրենակիցների հետ միայն, որ իրան բոլյե մենյե մարդ զգա: Էդքանը: Եթե էմիգրանտը լեզուն գցեց երկրորդ կամ երրորդ պլան՝ ինքը երբեք ոչ մեկի կողմից լուրջ չի ընդունվելու ու համարելու ա ինքն իրեն չինտեգրված ու մշտապես իրա հայրենիքն ա տենչելու ու ապրելու ա իրա լքած երկրի կյանքով:

[Բարեկամ]

Ամեն անգամ Հայաստան գալիս, երբ օդանավակայանից տուն ճանապարհին եմ, մի մռայլ ու տխուր թուխպ է ասես ուղեկցում ինձ․ շուրջս (ֆիզիկապես և հոգեպես) գորշ է երևում ամեն ինչ - փողոցները, շենքերը, շրջապատը, կյանքը, մարդիկ։ Ու թեև ես ինքս չեմ ընտրել հեռանալս, ու միշտ (խորքային) դեմ եմ եղել ու եմ հեռանալուն՝ մշտապես սփոփելով ինքս ինձ երբևէ վերադառնալու մտադրությամբ, այդ պահին՝ օդանավակայանից տուն ճանապարհին, հոգուս խորքում ինչ-որ տեղ ուրախանում եմ գաղտնի, որ ես ընդամենը այցի եմ, մի որոշ ժամանակով, ու դատապարտված չեմ այս ընկալածս գորշության մեջ հարատև մխրճվելու։

Հետո անցնում է օր։ Իրերը ստանում են իմաստներ։ Ավելի ճիշտ՝ սկսում եմ նկատել իմաստները։ Հայաստանում իրերն իմաստ ունեն։ Գորշությունը մղվում է հետին պլան և չի խանգարում այլևս։ Հայաստանում ամեն ինչ իմաստ ունի։ Ի տարբերություն դրսի։ Եվ այդ իմաստը ցրում է անբարեկարգությունը, անհարմարությունները, նույնիսկ անընդունելին։

Անցնում են օրեր։ Սկսում է արթնանալ ու աշխուժանալ պատկանելիության զգացողություն, թեև ծուռումուռը չես դադարում տեսնել ու չընդունել։ Ու այնքան արագ, հեշտ ու սահուն է տեղի ունենում զգացողությանդ այդ կերպարանափոխումը, որ ավելի շուտ վերադարձ է, քան ինտեգրում կամ ադապտացիա: Եվ թեև սա նոր իրականություն է, ոչ այն, ինչ թողել էիր հեռանալիս, բարեբախտաբար, միևնույն է՝ վերադարձ է։

Հետո մնում են հաշված օրեր, ու դժվարանում ես հասկանալ՝ կուզենայի՞ր իսկապես ընդմիշտ մնալ, թե՞ ընդամենը լավ է ու ոչ այնքան լավի հանդեպ էլ հանդուժող ես, որովհետև այցելու ես ժամանակավոր, դատապարտված չես։

Այդ հարցի պատասխանը երևի թե երբևէ չիմանամ։

[One_Way_Ticket]

"Окно в Париж"-ից էս դրվագը շատ եմ սիրում։ Չնայած իմմիգրանտը կեղծավոր է դուրս գալիս, միևնույնն է՝ լիքը ճիշտ բաներ է ասում։ Ամբողջ ֆիլմն է լավը, խորհուրդ կտամ նայել։

[Գաղթական]

3 շաբաթ ա բացակա էի աշխատավայրից:
ՈՒ էսօր իմացա, որ լիքը նոր աշխատողներ ենք ստացել:

Յանասըրչս միացրած գնացի ցուցակները ստուգելու ու մի Յան ֆսյո-ժը գտա..

Ջահել տղա էր՝ հազիվ մի 20տ:

Էլի մեր հայն ա, ուղղակի տխուր ա, երբ տեսնում ես, որ հայերեն չգիտի..
Առավել ևս եթե Հայաստանում ա ծնվել..

Հա՝ կարելի ա փորձել արդարացնել, իբր Հայաստանում շատերի մոտ հայապահպանության բնազդը քիչ մը բթացած ա, որտև սաղ հայ են ու տենց խնդիր չկա դրված՝ երեխեն ուզի-չուզի մշակութակիր հայ ա մեծանում:
Բայց արի ու տես, որ դրսում հայտնվելով էլ ոմանց մոտ էդ բնազդը չի ակտիվանում..

