Խոստումը / The Promise

[Բարեկամ]

Էն Խոստումը նայել ե՞ք,գոնե դրա մասին քիչ մը գրեք ։ճ

Քիչ մը գրել եմ բլոգումս, էստեղ արտագրեմ.

"The Promise"-ը վերջապես մեր ափերն էլ հասավ, և երեկ, դիտելու ընթացքում և հետո, մնաց ընդհանուր դժգոհության զգացողություն․ Քըրք պապիկի փողերը վատնվել էին ինչ-որ մի միջակություն ստեղծելու վրա, այն էլ այդքան ցավոտ ու կարևոր թեմայով։ Ամբողջ ընթացքում փորձում էի նայել ոչ հայի աչքերով, ընդ որում հայից ու հայությունից անտեղյակ մեկի՝ թե ինչ պատկերացում կստանա հայերից ու այդքան բարբառած հայոց ցեղասպանությունից։ Եվ տպավորությունս այսպիսին էր․ հայեր կոչվածները անհայրենիք ինչ-որ մի էթնիկ փոքրամասնություն են կարծես, որոնց թուրքերը երկար տարիներ /հայ դեղագործի բիզնեսը երկու հարյուր տարեկա՞ն էր ոնց որ/ հանդուրժել ու թույլ են տվել իրենց հողում խաղաղ գոյակցել։ Առաջին Համաշխարհայինի սկզբում քաղաքական իրավիճակը փոխվում է Թուրքիայում, և թուրքական կառավարությունը որոշում է հայերին՝ մերթ վերջիններիս ապահովության համար իբրև, մերթ որպես դավաճանների, վռնդել թուրքական հողից, բայց խաղաղ վռնդելու փոխարեն, արտագաղթի ճանապարհին, աջ ու ձախ սպանում են անխնա, որովհետև ներքին որոշում կար բնաջնջելու։ Եվ այդ ամենը ֆիլմում պրոյեկտվում էր մի քանի գյուղերի մի խումբ մարդկանց վրա միայն․ մեկուկես միլիոն հայերի նահատակությանն անդրադարձ չեղավ, այն, որ հայերն այդ հողի տերն են եղել հազարամյակներ՝ ոչ մի հուշում /գոնե մի հինավուրց եկեղեցի, մի բան սիրուն ինտեգրեին/, ամերիկացիները դարձյալ հերոսի դերում էին /ի դեմս ամերիկացի լրագրողի/, իսկ Թուրքիայի հետ հիմա ԱՄՆ-ն էդքան էլ լավ չի, ու էս ֆիլմով մի թեթև զգուշացում էր՝ թե ձեզ խելոք պահեք։ Բայց իմ դարդը հայերն են, որ որպես ազգ ինչ-որ շատ խղճուկ ներկայացան, հետամնաց-անազատ իրենց կենցաղով ու բարքով․ տղան, փողի համար՝ անթաքույց, նշանվում է հարևանի աղջկա հետ, ում չէր սիրում, ու դա էլ հենց իր "խոստումն" էր, որ չպիտի մերժեր, ինչքան էլ որ հետո սիրահարվում է մի ուրիշ հայ աղջկա փոխադարձ սիրով։ Չգիտեմ՝ դա ազգային հպարտանալու բա՞ն է, որ դեռ ֆիլմի վերնագիր են որպես դրել։ Էլ չեմ խոսում՝ սիրո եռանկյունի՝ ռոմանտիզմ դնել ցեղասպանությունը ներկայացնող ֆիլմի առանցք որպես, խնդրի վիրավորական արժեզրկում է մի տեսակ։

Հայ չէր, չէ՞ ֆիմի ստեղծողը։ Ախր ոնց կարելի էր ոչ հայի հանձնարարել նման գործը, կամ առհասարակ "հանձնարարել"։ Էս թեմայով ֆիլմ նկարելիս անձնական վիշտ է հարկ ապրել։
Չէ, սա "Շինդլերի ցուցակը" չէր, բայց պարտադիր չէ անպայման Սպիլբերգ լինել, կարելի էր թեկուզ սկսնակ ու անփորձ, բայց հայկական /այն է՝ հայի համար/ ցավող սիրտ։

