Նիկոլ Փաշինյան քաղաքական գործիչը: Մտքեր և վերլուծություններ...

[Ծլնգ]

Հավելյալ 10 միլիոնն էլ ա մեսիջ, որ հլը կտեսնենք ինչ եք անում, բայց մենք էլ ենք ոգեշնչված, ու դրա համար no request made €10 միլիոն առ եք ձեր հայեցողության։

Իսկ Նիկոլն ինքն ա ասում, թե իր ուզածը ինչ ա․

Բանը եղել է այսպես. ԵՄ գործընկերներից մեկի հետ հանդիպման ժամանակ տարակուսանք հայտնեցի, որ ԵՄ-ն հեղափոխությունից հետո Հայաստանի համար նախատեսվող աջակցության ծավալը չի ավելացնում:

Ստեղ ոչ թե Արցախի ճանաչման հարց ա (ԵՄ-ը տենց ֆորին փոլիսի չարթեր չունի, որ Արցախի մասով «պադդերժկա» անի), կամ Ադրբեջանին տնգելու (դրանում Հայաստանը ասելիք չունի, էդ իրենց երկկողմանի որոշելիքն ա), այլ հենց աջակցության ծավալների ավելացման, այսինքն մինչև հիմա ինչ աջակցություն կար, դրա ծավալների կտրուկ ավելացում ա ուզում։ Ավել փող, ուրիշ ոչինչ։

Իսկ մնացածի պահով արդեն կողքից են սիրունացնում, յանի չէ, մենք սենց ենք, նենց ենք, ինքներս ենք անելու ու տենց բաներ։ Բա էլ ի՞նչ աջակցություն։ Անող եք, ասեք՝ առ եք ձեր փողերը, ձեզնից մենակ ծափ տալ ենք սպասում, մնացածը մենք կանենք․․․

Ուղղակի օբիդնի ա, ջոկում ես, որ էսքան հեղափոխություն արին, իսկ սրանք դեռ թերահավատությամբ մենակ €10 միլիոն են վրից ավելացնում, էն քյաչալ Աշոտյանն էլ կանգնում ասում ա՝ սրա՞ համար էիք հեղափոխություն անում։

Իսկ Նիկոլի այնպես խոսալը ինչպես խոսում ա դեռ լիքը վաղաժամ ա։ Թող կոնկրետ ժողովրդավարության ավելացման տանող քաղաքականությամբ հաղթանակներ արձանագրեն (կոռուպցիայի ինդեքսների նվազում, ոչ թե մի քանի տասնյակ կոռուպցիոների թափահարում, բիզնես անելու դյուրինացում բոլոր հարցերում, ոչ միայն արհեստական մենաշնորհների վերացում, լրատվամիջոցների բացարձակ ազատություն, այլ ոչ միայն լայվակոխ անել, գենդերային բացակի փաստացի նվազեցում և այլն), նոր ասեն՝ տեսաք, իսկ այ էս մի քանի հարցերում ունենք ձեր փորձագիտությունն ու ծրագրերի իրականացման ծախսերում աջակցություն, որտև առանց ձեզ չի ստացվում։ Թե չէ հավայի ասել որ նախորդ ռեժիմից մինչև հիմա բան չի փոխվել, այն դեպքում երբ դեռ վերջին համաձայնագիրը բոլոր անդամ երկրների կողմից չի վավերացվել, մի քիչ․․․ վաղաժամ ա, իմ կարծիքով էլի․․․

[Ներսես_AM]

Սրա օգտակարության մասին բան չեմ կարա ասեմ։ Ոչ էլ գիտեմ, թե ինչքան փող ա ծախսվել։ Կարող ա շատ էլ լավ բան ա։ Բայց հաստատ լիքը ուրիշ հավայի ծրագրեր կան, որոնց վրա փող ա ծախսվել ու ծախսվում, վերջում սիրուն նկարներ, evaluation, impact բլա բլա ․․ բայց իրականում ոչ մի օգուտ։

Ամեն դեպքում, իմ համար կարևորը էն էր որ առաջին անգամ ՀՀ վարչապետի բերանից լսում ենք ոչ թե մուտիլովկա, ոչ թե դեբիլ հայացքով «շնորհակալություն, շնորհակալություն ձեր աջակցության համար», այլ կոնկրետ մեսիջ․ ախպեր մենք մեր անելիքը գիտենք, ու նենց չի, որ էտ անելիքը դնելու ենք կախվախության մեջ ԵՄ-ից ստացվելիք կամ չստացվելիք փողերից։ Թե հիմա ինչքանով ա դա իրականություն դառնալու, դա դեռ կտեսնենք, բայց գոնե էս պահին դրությամբ ահագին ոգեշնչող ա:

Ես իմ պրակտիկայում չգիտեմ գոնե մի երկիր, որը դոնորների փողերով երկիր ա դառել: Փողը լավ բան ա, բայց երբ ինքդ ես աշխատում, մեկ էլ ինքդ ես որոշում, թե ոնց ծախսես։

ԵՄ-ն տեղով մքտի, գիտության, նարորարության, առաջընթացի, մարդու իրավունքների ու սենց բաների աղբյուր ա: Բայց էտ ամեն ինչից օգուտ ստանալը հաստատ չի հանգում, Սերժիկին 150 միլիոն էինք տալու, ձեզ 160 միլիոն կտանք, ծաղկեք, զորացեքին։