Մեղադրելու չի..
Ամեն մարդ ինքն է որոշում իր priority-ները..
ՈՒղղակի՝ արմատներից կտրված ծառն ինչքան էլ որ բարենպաստ պայմաններում պահես ու ջրես, մեկ ա՝ չորացման ա դատապարտված...

[One_Way_Ticket]

Տրոլեյբուսով տեղ էի գնում։ Մի հարբած ջահել մոտեցավ, սկսեց լատվիերեն խոսել։
- Я не понимаю.
- А-а-а, это, можно позвонить?
Հազիվ էր ոտքի վրա կանգնում, մտածեցի, որ եթե մտքին կա հեռախոսը վերցնել-փախնել, կհասցնեմ բռնել։
Ինքնուրույն չէր կարողանում էկրանի վրա ճիշտ թվերը սեղմել, ոչ էլ կարողանում էր թվերը ռուսերեն նորմալ ասել, որ ես հավաքեի համարը։ Մի տատիկ միացավ, թե թող համարը լատվիերեն ասի, ես կթարգմանեմ։ Տատիի օգնությամբ կարողացանք զանգել։ Բայց ասում եմ՝ շուտ արա, ես շուտով իջնելու եմ։
Տղան արագ խոսեց, վերադարձրեց հեռախոսը, կոտրված ռուսերենով մի քանի անգամ շնորհակալություն հայտնեց ու հաջողություն մաղթեց։ Ուժեղ կոնտրաստ էր ուրիշ ազգերի (անուններ չտանք) հարբած ջահելների ֆոնի վրա, ովքեր իրենց աշխարհի տերն են զգում։

[Meme]

համարձակվում եմ ասել, որ ինտեգրվել բառի հետ առընչվել եմ, մոտ վեց տարի ....առաջի տարին միայն ապրել եմ, վայելելով ամեն օրս, ոչնչի մասին չմտածելով, բայց ջանասիրաբար սովորել եմ լեզուն, ինքս ոչ մի գրամ էդ լեզվի մասին մինչ այդ չիմանալով...էնքան լավ էի յուրացրել, որ մուծածս, չէ պապայի մուծած, ամբողջ գումարը ետ էին վերադարձրել, քանզի լավ էի հանձնել քննությունս: Հա չմոռանամ ասել, որ դպրոցականի տարիքից դուրս էի, ու մենակ լեզուն սովորելու հնարավորություն էր պետությունը տվել:
Որ հիշում եմ էդ օրերը, անկեղծ եմ ասում, ինչքան էլ մենակ էի, էդքան ընկերասեր, ընկերուհուն կարոտ մարդ լինելով, բայց ամեն օրս լի ու ուրախ էր անցնում:
մի քիչ էլ հպարտ եմ, որ կարողացա օտար ու անտեր տեղ, էտ էլ հաղթահարել, չնայած չեմ պատմի, թե իմ սիրահարված լինելու պատճառով ուր գնաց էդքան գումարը, որը մինչև հիմա անգամ ամուսինս է հիշեցնում ....հա ինչ
հետո, որոշեցի, թե բախտ վիճակվեց, լեզուն էլի մի լեվել ավել սովորել, վերջում էլ պրակտիկա, էտ էլ արեցի, չէ էս անգամ փող հետ չտվեցին, գիտեին երևի ուրա գնալու
անցա ծնարանում պրակտիկայի:Դժվար էր........... հիշում եմ ինչքան անգամ են հետս խոսել, ու ես զարմացած մեծ աչքերով կամ գլխով եմ արել իբր հասկանում եմ , ամոթից իհարկե, կամ էլ կեսը չհասկանալով սխալ բաներ եմ արել: Չէ չէ մարդու կյանք կախված չէր , բայց մի անգամ լավ պրծա, տենց մի դեպք էլ անցավ կողքովս...
Հետո հասկացա, որ հիվանդանոցի բան չեմ, ուշ ժամին տուն գալը, ինձ վախկոտիս համար չէր, ես պոլիկլինիկայում եմ աշխատել, ու շատ հարմար կլիներ, փոքր մասնավոր ինչ որ տեղ նույնը շարունակել... դժվարությամբ,բայց անցա աշխատանքի.... երեք տարով էր պայմանագիրը, բայց էն, ինչը էմիգրանտին էր վայել,դա չընկավ ձեռքս, իհարկե հաճույքով էի գնում, անբացատրելի լավ էի զգում ինձ, որ կարողացել եմ, ես հասել եմ դրան, ծնողներիս հպարտության մասին չեմ խոսի...

