Առանձին թեմաներից դուրս գրական քննարկումներ

[Ծլնգ]

Բայց ի տարբերություն այլ կրթական ծրագրերի, creative writing-ից դուրս էկածներից հազարից մեկն ա գրող դառնում, իսկ գրող դարձածներից քչերն ունեն համապատասխան մասնագիտական կրթություն: Սա բնավ տաղանդ-մաղանդի մասին չի, այլ հետևողականության: Վերջերս Ջոնաթան Սաֆրան Ֆոերը մի հարցազրույցում ասեց, որ իրա դասավանդած ամեն կուրսում լիքն են իրանից տաղանդավոր ջահելները, բայց ամեն կուրսից եթե մի հոգի գրող դառնա, էլի լավ ա:

Բան չասեցի, միմիայն նշում էի հասարակության կողմից դրա մասնագիտություն լինելու ճանաչումը։ Իսկ Ֆոերը տուֆտում ա, համ էլ իրեն ա գովում, յանի ես լավն եմ ոչ թե նրա համար, որ աստված ինձ ձիրք ա տվել, այ որևհետև առավոտից իրիկուն բառեր եմ վար ու ցանք անում։

Իսկ ընդհանրապես, ես կարծում եմ, որ գրող լինելը մասնագիտություն ա: Տաղանդ-մաղանդի հարց չկա: Սաղ լիքը աշխատելու՝ գրելու ու կարդալու վրա ա: Նույնն էլ, ի դեպ, երաժիշտ լինելն ա: Երաժշտական լսողություն չունեցող մարդիկ սարսափելի քիչ են, ու դա կլինիկական դիագնոզ ա: Նրանք են երաժիշտ դառնում, ովքեր հետևողականորեն զբաղվում են երաժշտությամբ: Ու ասենք դա տնտեսագետ լինելուց չի տարբերվում․ լավ տնտեսագետն էլ օդից չի ընկնում, սովորելու ու փորձի արդյունքում ա լավ տնտեսագետ դառնում: Ուղղակի որ գրելը շատ ֆունդամենտալ բան ա, սաղ տառաճանաչ են, ինտերնետն էլ սաղին տարածք ա տրամադրում, ավելի հեշտ ա գրող երևակայելը, քան տնտեսագետ։

Սրան կավելացնեմ նաև այն, որ մարդկությունը լիքը միջակ տնտեսագետների կարիք ունի, իսկ միջակ գրող-երաժիշտներից պրծում չկա։ Ի դեպ, Ֆլաների Օ'Քոնորը, ով ինքը Այովայի-ի MFA-ի շրջանավարտ էր, մի անգամ ասել էր, որ ուր գնում ա, իրեն բոլորը հարցնում են, թե արդյո՞ք այդ մասնագիտական ծրագրերը գրողներին չեն խեղդում, ու որ ինքը միշտ պատասխանում ա՝ իմ կարծիքով պետքից քիչ են խեղդում։

[StrangeLittleGirl]

Բան չասեցի, միմիայն նշում էի հասարակության կողմից դրա մասնագիտություն լինելու ճանաչումը։ Իսկ Ֆոերը տուֆտում ա, համ էլ իրեն ա գովում, յանի ես լավն եմ ոչ թե նրա համար, որ աստված ինձ ձիրք ա տվել, այ որևհետև առավոտից իրիկուն բառեր եմ վար ու ցանք անում։

Չի տուֆտում։ Ինքը դա պատմում էր էն կոնտեքստում, թե ոնց են մի քանի անգամ հրատարակիչները մերժել ու թե ոնց ա քանի անգամ ուզեցել գրելը թողնել, նորմալ գործ ճարել։ Ու ինքն իրա հաջողությունը պայմանավորում ա զուտ նրանով, որ ամեն ինչ մի կողմ չի շպրտել։ Ու իրոք, մեկը իմ շրջապատում տասնյակ լավ գրողներ կան, բայց ոչ ոք իրանց անունը չի լսել, որտև մատը մատին չեն խփում պրոֆեսիոնալ դաշտ դուրս գալու համար։

Սրան կավելացնեմ նաև այն, որ մարդկությունը լիքը միջակ տնտեսագետների կարիք ունի, իսկ միջակ գրող-երաժիշտներից պրծում չկա։ Ի դեպ, Ֆլաների Օ'Քոնորը, ով ինքը Այովայի-ի MFA-ի շրջանավարտ էր, մի անգամ ասել էր, որ ուր գնում ա, իրեն բոլորը հարցնում են, թե արդյո՞ք այդ մասնագիտական ծրագրերը գրողներին չեն խեղդում, ու որ ինքը միշտ պատասխանում ա՝ իմ կարծիքով պետքից քիչ են խեղդում։

Նայած ոնց ես միջակությունը սահմանում։ Միջակ տնտեսագետն ամեն դեպքում համապատասխան կրթություն ու փորձ ունի, իսկ գրող իրենց հռչակում են նաև համապատասխան կրթություն ու փորձ չունեցողները։ Ասենք, Կարապետիչի տիպի։ Մյուս կողմից, ահռելի թվով լավ գրողներ կան, որոնք երբեք չեն տպագրվում, ու դա շատ ափսոս ա։

[Յոհաննես]

Լավ,հարց չկա,Դիանա Գրիգորյանին վրա աշխատենք սկսի նորմալ սցենարներ գրի ։ճ

[StrangeLittleGirl]

