Ինձ առաջին տարբերակն էլ է դուր եկել. շատ սիրուն լիրիկա ունի, լավ շարադրանք, թեև ինչ-որ չափով հեռացել է բնագրից:
Վեցերորդը հարթ, ուղիղ թարգմանություն է, ամեն ինչ ճիշտ է, բայց էմոցիաներ ընդհանրապես չի առաջացնում, ի տարբերություն բնագրի: Մեջը չեմ զգում Ախմատովա:
Երկրորդն ամենաշատն եմ հավանել՝ համ թարգմանությունը, համ ախմատովայությունը, համ հույզերը:
Մնացածներն էլ վատը չէին: Երրորդը ահագին հետաքրքիր էր, բայց լրիվ «սեփական ինտերպրիտացիա» էր:
Քվեարկեցի առաջինի ու երկրորդի օգտին:
Mr. Annoying (20.03.2017)
CactuSoul (21.03.2017)
Mr. Annoying (20.03.2017), Ուլուանա (20.03.2017)
Ինչքան էլ փորձեմ չքլնգել, չի ստացվելու, էնպես որ նախապես կներեք...
1–ին տարբերակը շատ է բնագրից հեռացած. հանգերը մեծ մասամբ պարզունակ են, այսինքն՝ միաձևույթ (սրտին–մտքին, խմես–ուզես և այլն)։ Հանուն հանգի ու չափի զոհաբերված իմաստի դեպքերը շատ են՝ ոչ էնքան սահուն ու բարեհունչ ձևակերպումների տեսքով։ Մեկ էլ «Իմ գիշերի ճանապարհով չհայտնվես»–ը չհասկացա. գիշերի ճանաարհով, էն էլ ինչ–որ մեկի, հայտնվելը ո՞րն է։ Ընդհանուր տրամադրությունը հավանեցի. բնագրին համահունչ էր՝ պաթոսից զուրկ, ոչ շատ քնքուշ, ոչ էլ կտրուկ ու թունոտ։
2–րդ տարբերակն, ըստ ի, Ախմատովայի համար մի քիչ կտրուկ է։ Ախմատովայի գրելաոճը, թեև առանձնապես մեղմ ու քնքուշ չես անվանի, բայց ընդհանուր առմամբ հանգիստ է, առանց նկատելի վայրիվերումների, իսկ էստեղ ինչ–որ ոգևորված տրամադրություն էր կարծես։ Ընդհանուր առմամբ հանգերն ու չափը լավ էին պահպանված, բայց որոշ բառեր ու ձևակերպումներ բավական անհաջող էին ու արհեստական, ինչպես, օրինակ, հաղթանք, ջերմալի, աղու, [I]դիմապատկեր։ Մեկ էլ «Հաղթանքը հարկ է ավելի», «Ու քեզ կօգնեի արդյոք ինչո՞վ». հատկապես վերջինը հեչ հայերեն նախադասություն չի, էլի։ Հա, ճիշտ է, հայերենը ճկուն շարադասություն ունի, բայց դա հո չի նշանակում, որ կարելի է ճկել բոլոր հնարավոր ուղղություններով ու երկարություններով։ «Ընտիր» բառն էլ, իմ կարծիքով, էնքան էլ համապատասխան բառ չի էս համատեքստում։
3–րդ տարբերակում ընդհանուր առմամբ բնագրի հետ կապը շատ թույլ էր, ու, իմ կարծիքով, հեչ Ախմատովա չէր։ Ի դեպ, տողերն ինչու՞ են կոտրված։ Ենթադրում եմ, որ տեխնիկական խնդիր է ու երևի ճիշտ կլիներ շտկել, որովհետև ազդում է ընկալման վրա. սահունությունը տուժում է կարդալիս։
Գողտրիկը նշանակում է սիրուն, ոչ թե թաքուն։
Էստեղ լուրջ իմաստային թյուրըմբռնում կա. թարգմանիչը, փաստորեն, կարծել է, թե Ախմատովան իրեն էլ է դասում վերոնշյալ հիմարիկների շարքին, այնինչ իրականում հակառակը՝ նա իրեն հակադրում էր այդ հիմարիկներին, այսինքն՝ այդ հիմարիկներին, ի տարբերություն իրեն, միայն հաղթանակի զգացումն է պետք, ոչ թե ընկերական լուսավոր զրույցները և առաջին օրերի քաղցր հուշերը։«Հիմարներիս՝ մեզ, ի՞նչ է
պետք՝»
Լումանե՞ր ապրել, էն էլ պայծա՞ռ։ Չէ, ոչ մի կերպ՝ ոչ իմաստային, ոչ ոճական, ոչ էլ որևէ այլ առումով ընդունելի ձևակերպում չի։«Երբ լումաներ ապրես
պայծառ...»