Երբ դուրս էինք գալիս կինոթատրոնից, տղաս ասաց․ "Գիտե՞ս որը կլինի լավ ֆիլմ ցեղասպանության մասին․ Կոմիտասի մասին ֆիլմ եթե նկարեն, իր կյանքի պատմությունը, երբ իր երգչախմբով եվրոպաներում մարդկանց լսել էր տալիս հայ երգը։ Ու վերջաբանն էլ "հեպպի էնդ" չէր լինի, այլ իր մահը հոգեբուժարանում, ու դա հենց ցույց կտար, որ ցեղասպանության հարցը դեռ չսպիացած վերք ա, բաց թեմա"։
"Կոմիտասի երաժշտությունն էլ տպավորիչ կհյուսվեր ֆիլմին", - մտածեցի ես։

Հ.Գ. Մոռացա նշեմ զուտ ֆիլմային արժանիքների թերության մասին. բավական ձգձգված էր, համարյա ամեն կադր ավելորդ վայրկյաններ ուներ, երբեմն րոպեների հասնող, հեչ ոնց որ հոլուվուդ չլիներ, այլ անկախ /independent / ֆիլմի որակի էր։

[Յոհաննես]

Ի զարմանս ինձ,Բարեկամի հետ լրիվ համաձայն եմ

[Աթեիստ]

Ի զարմանս ինձ,Բարեկամի հետ լրիվ համաձայն եմ

Ի զարմանս ինձ, փաստորեն դու էլ էս դա նայել DD

Որ արտասահմանում նայող հայերն են նայում, ինչ որ կերպ փորձում եմ հասկանալ, բայց որ Հայաստանցի կինո սիրողն ա նայում, չեմ հասկանում։

[Յոհաննես]

Ի զարմանս ինձ, փաստորեն դու էլ էս դա նայել DD

Որ արտասահմանում նայող հայերն են նայում, ինչ որ կերպ փորձում եմ հասկանալ, բայց որ Հայաստանցի կինո սիրողն ա նայում, չեմ հասկանում։

Քրիստիան Բեյլ

[Աթեիստ]

Քրիստիան Բեյլ

Կինոյի մասին էնքան վատն էի լսել, որ էս մի կարևոր գործոնը լրիվ մոռացել էի

[Յոհաննես]

Կինոյի մասին էնքան վատն էի լսել, որ էս մի կարևոր գործոնը լրիվ մոռացել էի

Սաղ հեչ,բայց մենակ իրա համար արժի նայել։

[Բարեկամ]

Ի զարմանս ինձ, փաստորեն դու էլ էս դա նայել DD

Որ արտասահմանում նայող հայերն են նայում, ինչ որ կերպ փորձում եմ հասկանալ, բայց որ Հայաստանցի կինո սիրողն ա նայում, չեմ հասկանում։

այ քեզ բան։ Բայց ինչի չնայե՞լ։ Ոնց փորձում եմ հասկանալ, չեմ հասկանում։

[Շինարար]