Լավ,հարց չկա,Դիանա Գրիգորյանին վրա աշխատենք սկսի նորմալ սցենարներ գրի ։ճ

Դիանա Գրիգորյանի ու իրա նմանների ամբողջ խնդիրն էն ա, որ կյանքում դեռ տառ չգրած սկսում են սցենարներ գրել: Ու գրում են հերիք չի, դրանց հիման վրա սերիալներ են նկարահանվում ու հաջողություն են ունենում էդ սերիալները: Բայց ես չեմ բացառում, որ եթե ինքը շատ աշխատեր ու կոնկրետ ֆիդբեք ստանար, հաջող գրող դառնար:

[Ծլնգ]

Չի տուֆտում։ Ինքը դա պատմում էր էն կոնտեքստում, թե ոնց են մի քանի անգամ հրատարակիչները մերժել ու թե ոնց ա քանի անգամ ուզեցել գրելը թողնել, նորմալ գործ ճարել։ Ու ինքն իրա հաջողությունը պայմանավորում ա զուտ նրանով, որ ամեն ինչ մի կողմ չի շպրտել։ Ու իրոք, մեկը իմ շրջապատում տասնյակ լավ գրողներ կան, բայց ոչ ոք իրանց անունը չի լսել, որտև մատը մատին չեն խփում պրոֆեսիոնալ դաշտ դուրս գալու համար։

Բյուր ջան, անհրաժեշտն ու բավարարը իրար ես խառնում։ Ես ամենևին չեմ ասում, որ բավարար ա տաղանդավոր լինելը, միայն ասում եմ, որ անհրաժեշտ ա այդ տաղանդը _լավ_ գրող դառնալու համար։ Ու դու նաև ասում ես, որ բավարար ա շատ աշխատելը, իսկ ես էն կարծիքի եմ, որ դա անհրաժեշտ ա, իսկ լավ գրող դառնալու բավարարության համար նաև տաղանդ ա հարկավոր։

Նայած ոնց ես միջակությունը սահմանում։ Միջակ տնտեսագետն ամեն դեպքում համապատասխան կրթություն ու փորձ ունի, իսկ գրող իրենց հռչակում են նաև համապատասխան կրթություն ու փորձ չունեցողները։ Ասենք, Կարապետիչի տիպի։ Մյուս կողմից, ահռելի թվով լավ գրողներ կան, որոնք երբեք չեն տպագրվում, ու դա շատ ափսոս ա։

Միջակության կարիքը սահմանում եմ նենց, որ աշխարհի կտրվածքով սոված տնտեսագետները քիչ են, իսկ սոված գրող ու երաժիշտները... դե ինքդ էլ գիտես։ Հա, լավ տաղանդ ունեցողներին որ չենք կարդում, ափսոս ա, բայց նաև ափսոս ա էն, որ անտաղանդների գրածների վրա ժամանակ ենք վատնում։

Հա, ու ես ոչ մի վայրկյան չեմ համարում, որ այս թեմայի հեղինակը անտաղանդ ա (դրա համար շատ քիչ տվյալներ ունենք), կամ չպիտի գրի (ըստ իս, բոլորն էլ պիտի գրեն, քանի ուզում են)։

Հ.Գ.
նույնիսկ մասնագիտական կրեատիվ գրելու ու երաժշտական դիպլոմ ունեցողների մեջ սովածները լիքն են։

[StrangeLittleGirl]

Բյուր ջան, անհրաժեշտն ու բավարարը իրար ես խառնում։ Ես ամենևին չեմ ասում, որ բավարար ա տաղանդավոր լինելը, միայն ասում եմ, որ անհրաժեշտ ա այդ տաղանդը _լավ_ գրող դառնալու համար։ Ու դու նաև ասում ես, որ բավարար ա շատ աշխատելը, իսկ ես էն կարծիքի եմ, որ դա անհրաժեշտ ա, իսկ լավ գրող դառնալու բավարարության համար նաև տաղանդ ա հարկավոր։

Դու ես խառնում իմ ասածները ։) Ես ուղղակի ասում եմ, որ չկա տաղանդ կոչվող երևույթ։ Եթե կա, ինձ ցույց տուր մի գրողի, որն անհրաժեշտ ջանք ու եռանդը թափել ա, բայց վատ գրող ա։

Միջակության կարիքը սահմանում եմ նենց, որ աշխարհի կտրվածքով սոված տնտեսագետները քիչ են, իսկ սոված գրող ու երաժիշտները... դե ինքդ էլ գիտես։ Հա, լավ տաղանդ ունեցողներին որ չենք կարդում, ափսոս ա, բայց նաև ափսոս ա էն, որ անտաղանդների գրածների վրա ժամանակ ենք վատնում։

Ամբողջ հարցն էն ա, որ եթե գրողը կամ երաժիշտը սոված ա, դա դեռ չի նշանակում, որ ինքը միջակ ա։ Ու հակառակը՝ մեկը, ով բեսթսելերի հեղինակ ա, դեռ չի նշանակում, որ լավ գրող ա։ Վերցրու հենց Մոխրագույնի հիսուն երանգի հեղինակին։ Ինքը հեռու ա գրող լինելուց, բայց արի ու տես, որ իրա գիրքը մարդիկ առնում են հերիք չի, դրա հիման վրա էլ կինո են նկարում։ Ուղղակի արվեստի ոլորտում, ցավոք, թացն ու չորը լրիվ խառնվել են իրար, ու ամեն աղբ էսօր վաճառվում ա։

Համաձայն եմ․ անհաջող գործերի վրա չարժե ժամանակ վատնել, եթե իհարկե մասնագիտությամբ գրաքննադատ չես։