գումարն էլ քիչ էի ստանում, եռեսուն եվրո էր մնում ինձ, անձնական ծախսերի, բայց գոհ էի...
չմանրանամ հետո ինչքան դժվար էր, լինելով դասով ամենափոքրը , ցույց տալ, որ դու ներկայացնում էս քեզանից անհատականություն, ոչ թե ուրիշի ստրուկ..
(էդ ժամանկներիս ուժ տվողն էլ էիր դու, որ մեջս լցվում էր միանգամից սարեր շուռ տալու ու բոլորին իրենց տեղը ցույց տալու ուժով....)
ինչ որ ժամանակ անցավ, ու պարզվեց, որ լավ ոտքս ամրապնդելու համար, սովորելու հաստատակամ, ու ավելի ուժեղ թուղթ է պետք, իմ աշխատանքից մի տոն բարձր, (հա թղթի երկիր էր, ես էլ գնացել էի մնալու ու հետ չգալու . համենայն դեպս մինչ ամուսնանալս ) ...
նենց վիճակում էինք հայտնվել ընտանիքով, որ հույս չունեի թե կգտնենք, արդեն ամեն քնելուց պատկերացնում էի, որ ինձ հետ են բերում, ու էտ մեռնելու հավասար էր, էդ վախը դեռ մեջսա .......ամեն հիշելուց, մեջս ոչ հաճելի զգացումա արթնանում...
Հետո ,ստացվեց...... ծնողներիս օգնությամբ ու շատ ծիծաղելի է, բայց Եվրոպա տեղ էլ,կա էդ ծանոթ հասկացողությունը, հայ ծանոթ բժշկի օգնությամբ անցա աշխատանքի, անձնակազմը տասնապատիկ ու հազարապատիկ անգամ տարբեր էն առաջվանից, ու ներդաշնակության զգացում, ես ինձ ապահովվել էի երեք տարի հանգիստ գլուխս բարձին դնելու վստահությամբ:
ծիծաղում եմ ինձ վրա,.........
երկու տարին էդ երեքից, սովորեցի դաս ու աշխատանք միասին, հոգնած տուն գալ, սպասումի մեջ, որ լավ կլինի, էդ ընթացքում էլ տարիներիս հետ, ընտանիք ստեղծելս էր առաջիս, էդքան սպասումից հետո, քո գալը, հարսանիք, մեր տունը առանձին, ամենասիրուն հիշողությունները կյանքիս, ու հոպ....ես Երևանում եմ...



հիմա, ուզում եմ հասկանալ, ինչի....ինչիս էր պետք էս ամենը, իմ ձգտելը, իմ էդքանի մեջով անցնելը, էդ վախը, սթրեսները, էդքան լավ ինտեգրվելը, որ ամեն իրենց ազգակիցը լսելիս,զարմանում էր, ինչքան լավ եմ խոսում, էդքան կարճ ժամանակի համար....ում էր պետք, եթե քեզ կողքիս գիտակցումից հետո, ես ստեղ եմ Երևանում, առանց քեզ...կիսատ երազանքներով ....


հ.գ՝ պարապ էի, մտածեցի ես էլ իմ անցածով կիսվեմ

[ivy]

Երեկ Սոնյան ինձ ասեց, որ ինձ շատ սիրում է՝ «չնայած որ ես ուրիշ երկրից եմ»։

Մինչև հիմա ուշքի չեմ գալիս էդ ասածից։ Էնքան սխալ հնչեց իմ ականջին։
Նախ, որ ինքն ինձ ու իրեն «տարբեր երկրներից» է ընկալում․ երևի էդպես էլ պիտի լիներ, բայց դե անսպասելի էր իրենից դա լսելը։ Սա առաջին անգամ էր, որ հստակ ասեց՝ ինքն էս երկրից է, ես՝ չէ։
Հետո էն, որ «ուրիշ երկրից» մեկին սիրելը պիտի «չնայածով» կապակցվի կամ ընդհանրապես ինչ-որ ձևով շեշտվի՝ զգացմունքների / վերաբերմունքի կոնտեքստում։