Երկու հատ կանգառի գլխին արևային պանել են դրել, մի հատ էլ usb կպցրել, ու եկել են ԵՄ–ի ներկայացուցիչով բանով բացում են անում։ Ասենք Հայաստանում էլ բան չէր մնացել անելու երկու հատ usb–ով կանգառն էր պակասում Երևանի մեջտեղում։ ՈՒ համոզված եմ, որ հիմա վանդալները էդ սաղ ջարդել են, USB–ներն էլ զաժիգալկով վառել, ոնց լիֆտերի կոճակներն են վառում։

Մնացածի հետ հետդ ամեն ինչով համաձայն եմ։

[Տրիբուն]

Հավելյալ 10 միլիոնն էլ ա մեսիջ, որ հլը կտեսնենք ինչ եք անում, բայց մենք էլ ենք ոգեշնչված, ու դրա համար no request made €10 միլիոն առ եք ձեր հայեցողության։

Իսկ Նիկոլն ինքն ա ասում, թե իր ուզածը ինչ ա․


Ստեղ ոչ թե Արցախի ճանաչման հարց ա (ԵՄ-ը տենց ֆորին փոլիսի չարթեր չունի, որ Արցախի մասով «պադդերժկա» անի), կամ Ադրբեջանին տնգելու (դրանում Հայաստանը ասելիք չունի, էդ իրենց երկկողմանի որոշելիքն ա), այլ հենց աջակցության ծավալների ավելացման, այսինքն մինչև հիմա ինչ աջակցություն կար, դրա ծավալների կտրուկ ավելացում ա ուզում։ Ավել փող, ուրիշ ոչինչ։

Իսկ մնացածի պահով արդեն կողքից են սիրունացնում, յանի չէ, մենք սենց ենք, նենց ենք, ինքներս ենք անելու ու տենց բաներ։ Բա էլ ի՞նչ աջակցություն։ Անող եք, ասեք՝ առ եք ձեր փողերը, ձեզնից մենակ ծափ տալ ենք սպասում, մնացածը մենք կանենք․․․

Ուղղակի օբիդնի ա, ջոկում ես, որ էսքան հեղափոխություն արին, իսկ սրանք դեռ թերահավատությամբ մենակ €10 միլիոն են վրից ավելացնում, էն քյաչալ Աշոտյանն էլ կանգնում ասում ա՝ սրա՞ համար էիք հեղափոխություն անում։

․․

Ես լրիվ հակառակն կողմից եմ նայում

Սկզբից ասում ենք, սենց նենց, մենք մեզնով էլ սաղ կանենք, բայց եթե դու ուզում եք աջակցեք, 10 միլիոնանոց հավայի զրույցներ մի արեք, հատկապես, երբ էն մնացած 150 միլիոնի արդյունավետությունն էլ ակնհայտ չի։

Եթե բան ունեք ասելու, լուրջ թվեր ասեք։

Իսկ Արցախի մասով, ոչ մեկն էլ չի ասել, որ պետք ա ԵՄ-ն հատոիկ վերաբերմունք ունենա։ Բայց բերել սաղին շարել իրար կողք, Ուկրաինայի ու Վրաստանին ՆԱՏՈ-յոտ խոստումներ տալ, Հայաստանին պուպուշ անել, Ադրբեջանի հետ փաստաթղթեր ստորգրել ու նույն կարգի ձեռքսեղմումներ անել, մինիմում խոսում ա փոլիսիի բացակայության կամ դրա աջաբ սանդալ վիճակի մասին։

ԵՄ արտաքին քաղաքականության ֆոնի վրա Թրամփը գիգանտ ա երևում։

Իսկ Նիկոլի այնպես խոսալը ինչպես խոսում ա դեռ լիքը վաղաժամ ա։ Թող կոնկրետ ժողովրդավարության ավելացման տանող քաղաքականությամբ հաղթանակներ արձանագրեն (կոռուպցիայի ինդեքսների նվազում, ոչ թե մի քանի տասնյակ կոռուպցիոների թափահարում, բիզնես անելու դյուրինացում բոլոր հարցերում, ոչ միայն արհեստական մենաշնորհների վերացում, լրատվամիջոցների բացարձակ ազատություն, այլ ոչ միայն լայվակոխ անել, գենդերային բացակի փաստացի նվազեցում և այլն), նոր ասեն՝ տեսաք, իսկ այ էս մի քանի հարցերում ունենք ձեր փորձագիտությունն ու ծրագրերի իրականացման ծախսերում աջակցություն, որտև առանց ձեզ չի ստացվում։ Թե չէ հավայի ասել որ նախորդ ռեժիմից մինչև հիմա բան չի փոխվել, այն դեպքում երբ դեռ վերջին համաձայնագիրը բոլոր անդամ երկրների կողմից չի վավերացվել, մի քիչ․․․ վաղաժամ ա, իմ կարծիքով էլի․․․

․․

Մինչև բանը հասնի տարբեր ինդեքսներին ու գենդերային բացակին, էս կառավարությունը դեռ պիտի նորմալ ընտրություններ կազմակերպի։ Այ դա կլինի առաջին ազդակը, որ երկրում կոնկրետ բան ա փոխվել։