Հա, ու ես ոչ մի վայրկյան չեմ համարում, որ այս թեմայի հեղինակը անտաղանդ ա (դրա համար շատ քիչ տվյալներ ունենք), կամ չպիտի գրի (ըստ իս, բոլորն էլ պիտի գրեն, քանի ուզում են)։

Էս թեմայի հեղինակը սկսնակ ա ու շատ հում, կյանքում էլ շատ քիչ գիրք ա կարդացել։ Թե ինքը կդառնա լավ գրող, թե չէ, չեմ կարա ասեմ։ Եթե աշխատի իրա վրա, կդառնա։ Բայց պիտի ասենք, որ էս գործը շատ վատն ա, որ աշխատի։ Թե չէ դնենք, գովերգենք, Դիանա Գրիգորյան երկրորդ կծնվի։

[Ծլնգ]

Դու ես խառնում իմ ասածները ։) Ես ուղղակի ասում եմ, որ չկա տաղանդ կոչվող երևույթ։ Եթե կա, ինձ ցույց տուր մի գրողի, որն անհրաժեշտ ջանք ու եռանդը թափել ա, բայց վատ գրող ա։

Ախր դու ինքդ էլ գիտես, որ այդպիսի անձի բացակայությունը չի հերքում տաղանդ կոչվածի գոյությունը։ Եթե մարդ անտաղանդ ա, իր մոտ դժվար ա ստացվում գրելը, ու աջ-ձախ իրեն դրա մասին ասում են, պարզ ա, որ այսպիսի մարդուն ավելի դժվար կլինի հարատևելը այդ բնագավառում այնքան, որ ճանաչված գրող դառնա, հլը մի հատ էլ իր ջանքերը փաստագրվի, ու դրա մասին բոլորը տեղյակ լինեն։

Նայի, գրելը ոչ միայն սիրուն բառերը իրար լավ կպցնելու ունակությունն ա, այլ նաև հետաքրքիր թեմաներ հայտնաբերելու ձիրքը, հասարակի մեջ ուրիշներին անտեսանելի գծեր տեսնելը, տարբեր տեսակի ու փորձով կերպարների զգալն ու ընդհատակ ըմբռնելը ու սենց մի քանի վագոն էլի ուրիշ բաներ, որոնց ոչ բոլորը կարող են հասնել, ինքան էլ իրենց վրա աշխատեն։ Արի ֆիզիկական տաղանդի մասին անցնեմ, որ հասկանալի լինի ասածս։ Ես ինչքան էլ իմ վրա աշխատեմ, _լավ_ հեծանվորդ չեմ դառնա, որևհետև չունեմ դրա համար ճիշտ մարմինն ու անհրաժեշտ մի քանի այլ ֆիզիկական ֆունկցիոնալություններ։ Բայց դե որ վրես լավ աշխատեմ, կարող ա մի երկու սիրողական մրցում հաղթեմ։ Իսկ օլիմպիական ոսկուց նույնքան հեռու եմ, ինչքան Դիանա Գրիգորյանը Նոբելյան մրցանակից։ Հիմա չեմ ասում որ լավ հեծանվորդը մենակ օլիմպիական ոսկե մեդալակիրն ա, բայց եթե հեծանվորդը մի 10 տարի իր վրա առավոտից իրիկուն աշխատելով ու լավ մարզիչների ձեռը աշխարհի լավագույն 300-ի մեջ չի մտնում, ուրեմն չկա էլի էդ ֆիզիկական տաղանդը։ Ու այսպիսի հեծանվորդներին լավ մարզիչը մի կես տարի հետո ա ասում՝ գնա քեզ ուրիշ զբաղմունք գտի, ոչ թե 10 տարի հոգին ուտելուց հետո։

Հիմա մեկը ինձ չի թվում, որ ճիշտ մարմին ունենալը ճիշտ ուղեղ ունենալուց ինչ-որ ձևի ավելի հազվագյուտություն ա։ Հա, գրողների մեջ րեյտինգները այդքան կարևոր չեն, ինչ սպորտսմենների մեջ, ու մարդ կարա գրի ինքնաբավարարման համար էլ, ինչպես լիքը մարդ հեծանիվ ա քշում։ Բայց դե ես ինձ մասնագետ հեծանվորդ չեմ համարում, ու չեմ էլ դառնա, եթե հանկարծ համարեմ ու վրես լիքը ջանք թափեմ։ Ու կարծում եմ այսպիսի ինքնաքննադատությունը պակասում ա լիքը արվեստների ոլորտում տանջվողների մոտ։

Ամբողջ հարցն էն ա, որ եթե գրողը կամ երաժիշտը սոված ա, դա դեռ չի նշանակում, որ ինքը միջակ ա։ Ու հակառակը՝ մեկը, ով բեսթսելերի հեղինակ ա, դեռ չի նշանակում, որ լավ գրող ա։ Վերցրու հենց Մոխրագույնի հիսուն երանգի հեղինակին։ Ինքը հեռու ա գրող լինելուց, բայց արի ու տես, որ իրա գիրքը մարդիկ առնում են հերիք չի, դրա հիման վրա էլ կինո են նկարում։ Ուղղակի արվեստի ոլորտում, ցավոք, թացն ու չորը լրիվ խառնվել են իրար, ու ամեն աղբ էսօր վաճառվում ա։

