1915 թ. Թուրքիայում մեկուկես միլիոն մարդ էր մորթվել։ Բայց Արամ Մանուկյանը, Հայաստանի Առաջին հանրապետության իշխանությունը, ճիշտ գնահատելով իրավիճակը,1918թ. գնաց Թուրքիայի հետ հաշտության եւ խաղաղության։ Չգնար՝ չէր լինի Առաջին հանրապետությունը։ Չլիներ Առաջին հանրապետությունը՝ չէր լինի Խորհրդային Հայաստանը, չլիներ Խորհրդային Հայաստանը՝ չէր լինի այսօրվա Հայաստանը։ Այս իրողությունները դեռ ոչ մեկը չի վիճարկել։ Ճի՞շտ վարվեց Արամ Մանուկյանը, թե՞ սխալ։ Երկու տարի անց՝ 1920 թվականին հակառակն արեցին. չգնացին հաշտության, գնացին պատերազմի։ Գնային հաշտության՝ այսօր մենք կունենայինք ոչ թե 30, այլ առնվազն 60 հազար քկմ Հայաստան։ Եւ դա մենք չենք ասում, դա, արդեն հետին թվով («հայի վերջին խելք»),ափսոսանքով խոստովանել են նույն՝ դաշնակցական իշխանության ամնաբարձր պաշտոնյաները՝ իրենց սխալը «հանցանք» կոչելով։
Իսկ ընդհանրապես, նման հաշտության գործընթաց անցել են երբեմնի թշնամի բազմաթիվ ժողովուրդներ։ Այսօր գերմանացիները եւ ֆրանսիացիները, թուրքերը եւ հույները, լեհերը եւ ռուսները քաղաքակիրթ, խաղաղ հարաբերություններ ունեն՝ ի շահ երկու կողմերի:
Էջանիշներ