Իմ համար սաղ, այդ թվում ԵՄ վերաբերմունքը, դրանից ա կախված լինելու։

[Ծլնգ]

Ես լրիվ հակառակն կողմից եմ նայում

Սկզբից ասում ենք, սենց նենց, մենք մեզնով էլ սաղ կանենք, բայց եթե դու ուզում եք աջակցեք, 10 միլիոնանոց հավայի զրույցներ մի արեք, հատկապես, երբ էն մնացած 150 միլիոնի արդյունավետությունն էլ ակնհայտ չի։

Եթե բան ունեք ասելու, լուրջ թվեր ասեք։

Իսկ Արցախի մասով, ոչ մեկն էլ չի ասել, որ պետք ա ԵՄ-ն հատոիկ վերաբերմունք ունենա։ Բայց բերել սաղին շարել իրար կողք, Ուկրաինայի ու Վրաստանին ՆԱՏՈ-յոտ խոստումներ տալ, Հայաստանին պուպուշ անել, Ադրբեջանի հետ փաստաթղթեր ստորգրել ու նույն կարգի ձեռքսեղմումներ անել, մինիմում խոսում ա փոլիսիի բացակայության կամ դրա աջաբ սանդալ վիճակի մասին։

ԵՄ արտաքին քաղաքականության ֆոնի վրա Թրամփը գիգանտ ա երևում։

Լավ, ոնցոր թվերի մոմենտով համաձայնվեցինք, որ ուզածը «լուրջ» թվեր են։ Իմ աչքին այդ 10 միլիոնը ոչ թե հավայի թիվ ա, այ մեսիջ, որ եթե ճիշտ ուղով գնաք, ավել էլ կլինի, բայց արդեն դուրներս գալիս ա ձեր բռնած ուղղությունը, դուխով շարունակեք։

Էն 150 միլիոնի արդյունավետությունն իմ իմանալով զարգացման ծրագրով ա պայմանավորված, եթե Նիկոլենց դուրը չի գալիս, թող այդ զարգացման ծրագրի շուրջ բանակցություններ սկսի, հավայի դրանց արդյունավետությունը հարցի տակ դնելը ո՞րն ա, մանավանդ որ քո երկիրը դրան համաձայնվել ա, թեկուզ նախորդ իշխանության օրոք։

Մնացածի պահով, ախր էդ անտեր ԵՄ-ը ֆորին փոլիսի չարթեր գրեթե չունի, ֆորին փոլիսին անդամ երկրներն ամեն մեկը իրենն է բռնում, իսկ ԵՄ-ը ընդհանուր մենակ անվտանգության, առևտրի ու էներգետիակայի ոլորտներում ա արտաքին քաղաքականություն վարում, դե մեկ էլ սրան-նրան մի երկու կոպեկ տալով՝ «եվրոպացնելու» գործում։ Պրծ, ԵՄ-ին դրանից դուրս ֆորին փոլիսիի իրավունք անդամ երկրները չեն տվել։ Ու այդ երեք ոլորտներից ոչ մեկում էլ Հայաստանը շատ ուզելու բան չունի իր ռուսաստանամետ քաղաքականության շնորհիվ, մնում ա մենակ «եվրոպացման» գործում աջակցություն իրենցից ակնկալել․․․ իսկ մանր-մունր բաները՝ վիզաների պարզեցում, և այլն, ժամանակի հետ կլինի, ուղղակի էդ ուղղությամբ աշխատել ա պետք, ոչ թե ԵՄ-ն տնգել։ Հեն ա Գրիբաուսկայտեի հետ Նիկոլի զրույցից մի հատված ընկավ ականջս, որ էն էլ ա ասում՝ օքեյ, աշխատեք, արդյունքներ ցույց տվեք՝ ամեն ինչ էլ կլինի։ Իսկ եթե ուզում ենք Ուկրաինայից ու Վրաստանից առանձնացվել, ուրեմն դրանց գերազանցող արդյունքներ պիտի ցուցադրենք, ու դա դուխով խոսալով չի լինում, էլի։

Մինչև բանը հասնի տարբեր ինդեքսներին ու գենդերային բացակին, էս կառավարությունը դեռ պիտի նորմալ ընտրություններ կազմակերպի։ Այ դա կլինի առաջին ազդակը, որ երկրում կոնկրետ բան ա փոխվել։

Իմ համար սաղ, այդ թվում ԵՄ վերաբերմունքը, դրանից ա կախված լինելու։

Համամիտ եմ, ԵՄ-ի նախորդից տարբերվող վերաբերմունքը դրանից ա սկսելու, բայց այդ ընտրություններից հետո էլ պիտի ճիշտ ուղղությամբ շարժում արձանագրվի։ Իսկ մինչև դա, նորից, Նիկոլի վրավիտները անտեղի են։

[Ծլնգ]