Համաձայն եմ, բայց եթե լավ գրող ես, ու սոված ես, ապա կոնկրետ էսօրվա պայմաններում կարծում եմ, որ ինքդ քեզ խաբում ես, ու այնքան էլ լավը չես։ Այնպես որ, համաձայն եմ քեզ հետ, կշտությունը դեռ չի նշանակում որ գրողը լավն ա, բայց սովածությունը միանշանակ մեկը ինձ ասում ա, որ այդ երաժիշտն ու գրողը միջակ ա։

[StrangeLittleGirl]

Ախր դու ինքդ էլ գիտես, որ այդպիսի անձի բացակայությունը չի հերքում տաղանդ կոչվածի գոյությունը։ Եթե մարդ անտաղանդ ա, իր մոտ դժվար ա ստացվում գրելը, ու աջ-ձախ իրեն դրա մասին ասում են, պարզ ա, որ այսպիսի մարդուն ավելի դժվար կլինի հարատևելը այդ բնագավառում այնքան, որ ճանաչված գրող դառնա, հլը մի հատ էլ իր ջանքերը փաստագրվի, ու դրա մասին բոլորը տեղյակ լինեն։

Բազմաթիվ հայտնի գրողների էլ են ժամանակին ասել գրելը թարգել, բայց չեն թարգել, մեծ գրող են դարձել։ Բայց էստեղ նաև մի հարց կա․ ի՞նչ ա տաղանդը։ Ինձ որ հարցնես, էն, ինչին ասում են տաղանդ, զուտ գրելու ցանկությունն ու ձգտումն ա, թե չէ սկզբում բոլորն էլ վատ են գրում։ Չկա մի մարդ, որ գրիչը բռնի ու հենց առաջին նախադասությունը հանճարեղ լինի։

Նայի, գրելը ոչ միայն սիրուն բառերը իրար լավ կպցնելու ունակությունն ա, այլ նաև հետաքրքիր թեմաներ հայտնաբերելու ձիրքը, հասարակի մեջ ուրիշներին անտեսանելի գծեր տեսնելը, տարբեր տեսակի ու փորձով կերպարների զգալն ու ընդհատակ ըմբռնելը ու սենց մի քանի վագոն էլի ուրիշ բաներ, որոնց ոչ բոլորը կարող են հասնել, ինքան էլ իրենց վրա աշխատեն։ Արի ֆիզիկական տաղանդի մասին անցնեմ, որ հասկանալի լինի ասածս։ Ես ինչքան էլ իմ վրա աշխատեմ, _լավ_ հեծանվորդ չեմ դառնա, որևհետև չունեմ դրա համար ճիշտ մարմինն ու անհրաժեշտ մի քանի այլ ֆիզիկական ֆունկցիոնալություններ։ Բայց դե որ վրես լավ աշխատեմ, կարող ա մի երկու սիրողական մրցում հաղթեմ։ Իսկ օլիմպիական ոսկուց նույնքան հեռու եմ, ինչքան Դիանա Գրիգորյանը Նոբելյան մրցանակից։ Հիմա չեմ ասում որ լավ հեծանվորդը մենակ օլիմպիական ոսկե մեդալակիրն ա, բայց եթե հեծանվորդը մի 10 տարի իր վրա առավոտից իրիկուն աշխատելով ու լավ մարզիչների ձեռը աշխարհի լավագույն 300-ի մեջ չի մտնում, ուրեմն չկա էլի էդ ֆիզիկական տաղանդը։ Ու այսպիսի հեծանվորդներին լավ մարզիչը մի կես տարի հետո ա ասում՝ գնա քեզ ուրիշ զբաղմունք գտի, ոչ թե 10 տարի հոգին ուտելուց հետո։

Եթե դու շատ ավելի վաղ տարիքից հեծանվորդ լինեիր, հնարավոր ա, որ հասնեիր քո ուզած արդյունքին։ Իսկ լավագույն երեք հարյուրը շատ փոքր թիվ ա։ Միլիոնավոր են հեծանվորդները։ Ու լավ հեծանվորդ լինել չի նշանակում լավագույն հեծանվորդ լինելը։ Նույնն էլ գրողը․ լավ գրող լինել չի նշանակում լավագույն գրող լինել։ Հատկապես որ լավագույնը խիստ սուբյեկտիվ ցուցանիշ ա։ Մեկի համար Տոլստոյն ա լավագույն գրող, մեկի համար՝ Հեմինգուեյը։ Բայց երկուսն էլ լավ գրող են։

Վստահ եմ՝ մարզիկների մեջ էլ լիքը կլինեն էնպիսիք, որոնց մարզիչն ասել ա գնա, ուրիշ զբաղմունք գտի, բայց հետո հանկարծ մեդալակիր են դարձել։

Հիմա մեկը ինձ չի թվում, որ ճիշտ մարմին ունենալը ճիշտ ուղեղ ունենալուց ինչ-որ ձևի ավելի հազվագյուտություն ա։ Հա, գրողների մեջ րեյտինգները այդքան կարևոր չեն, ինչ սպորտսմենների մեջ, ու մարդ կարա գրի ինքնաբավարարման համար էլ, ինչպես լիքը մարդ հեծանիվ ա քշում։ Բայց դե ես ինձ մասնագետ հեծանվորդ չեմ համարում, ու չեմ էլ դառնա, եթե հանկարծ համարեմ ու վրես լիքը ջանք թափեմ։ Ու կարծում եմ այսպիսի ինքնաքննադատությունը պակասում ա լիքը արվեստների ոլորտում տանջվողների մոտ։