Երեխեքի լավն էն է, որ ինչ մտածում են, էդպես էլ ասում են՝ առանց կոսմետիկ միջամտության։ Երևի մեծերից շատերն էլ են նույն կերպ մտածում, որ ինչ-որ մեկին հավանում են՝ «չնայած, որ ուրիշ երկրից է», կամ որ չեն հավանում, «որովհետև ուրիշ երկրից է», ու որ էդ ուրիշ երկրից լինելը անպայմանորեն կպած է տվյալ մարդու հանդեպ իրենց վերաբերմունքին՝ կամ չնայած-ով, կամ որովհետև-ով, կամ ուրիշ մի ձևով։ Բարձրաձայնեն դա, թե չբարձրաձայնեն։
Երեխեքի մտածելակերպում ինչ-որ բաներ փոխելը դեռ անհնարի սահմաններում չի, իսկ մեծերի դեպքում, ցավոք, ամեն ինչ շատ ավելի դժվար է։

[One_Way_Ticket]

Մի քիչ շեղվեմ վիրուսի թեմայից, ու իմմիգրանտական գրառում անեմ։

Հարցերից մեկը, որ հաճախ ինձ տալիս են, նույնիսկ ոչ այնքան հարց, որքան մտահոգություն․ բայց լատվիացիք նացիոնալիստ չե՞ն։ Բա ռուսախոսներին չե՞ն դիսկրիմինացնում։

Ես առաջ շատ էի զարմանում տարածված կարծրատիպի ու սեփական փորձի կոնտրաստի վրա։ Ասենք, ատամնաբուժարանից զանգում են, որ appointment-իս հետ կապված բան ճշտեն, սկսում են լատվիերեն խոսել, ընդհատում եմ, ասում եմ․ можно по-русски? Անցնում են ռուսերենի։ Վերջերս ինտերնետս չէր աշխատում, զանգում եմ պրովայդերին, ռոբոտն ասում է՝ լատվիերենի համար սեղմեք մեկ, ռուսերենի համար սեղմեք երկուս։ Լավ, էս ամենը դեռ բիզնես է, իրենց եկամտի մասին են մտածում։ Բայց էս արտակարգ իրավիճակի հետ կապված, որ փողոցում լուսացույց միացնելու կնոպկաներն անջատել են, թուղթ են փակցրել՝ "սեղմակն անջատված է, խնդրում ենք սպասել կանաչ լույսին"։ Լատվիերեն ու ռուսերեն։ Քանի՞ երկրում ոչ պետական լեզվին էդքան տեղ կտային։ Ես ուրիշ եվրոպական երկներում մի-երկու ամիս ապրել եմ, շատ ավելի դժվար էր յոլա գնալ առանց տեղական լեզվի։ Վերաբերմունքն էլ համապատասխան է եղել։ Զագրեբում մի լավ ֆուդ-կորտ կար, գանձապահը առաջին երկու անգամը հետս անգլերեն խոսեց, հետո դադարեց։ Երևի որոշեց, որ եթե երկար ժամանակով ես եղել, բարի եղիր մեր լեզվով խոսել։

Բա եթե էդքան լավ է ամեն ինչ, որտեղի՞ց է լատվիացիների անունն ելել որպես նացիոնալիստներ։ Մենակ ՌԴ կողմից տարվող պրոպագանդայով դա չես բացատրի։ Հենց Լատվիայի ռուսների կողմից հաճախ կլսես նացիոնալիզմի ու դիսկրիմինացիայի մասին։ Սկզբում մտածում էի՝ գուցե հայ եմ, դրա համար ես չեմ զգում։ Բայց միայն վերջերս հասկացա իրական պատճառը։ Չնայած կարելի էր ավելի շուտ հասկանալ։