Իսկ Ադրբեջանի հետ ձեռքսեղմումները չեն դադարելու, որտև Ադրբեջանի հետ լուրջ էներգետիկայի ոլորտում ֆորին փոլիսի ունի ԵՄ-ը, ու վախենամ էնտեղ Ալիևի պաշտոնական թագադրություն էլ որ լինի, մեկ ա շարունակվելու ա սերտ երկկողմանի հարաբերությունները։ Սրանով Հայաստանն ու Ադրբեջանը լրիվ տարբեր կարգի մրգեր են ԵՄ-ի համար, ու Հայաստանի կողմից այլ բան ակնկալելը մի քիչ կարճատեսական ա։

[Տրիբուն]

Լավ, ոնցոր թվերի մոմենտով համաձայնվեցինք, որ ուզածը «լուրջ» թվեր են։ Իմ աչքին այդ 10 միլիոնը ոչ թե հավայի թիվ ա, այ մեսիջ, որ եթե ճիշտ ուղով գնաք, ավել էլ կլինի, բայց արդեն դուրներս գալիս ա ձեր բռնած ուղղությունը, դուխով շարունակեք։

Մենակ հանուն համաակումբային խաղաղության, համաձայնվում ենք։

Էն 150 միլիոնի արդյունավետությունն իմ իմանալով զարգացման ծրագրով ա պայմանավորված, եթե Նիկոլենց դուրը չի գալիս, թող այդ զարգացման ծրագրի շուրջ բանակցություններ սկսի, հավայի դրանց արդյունավետությունը հարցի տակ դնելը ո՞րն ա, մանավանդ որ քո երկիրը դրան համաձայնվել ա, թեկուզ նախորդ իշխանության օրոք։

Չէ, ցավոք սրտի տենց չի։ ԵՄ աջակցության կոնտեքստում չկա տենց մեխանիզմ, որ ստացողը զարգացման ծրագրերը ներկայացնում ու դրա դիմաց գումարներ են հատկացվում։ Մի քիչ երկար պատմություն ա, բայ ցմի երկու բառով սենց․

- ԵՄ-ն հաստատում ա որոշ եկրների խմբերի աջակցության շրջանակ, մեր դեպքում ENI 2014-2020

- Հետո էտ գլոբալ շրջանակը բաժանում ա միջին-ժամկետ աջակցության փաթեթների, մեր դեպքում կոչվում ա Single Support Framework։ Հավես ունես, կարաս կարդաս, չնայած չեմ կարծում, որ որևէ օգտակար ինֆորմացիա ստանաս։ Սրա շրջանակներում հաստատվում աջակցության ընդհանուր ինդիկատիվ չափը, ասենք 150 միլիոն։ Հաստատվում են ուղղությունները, որոնք առաջնահերթություն են յանի համ մեր, համ ԵՄ համար, ու ինստրումենտները, որոնց միջոցով էտ գումարներ կարան ծախսվեն։ Էտ ինստրումենտները բազմազան են․ կարա լինի ուղղակի բյուջետային աջակցություն, խորհրատվություն, ՀԿ-ներին աջակցություն, և այլն։ Կարա նենց ստացվի, որ գումարի մեծագույն մասը ծախսվի ընդհանրապես առանց կառավարության ուղղակի ներգրավվածության։ Կարա կառավարությունը վաբշե խաբար էլ չլինի, թե էտ փողերը ոնց էկան ու գնացին։ Կարող ա վաբշե Հայաստան էլ չմտնի էտ փողերի մեծ մասը։

- Հետո, գումարները ծախսվում են կոնկրետ ծրագրերով, որոնք հաստատվում են Տարեկան Գործողությունների Ծրագրերով։ Որպես կանոն սրանք մի երկու տարի հետ են ընկած ՀՀ ֆիսկալ տարվանից։ Այսինքն, հիմա կարողա ա մենք իրականացնում ենք ծրագեր, որոնք հաստատվել են 2014-15 թվերին։ Այսինք, էն ինչը հիմա ասում են, լավագույն դեպքում դրա փաստացի իրականացումը կլինի 2022 թվին։

Քանի որ սաղ առաջ ու հետ ընկած ա, ծրագերի հաստատումն ու իրականացումը անցնում ա լիքը բյուրոկրատիայի միջով, ու քանի որ շահառուների մի հսկայական բանակ ա կանգնած էս փողերի դիմաց, սկսած կառավարությունից վերջացրած ՀԿ-ներով, ու չզարմանաս, այլ միջազգային կազմակերպություններով (օրինակ UNICEF-ը կարա ԵՄ-ից փող վերցնի ու Հայաստանում ծրագրեր իրականացնի, ու սա էլի էն օբշի փաթեթի մեջ ա, որը գրվում ա մեր վրա) ու ինստրումենտենրի մեծ բազմազանություն կա, արդյունքում ստացվում ա բավականին գունագեղ աջակցություն՝ շատ կասկածելի արդյունավետությամբ։

Դրա համար էլ, էն որ ասում են մենք Հայաստանին 2018-2020 թվերին 150 միլիոն են տալիս, էտ դեռ մեծ հարց ա, թե մենք դրանից կոնկրետ ինչ ենք ստանում։