Մեկ էլ «Քեզ չգիտեմ/չեմ ճանաչում»–ի փոխարեն «Քեզ լավ գիտեմ»–ն էր, որ բնագրի հետ կապ չուներ։
Բայց «երջանիկ թշվառներ» արտահայտությունը շատ եմ հավանել։ Լուրջ։ Ըստ իս, նույնիսկ բնագրում էդ երջանկությունից չբուժելու մասին տողը մի տեսակ թերի է առանց էս արտահայտության։
4–րդ տարբերակը կարծես աչք ծակող թերություններ չունի՝ գոնե իմաստային խեղաթյուրումների ու անհաջող ձևակերպումների տեսքով։ Բնագրին հնարավորինս մոտ է, մի քիչ նույնիսկ բառացի լինելու աստիճանի։ Մի քանի տողերի չափերի լուրջ շեղումներ կան, որոնք ահագին ռիթմից գցում ու անհարթ են դարձնում բանաստեղծությունը։ Մեկ էլ մի լեզվական սխալ.
Բանաստեղծության հանգիստ ու զուսպ տրամադրությունը պահպանված էր։«Իմ գիշերում հանդիսավոր
Մի՛ եկ»։
5–րդ տարբերակը լավն էր, եթե հաշվի չառնենք, որ Ախմատովայի հոտ չէր գալիս։ Էլի կտրուկ էր Ախմատովայի համար։ Հետաքրքիր է, որ չնայած հանգերը բավական թերի են, բայց ընդհանուր սահուն է կարդացվում, անհարթություններ չկան։ «Հեչ» բառն է աչք ծակում ու հեչ ախմատովայական չի։ Մեկ էլ աչքս հենց սկզբից ծակեց «ինքն ապահով պահած է» նախադասությունը։ Ախր ինչի՞ ինքը, ոչ թե այն։
6–րդ տարբերակը կարծես եղածներից ամենասահունն ու գրագետն է։ Հանգերն էլ բավական հաջող են։ Բնագրին ահագին մոտ է թարգմանված, բայց նույնիսկ Ախմատովայի համար երևի մի քիչ շատ է զուսպ, իսկ հատկապես բանաստեղծության դեպքում էդ աստիճանի զսպվածությունը սովորաբար զգացմունաքայնության պակասի հետ է ասոցիացվում։ Ես ինքս կարդալիս զգացմունքայնություն տեսել եմ, բայց նաև կարող եմ հասկանալ չտեսնող(ներ)ին։
Թարգմանիչների մասին կռահումներ կարո՞ղ ենք անել։ Ես ոնց որ թե երկուսին գտել եմ...
Վերջին խմբագրող՝ Ուլուանա: 20.03.2017, 05:16:
Երջանկությունը ճամփորդելու ձև է, ոչ թե նպատակակետ։
Ռոյ Գուդման
CactuSoul (21.03.2017), Mr. Annoying (20.03.2017), Sambitbaba (20.03.2017)
Մի նկատառում.
Նախնական քննարկումներում ասվեց դրա մասին, բայց էստեղ էլ տեղի կլինի։
Պոեզիան երաժշտություն է։ Ամեն չափածո հանգավորված ստեղծագործություն ունի իր մեղեդին՝ չափը, որն արտահայտվում է.