Խնդիրն էն ա, որ սպորտի համար ճիշտ մարմին ունենալու համար պետք ա շուտ սկսել։ Եթե մարմինդ ձևավորված ա, չես կարա շատ բան փոխես մեծ տարիքում։ Հետո, ուղեղը շատ ավելի պլաստիկ օրգան ա, քան մկանները։ Հետո, ես դեռ չեմ տեսել «արվեստի ոլորտում տանջվողի», ով որոշակի որակ ցույց տված չլինի։ Ուղղակի երբ որևէ զիբիլի ենք ռաստ գալիս, միանգամից ջղայնանում ենք, թե սրան վախտին չեն ասել՝ թարգի։ Բայց որ գնաս, էդ մարդկանց կենսագրությունն ուսումնասիրես, կտեսնես, որ կյանքում էրկու գիրք կարդացած չկան, երկու բառ գրած չկան, մեկ էլ հայտնի են դառնում։

Համաձայն եմ, բայց եթե լավ գրող ես, ու սոված ես, ապա կոնկրետ էսօրվա պայմաններում կարծում եմ, որ ինքդ քեզ խաբում ես, ու այնքան էլ լավը չես։ Այնպես որ, համաձայն եմ քեզ հետ, կշտությունը դեռ չի նշանակում որ գրողը լավն ա, բայց սովածությունը միանշանակ մեկը ինձ ասում ա, որ այդ երաժիշտն ու գրողը միջակ ա։

Չէ, Ծլնգ, աչքիս դու հեչ չես պատկերացնում, թե էսօրվա ինդուստրիան ինչ վիճակում ա։ Ասենք երաժշտին լեյբլը պայմանգիր տալիս ա էն դեպքում, երբ մտածում են՝ կարան ծախեն։ Բայց ցավոք, մեր օրերում զիբիլն ավելի հեշտ ա ծախվում։ Կամ ասենք լիքը լավ երաժիշտներ գարաժում ալբոմ են հանում, բայց մարկետինգի բացակայության պատճառով իրանց մասին չես իմանում։ Լիքը լավ գրողների հրատարակիչները մերժում են, որտև վստահ են, որ չի ծախվելու։ Կոնկրետ գրականության ոլորտում պատմվածք գրողն ավելի քիչ շանս ունի, քան վեպ գրողը, որտև ինչ-ինչ պատճառներով վեպերն ավելի լավ են ծախվում։ Դե էլ չասեմ, որ հայերեն գրողն ավելի քիչ շանս ունի հաջողելու, քան անգլերեն գրողը, որտև հայերեն գրողը երկու հարյուր գիրք եթե ծախի ու տպագրության ծախսերը փակի, էլի լավ ա, իսկ անգլերեն լավ մարկետինգի դեպքում կարաս չափավոր հաջողության հասնես։ Ու սենց լիքը հարցեր կան։

[StrangeLittleGirl]

Հ․Գ․ Ու հա, էս ամեն ինչն ասում եմ՝ անտեսելով մի կողմից հրատարակիչների ռասիզմն ու սեքսիզմը, մյուս կողմից պոզիտիվ դիսկրիմինացիան, ինչը նույնպես լուրջ խնդիր ա։

[Ծլնգ]

Բազմաթիվ հայտնի գրողների էլ են ժամանակին ասել գրելը թարգել, բայց չեն թարգել, մեծ գրող են դարձել։ Բայց էստեղ նաև մի հարց կա․ ի՞նչ ա տաղանդը։ Ինձ որ հարցնես, էն, ինչին ասում են տաղանդ, զուտ գրելու ցանկությունն ու ձգտումն ա, թե չէ սկզբում բոլորն էլ վատ են գրում։ Չկա մի մարդ, որ գրիչը բռնի ու հենց առաջին նախադասությունը հանճարեղ լինի։

Դե կարծում եմ նկատեցիր, որ մեկը ես մի քանի անգամ ասել եմ, որ պետք է գրել ու գրել, ու դրանից էլ ա տաղանդը բացվում։ Ու պարզ ա, որ չկա մարդ որ բռնի ու միանգամից գլուխգործոց գրի, ոնց որ չկա և մարդ, որ նստի հեծանվին ու տուր դը ֆրանս հաղթի:

Եթե դու շատ ավելի վաղ տարիքից հեծանվորդ լինեիր, հնարավոր ա, որ հասնեիր քո ուզած արդյունքին։ Իսկ լավագույն երեք հարյուրը շատ փոքր թիվ ա։ Միլիոնավոր են հեծանվորդները։ Ու լավ հեծանվորդ լինել չի նշանակում լավագույն հեծանվորդ լինելը։ Նույնն էլ գրողը․ լավ գրող լինել չի նշանակում լավագույն գրող լինել։ Հատկապես որ լավագույնը խիստ սուբյեկտիվ ցուցանիշ ա։ Մեկի համար Տոլստոյն ա լավագույն գրող, մեկի համար՝ Հեմինգուեյը։ Բայց երկուսն էլ լավ գրող են։

Աչքիս հեչ չես տեսել կոլոտ բասկետբոլի սիրահարներ կամ բոյով աղջիկ մարմնամարզության գժեր։ Այ Բյուր ջան, ինչքան էլ շուտ սկսած լինեի, չունեմ ես դրա համար մարմինը, ու իմ մարմնի կառուցվածքն ու, ասենք էներգետիկ մետաբոլիզմը չէր փոխվելու երկար պարապմունքներից։ 300 նշեցի, որևհետև ես հույս չունեմ կյանքիս ընթացքում 300 լավ գրողից ավել կարդալու։ Ու աշխարհում 300 լավագույնից դուրս կուշտ հեծանվորդ դժվար եմ պատկերացնում, բայց դե հնարավոր ա որ մի երկու միլիոնն էլ կարան լինեն լավ հեծանվորդ, բայց հավես, ցանկություն կամ այդպիսի նպատակ չունեն։