Պատճառն այն է, որ ես ինձ արտասահմանցի եմ զգում։ Ես ապրիորի չեմ համարում, որ լատվիացին հետս պարտավոր է ռուսերեն խոսել։ Ու եթե խոսում է, դա որպես բոնուս եմ ընկալում։ Ստեղի ռուսների համար ուրիշ է։ Լատվիան իրենց հայրենիքն է։ Ու հայրենի պետության նկատմամբ պահանջները ուրիշ են։ Իրենք մայրենի լեզվով կրթություն են ուզում իրենց երեխաների համար, ու համարում են, որ դրա իրավունքը ունեն։ Ինչքանով են նման պրետենզիաները արդարացված, ուրիշ հարց է, ու տվյալ պահին ինձ առանձնապես չի հետաքրքրում։

Ու ևս մի բան, որ սկզբում չէի գիտակցում։ Եթե լատվիացին ռուսերեն հարցդ հասկանում է, բայց անգլերեն է պատասխանում, դա չի նշանակում, որ ինքը չի ուզում ռուսերեն խոսել։ Պարզապես հասկանալն ավելի հեշտ է, քան խոսելը։ Երբ քաղաքիդ բնակչության կեսը ռուս է, լեզուն լսում ու կարդում ես ամեն քայլափոխի, անկախ քեզնից կսկսես հասկանալ։ Ես էլ քչից-շատից սկսել եմ լատվիերեն հասկանալ, բայց ինքս երկու բառ իրար կապել դեռ դժվարանում եմ։ Այդ առումով տեսքս իրոք օգնում է։ Մտածում են՝ դժվար լատվիերեն հասկանամ, ավելի լավ է փորձել անգլերեն (եթե տիրապետում են)։ Ռուսներին հաճախ լատվիերեն են պատասխանում, մտածելով, որ երևի տեղացի է, կհասկանա։

[Գաղթական]

17տ առաջ (բըլին) Ցյուրիխում ուսանողական փարթիներից մեկին մի էստոնացու հետ ծանոթացա:
Ես էլ իրան հարցրի՝ էդ ճիշտ ա՞, որ ձեր մոտ ռուսների հանդեպ խտրականությունը շատ ա:
- Չկա տենց բան:
- Հաստա՞տ կյանքում երբևէ ազգային խտրականության դրսևորման Էստոնիայում չես հանդիպել:
- Մմմ.. հանդիպել եմ.. ազգային խտրականության.. Էստոնիայում.. բայց ոչ թե ռուսների հանդեպ, այլ՝ հայի կողմից...
- ???

ՈՒ պատմեց.
Մի օր գիշերվա հազարին լյաաավ խմած ու ծաղիկներով հանդերձ գնալուց ա լինում ընկերուհու մոտ:
Ընկերուհին էլ ուսանողական հանրակացարանում ա ապրելուց լինում:
ՈՒ էդ հանրակացարանն 2 լրիվ իրար նման մասնաշենք ա ունենում՝ մեկը տղերքի, մյուսն էլ՝ աղջկերքի համար:
Մեր հերոսն իհարկե խառնում ու տղերքինն ա մտնում:
Բարձրանում ա ընկերուհու հարկ, դուռը հաշվելով գտնում ա ու սկսում ծեծել..

Քըշերվա հազարին.. ճաքած.. չարաբաստիկ ծաղիկներն էլ ձեռը..

Ասում ա՝ սկի չհասցրի էլ մտածեմ, թե խի ա ընկերուհուս դուռը էդ փռչոտը բացել..
Բացեց ու տվեց քթիս..

ՈՒշագնաց վիճակներ.. լիքը արյուն..
Ասում ա՝ հենց ուշքի եկա, ասի հեսա ոստիկան եմ կանչելու:
Փռչոտն էլ՝ թե բա համբերի, հեսա ես կանչեմ..
«Է ի՞նչ տարբերություն ով կանչի: Թող ինքը կանչի: Մեկա զոհը ես եմ..»

Ասում ա՝ հետո էլ ոստիկանը եկավ, փռչոտի հետ ինձ անհասկանալի լեզվով ինչ-որ բան խոսացին, ծիծաղացին, ինձ էլ եքա շտրաֆ գրեցին, որ մարդկանց գիշերվա հանգիստը խանգարել եմ...