Ուրիշ բան, որ համաձայն եմ, երկրը դրան համաձայնվել ա։ Չնայած էս փաստը դոնորների կողմից ավելորդ չարաշահվում ա։ Այսինքն, իրանք գալիս են փաթեթով, կանգնում են աղքատ եկրի կառավարության դմից ու ասում են․ կամ համաձայնվում ես, կամ էլ ճռթ ես ստանում։ Մեծ մասը, կամ բոլորը համաձանվում են։ Հետո էլ ասում, քանի որ համաձայնվել ես, հիմա արի ասեմ ․․․

Մնացածի պահով, ախր էդ անտեր ԵՄ-ը ֆորին փոլիսի չարթեր գրեթե չունի, ֆորին փոլիսին անդամ երկրներն ամեն մեկը իրենն է բռնում, իսկ ԵՄ-ը ընդհանուր մենակ անվտանգության, առևտրի ու էներգետիակայի ոլորտներում ա արտաքին քաղաքականություն վարում, դե մեկ էլ սրան-նրան մի երկու կոպեկ տալով՝ «եվրոպացնելու» գործում։

Ուրեմն, 2010 թվին, հայտնի Լիսաբոնի համաձայնագրից հետո, երբ DG RELEX-ը սարքեցին European External Action Service ու ստեղծեցին High Representative of the Union for Foreign Affairs պաշտոնը, որը հիմա Մոգերինին ա զբաղեցնում, սաղ նպատակը էն էր որ ԵՄ-ն կորդինացված արտաքին քաղաքականություն վարի ու հետևի գոնե ինչ-որ ընդհանուր սկզբունքների ու եվրոպական արժեքների։

Ու էս կոնտեքստում, հեղափոխական Հայաստանի ուսին եղբայրաբար թփթփացնելը ու Ադրբեջանի հետ եղբայրաբար ձեռքսեղմելը ոչ մի կերպ չի տեղավորվում։ Կարային գոնե տարբեր օրերի անեին, որ էտքան զըռ չլիներ։ Ու ստեղ հարցը մեր լավ ու վատ զգալու մեջ չի․ ինձ թվում ա քիչ թե շատ ինֆորացված եվրոպացին գիտի, որ Ադրբեջանը սուլթանություն ա, որտեղ լիքը քաղբանտարկյալներ կան, ու առնվազն զարմանում ա, որ ԵՄ-ն տենց ջերմ ընդունելության ա արժանացնում Ալիևն։

[Տրիբուն]

Կարճ իմ կարծքիը հետևյալն ա․

- ԵՄ հետ խոսալուց մի քիչ չորով որոշ հարցերը դնելու մեջ ոչ մի վատ բան չկա։
- Մենակ ԵՄ հետ չէ, ռուսների հետ էլ

Ընդհանուր առմամբ Նիկոլի երկու այցելությունները Մոսկվա ու ԵՄ ինձ դուր են էկել․ Կոնկրետ արդյունքների պահով բան չեմ կարա ասեմ, բայց Սերժիկական դեբիլ ժպիտներից ու շնորհակալություններից հետո, երբ սաղ էլ գիտեին, որ գործ ունեն կաշառակեր ղումարբազի հետ, տեսնում ենք ինքնասիրություն ու ինքնավստահություն։ Իսկ մեզ հարգելու են միջազգայն ասպարեզում, եթե մենք մեզ հարգենք։ Հիմա, էս կապիտալիզացնելու համար առաջին հերթին նորմալ ընտրություններ, հետո կոռուպցիայի դեմ ոչ թե մենակ բռնելով պայքար, այլ լուրջ փոփոխություններ կառավարման համակագում, դատական համակարգում, և այլն։ Ու սենց լիքը տրիվիալ բայց կարևոր բլա բլաներ։ Թե չէ սաղ հեղափոխությունը փոզմիշ կլինի։

[Ծլնգ]

Չէ, ցավոք սրտի տենց չի։ ԵՄ աջակցության կոնտեքստում չկա տենց մեխանիզմ, որ ստացողը զարգացման ծրագրերը ներկայացնում ու դրա դիմաց գումարներ են հատկացվում։ Մի քիչ երկար պատմություն ա, բայ ցմի երկու բառով սենց․

- ԵՄ-ն հաստատում ա որոշ եկրների խմբերի աջակցության շրջանակ, մեր դեպքում ENI 2014-2020

- Հետո էտ գլոբալ շրջանակը բաժանում ա միջին-ժամկետ աջակցության փաթեթների, մեր դեպքում կոչվում ա Single Support Framework։ Հավես ունես, կարաս կարդաս, չնայած չեմ կարծում, որ որևէ օգտակար ինֆորմացիա ստանաս։ Սրա շրջանակներում հաստատվում աջակցության ընդհանուր ինդիկատիվ չափը, ասենք 150 միլիոն։ Հաստատվում են ուղղությունները, որոնք առաջնահերթություն են յանի համ մեր, համ ԵՄ համար, ու ինստրումենտները, որոնց միջոցով էտ գումարներ կարան ծախսվեն։ Էտ ինստրումենտները բազմազան են․ կարա լինի ուղղակի բյուջետային աջակցություն, խորհրատվություն, ՀԿ-ներին աջակցություն, և այլն։ Կարա նենց ստացվի, որ գումարի մեծագույն մասը ծախսվի ընդհանրապես առանց կառավարության ուղղակի ներգրավվածության։ Կարա կառավարությունը վաբշե խաբար էլ չլինի, թե էտ փողերը ոնց էկան ու գնացին։ Կարող ա վաբշե Հայաստան էլ չմտնի էտ փողերի մեծ մասը։

