Օրագրային զրույցներ

[Բարեկամ]

Բա ես էլ ընդհանուր դա եմ ասում, ուղղակի «ողորմելի» բառը դուրներդ չի գալիս: Ուսուցիչը, մանավանդ հանրային-պետական դպրոցի, ողորմելիագույն մասնագիտություններից է՝ ողորմելի աշխատավարձ, գիշեր-ցերեկ կաշվից դուրս եկողներին պրակտիկորեն ոչ մեկ չի նկատում,պարգևները՝ կամ չկան, կամ ողորմելի են, կարիերայի առաջխաղացման հեռանկարը պրակտիկորեն բացակայում է, թոշակի անցնում են մեծամասամբ քայքայված առողջությամբ ու գրոշների խնայողությամբ:
Որ ոմանք շատ չնեղվեն, ասեմ, որ մայրս հայոց լեզվի ու գրականության ուսուցիչ էր, իմ հնարավորինս օբյեկտիվ դիտարկումներով վայթե աշխարհի ամենալավ ուսուցիչներից մեկը, որ գիշերները չեր քնում ու աշակերտների համար լեզվի քերականությունն ու կառուցվածքը տարբեր հետաքրքիր պատկերիկներով վիզուալիզացնող մատուցումներ էր սարքում, որ դեբիլներս պատկերացնելով հասկանայինք…
Մորաքույրս աշխարհի ամենալավ պատմության դասատուներից մեկն էր վայթե, էլի քայքայված առողջությամբ, ողորմելի թոշակով...
Ամերիկայի պես հարուստ երկրում պիտի նայեք հանրային դպրոցների ուսուցիչների վիճակը... Մարդ երևի ավելի լավ է փողոցներում տերևներ փչող աշխատի, քան հանրայինում ուսուցիչ, ու գլուխ դնի տարբեր սրիկաների լակոտների հետ, ու սպառած էներգիայի դիմաց վաստակի գրոշներ ու մունաթներ: Սաղ ասածս էն ա, որ հոգեբանը էդքան վատ չի, էլ բեթարը կա:

Դե, դու էլ ես նկարագրել սովետական իրականությունը, բայց դրանով հանդերձ, եթե մամայիդ կամ մորաքրոջդ հարցնեին, թե տեսնում են արդյոք իրենք իրենց կամ իրենց աշխատանքը "ողորմելի" կամ թեկուզ ծանր, անգամ բացարձակ չգնահատված, չեմ կարծում նույն տեսակետը կունենային, ինչ դու։ Ու էդպես եմ կարծում, որովհետև հակառակ դեպքում մամադ գիշերները չէր նստի ու կրեատիվ բաներ սարքի աշակերտների համար․ նա դա հաստատ չի արել ո՛չ գնահատանքի համար, ո՛չ էլ որպես ծանր պարտականություն, ու ինքն իրեն էլ հաստատ ողորմելի չի զգացել էդ անքուն գիշերների ընթացքում։
Իսկ գնահատանքը լավ ուսուցիչը միշտ էլ ստանում ա, ու ստանում ա գնահատանքի ամենաիրական, չպարտադրված, չքաղաքականացված աղբյուրից՝ աշակերտներից ու ծնողներից, ու եթե դրանք թեկուզ մի երկուսն են (որ հասկանում են արժեքը ու գնահատում), արդեն իմաստ ունի։

[Ուլուանա]

Սովետական Հայաստանում, հա, էդպես էր (հիմա չգիտեմ)։ Դե սովետի ժամանակ առհասարակ տարիներով լռվում էին առաջին իսկ սկսած գործին․ կյանքը ստատիկ էր։ Խոսքս այսպես կոչված առաջատար արևմուտքի մասին էր։

Հետսովետականն էլ նենց ոչինչ: Հատկապես Սովետից հետո աշխատանք գտնելը դժվար ա եղել միշտ էլ. ու շատ ուսուցիչներ, թեկուզ իրենց գործը հեչ չսիրելով ու որպես ուսուցիչ` բանի պետք չլինելով էլ մնացել են դպրոցում, քանի որ այլ տեղ աշխատանք գտնելու հնարավորություն չեն ունեցել կամ համարել են, որ չունեն:

Ըստ վիճակագրության, ուսուցիչների՝ այդ մասնագիտությամբ աշխատելը շարունակելու գործակիցը բավական ցածր է՝ համեմատ մեծ թվով այլ մասնագիտությունների։
Կարծեմ 17%-ն է, որ թողնում ուսուցչությունը աշխատելու առաջին հինգ տարիների ընթացքում

Այսինքն` 17%-ը տենց մեծ թի՞վ ա համարվում :

[Ուլուանա]

Դե, դու էլ ես նկարագրել սովետական իրականությունը, բայց դրանով հանդերձ, եթե մամայիդ կամ մորաքրոջդ հարցնեին, թե տեսնում են արդյոք իրենք իրենց կամ իրենց աշխատանքը "ողորմելի" կամ թեկուզ ծանր, անգամ բացարձակ չգնահատված, չեմ կարծում նույն տեսակետը կունենային, ինչ դու։ Ու էդպես եմ կարծում, որովհետև հակառակ դեպքում մամադ գիշերները չէր նստի ու կրեատիվ բաներ սարքի աշակերտների համար․ նա դա հաստատ չի արել ո՛չ գնահատանքի համար, ո՛չ էլ որպես ծանր պարտականություն, ու ինքն իրեն էլ հաստատ ողորմելի չի զգացել էդ անքուն գիշերների ընթացքում։
Իսկ գնահատանքը լավ ուսուցիչը միշտ էլ ստանում ա, ու ստանում ա գնահատանքի ամենաիրական, չպարտադրված, չքաղաքականացված աղբյուրից՝ աշակերտներից ու ծնողներից, ու եթե դրանք թեկուզ մի երկուսն են (որ հասկանում են արժեքը ու գնահատում), արդեն իմաստ ունի։

Ան, դու ապահով արևմուտքի հեռուներից ես խոսում, որտեղ ուսուցչի աշխատավարձն ինչքան էլ ցածր լինի, տարրական ծախսերը հաստատ ապահովում ա, ասենք, դժվար ա պատկերացնել սոված ու ընդհանրապես առաջին անհրաժեշտության պարագաներն իր աշխատավարձով առնելու անկարող ուսուցիչ: Երևի չես առնչվել ծայրահեղ աղքատության մեջ ապրող ուսուցիչների հետ: Իմ մաման էլ ա լրիվ Վիշապի նկարագրած տիպի դասատու եղել`ամեն դասի համար գիշեր-ցերեկ պատրաստվելով, կրեատիվ բաներ մոգոնելով, որոնք առնվազն իրանց դպրոցում ոչ ոք չէր արել իրանից առաջ, լրիվ նվիրված էր ու ապրում էր իր աշխատանքով, ու թե՛ աշակերտների ու իրանց ծնողների, թե՛ դպրոցի տնօրինության կողմից շատ գնահատված, սիրված ու հարգված էր, բայց էդ սերն ու հարգանքը իրա էրեխեքին սովից ու չքավորությունից չէին փրկում: Ու շատ ուսուցիչներ էին ֆինանսապես նույն կամ նմանատիպ վիճակում: Հա, բնականաբար, էդ ամենը չի արել գնահատանքի համար ու ոչ էլ որպես ծանր պարտականություն, բայց ցանկացած աշխատանք անելիս մարդն ակնկալում ա, որ իր գոնե տարրական ծախսերը կարողանա հոգալ, իսկ Հայաստանում առնվազն էն տարիներին ուսուցչի աշխատավարձով դա անհնար էր: Ու հա, հանգիստ կարելի ա ասել, որ ուսուցիչները ծայրաստիճան խղճուկ վիճակում էին, ուղղակի «ողորմելի» բառը չասեմ, էլի: Կամ, կարելի ա ասել, աշակերտների ու ծնողների կողմից գնահատված էին, բայց պետության կողմից` ոչ: Ոչ թե անքուն գիշերներ անցկացնելու ու աշխատանքի համար չարչարվելու համար կարող էին իրանց խղճուկ վիճակում զգալ, այլ նրա համար, որ իրանց աշխատանքի դիմաց պատշաճ ձևով չեն վարձատրվում: Ճիշտ ա, լավ ուսուցիչն ամեն դեպքում անում ա էն, ինչ պիտի անի, բայց երբ իր աշխատածով չի կարողանում իր երեխաների համար գոնե մինիմալ սնունդ ապահովի, մնացածի մասին էլ չեմ ասում, ո՞նց կարող ա իրան խղճուկ չզգալ:

[ivy]

Ու թարսի պես հոգեբան են դառնում զգայուն, խայթող հումորի հետ կոնֆլիկտներ ունեցող ու հեշտ խոցվող մարդիկ։

Թարսի պես չի, ընդհակառակը, մասնագիտության ու անձնական հատկանիշների ահագին լավ համադրություն ա․ համ ուրիշների զգայունությունն ու խոցելիությունն ես լավ հասկանում, համ սեփական խնդիրների վրա աշխատելու լիքը հնարավորություն ունես։

[Բարեկամ]

Ան, դու ապահով արևմուտքի հեռուներից ես խոսում, որտեղ ուսուցչի աշխատավարձն ինչքան էլ ցածր լինի, տարրական ծախսերը հաստատ ապահովում ա, ասենք, դժվար ա պատկերացնել սոված ու ընդհանրապես առաջին անհրաժեշտության պարագաներն իր աշխատավարձով առնելու անկարող ուսուցիչ: Երևի չես առնչվել ծայրահեղ աղքատության մեջ ապրող ուսուցիչների հետ: Իմ մաման էլ ա լրիվ Վիշապի նկարագրած տիպի դասատու եղել`ամեն դասի համար գիշեր-ցերեկ պատրաստվելով, կրեատիվ բաներ մոգոնելով, որոնք առնվազն իրանց դպրոցում ոչ ոք չէր արել իրանից առաջ, լրիվ նվիրված էր ու ապրում էր իր աշխատանքով, ու թե՛ աշակերտների ու իրանց ծնողների, թե՛ դպրոցի տնօրինության կողմից շատ գնահատված, սիրված ու հարգված էր, բայց էդ սերն ու հարգանքը իրա էրեխեքին սովից ու չքավորությունից չէին փրկում: Ու շատ ուսուցիչներ էին ֆինանսապես նույն կամ նմանատիպ վիճակում: Հա, բնականաբար, էդ ամենը չի արել գնահատանքի համար ու ոչ էլ որպես ծանր պարտականություն, բայց ցանկացած աշխատանք անելիս մարդն ակնկալում ա, որ իր գոնե տարրական ծախսերը կարողանա հոգալ, իսկ Հայաստանում առնվազն էն տարիներին ուսուցչի աշխատավարձով դա անհնար էր: Ու հա, հանգիստ կարելի ա ասել, որ ուսուցիչները ծայրաստիճան խղճուկ վիճակում էին, ուղղակի «ողորմելի» բառը չասեմ, էլի: Կամ, կարելի ա ասել, աշակերտների ու ծնողների կողմից գնահատված էին, բայց պետության կողմից` ոչ: Ոչ թե անքուն գիշերներ անցկացնելու ու աշխատանքի համար չարչարվելու համար կարող էին իրանց խղճուկ վիճակում զգալ, այլ նրա համար, որ իրանց աշխատանքի դիմաց պատշաճ ձևով չեն վարձատրվում: Ճիշտ ա, լավ ուսուցիչն ամեն դեպքում անում ա էն, ինչ պիտի անի, բայց երբ իր աշխատածով չի կարողանում իր երեխաների համար գոնե մինիմալ սնունդ ապահովի, մնացածի մասին էլ չեմ ասում, ո՞նց կարող ա իրան խղճուկ չզգալ:

Իմ տպավորությամբ, Վիշապը հենց միջին վիճակագրական ապահովված արևմուտքի՝ իրեն մոտիկ տեղերից էր խոսում, ոչ թե անցյալում մնացած սովետական մեր իրականությունից, երբ գրել էր, որ "ողորմելի են, չգնահատված ու ծանր աշխատանք կատարող"։ Իսկ սովետական ժամանակներում ուսուցիչները սոված չէին, այլ հենց միջին խավն էին կազմում՝ համապատասխան աշխատավարձով։ Սոված իրականությունը եկավ հետսովետական ցուրտումութին, և էդ ժամանակ մենակ ուսուցիչները չէին, որ սոված էին։ Ինչ վերաբերում ա հիմիկվա հայկական իրականությանը, չեմ կարծում, որ ուսուցիչները հայտնվել են մինիմալ սնունդ հայթաթելու եզրին, թեև հա, միջին խավ էլ երևի չեն կազմում, ինչպես և միջին խավ չեն կազմում այսօրվա արևմուտքի ուսուցիչները (բացառությամբ, թերևս, սկանդինավյան երկրների, որտեղ ուսուցչի աշխատանքը ավելի գնահատված ա՝ ամեն առումով)։

[Բարեկամ]

Այսինքն` 17%-ը տենց մեծ թի՞վ ա համարվում :

Երևի համարվում ա, եթե ասում են, որ "current retention rate in teaching profession is relatively low".

[enna]

Գիտելիքները կիսել ու սովորեցնել միշտ սիրել եմ. Թումոյում երեխեքի հետ, հետո էլ աշխատանքիս տեղը մի քանի անգամ սկսնակ մասնագետների համար դասընթացներ իրականացնելուց հետո նորից զգացի թե ինչքան էներգիա տվող ա իմացածդ կիսելիս մարդկանց հետ շփումը, մասնագիտական առումով էլ սովորեցնելիս անընդհատ նոր տեսանկյուններ ես բացահայտում։ Էս վերջերս էլ երկու ընտրության առաջ եմ կանգնած` կամ Հայաստանից տեղափոխվել (որը միշտ մտքիս մեջ կար, իսկ ամուսինս հակված չէր) կամ 《Դասավանդիր Հայաստան》 ծրագրով երկու տարի գնալ գյուղերում ուսուցիչ աշխատել (իմ ներկայի աշխատանքը կես դրույք հեռավար անելով)։
Ամեն դեպքում որոշեցի դիմել Դասավանդիր Հայաստանին, չգիտեմ ոնց կգնա, որովհետև փոքր երեխայի հետ գյուղ տեղափոխվելը որոշ մարտահրավերներ ունի (թեկուզ հոգեբանական)։
Ողորմելիության հետ կապված վերջերս պետությունը քայլեր ա անում ուսուցիչների նյութապես ողորմելի վիճակը մեղմելու համար։ Կամավոր ատեստավորում կա ու ուսուցչի կարգ տալը։ Առաջներում էլ նմանատիպ բաներ կային, բայց պրոցեսը հստակ չէր, առանց ծանոթի իրական չէր ու սենց շարունակ։ Մամաս ուսուցիչ ա, իրենից ու իր հետ անռչվող ուսուցիչներից դատելով պետական էդ ծրագրերը մի տեսակ աճի հորիզոններ են բացել, ոչ միայն նյութապես, այլ որպես ուսուցիչ էդ ծրարգրերին դիմելիս նոր հմտություններ սովորելու ու մասնագիտական լճացումից հանելու համար։

[Վիշապ]

Թարսի պես չի, ընդհակառակը, մասնագիտության ու անձնական հատկանիշների ահագին լավ համադրություն ա․ համ ուրիշների զգայունությունն ու խոցելիությունն ես լավ հասկանում, համ սեփական խնդիրների վրա աշխատելու լիքը հնարավորություն ունես։

Իսկ տեսնես զգայուն մարդիկ ուրիշների սարկազմը տեսնելու, կամ հասկանալու հնարավորություն ունե՞ն։

[ivy]

Իսկ տեսնես զգայուն մարդիկ ուրիշների սարկազմը տեսնելու, կամ հասկանալու հնարավորություն ունե՞ն։

Էդ հարցի պատասխանը պիտի որ դու էլ ունենաս:

[Վիշապ]

․․․ եթե մամայիդ կամ մորաքրոջդ հարցնեին, թե տեսնում են արդյոք իրենք իրենց կամ իրենց աշխատանքը "ողորմելի" կամ թեկուզ ծանր, անգամ բացարձակ չգնահատված, չեմ կարծում նույն տեսակետը կունենային, ինչ դու։ Ու էդպես եմ կարծում, որովհետև հակառակ դեպքում մամադ գիշերները չէր նստի ու կրեատիվ բաներ սարքի աշակերտների համար․ նա դա հաստատ չի արել ո՛չ գնահատանքի համար, ո՛չ էլ որպես ծանր պարտականություն, ու ինքն իրեն էլ հաստատ ողորմելի չի զգացել էդ անքուն գիշերների ընթացքում։
․․․

«Ողորմելի»-ն մորս սիրած բառերից էր։ Ինքը ինքնաքննադատության հետ պրոբլեմներ չուներ, ու նաև այդ առումով ինձ համար եզակի անձնավորություն էր ի հակադրություն մնացյալ փառասիրությունից ու հպարտությունից պայթող աշխարհի պայծառագույն ազգի ներկայացուցիչների։

[Բարեկամ]

«Ողորմելի»-ն մորս սիրած բառերից էր։ Ինքը ինքնաքննադատության հետ պրոբլեմներ չուներ, ու նաև այդ առումով ինձ համար եզակի անձնավորություն էր ի հակադրություն մնացյալ փառասիրությունից ու հպարտությունից պայթող աշխարհի պայծառագույն ազգի ներկայացուցիչների։

Էն իմաստով, որ ես եմ ողորմելի բառը հասկանում, ողորմելին ոչ թե ինքնաքննադատություն պիտի լինի, այլ ինքնախղճահարություն։

[Վիշապ]

Էն իմաստով, որ ես եմ ողորմելի բառը հասկանում, ողորմելին ոչ թե ինքնաքննադատություն պիտի լինի, այլ ինքնախղճահարություն։

Ես վաղուց արդեն համոզվել եմ, որ հայերիս գերակշիռ մասը առողջ ու հումորախառը ինքնաքննադատության իմաստը չեն հասկանում, գենետիկ պրոբլեմ է Ասենք ես մեկումեջ հայելու մեջ նայում, ու մտածում եմ՝ «բայց դու ինչ տուպոյ ու նողկալի գյադա ես, Վիշապ» (խնդրում եմ, չառիթավորվել), դրանից անմիջականորեն չի բխում, որ ես ինքս ինձ իսկապես առհամարում եմ, կամ զզվում եմ ինձնից։ Թշվառ իրականության մեջ ինքզինքը ելևէջներով ծաղրելը հաճախ օգնում է լիցքաթափվել, սթափվել, կյանքին ավելի լայն հայացքով նայել ու ընդհանուր առմամբ կազդուրիչ է լարված ուղեղների համար։
Այվին, որպես հոգեբան պիտի որ տեղյակ լինի սրա մասին։

[մարդ եղած վախտ]

Ասենք ես մեկումեջ հայելու մեջ նայում, ու մտածում եմ՝ «բայց դու ինչ տուպոյ ու նողկալի գյադա ես, Վիշապ»

Էս հիշացրեց, որ վերջերս մի օր տրանսպորտում անջատված գնում էի ու պատահաբար արտացոլանքում մռթոշ դեմքս տեսա, սարսափեցի, որ ինձ նայելուց մարդիկ էդ էին տեսնում ։D ասեցի ֊ ազիզ, հլը ժպտա ֊ ժպտացի, ավելի լավ ստացվեց ։D

[Բարեկամ]

Եթե էդ ողորմելի բառը էդքան դուրդ գալիս ա, Վիշապ ջան, իրականում բոլոր մարդիկս ենք ողորմելի (ողորմության արժանի), միայն ուսուցիչներին առանձնացնելը խտրականություն ա մյուս մարդկանց հանդեպ։

[Վիշապ]

Եթե էդ ողորմելի բառը էդքան դուրդ գալիս ա, Վիշապ ջան, իրականում բոլոր մարդիկս ենք ողորմելի (ողորմության արժանի), միայն ուսուցիչներին առանձնացնելը խտրականություն ա մյուս մարդկանց հանդեպ։

Ոչ, մարդկանց զգալի մասը ոչ թե ողորմելի են, այլ նողկալի են