- Տողերի քանակով
- Յուրաքանչյուր տողում վանկերի քանակով
- Տողերում վանկերի խմբավորումներով, շեշտադրությամբ
- Հանգավորված տողերի հերթականությամբ
Եթե դու թարգմանես որևէ երգ, միաժամանակ նոր մեղեդի հորինելով նրա համար, դա արդեն այդ երգի թարգմանությունը չի լինի, դա կլինի տվյալ երգի հիման վրա գրված նոր երգ։
Օրինակ, Արձագանք խմբի «Ծնունդդ շնորհավոր» երգի առաջին քառյակը չի կարող համարվել «Happy birthday to you» երգի թարգմանություն, չնայած որ բառացի ավելի մոտ է այդ երգին, քան բուն «Տարեդարձ է այսօր» թարգմանությունը։
Նույնն էլ պոեզիաի դեպքում է, երբ 8-9-9-8 կառուցվածքով բանաստեղծությունը թարգմանելիս նոր մեղեդի-չափ ես ստեղծում 8-8-8-8 շատ ավելի հեշտ ու շատ ավելի երաժշտական տեսքով։
Իմ կարծիքով ամենահաջող ու ամենասահուն շարադրանքը վեցերորդ տարբերակինն է, բայց դա հնարավոր է եղել միայն չափի փոփոխման, նոր, շատ ավելի հեշտ չափ հորինելու արդյունքում, ինչը, իմ կարծիքով, անթույլատրելի է չափածո թարգմանելիս։
Մյուս տարբերակներում շատ են արհեստական բառերը, կեղծ հանգերն ու ոչ հայերեն, ակնհայտ թարգմանության տպավորություն թողնող նախադասությունները։
Վերջին խմբագրող՝ Արէա: 20.03.2017, 08:03:
Sambitbaba (20.03.2017), Աթեիստ (20.03.2017)
Արէա ջան, Տրիբունի ասած, քարկապ ես քեզ գցել վանկեր հաշվելով։ Նախնական քննարկումներում արդեն ասել էի, որ ռուսերենում վանկաշեշտական տաղաչափություն է ընդունված, ու որ ուշադիր բանաստեղծությունը վերլուծեիր, կհասկանայիր, որ այդ (ոչ այնքան կանոնավոր) 9րդ վանկը այնքան էլ կարևոր չի, ու հայերենի հստակ շեշտադրման պատճառով այդ 9րդ վանկերը ավելի շատ ռիթմը խախտելու են, քան վերարտադրեն։ Նայի՛ր, Ախմատովայի բնօրինակը յամբիկ տետրամետր է.
Я не’ | люб-ви’ | тво-е’й | про-шу’.
О-на’ | те -пе’рь | в на-де’ж |-ном ме’с-те...
По-ве’рь, | что я’ | тво-е’й | не-ве’с-те
Рев-ни’ |-вых пи’ |-сем не’ | пи-шу’.
Но му’д |-ры-е | при-ми’ | со-ве’-ты:
Дай е’й | чи-та’ть | мо-и’ | сти-хи’,
Дай е’й | хра-ни’ть | мо-и’ | пор-тре’-ты —
Ведь та’к | лю-бе’з |-ны же |-ни-хи’!
А э’ |-тим ду’ |-роч-кам | нуж-не’й
Соз-на’ |-нье по’л |-но-е | по-бе’-ды,
Чем дру’ж |-бы све’т |-лы-е | бе-се’-ды
И па’ |-мять пе’р |-вых не’ж | -ных дне’й...
Ког-да’ | же сча’с |-ти-я | гро-ши’
Ты’ про |-жи-ве’шь | с под-ру’ |-гой ми’-лой
И для’ | пре-сы’ |-щен-ной | ду-ши’
Все ста’ |-нет сра’ |-зу та’к | пос-ты’-ло —
В мо-ю’ | тор-же’ст |-вен-ну |-ю но’чь
Не при’ |-хо -ди. | Те-бя’ | не зна’-ю.
И че’м | мог-ла’ б | те-бе’ | по-мо’чь?
От сча’с |- тья я’ | не и’с |-це-ля-ю.
Ու ինչպես տեսնում ես, այդ 9րդ վանկերը երբեք չեն շեշտվում։ Իսկ հայերենում այդ վերջին վանկը շեշտվելու է, եթե իհարկե վանկի ձայնավորը «ը» չէ, ինչով կարող է ընդհանուր ռիթմից գցել, այլ ոչ թե օգնել։ Այո՛, առաջին տարբերակը վանկերի քանակը անթերի է պահել , բայց, օրինակ, երկրորդ քառատողը հեչ Ախմատովայի չափով չի այդ վերջին վանկի շեշտադրման պատճառով՝ առաջին ու երրորդ տողերում։ Նաև, այդ տարբերակում որոշ տողերում տետրամետրը խախտված է, ինչը շատ ավելի լուրջ վանկաչափական խնդիր է քան զուտ քանակը. «Հարազատ հեռավոր օրերի», «Ջերմագին խոսքերի հետքերով» (3|3|3)։
Տաղաչափության տեսանկյունից ամենամոտիկները կարծում եմ երկրորդ ու երրորդ տարբերակներն են, չնայած որ վանկերի թիվը բացարձակ ճշտությամբ չի պահպանվում։ Երկուսն էլ 9րդ վանկեր ունեն, բայց երկրորդ տարբերակում այդ 9րդ վանկերը երբեք չեն շեշտվում, իսկ երրորդ տարբերակում կարծես միայն մի տեղ է շեշտվում։ Կարծում եմ երկրորդ տարբերակում նաև տետրամետրը ավելի հաջող է պահվել (երրորդ տարբերակում որոշ ոտքերը հստակ 4|4 կամ 4|5 են)։
Երրորդ տարբերակում իմաստային խնդիրներ կան, ինչպես արդեն նշվեց։ Չորորդ ու հինգերրորդ տարբերակները ինձ համար մնացածների ի համեմատ թույլ են (և՛ կառուցվածքով, և՛ հանգավորմամբ), թեև երկուսն էլ ունեն համով մասեր։
Վեցերրորդ տարբերակն էլ ունի լուրջ տաղաչափական խնդիրներ, ու Արէայի նշած անհամապատասխանությունը ամենանուրբն է, թերևս։ Կարծում եմ ավելի մեծ խնդիր է առաջին քառյակի 8-9-ական վանկական չափը և հետագա 10-ական վանկերով տողաչափերը։ Ռիթմի տեսանկյունից սրանք լրիվ տարբեր են։ 10-ական վանկերով տողերի հիմնական շեշտադրումով բաժանվում են երկու ոտքի (կեսի, 5|5), մինչդեռ առաջին քառյակում ոտքերի չափերն են. 4|4 - 3|3|3 - 6|3 - 3|2|2, ինչը բացարձակ ոչ մի տակտ չի ստեղծում։ Այդ առաջին քառատողը առանց կոկորդումս կանգնելու կուլ չի գնում։ Ճիշտն ասած մի քիչ ապշած եմ այդ առաջին քառատողի և հետագա ոտանավորի այսչափ անհամապաստախանությունից։ Ոնց որ նույն մեղեդու մեջ փորձես տեղավորել և՛ պոստմոդեռն դիսոնանս, և՛ դասական վալս։ Բայց «վալսի» մասը ահագին հաջող է, չնայած որ Ախմատովայի «ռիթմիկ տանգոյին» չի բռնում, ինչպես Արէան արդեն նշեց։ Այս տաբերակը ունի նաև մի իմաստային թերություն. «Երջանկության դեմ բուժում չունեմ» ես հասկանում եմ՝ «դեղեր չունեմ՝ բուժելու պրոցեդուրան վարելու ունակություն», ինչը ռուսերեն կլիներ ավելի շուտ՝ «От счастья я лечить не в силе», ոչ թե «не исцеляю»։
Իսկ արհեստական բառերի առումով մի բան մենակ մտքովս անցավ. ինչ լա՜վ է, որ Թումանյանի «Ձմեռվա իրիկունը» բանաստեղծության թարգմանությունը ակումբում չէր առաջին անգամ դրվել, թե չէ մարդիկ լիքը արհեստական բառ ու դարձվածք կգտնեին. մեգով (ա՜յ մարդ, ասա մառախուղ պրծի, էլի), գալարում է (պտտելն ու ֆռռացնելը արդեն մոռացա՞նք, խի... լավ դե գոնե «ոլորել» ասեր, տո), զերթ (ա՛յ քեզ բա՜ռ...), ո՞նց էր աղջիկը վաղ ջուրը գնում մինչ արփին (սա էլ հայերե՞ն է, ամա՜ն)։ Այ բալըմ, մարդիկ գործ են այդքան արել, 20 տող հանգավորել են, ահագին տաղաչափը պահպանելով, մի երկու հատ էլ քիչ օգտագործվող բառ են օգտագործել, էլ ո՜նց կլիներ։ Էլ չեմ ասում բարդ կառուցվածքով բանաստեղծություն է, թարգմանություններն էլ հետը... մի քանի անգամ գոնե փորձեք կարդալ, անծանոթ բառերն էլ միգուցե բառարաններում նայեք ու նորից փորձեք կարդալ, կարող է այդ ոչ-հայերեն հնչող մասերն էլ «հայերեն» դառնան։
Սրան միանգամից պատասխանեմ, հետո մնացածը կարդամ )
Մի անգամ էլ նմանատիպ հարցի շուրջ զրուցում էինք, չեմ հիշում ով ասեց. պոեզիան կալկուլյատորով հաշվարկներ անել չի։
Ծլնգ ջան, անկեղծ, մատների վրա ոչ մի բան չեմ հաշվում, բայց տարրական երաժշտական լսողություն ունեցող մարդու համար 9 վանկանի տողը «հնչում» է բոլորովին այլ կերպ, քան 8 վանկանին։
Ու ցանկացած բանաստեղծություն կարդալիս, հենց զգաս մի տեղ սայթաքում ես, չի հաջողվում սահուն կարդալ, հաշվիր վանկերը, կտեսնես պակասող, կամ ավել վանկ։
Վերջիվերջո, Տերյանը կամ Սահյանը կալկուլյատորով չէին գրում իրենց գործերը, բայց երկուսի մոտ էլ կատարելության է հասցված վանկաչափությունը։
Լրիվ հասկանում եմ քեզ, բայց դու փորձում եմ վանկաշեշտական չափը կալկուլյատորով վանկականի վերածել։ Ու ստույգ ասում եմ, լսողությունից շատ թույլ չեմ, բայց տակտի առումով առաջին տարբերակը Ախմատովայից ավելի հեռու է, քան երկրորդն ու երրորդը, չնայած որ հաշվարկողականը հեղինակը ավելի լավ է արել։
Կարդացի, վանկերի մասին ավելացնելու բան չունեմ, բացի էս հատվածից.
Ծլնգ ջան, Ախմատովայի մոտ էլ կա նույն «լուրջ վանկաչափական խնդիրը». Сознанье полное победы - 3-3-3
Ինչ վերաբերվում ա արհեստական, ոչ հայերեն բառերին, մերկապարանոց չլինելու համար դուրս գրեմ. ամենազոր, աղու, հաղթանք, յար, լումաներ։ Սրանք գեղեցիկ, այլընտրանքային բառեր չեն, որոնք մենք չենք գնահատում ըստ արժանվույն, այլ անելությունից, չափ ու հանգը պահելու համար արհեստական ներմուծված կառուցվածքներ են։
Էլի ռուսերենի շեշտադրմանը ուշադրություն չես դարձում... եթե լիներ, ասենք, «балагур покачнёт головой», հետդ կհամաձայնեի, բայց հաստատ չես համոզի, որ եռոտանի անապեստը համարժեք է յամբիկ տետրամետրին...
Լուման երևի օգտագործվել է որպես «гроши»-ի բառացի թարգմանություն, «աղու»-ն կարծում եմ շատ ավելի տեղին է քան «սիրալիր» տարբերակը, իր իմաստով շատ ավելի լավ է հեգնականացնում այդ հատվածը, «յար»-ի դեմ ի՞նչ ունես, հա, «հաղթանք»-ի հետ համաձայն եմ, ականջ է ծակում, բայց ստուգեցի նոր, ընդունված բառարանային տարբերակ է, ուրեմն ինչո՞ւմն է խնդիրը։ Ասենք նենց չի որ Թումանյանի «զերթ»-ը սիրուն այլըանտրանքային տարբերակ է, չափ ու հանգը պահելու համար է էլի ընտրել, գալարումն էլ հետը...Ինչ վերաբերվում ա արհեստական, ոչ հայերեն բառերին, մերկապարանոց չլինելու համար դուրս գրեմ. ամենազոր, աղու, հաղթանք, յար, լումաներ։ Սրանք գեղեցիկ, այլընտրանքային բառեր չեն, որոնք մենք չենք գնահատում ըստ արժանվույն, այլ անելությունից, չափ ու հանգը պահելու համար արհեստական ներմուծված կառուցվածքներ են։
Ամենազորը մոռացա, դա էլ ականջս հեչ չի ծակում...
Վերջին խմբագրող՝ Ծլնգ: 20.03.2017, 12:47:
Ինձ համար ավելի կարևոր ա որ նորմալ հայերեն տեքստ ստացվի քան թե բառարանից պեղած բրածո բառերով արհեստական ինչ_որ բան։ Ոչինչ որ հանգը բնօրինակի խախտվի։
Ուլուանա (21.03.2017)
Այս պահին թեմայում են 1 հոգի. (0 անդամ և 1 հյուր)
Էջանիշներ