- Հետո, գումարները ծախսվում են կոնկրետ ծրագրերով, որոնք հաստատվում են Տարեկան Գործողությունների Ծրագրերով։ Որպես կանոն սրանք մի երկու տարի հետ են ընկած ՀՀ ֆիսկալ տարվանից։ Այսինքն, հիմա կարողա ա մենք իրականացնում ենք ծրագեր, որոնք հաստատվել են 2014-15 թվերին։ Այսինք, էն ինչը հիմա ասում են, լավագույն դեպքում դրա փաստացի իրականացումը կլինի 2022 թվին։

Քանի որ սաղ առաջ ու հետ ընկած ա, ծրագերի հաստատումն ու իրականացումը անցնում ա լիքը բյուրոկրատիայի միջով, ու քանի որ շահառուների մի հսկայական բանակ ա կանգնած էս փողերի դիմաց, սկսած կառավարությունից վերջացրած ՀԿ-ներով, ու չզարմանաս, այլ միջազգային կազմակերպություններով (օրինակ UNICEF-ը կարա ԵՄ-ից փող վերցնի ու Հայաստանում ծրագրեր իրականացնի, ու սա էլի էն օբշի փաթեթի մեջ ա, որը գրվում ա մեր վրա) ու ինստրումենտենրի մեծ բազմազանություն կա, արդյունքում ստացվում ա բավականին գունագեղ աջակցություն՝ շատ կասկածելի արդյունավետությամբ։

Դրա համար էլ, էն որ ասում են մենք Հայաստանին 2018-2020 թվերին 150 միլիոն են տալիս, էտ դեռ մեծ հարց ա, թե մենք դրանից կոնկրետ ինչ ենք ստանում։

Ուրիշ բան, որ համաձայն եմ, երկրը դրան համաձայնվել ա։ Չնայած էս փաստը դոնորների կողմից ավելորդ չարաշահվում ա։ Այսինքն, իրանք գալիս են փաթեթով, կանգնում են աղքատ եկրի կառավարության դմից ու ասում են․ կամ համաձայնվում ես, կամ էլ ճռթ ես ստանում։ Մեծ մասը, կամ բոլորը համաձանվում են։ Հետո էլ ասում, քանի որ համաձայնվել ես, հիմա արի ասեմ ․․․

Էդ ամեն ինչը հասկանում եմ ու ոչ էլ զարմանում եմ, որ ահագին շատ միջոցներ Հայաստան ոչ էլ մտնում ա, ասենք մտքովս անցավ նույնիսկ որ Հայաստանից ԵՄ-ում ուսանողական փոխանակման ծրագրերով մասնակցողնորի աջակցությունն էլ ա երևի երկրի ընդհանուր աջակցությունից ի վերջո դուրս գալիս (համոզված չեմ, բայց ոչ էլ կզարմանամ)։ Իսկ ասածս էն էր, որ այդ բոլոր մակրո-ֆրեյմվորքերի հետ մեկտեղ, միջին-ժամկետային աջակցությունը նաև պայմանավորվում ա Հայաստանի կողմից պատրաստված ու ԵՄ-ի հետ համաձայնեցված զարգացման ծրագրով։

One of the key missions of the document is ensuring strategic guideline in the coming years for the development of medium‐term expenditure framework (MTEF).

Ու եթե աջակցության փոփոխության (արդյունավետության բարձրացման) ցանկություն կա նոր կառավարության մոտ, ապա թող այս ծրագրի մեջ փոփոխություններ համաձայնեցնեն ԵՄ-ի հետ։ Մնացած զիբիլների վրա սա քիչ կանդրադառնա, բայց ահագին բան էլ կարան բանակցությամբ փոխեն, իմ հասկանալով։

Ուրեմն, 2010 թվին, հայտնի Լիսաբոնի համաձայնագրից հետո, երբ DG RELEX-ը սարքեցին European External Action Service ու ստեղծեցին High Representative of the Union for Foreign Affairs պաշտոնը, որը հիմա Մոգերինին ա զբաղեցնում, սաղ նպատակը էն էր որ ԵՄ-ն կորդինացված արտաքին քաղաքականություն վարի ու հետևի գոնե ինչ-որ ընդհանուր սկզբունքների ու եվրոպական արժեքների։

Իմ հասկանալով EEAS-ի ստեղծումը ուղղակի Հանձնաժողովի ու Խորհուրդի արտաքին քաղաքականությունները ի մի բերելն էր, այսինքն որ արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ ներքին աջափսանդալը քիչ մը պակասեր։ Թե չէ EEAS-ի արտաքին քաղաքականության ռամկաները սենց թե նենց որոշվում են CFSP (Common Foreign and Security Policy)-ով։ Այսինքն ում պաշտոնի անունը ինչ էլ դնեն, քաղաքականություն որոշողները էլի անդամ երկրներն են, ու սրանք չեն ուզում նշածս երեք ոլորտներից դուրս արտաքին քաղաքականությունները իրենցից դուրս ԵՄ-ը որոշի։ Հա, ինչ խոսք, EEAS-ի իմաստը նաև ԵՄ-ի դիրքերը աշխարհում ամրապնդելն է, բայց դե եթե արտաքին քաղաքականությունդ սահամանափակ ա, դա անելը մի քիչ անիրական ա տուպոյ դիվանագիտական բյուրոկրատիայից դուրս։