[Վիշապ]

Այ թե հետաքրքիր կլիներ, որ սա կարդացողը համբերատար լսեր ներքևում բերված երաժշտությունը սկզբից մինչև վերջ ու զգար էն, ինչ ես եմ զգում, բայց դե ես վաղուց սովոր եմ, որ իմ զգացողությունները գրեթե ոչ ոք չի կարողանում կիսել, ինչպես և ես բնավ չեմ հասկանում մնացածներիդ զգացողությունները:

***

Առաջին անգամ, որ նոր էինք Նահանգներ տեղափոխվել, Նոյեմբեր ամիսն էր, կինս մի երկու շաբաթով մնաց ու գործի բերմամբ մի կես տարով հետ գնաց Հայաստան ու ես մնացի միայնակ ամերիկյան երազանքի մեջ, ու սկզբի համար չափից շատ ազատությունը տարօրինակ էր ու վախեցնող:
Եվ այդ սկզբի ժամանակները անձրևոտ, երկար ու մութ գիշերներով օրեր էին, գործերս չափազանց շատ, ու ես միշտ օֆիսը լքում էի ուշ ժամի, խելագարության աստիճանի հոգնած ու հիշողությանս մեջ մնացել է իմ մենակությունը, ծխածս «American Spirit» սիգարեթները, անձրևի ու խավարի մեջ ձգվող լենուբոլ տարածություններն ու իմ առաջին վարձակալած մեքենան՝ պաշտամունքային Դոջ Չարջեր, որի մեջ ի ուրախություն մելոմանիս կար արբանյակային ռադիոընդունիչ, որի երաժշտության ու շարժիչի հաղորդած արագացման առաջացրած բերկրանքով էլ ես ամբողջությամբ լցնում էի այդ ժամանակների գորշությունը՝ գործից մինչև կացարան, և մնացած ամեն ինչ ունայն էր, և չկար ոչինչ ըմբռնելի բացի դեպրեսիայից ու կարոտից։ Եվ այդ օրերին իմ մեջ տպավորվել է այս թրեքը, որը տարօրինակորեն հաճախ համընկնում էր իմ մեքենա նստելու հետ ու անհասկանալիորեն այնքան ներդաշնակ էր թվում դրությանս հետ, որ ես այն իմ ականջներով կլանում էի այն անապատով երկար քարշ եկած ու ջրազրկված վտարադու պես, որին անակնկալ անանուխով լիմոնադ են տալիս.

[One_Way_Ticket]

Մի լավ բան, որ Լատվիայում ունեմ, որը Հայաստանում մնացել էր ընդամենը սովետական ուրվականի տեսքով, իսկ ավստրալիական շենքերում գոյություն չուներ որպես երևույթ, կենտրոնացված ջեռուցումն է։ Ես ընդհանրապես կուրսի չեմ, թե երբ, ով, ոնց է այն միացնում ու ղեկավարում ջերմաստիճանը, միայն գիտեմ, որ ձմռանը տունը տաք է։ Ու նորմալ տաք, իմ կոմֆորտ-զոնայում, 21°C սահմաններում։ Միայն երկու կարճ ժամանակաշրջան գոյություն ունի, երբ տանը կարող է ցուրտ լինել։ Մեկը սեպտեմբերի վերջ, հոկտեմբերի սկիզբ, երբ ջեռուցումը դեռ չեն միացրել, մեկն էլ հիմա, երբ արդեն անջատել են։

[One_Way_Ticket]

Ինձ զարմացնում է, որ Ռիգայում ռուսները իրենց խոսքում բացարձակապես չեն օգտագործում լատվիերեն բառեր։ Այն դեպքում, երբ երիտասարդները շատ լավ լատվիերեն խոսում են, ու շատերի համար դա աշխատատեղում օգտագործվելիք հիմնական լեզուն է։

Ավստրալիայում այլ կերպ էր։ Իմ ռուս ընկերների հետ մենք երբ ռուսերեն էինք խոսում, լիքը անգլերեն բառեր էինք օգտագործում, ինչը բոլորիս շատ բնական էր թվում։ Մի անգամ Թայլանդում հարսանիքի էինք, որտեղ կային նաև Ռուսաստանից հյուրեր, ու նրանցից մեկը մեր խոսելը լսելիս ապշել էր, բա թե դուք էդ ինչ լեզվով եք խոսում։

Իսկ այստեղ այդպես չէ։ Լատվիացիների խոսքի մեջ նույնպես ռուսերեն բառեր չեմ նկատում, որոշ արտահայտված բացառություններով։ Ասենք, հաջող անելիս давай են ասում, ոնց որ հայերը։ Մեկ էլ քֆուրները։