Ասենք՝ ես չեմ հասկանում ինչ տարբերություն հայերը էդտեղի բնիկներն էին, թե ուղղակի ապրում էին, ոնց որ հրեաները Գերմանիայում: Դրանից արվածի զարհուրելիությունը փոխվո՞ւմ ա: Ընդհանրապես հայերի վերաբերմունքը էդ ֆիլմի հանդեպ մի տեսակ լիքը սնոբոտ ա: Գրողը տանի, առաջին անգամ Հոլիվուդում էս թեմայոով ֆիլմ են հանել, մերնք ինքներս որակով դրան մոտ անգամ ֆիլմ էս պահին չենք կարող հանել: Էլի քթներիս չի: մեր ողբաձայն հեկեկանքը լավ չի արտահայտվել, հայի հայեցի բնույթը չի երևում, մեզ բազմադարյա պատմությունը չի երևում, որտե՞ղ են մեր եկեղեցիները: Օյ, էլ ոնց կլինի: Մենք կինոեսեր ենք, մեր քիմքի համար դա լավ ֆիլմ չէր: Օքեյ, ապեր: Մեկը ինձ տհաճ ա էս վերաբերմունքը ու խնդալու ու մեծ մասամբ ոչնչով չարդարացված ու անհիմն: Նորմալոտ ֆիլմ էր, գլուխգործոց չէր, բայց գրողը տանի էս թեմայով Հոլիվուդում նկարված առաջին ֆիլմն ա: Ոչ մի ազգայնական շեշտադրում չուներ, որովհետև ֆիլմի արտադրողները թքած ունեն հայու գեն, բազմադարյա պատմություն լոլոների վրա: Ժողովուրդ ա կոտորվել՝ իր ինքնության համար, էս ա խնդիրը՝ անկած գենից, բնիկ-չբնիկ լինելուց, քրիստոնյա-չքրիստոնյա լինելուց և այլն: Ամերիկացի հերոսը լավ էլ տեղին էր, նախ բա ամերիկացիք են հանել, ու եկեք չմոռանանք, որ նույն Մորգենթաուն ինչ կարևոր դեր ունի հիշողությունը մեզ հասնցելու հարցում: Նենց չի, որ ամերիկացիք որևէ օգնություն չեն ցույց տվել ու բնական ա, որ իրանց հանած ֆիլմում դա պետք ա երևացնեն: Հետո շատ էական արդի խնդիրներ են բարձրացվում, լրագրողների կարևորությունը Պուտինի, Թրամփի, Էրդողանի ու Սերժի դարաշրջանում, մարդկանց ցույց ա տրվում, թե ոնց ա լինում, որ փախստականներ են գալիս, ինչից են փախչում, նույն Սիրիայի դեպքերի ֆոնին: Էլի եմ ասում, գլուխգործոց չի, բայց կոնկրետ հայ «կինոգետների» մասնագիտական հմտությունները ցուցաբերելու համար լավագույն օրինակը չի էլի: Նայեք, ընդունեք ի գիտություն, որ դուք (նկատի ունեմ ՀՀ-ն) սրա կեսի չափ էլ չեք կարողանում անել էս թեման բարձրաձայնելու ու բարձրաձայնելու ոչ թե էգոիստաբար՝ որպես զուտ հայկական հարց, այլ արդի խնդիրների ֆոնին:

[Բարեկամ]

Սաղ հեչ, բայց որ առանց նայելու կարելի ա որոշել նայել, թե ոչ, էդ մենակ էն դեպքում եմ հասկանում, եթե ֆիլմի թեման հետաքրքիր չի։ Հակառակ դեպքում, կա՛մ մոռացել եմ «հայաստանցիական» կոմպլեքսները, կա՛մ էս թազա կոմպլեքս ա։ Երևի վերջինը, որովհետև պարզվում ա՝ կարիք կար մեղավոր ժպիտով արադարանալու՝ Քրիստիան Բեյլ պիտակի տակ (Տրիբունի ամենաշատ ծախվող գինիները վկա)։

[Բարեկամ]

Շինարար ջան, հարցը «գոհանանք դրանով»-ի մեջ չի, էդքան գումարի ու էդ կլասի քասթինգի վատնումը կոնկրետ ես ափսոսում եմ հնարավորության կորստի պատճառով միայն. էլ մեկ էլ երբ էսպիսի շանս կունենայինք աշխարհին ինչ-որ բան լսեցնելու։ Իսկ էս լսեցրածը թույլ էր ու անհաջող։
Այ ինչի օրինակ ֆիլմ չնկարեին էն մասին, թե ինչպես են թուրք հասարակ ընտանիքները, իրենց կյանքները վտանգի ենթարկելով, փրկում ցեղասպանվող հայերին։ Իսկ այդպիսի դեպքեր շատ են եղել, պապիկս էր պատմում, ականատես էր։ թող էդ հասարակ թուրքերի հերոսության մասին ֆիլմ լիներ՝ ցեղասպանության ֆոնի ողջ դաժանության տակ։ Այ հետաքրքիր ռեակցիա կլիներ էդ ժամանակ, ու հենց թուրք ժողովրդի կողմից, որն, ի դեպ, ատում ա իր ներկայիս կառավարությանը։ Ու չէին ասի, ինչպես հիմա, թե միակողմանի ֆիլմ ա։ Ու հրճվելով ու հպարտանալով իրենց հերոսականությամբ, ակամայից կհաստատեին ցեղասպանությունը։

