Առանց մազաչափ անգամ ուրանալու սեփական մեղքիս բաժինը, ներսս, այնուամենայնիվ, շփոթմունք էր։ Բարկություն էի զգում մայր թռչնի հանդեպ, մինչդեռ ամուսինս ավելի ռացիոնալ էր դատում․ թռչունը հո չի՞ հասկանում։
Բայց ես մտածում էի․ չէ՞ որ գիտի իր հարվածի նպատակն ու հետևանքը՝ ոչնչացնել, հապա էլ ինչպե՞ս չի հասկանում։ Բայց կենդանիների մոտ կարծես ամեն ինչ ավելի պարզ է․ նրանց կենսաշրջապտույտում չար ու բարի բնորոշումներ չկան, և համապատասխանաբար՝ չկան պատիժ ու պարգևատրում։ Մի կենդանին ուտում է մյուսին, որն էլ իր հերթին ուտում է մի ուրիշին, և այդպես շարունակ, կամ՝ գոյատևելու պայքարում մեկը ոչնչացնում է մյուսին և այդ նույն պայքարում օգնում է մյուսին, ընդ որում այդ "մյուսը" երկու դեպքում էլ կարող է լինել միևնույն էակը, ինչպես իմ թռչունների մոտ էր․ ձագուկի՝ ապրելու համար պայքարում մայրն օգնում է նրան՝ կերակրում, բայց հետագա ձագերի գոյության իրավունքի համար ոչնչացնում է այն առաջին ձագին, որը, բնության օրենքին հակառակ, հասունանալուց հետո դեռ շարունակում էր մնալ նույն տարածքում, ուր մայրն էր։
Այլ կերպ ասած՝ բարին բնության օրենքներին ենթարկվելն է գուցե, և չենթարկվողը ոչ թե չար է, այլ պարզապես զիջում է բարուն՝ իր գոյության չեղարկմամբ, որքան էլ որ դա ցավալի է երևում մեզ ։
Իրավունք ունեի՞ ես չարացած մնալ մայր թռչունի հանդեպ, մեղադրել նրան սպանության մեջ, ու զարմանալ, որ շարունակում է իր համար հանգիստ ապրել, քնել, ուտել, ծլվլալ՝ ասես ոչինչ։ Իրավունք չունեի, որովհետև կենդանուն հատուկ չէ խի՞ղճը, թե՞ որովհետև դա իր գոյության ձևի՝ հետագա ձագատվության պաշտպանության բնազդային վարքագիծն էր։
Եվ ինչի՞ համար ենք վերջապես ցավում։ Կորստի՞, թե՞ դրա պատճառը լինելու համար։ Այսինքն ցավը, որ ապրում ենք, դա էլ մե՛ր գոյության ձևի՝ հանգիստ խղճով ապրելու պաշտպանության մեր բնազդային վարքագիծն է։
Այլ կերպ ասած՝ ինչ որ լինում է՝ չարժե դատել, արժե՝ սովորել։
Հետգրություն
Երեքուկես ամիս առաջ, մի կիրակի վանդակն էի մաքրում, որոշեցի մեր զույգ սիրաթռչնակներին, որ մենակ էին արդեն մի քանի ամիս, բաց թողնել սենյակի մեջ՝ թռչելու։ Երբեմն անում ենք այդպես, թռչուն են վերջապես, պահանջ կունենան։
Առաջին անգամ այս հինգ տարվա մեջ, ի վերջո, թույլ տվեցի ես այդ անփութությունը․ մոռացա փակել պատշգամբի դուռը։ Գնացի խոհանոց՝ փոշեկուլի պարունակությունը դատարկելու, և երբ վերադարձա սենյակ՝ թռչունների ակտիվ ծլվլոցն էր․․․ պատշգամբից։ Մինչ երկու ձեռքով գլուխս կբռնեի և կնետեի ինձ պատշգամբ, դեղին աչքերով և կեռ կտուցով վայրի, դարչնագույն թռչունների մի խումբ, որ ասես դարանակալ նրանց էր սպասում, հարձակվեց կատաղի, և բակը լցվեց թռչնակներիս լեղապատառ ծլվլոցով ու դեղնակնանիներ չարագույժ կռնչոցով։
Ափալ-թափալ իջա բակ՝ չգիտեմ ինչ հույսերով, թռչնամբոխը փախավ, իսկ ես սկսեցի փնտրել թռչնակներիս, թեև՝ ի՞նչ հույսով։ Մեկ էլ, զարմանք, նկատեցի սիրաթռչնակիս մի ցածրիկ ծառի ճյուղին նստած։ Ամուսինս բերեց վանդակը, բացեցինք դուռը, կամացուկ մոտեցրինք ճյուղին, թռչունը սահուն տեղափոխվեց ներս։ Արուն էր։
Մայր թռչունին չգտանք։ Վանդակն առած ընկանք բակից-բակ, փողոցից-փողոց, անցանք մոտակա երկու պուրակներով, թռչունը չերևաց։ Ուսումնասիրեցի ինտերնետում, թե կարո՞ղ են արդյոք սիրաթռչնակներն ապրել բնության մեջ։ Երաշխիքներ չկային․ վանդակին սովոր թռչունը չունի վայրի միջավայրում ապրելու մշակված մեխանիզմներ, բացի այդ՝ այս բնագոտին սիրաթռչնակների ապրելու բուն միջավայրը չէ։ Ոչինչ, մխիթարում էր ամուսինս, նա գոյատևման ուժեղ բնազդ ուներ, կապրի։
Օրվա մյուս կեսին վանդակը արու թռչունով դրեցինք պատշգամբում, որպեսզի Սոֆիան լսի կանչը և կողմնորոշվի, թե ուր թռչել։ Իսկ Դանգլզը կանչում էր այնքան կարոտով ու սրտաճմլիկ, որ շրջապատի այլ թռչուններն էին հրապուրվում նույնիսկ, ներառյալ դեղնակնանի վայրենիները։
Տղաս անհագստացավ, որ վայրենիները հերթական անգամ կբզկտեն Դանգլզին, և սկսեց ստիպել ինձ, որ վանդակը տանեմ ներս։ Հրաժարվեցի։ Ասացի, որ այսպես շանս կա, որ Սոֆիան կգտնվի։ Չհավատաց ու բարկացած վերցրեց վանդակը՝ ներս տանելու։ Բայց ճի՛շտ ես ասում, բացականչեց տղաս հանկարծ մեծագույն զարմանքով՝ ոչ այնքան իր տեսածից երևի, այլ որ ես ինչ-որ բան ճիշտ կարող էի գուշակել։
Սոֆիան վերադարձել էր։ Նա նստած էր շենքի մուտքի դռան վերևի հարթակին։ Վանդակն առած, զգուշորեն իջանք ներքև, դրեցինք գետնին։ Սոֆիան չէր իջնում։ Անցավ մի տասը-քսան րոպե, թռչնակը վանդակ տեղափոխվելու միտք չուներ։ Նստած էր իր համար և չէր շարժվում։
Որքան որ իր հայտնվելն էր հավասարազոր հրաշքի, նույնքան կրկին կորցնելն էր երկյուղալի, և ամուսինս բարձրացավ մուտքի վերևի այդ հարթակի վրա ու, հետևից կամացուկ մոտենալով, փորձեց թռչնակի վրա նետել աղջկաս դպրոցական, լայնեզրի գլխարկը։Թռչունը թռավ ու կառչեց շենքի աղյուսե պատին, և այդ պահին էր, որ նրան նկատեց մի սև կաչաղակ ու կռնչոցով հարձակվեց վրան։ Թռչունը ծղրտաց, հետ կտցահարեց կաչաղակին, ապա սլացավ բարձր, շենքի տանիքներից վերև, դեպի բաց, անամպ երկինքը․․․
Սոֆիային մենք այլևս չտեսանք։
Բայց ինչ էլ որ պատահեց նրան հետագայում, ի՛նչ էլ որ - գուցե արժեր ազատության լիաթոք ճախրի այդ թեկուզև մի քանի վայրկյանը, գուցե դա այս յուրահատուկ, գոյության պայքարում չհանձնվող, քաջ թռչնակի կյանքի գագաթնակետն էր։
ՎԵՐՋ
Մեջբերել
Էջանիշներ