Ու էս կոնտեքստում, հեղափոխական Հայաստանի ուսին եղբայրաբար թփթփացնելը ու Ադրբեջանի հետ եղբայրաբար ձեռքսեղմելը ոչ մի կերպ չի տեղավորվում։ Կարային գոնե տարբեր օրերի անեին, որ էտքան զըռ չլիներ։ Ու ստեղ հարցը մեր լավ ու վատ զգալու մեջ չի․ ինձ թվում ա քիչ թե շատ ինֆորացված եվրոպացին գիտի, որ Ադրբեջանը սուլթանություն ա, որտեղ լիքը քաղբանտարկյալներ կան, ու առնվազն զարմանում ա, որ ԵՄ-ն տենց ջերմ ընդունելության ա արժանացնում Ալիևն։

Էդ տարբեր օրեր-մօրերը մեկը ինձ ոչ մի ձևով չի հուզում։ Իրենք իրենց երկրների նկատմամբ «եվրոպացման» գնահատականները տալիս են country report-ներով։ Իսկ Նիկոլի ուսին թփթփացնում են որ դուխ տան, Ալիևի ուսին էլ թփթփացնում են, որ գազ ու նավթ իրենց տա, ու սրա մեջ մեկը ես ոչ մի պիտնո բան չեմ տեսնում։

Կարճ իմ կարծքիը հետևյալն ա․

- ԵՄ հետ խոսալուց մի քիչ չորով որոշ հարցերը դնելու մեջ ոչ մի վատ բան չկա։
- Մենակ ԵՄ հետ չէ, ռուսների հետ էլ

Ընդհանուր առմամբ Նիկոլի երկու այցելությունները Մոսկվա ու ԵՄ ինձ դուր են էկել․ Կոնկրետ արդյունքների պահով բան չեմ կարա ասեմ, բայց Սերժիկական դեբիլ ժպիտներից ու շնորհակալություններից հետո, երբ սաղ էլ գիտեին, որ գործ ունեն կաշառակեր ղումարբազի հետ, տեսնում ենք ինքնասիրություն ու ինքնավստահություն։ Իսկ մեզ հարգելու են միջազգայն ասպարեզում, եթե մենք մեզ հարգենք։ Հիմա, էս կապիտալիզացնելու համար առաջին հերթին նորմալ ընտրություններ, հետո կոռուպցիայի դեմ ոչ թե մենակ բռնելով պայքար, այլ լուրջ փոփոխություններ կառավարման համակագում, դատական համակարգում, և այլն։ Ու սենց լիքը տրիվիալ բայց կարևոր բլա բլաներ։ Թե չէ սաղ հեղափոխությունը փոզմիշ կլինի։

Կարծիքդ հասկացա, Ռուսաստանի մոմենտով լրիվ համաձայն եմ, քանի որ էդ եզերը ուրիշ բան չեն հասկանում։ Բայց ԵՄ-ի հետ նման խաղերը մի քիչ տարօրինակ են, քանի որ ԵՄ-ը, ինչպես ասացի, արտաքին քաղաքականության մեջ սահմանափակված ա։ Ու ամեն դեպքում երբ չորով ես խոսում, աջակցության ծավալների մասին մի քիչ ծիծաղալի ա խոսալը, որտև «վա՞տ ա» տիպի արձագանքի ա դա արժանանում եվրոպացիների կողմից։

Ու տես, ինքդ էլ ես ասում՝ մեզ հարգելու են եթե մենք մեզ հարգենք։ Ու հետո էլ ինքդ էլ ասում ես, որ դրա համար էս ու էն ա պետք որ անենք։ Իմ դիրքորոշումն էլ էն ա, որ հարգանքի արժանանալու համար այդ բոլորը ուղղակի անել ա պետք ու բոլորի աչքները կոխել, իսկ չորով խոսալը չդզող ոռաբաց Թրամփա-Պուտինիզմ ա։

[Շինարար]

Խոխմ ա որ Սերժի վաղտ չգիտեինք գլուխներս որ ծակը կոխենք որ դրսերում խոսում էր հիմա սաղս դառել ենք վարչապետի խորհրդական թե ում հետ ոնց ա պետք խոսալ։ Մեկը Ֆեյսբուքում գրել էր մի հիսուն հոգանոց ավագների խորհուրդ ստեղծենք որ Նիկոլին ու իրա կնգան ասենք որ բառը ոնց ասեն։ Ինքը մեջը էդ հիսունից տասին էլ ինքը գիտեր։ Աշխատավարձով ասում ա

[Ծլնգ]

Խոխմ ա որ Սերժի վաղտ չգիտեինք գլուխներս որ ծակը կոխենք որ դրսերում խոսում էր հիմա սաղս դառել ենք վարչապետի խորհրդական թե ում հետ ոնց ա պետք խոսալ։ Մեկը Ֆեյսբուքում գրել էր մի հիսուն հոգանոց ավագների խորհուրդ ստեղծենք որ Նիկոլին ու իրա կնգան ասենք որ բառը ոնց ասեն։ Ինքը մեջը էդ հիսունից տասին էլ ինքը գիտեր։ Աշխատավարձով ասում ա