[Աթեիստ]

Բացատրեմ։

Ես ֆիլմը նայելուց առաջ որոշ ժամանակ ուսումնասիրում եմ, որոշում, արժի՞ արդյոք դրա վրա ժամանակ ծախսել, թե ոչ։ Ու ինձ բացարձակ հետաքրքիր չի հայերի մասին ա, թե հրեաների։
Լավն ա՞, կնայեմ, լավը չի՞, չեմ նայի։

Բայց Հայաստանից դուրս ապրողներին առանձնացրի, որտև ինչքան բարեկան ունեմ, իրանց վրա զգացել եմ, թե իրանք էդ ազգայինի պահը ինչ ծանր են տանում։ Իրանց համար մենակ էն փաստը, որ հայերի մասին ա, արդեն նայելու որոշիչ գործոն ա։

Ինձ ֆիլմը հենց սկզբից հետաքրքիր էր Բեյլի խաթր, բայց որ տենց վատն ա ստացվել, նույնիսկ ինքը չի ձգում։
Ու գիտեմ, որ Յոհանն ինձանից շատ ա ֆիլմ սիրում։ Դրա համար զարմացա, որ ինքը ՍԱ նայել ա։ Ինքն էլ բացատրեց, ու ինչպես նկատեցիք, բացատրության մեջ որ Քրք կար, որ հայ, ուչ Հայաստան։

[Բարեկամ]

Բացատրեմ։
ինձ բացարձակ հետաքրքիր չի հայերի մասին ա, թե հրեաների։

այ քեզ բան - 2։ Սա ավելի քան չեմ հասկանում. բացարձակ հետաքրքիր չլինելը։
Շատ ճռճռան արհեստական բան ասեցիր։ Կներես իհարկե։

Իսկ լավ հասկանալու համար՝ արժի ժամանակ ծախսել, թե ոչ, ուսումնասիրության վրա հաստատ ավելի շատ ժամանակ կծախսվի։
Հետսքրքիր ա բայց. ոչ հայ պրոֆեսիոնալ կինոսիրողները չեն զլանում նայել՝ գոնե կարծիք կազմելու համար, իսկ մեր հայաստանցի թունդ կինոսիրողները իրենց ճաշակի պատվից ցածր են համարում, Շինարարի ադած՝ քթին չեն դնում։ Էստեղ Շինարարի հետ համաձայն եմ սնոբոտ վերաբերմունքի առումով։

[Շինարար]

Շինարար ջան, հարցը «գոհանանք դրանով»-ի մեջ չի, էդքան գումարի ու էդ կլասի քասթինգի վատնումը կոնկրետ ես ափսոսում եմ հնարավորության կորստի պատճառով միայն. էլ մեկ էլ երբ էսպիսի շանս կունենայինք աշխարհին ինչ-որ բան լսեցնելու։ Իսկ էս լսեցրածը թույլ էր ու անհաջող։
Այ ինչի օրինակ ֆիլմ չնկարեին էն մասին, թե ինչպես են թուրք հասարակ ընտանիքները, իրենց կյանքները վտանգի ենթարկելով, փրկում ցեղասպանվող հայերին։ Իսկ այդպիսի դեպքեր շատ են եղել, պապիկս էր պատմում, ականատես էր։ թող էդ հասարակ թուրքերի հերոսության մասին ֆիլմ լիներ՝ ցեղասպանության ֆոնի ողջ դաժանության տակ։ Այ հետաքրքիր ռեակցիա կլիներ էդ ժամանակ, ու հենց թուրք ժողովրդի կողմից, որն, ի դեպ, ատում ա իր ներկայիս կառավարությանը։ Ու չէին ասի, ինչպես հիմա, թե միակողմանի ֆիլմ ա։ Ու հրճվելով ու հպարտանալով իրենց հերոսականությամբ, ակամայից կհաստատեին ցեղասպանությունը։