Վստահ եմ՝ մարզիկների մեջ էլ լիքը կլինեն էնպիսիք, որոնց մարզիչն ասել ա գնա, ուրիշ զբաղմունք գտի, բայց հետո հանկարծ մեդալակիր են դարձել։

Իհարկե՜։ Բայց իմ իմացած գրեթե բոլոր դեպքերում «գնա ուրիշ բանով զբաղվելուց» հետո հաջողությունը եղել է ոչ թե նրանից որ մարզիչը տաղանդ չի տեսել, այլ որ մարզիկի կողմից նվիրվածություն չի եղել, ու այդ պասլատից հետո մարզիկի մոտ հավելյալ մոտիվացիա ա ստեղծվել։

Խնդիրն էն ա, որ սպորտի համար ճիշտ մարմին ունենալու համար պետք ա շուտ սկսել։ Եթե մարմինդ ձևավորված ա, չես կարա շատ բան փոխես մեծ տարիքում։ Հետո, ուղեղը շատ ավելի պլաստիկ օրգան ա, քան մկանները։ Հետո, ես դեռ չեմ տեսել «արվեստի ոլորտում տանջվողի», ով որոշակի որակ ցույց տված չլինի։ Ուղղակի երբ որևէ զիբիլի ենք ռաստ գալիս, միանգամից ջղայնանում ենք, թե սրան վախտին չեն ասել՝ թարգի։ Բայց որ գնաս, էդ մարդկանց կենսագրությունն ուսումնասիրես, կտեսնես, որ կյանքում էրկու գիրք կարդացած չկան, երկու բառ գրած չկան, մեկ էլ հայտնի են դառնում։

Մարմնի մասին արդեն ասացի, ուղեղի մասով քեզ հավատում եմ, բայց մեկ ա չեմ կարծում, որ բոլորն էլ նույն չափի կարան «մարզեն» իրենց ուղեղները։ Ու սա չի նշանակում, թե ես կարծում եմ որ գրող կամ տնտեսագետ կամ ֆիզիկոս լինելու համար պետք է ծնվել։ Ուղղակի ԼԱՎ ֆիզիկոս կամ տնտեսագետ կամ գրող լինելու համար ահագին եզակի նախադրյալներ ա պետք ունենալ։ Թարգիի մասին էլ ասացի, եթե մարդ ինչ-որ բան ուզում ա անի, ով եմ ես, որ իրեն ասեմ՝ մի արա։ Բայց դե դա չի նշանակում, թե ես իրեն լավ գրողի պիտանի պիտի համարեմ։ Իսկ որոշակի որակը դեռ չի նշանակում, թե լավն ա որպես գրող։ Ասենք կան գրողներ, որ կարդում ես, ու հավես ես ստանում գրելու տեխնիկական հմտությունից, բայց դե լավ գրող լինելու համար դա հերիք չի, էլի։

Չէ, Ծլնգ, աչքիս դու հեչ չես պատկերացնում, թե էսօրվա ինդուստրիան ինչ վիճակում ա։ Ասենք երաժշտին լեյբլը պայմանգիր տալիս ա էն դեպքում, երբ մտածում են՝ կարան ծախեն։ Բայց ցավոք, մեր օրերում զիբիլն ավելի հեշտ ա ծախվում։ Կամ ասենք լիքը լավ երաժիշտներ գարաժում ալբոմ են հանում, բայց մարկետինգի բացակայության պատճառով իրանց մասին չես իմանում։ Լիքը լավ գրողների հրատարակիչները մերժում են, որտև վստահ են, որ չի ծախվելու։ Կոնկրետ գրականության ոլորտում պատմվածք գրողն ավելի քիչ շանս ունի, քան վեպ գրողը, որտև ինչ-ինչ պատճառներով վեպերն ավելի լավ են ծախվում։ Դե էլ չասեմ, որ հայերեն գրողն ավելի քիչ շանս ունի հաջողելու, քան անգլերեն գրողը, որտև հայերեն գրողը երկու հարյուր գիրք եթե ծախի ու տպագրության ծախսերը փակի, էլի լավ ա, իսկ անգլերեն լավ մարկետինգի դեպքում կարաս չափավոր հաջողության հասնես։ Ու սենց լիքը հարցեր կան։

Սոված չմնալու համար պետք չի լեյբլ դիլ ունենալ, կամ փաբլիշինգ կոնտրակտ։ Իսկ տարբեր լեզուներով գրելու պահով. լավ գրողը լեզվից անկախ ա։ Լավ գրողը կարա նոր լեզու այնքան սովորել, որ նոր լեզվով էլ փայլուն գրող կլինի, էլ չասեմ թարգմանությունների մասին։ Օրինակ Սյուրմելյանին ես համարում եմ եզակի հանճարի գրող և հայերենով և անգլերենով։ Ինչպես նաև Բրոդսկուն՝ և ռուսերենով և անգլերենով։

Հարցեր միշտ էլ կան, բայց տաշած քարը գետնին չի մնա, ու այստեղ և՛ քարի որակն ա կարևոր, և՛ տաշվածության։

[Ծլնգ]

Հ․Գ․ Ու հա, էս ամեն ինչն ասում եմ՝ անտեսելով մի կողմից հրատարակիչների ռասիզմն ու սեքսիզմը, մյուս կողմից պոզիտիվ դիսկրիմինացիան, ինչը նույնպես լուրջ խնդիր ա։