Էդ ՖԲ առաջամարտիկը չգիտեմ ով ա, ու չեմ հասկանում ինչու պիտի ժողովրդի կողմից ընտրված պաշտոնյան ականջ դնի չընտրված ավագների խորհրդին, բայց քննարկել քննադատել և այլնը նորմալ ժողովրդավարական գործընթացներ են։ Հակառակը բերում է անձի կուլտի ձևավորման, ու ի վերջո իրենք էլ են մարդիկ, իրենք էլ կարող ա սխալվեն, ինչպես և բոլորս։ Իսկ քննարկում ու քննադատաում են ոչ միայն Նիկոլին «խորհուրդ տալու համար», այլ նաև որ ինքներս էլ հասկանանք, թե լավ ու վատ քաղաքական գործիչը որն ա, լավ քաղաքականությունը որն ա, և այլն։ Կոպիտ ասած, բանավեճի միջոցով ճշմարտություն ենք ֆիլտրում, հին հույների նման, էլի, ասում են իրենք էլ էին ժողովրդավարության ջատագովներ․․․

Իսկ Սերժի վախտով մեկը ես չէի քննարկում, որտև քաղաքականություն չկար։ Էն Բլեֆի մեջ մի տեսարան կա, որ ռուլետկայում ուզում ես կարմրի վրա դիր, ուզում ես սևի վրա դիր, միևնույնն է զրո ա բռնելու վերջում։ Հիմա քննադատեիր, թե չքննադատեիր, մեկ ա դրանից չէր, որ ճշմարտությունը պիտի բացահայտվեր․ ճշմարտությունը նենց էլ բացահայտ ու բոլորին հայտնի էր։ Իսկ այս դեպքում քննադատություններն ու քննարկումները Նիկոլին էլ են կոմպլիմենտ, որ այնքան ենք հավատում ու գնահատում իր վարած քաղաքականությունը, որ դրանք քննադատելու ու դրա վերաբերյալ ճշմարտության հասնելու մեջ ջանք ու ժամանակ ենք ներդնում։ Ասածս է․ ժողովրդավարական համակարգում քաղաքական գործիչը նաև քննադատվելու համար էլ ա, այլապես անունը դնեինք թագավոր ու ղրաղ քաշվեինք, էլի։

[Շինարար]

Բան չասի ուղղակի ասի խոխմ ա ուր էինք ուր հասանք ով կսպասեր։

[StrangeLittleGirl]

Խոխմ ա որ Սերժի վաղտ չգիտեինք գլուխներս որ ծակը կոխենք որ դրսերում խոսում էր հիմա սաղս դառել ենք վարչապետի խորհրդական թե ում հետ ոնց ա պետք խոսալ։ Մեկը Ֆեյսբուքում գրել էր մի հիսուն հոգանոց ավագների խորհուրդ ստեղծենք որ Նիկոլին ու իրա կնգան ասենք որ բառը ոնց ասեն։ Ինքը մեջը էդ հիսունից տասին էլ ինքը գիտեր։ Աշխատավարձով ասում ա

Ավագների խորհուրդը մի քիչ աբսուրդ ա, բայց վաբշե որ հետները մասնագետ աշխատեր ու սովորացներ որտեղ ոնց խոսան ու ոնց պահեն իրանց, հեչ վատ չէր լինի։

[Շինարար]

Ավագների խորհուրդը մի քիչ աբսուրդ ա, բայց վաբշե որ հետները մասնագետ աշխատեր ու սովորացներ որտեղ ոնց խոսան ու ոնց պահեն իրանց, հեչ վատ չէր լինի։

Բնականից ճիշտը չկա իսկ եթե նենց ա որ առանց մասնագետի չի կարող նենց պահի որ ամոթ չլինի ում ա պետք տենց վարչապետը։

[StrangeLittleGirl]

Բնականից ճիշտը չկա իսկ եթե նենց ա որ առանց մասնագետի չի կարող նենց պահի որ ամոթ չլինի ում ա պետք տենց վարչապետը։

Ես էլ բնականի կողմնակից կլինեի, բայց ամբողջ աշխարհի քաղաքականությունը կեղտոտ խաղ ա, ու ցանկացած ինքնաբուխ, բնական ասված խոսք կարա ամբողջ պետության դեմ օգտագործվի։

[Շինարար]

Ես էլ բնականի կողմնակից կլինեի, բայց ամբողջ աշխարհի քաղաքականությունը կեղտոտ խաղ ա, ու ցանկացած ինքնաբուխ, բնական ասված խոսք կարա ամբողջ պետության դեմ օգտագործվի։

Բայց ի՞նչ ա ասում որ տենց խառնվել եք իրար։ Մարդը շատ նորմալ ու բնական ա իջան պահում։ Ինչ որ գավառամտություն եմ տեսնում էս ամենում։ Վայ ոնց կլինի եվրոպական կոնվենցիաների մեջ չի տեղավորվում։ Չնայած ախր տենց մի բան չի արել։