Բարեկամ ջան, էդ հնարավորությունը մեր ձեռքին չի եղել, նկարահանողների ձեռքին ա եղել, երբ մենք հնարավորություն կունենանք, մենք կորոշենք, թե ինչի մասին նկարել: Հրաշալի թուրք երիտասարդի կերպար կար էս ֆիմում ի դեպ:

[Բարեկամ]

Բարեկամ ջան, էդ հնարավորությունը մեր ձեռքին չի եղել, նկարահանողների ձեռքին ա եղել, երբ մենք հնարավորություն կունենանք, մենք կորոշենք, թե ինչի մասին նկարել: Հրաշալի թուրք երիտասարդի կերպար կար էս ֆիմում ի դեպ:

Էդ երիտասարդը ազնիվ ընկեր էր ուղղակի, որ լուրջ մոտիվացիա ուներ էդպես վարվելու, դա խղճի խնդիր էր, ոչ այդքան հերոսության, բայց ես նկատի ունեի անծանոթ թուրք ընտանիքներին։

[Արէա]

Սաղ հեչ, բայց որ առանց նայելու կարելի ա որոշել նայել, թե ոչ, էդ մենակ էն դեպքում եմ հասկանում, եթե ֆիլմի թեման հետաքրքիր չի։ Հակառակ դեպքում, կա՛մ մոռացել եմ «հայաստանցիական» կոմպլեքսները, կա՛մ էս թազա կոմպլեքս ա։ Երևի վերջինը, որովհետև պարզվում ա՝ կարիք կար մեղավոր ժպիտով արադարանալու՝ Քրիստիան Բեյլ պիտակի տակ (Տրիբունի ամենաշատ ծախվող գինիները վկա)։

Իսկ հնարավոր չի՞, որ թեման հետաքրքիր չի։
Ես չեմ նայել ու չեմ նայելու։ Ու հետագայում էլ ոչ ցեղասպանության, ոչ երկրաշարժի վերաբերյալ ոչ մի ֆիլմ ոչ ես եմ նայելու, ոչ իմ երեխաներին եմ առաջարկելու նայել, եթե իհարկե դա չի լինի մի որևէ հերոսամարտի, կամ հերոսական արարքի խիստ տեսարժան էկրանավորում, առանց մելոդրամատիկ տարրերի։
Իմ տղան 4 տարեկան ա, ոչ գիտի թուրքն ինչ ա, ոչ պատերազմն ինչ ա, առավել ևս ոչ էլ ցեղասպանությունը։
Իր տարեկիցների հետ ինչ-որ միջոցառման ենք մասնակցում, թուրքերին մորթելու մասին երգեր են երգում երեխեքը, սիրտս կանգնում ա։ Ո՞ւմ են պետք էս ամեն ինչը։
Ես 4 տարեկանում Անդրանիկ փաշայի ու գերեզմանի մասին երգեր էի երգում, 10 տարեկանում Մայրիկն էի նայում, 12 տարեկանում Հայոց Դանթեականն ու Անլռելի Զանգակատունն էի կարդում, հետո էլ Ձորի Միրո, էլ Նահապետ, էլ Արտույտների ագարակ ու եսիմ ինչ։ Բացարձակ 0 օգուտ։ Վնաս ինչքան ուզես՝ մղձավանջեր, ընկճվածություն, դեռահասական դեպրեսիայի բազմապատկում ու գումարած սրանց մեծամտություն ու ագրեսիվ «հայրենասիրություն»։
Իմ կարծիքով մենք 2-3 սերունդ ա պահանջատեր ու ռազմահայրենասեր սերունդ ենք դաստիարակում, արդյունքը տեսնում ենք։
Ժամանակն ա գրողի ծոցն ուղարկել էդ ամեն ինչն ու ուղղակի պարզ, շատ սովորական քաղաքացի սկսենք դաստիարակել։
Էնպես որ, ավելի լավ ա Մարվելի կոմիքսները նայել, քան ցեղասպանության մասին ֆիլմ։ Ավելի շատ օգուտ կլինի բոլորի համար։