Բյուր ջան, անցել ա փաբլիշերների հույսին մնալու դարը... հա, առանց փաբլիշերի նույն եկամուտների նույն արագությամբ չես հասնի, բայց դրանք այլևս անհրաժեշտ չեն լավ գրողի համար լավ ապրուստ ունենալու համար։

[LisBeth]

Բայց ի տարբերություն այլ կրթական ծրագրերի, creative writing-ից դուրս էկածներից հազարից մեկն ա գրող դառնում, իսկ գրող դարձածներից քչերն ունեն համապատասխան մասնագիտական կրթություն: Սա բնավ տաղանդ-մաղանդի մասին չի, այլ հետևողականության: Վերջերս Ջոնաթան Սաֆրան Ֆոերը մի հարցազրույցում ասեց, որ իրա դասավանդած ամեն կուրսում լիքն են իրանից տաղանդավոր ջահելները, բայց ամեն կուրսից եթե մի հոգի գրող դառնա, էլի լավ ա:

Իսկ ընդհանրապես, ես կարծում եմ, որ գրող լինելը մասնագիտություն ա: Տաղանդ-մաղանդի հարց չկա: Սաղ լիքը աշխատելու՝ գրելու ու կարդալու վրա ա: Նույնն էլ, ի դեպ, երաժիշտ լինելն ա: Երաժշտական լսողություն չունեցող մարդիկ սարսափելի քիչ են, ու դա կլինիկական դիագնոզ ա: Նրանք են երաժիշտ դառնում, ովքեր հետևողականորեն զբաղվում են երաժշտությամբ: Ու ասենք դա տնտեսագետ լինելուց չի տարբերվում․ լավ տնտեսագետն էլ օդից չի ընկնում, սովորելու ու փորձի արդյունքում ա լավ տնտեսագետ դառնում: Ուղղակի որ գրելը շատ ֆունդամենտալ բան ա, սաղ տառաճանաչ են, ինտերնետն էլ սաղին տարածք ա տրամադրում, ավելի հեշտ ա գրող երևակայելը, քան տնտեսագետ։

Բյուր լրիվ համաձայն եմ, ու առաջին հերթին հենց էդ կրատիվ րայթինգի - ի մասնակցած մարդիկ են իրենց գրող ու գրաքննադատ երևակայում։ Ու ավելի մեծ եռանդով են դա անում, քանզի իրենք ավելին գիտեն, ոնց գրել, ինչի մասին գրել։
Բայց իրականում, երբ գրելը դառնում ա մասնագիտություն, իմ կարծիքով դրանից ահագին տուժում ա, այսինքն գրածները մենակ "ճիշտ" ձև ա առանց պարունակության։

[StrangeLittleGirl]

Ծլնգ, արի ամփոփեմ ինչ եմ ասում։ Էն, ինչը դու անվանում ես տաղանդ, ես անվանում եմ ցանկություն ու մոտիվացիա որևէ բան անելու։ Ասածս էն ա, որ ով գրելու «տաղանդ» չունի, իր կյանքը չի նվիրի գրելուն, իրա համար դա ձանձրալի մի զբաղմունք կլինի:

Ինչ վերաբերում ա ֆիզիկական հատկանիշներին ու սպորտին, ապա քեզ հետաքրքիր մի բան ասեմ․ ՀՀ բասկետբոլի կանանց հավաքականի լավագույն խաղացողներից մեկն իմ ֆիզկուլտի դասատուն էր, ու ինքը շատ բոյով չէր։ Մարդը վեց տարեկանից բասկետբոլի էր գնացել ու լիքը երկու մետրանոց բասկետբոլիստների ծալած ուներ։ Գուցե ավելի ուժեղ խաղացող լիներ, եթե ավելի բոյով լիներ, բայց ուզում եմ ասել իր ֆիզիկական տվյալներով ինքը զիջում էր պահանջված տվյալներին։

Ինչ վերաբերում ա լեզվին, ապա մայրենի լեզուն գրական ասպարեզում շատ մեծ դեր ունի։ Անգլերեն գրող գրողի առաջ շատ ավելի շատ դռներ են բաց, քան ասենք դանիերեն կամ հայերեն գրողի էն պարզ պատճառով, որ ընթերցողների թիվը փոքր ա։ Իսկ անգլերեն թարգմանելը ֆինանսական խնդիր ա, որը գրողը չի կարա իրա գրպանից տա, հրատարակիչն էլ պիտի համոզված լինի, որ ծախվելու ա։ Օրինակ բերեմ․ դանիացի Հելլե Հելլեն հանճարեղ գրող ա, բայց իրա գործերից մենակ մեկն ա անգլերեն թարգմանվել։ Ու ինքը դեռ դանիացի ա, էստեղ արվեստը զանազան ձևերով խրախուսվում ա, կարում ա ինքը ստեղ իրա գրքերը ծախելով ապրուստ վաստակի։ Բայց վերցրու հայերեն կամ այլ փոքր ու խեղճ լեզվով գրողների ու տես, թե ինչքան շանս ունեն։ Լեզու սովորելն էլ լուծում չի․ ոչ մայրենի լեզվով գրված գործերը շատ հազվադեպ են լավը լինում։

Հավատա, ես գրական ու ընդհանրապես ստեղծագործական աշխարհի խնդիրներին բավական լավ եմ ներսից ու դրսից ծանոթ, ու լիքը-լիքը տաշած քարեր են գետնին մնում, լիքը արվեստագետներ են հանուն սոված չմնալու արվեստը թարգում, «լուրջ» գործով զբաղվում։ Ու իրանցից շատերը ոչ մի բանով հայտնի դարձածներից պակաս չեն։ Ուղղակի կոպիտ ասած չեն կարողանում իրանց ծախել։

Բյուր ջան, անցել ա փաբլիշերների հույսին մնալու դարը... հա, առանց փաբլիշերի նույն եկամուտների նույն արագությամբ չես հասնի, բայց դրանք այլևս անհրաժեշտ չեն լավ գրողի համար լավ ապրուստ ունենալու համար։

Դեռ էնքան էլ չի անցել։ Գնալով ինքնահրատարակումը մոդա ա դառնում, բայց անգամ ընթերցողները մի քանի անգամ են մտածում ինքնահրատարակված գիրք առնելիս։ Մեկը ես չեմ առնում, եթե հեղինակին անձամբ չեմ ճանաչում։ Ինքնահրատարակման պատճառով էլ թացը չորից չի տարբերվում։ Ու պլյուս խմբագրի դերը լրիվ գետնին ա հավասարեցվում, մինչդեռ ցանկացած հանճարեղ գրող լավ խմբագրի հետ աշխատելիս մենակ շահում ա։

Բյուր լրիվ համաձայն եմ, ու առաջին հերթին հենց էդ կրատիվ րայթինգի - ի մասնակցած մարդիկ են իրենց գրող ու գրաքննադատ երևակայում։ Ու ավելի մեծ եռանդով են դա անում, քանզի իրենք ավելին գիտեն, ոնց գրել, ինչի մասին գրել։
Բայց իրականում, երբ գրելը դառնում ա մասնագիտություն, իմ կարծիքով դրանից ահագին տուժում ա, այսինքն գրածները մենակ "ճիշտ" ձև ա առանց պարունակության։

Լրիվ համաձայն եմ։ Կարդացել եմ տենց «ճիշտ գրող» գրողների գործեր։ Էն որ ամեն նախադասությունից էրևում ա, թե ինչ կանոնի ա ենթարկվել։ Մի հատ այ տենց գիրք էս շաբաթ-կիրակի տանելու եմ, զիբիլը գցեմ։ Ես որ գրքեր երբեք զիբիլը չեմ գցում, էս մեկը գցելու եմ։

[Յոհաննես]

Ֆիզիկական հատկանիշների պահը հետաքրքրեց։
Ես 100 ու 300մետրը շատ լավ էի վազում,բանակում տղեք կային,որ թույլ էին ու սաղ օրը պարապում էին,որ բարելավեն իրենց ցուցանիշները,բայց մեկա չէր ստացվում,ես ընդհանրապես չէի պարապում վազքի համար,բայց էդ անտերը փոքր ժամանակվանից մոտս լավ էր ստացվում,էն Ֆորեստի նման։
Ու բանակը մի կողմ,դպրոցում մեր տղեքից մեկը մի տարի ամեն օր պարապում էր,որ վազքից առաջինը լինի,բայց անտերը էդ 100 ու 300 մետրը չէր կարում արագ վազեր,ռիվոկը զրո էր։
Հիմա հարց մը կամ երկու հարց ։Դ
Ֆիզիկական ունակությունը կարելիա՞ որպես տաղանդ բնորոշել։
Եթե առաջի հարցի պատասխանը դրական է,իրան հետևում է երկրորդ հարցը։
Հիմա բերածս օրինակները ու նմանատիպ անթիվ օրինակներ հաշվի առնելով կարա՞նք ասենք,որ տաղանդը ձեռքբերովի չի,էդ կամ լինումա մարդու մեջ,կամ չի լինում։
Հ.Գ Բասկետբոլի մեջ բոյը շատ կարևորա,կարևոր են նաև արագությունը ու ճարպկությունը(էլի լիքը բաներ) ու մենակ բոյով չի որոշվում բասկետբոլիստ դառնում են,թե չէ։

[ivy]

Մասնագիտության բերումով, ժամանակին ահագին խորացած էի տաղանդի ու օժտվածության հոգեբանության մեջ:
Ով ոնց, ես հավատում եմ Էրիքսոնին ու deliberate practice-ի ուժին. ամեն ոլորտում էլ հնարավոր է ընտիր մասնագետ դառնալ, եթե լիքը ջանք տանել էդ ուղղությամբ: Գրելն էլ բացառություն չի:
Լիքը ժամանակակից հետազոտություններ կան deliberate practice-ի ու expertise-ի ոլորտում, հենց թեկուզ Էրիքսոնի կողմից: Կարող եք քրքրել նայել, հետաքրքրության դեպքում:

Տաղանդը ինչ-որ գերբնական բան չի էլի, որ մեր արյան մեջ հոսում է. էդ լիքը մոտիվացիա է ու լիքը աշխատանք:
Հա, կան մարդիկ, որ նախադրյալներ ունեն, բայց մասնագիտանալու համար իրենք էլ պիտի որոշակի ջանքեր գործադրեն էդ ուղղությամբ, գուցե միայն էն տարբերությամբ, որ նախադրյալներ ունենալու դեպքում տվյալ մարդկանց համար անցնելիք ճանապարհը ավելի հեշտ է, քան նրանց համար, ովքեր չունեն էդ նախադրյալները: Բայց բոլորն էլ հավասար շանսեր ունեն, եթե իսկապես ոչ մի ջանք չեն խնայում տվյալ ոլորտում մասնագիտանալու համար: