Վայրի կենդանիները կրկեսում

[Chuk]

Ձեր մոտերքում բնությանը նվիրված հեռաուստաալիքներ չկա՞ն։ Էն որ վայրի բնության մեջ տեսախցիկներ են դնում ու հետևում կենդանիներին։ Պատմում են կենդանիների սովորությունների, ապրելակերպի մասին։
Գազանանոցում տեսածս ոչ մի կենդանու մասին էդ 5-10 րոպեով չեմ կարող էնքան պատկերացում կազմել, ինչքան իրենց մասին վավերագրական ֆիլմերից։ Իրավիճակը սխալ ես ներկայացնում․ կենդանաբանական այգում կենդանուն տեսնելու այլընտրանքը վավերագրական ֆիլմերն են, ոչ թե նկարները։

Էս կարդացի, հիշեցի, որ ՎանՎԵյի ուրիշ գրառման ուզում էի արձագանքել.

Այս միտքը մի քիչ էլ զարգացնեմ: Դպրոցում ես քիմիա չէի սիրում: Ու դասընկերներիցս էլ գրեթե ոչ ոք չէր սիրում: Հիմնական պատճառը աբստրակտությունն էր: Նատրիում, կալիում, աբստրակտիում: Բացի տառերից ու թվերից, այս անվանումները ոչինչ չէին ասում, այդ նյութերը երբեք մեր աչքով չտեսանք: Կենդանաբանական այգիների բացակայության դեպքում նույնը սպառնում է կենդանաբանությանը: Ո՞վ է հետաքրքրվելու աբստրակտ գայլով ու արջով:

Հիմա աշխարհը մանրից գալիս ա նրան, որ քիմիան (ու ուրիշ առարկաները) պատկերացնելու համար իսկի դպրոցում լաբորատորիա ունենալ պետք չի, արդեն նույնիսկ հայերեն տենց հարթակ կա, որը հնարավորություն ա տալիս կոմպով փորձեր անել ու պատկերացնել, ուր մնաց կենդանիների դեպքում, ինչի մասին Ջոնը գրել ա:

[One_Way_Ticket]

Ինչքան վավերագրական ֆիլմեր ուզում է լինեն, սեփական աչքով տեսնելը (թեկուզ ոչ այնքան բնական պայմաններում) ուրիշ է: Ֆիլմով էսօր ինչ անիրական բան ասես, ցույց կտան: Համենայն դեպս, դա իմ կարծիքն է:
Ինչ վերաբերվում է "վատ գազանանոցներին", ես դրանք բնավ չեմ արդարացնում: Պարզապես թեմայում որոշ մարդիկ ընդհանրապես դեմ են գազանանոցի գաղափարին, եթե անգամ կենդանիները Լֆիկից լավ են ապրում: Նրանց հետ է, որ ես համաձայն չեմ:

[Տրիբուն]

Ինչքան վավերագրական ֆիլմեր ուզում է լինեն, սեփական աչքով տեսնելը (թեկուզ ոչ այնքան բնական պայմաններում) ուրիշ է:

Էսօր ուզում ես քո աչքով տեսնես, վաղն էլ կարող ա ուզենաս քո ձեռքով ձեռ տաս։ Քո ամեն ամեն ի՞նչն ա տենց։ Զգուշությունը լավ բան ա, ապեր։

[Գաղթական]

Համաձայն եմ, որ հարցն ուռճացված է որոշ ուժերի կողմից, որոնք կամ հետևորդներ հավաքելու խնդիր ունեն, կամ` գրանտներ ստանալու:
ՈՒ սրանց ձեռքին գործիք են դառնում մարդիկ, ովքեր իրոք անհանգստացած են բնության համար:

Երևի ասենք Էստոնիայի կամ Լատվիայի մոտեցումն, էս հարցում, ավելի խելքին մոտ է, որ արգելում են ոչ թե բոլոր վայրի կենդանիների օգտագործումը, այլ` վայրի բնության մեջ ծնվածներինը..

Իսկ օրինակ Բելգիան արգելում է վայրի կենդանիների օգտագործումը կրկեսներում, բայց համարում է, որ ուղտն ընտանի կենդանի է..
Հետաքրքիրա չէ.. ես ինքս պատրաստ կլինեմ վիճել ցանկացածի հետ, ով պնդի, թե Բելգիայում լիքը մարդ տանը ուղտա պահում..
իսկ եթե էլ օրինակ Եգիպտոսում ինչ որ մեկը ուղտա պահում` որպես փոխադրամիջոց օգտագործելու նպատակով, ապա ով ասեց, որ Հնդկաստանում ավելի քիչ մարդ է, որպես փոխադրամիջոց, փղերին օգտագործում..

Բայց չէ` Հունգարիան օրինակ ասում է, որ հենց փղերի գնումը ու վարժեցումը կրկեսների կողմից հակաօրինական է..

իսկ էն ժամանակ, մինչ Կիպրոսում բոլոր տեսակի կենդանիների օգտագործումնա արգելված կրկեսներում, Թայվանում համարում են, որ պրինցիպի վատ բան չկա վայրի կենդանիներին կրկեսում օգտագործելու մեջ, բայց այ պահպանման ենթակա վայրի բնության արտահանումն ու ներկրումը կրկեսների համար խստիվ արգելված է..

մի քիչ շատ պարադոքսալ ու իրարամերժ մոտեցումներ կան տարբեր երկրների միջև..


ես ինքս էլ համարում եմ, որ ոչ մի սարսափելի բան չկա նրա մեջ, որ մարդն ինքն իր համար ստեղծել է շան բազում տեսակներ` հարմարացնելով նրան իր պահանջներին..
ասենք մեկը պիտի տունը պահպանի, մեկը կույրին առաջնորդի, մեկ ուրիշը երեխաների հետ զբաղվի, մյուսն էլ` որսորդ տիրոջ որսը բերի կամ թիթիզ տիրուհու ատրիբուտ հանդիսանա..

եթե դա է շան ֆունկցիան ու այդ իր ծառայության դիմաց նա կերակուր ու խնամք է ստանում, ապա որոշ կենդանիների էլ մարդը պահում է ու վարժեցնում` իր աշխատանքի (վարժեցման) արդյունքը, կոմերցիոն նպատակներով, ուրիշներին ցուցադրելու համար..

ասենք` ով է որոշում, որ շանը վարժեցնելը իրավունքների խախտում չէ, իսկ վագրինը` այո..


նույնն էլ կենդանիներին ցուցադրելը..
ինչ չափանիշներով է օրինակ եղնիկի իրավունքները որոշվում.. բաց թողնես վայրի բնություն, որ ով պատահի իրեն բռնի ուտի, թե բերես առոք-փառոք պահես..


ամբողջ խնդիրը, ըստ իս, էդ կենդանիներին պահելու ու նրանց հետ վարվելու մեջ է, նրանց սանիտարահիգիենիկ պայմանները, ժամանակին պատվաստելը, կերակրելը և այլն..

[Բարեկամ]

Եթե սկսենք ամենասկզբնաղբյուրից, մարդը էս մոլորակի վրա ամեն ինչ անում է իր օգուտի համար: Ոչնչացնում է իր կյանքին անմիջական վտանգ սպառնացող կենդանիներին, որ չսպանվի նրանց կողմից; սինթեզում է ընտանի կենդանիներ, որ սնունդ ունենա, տուն-տեղը տիրություն արվի; գցում է կենդանիներին կրկեսներ ու գազանանոցներ, որ զվարճանա; պաշտպանում է կենդանիների ՛՛իրավունքները՛՛, որ գրանտներ ստանա, աշխատատեղեր բացի; շուն-կատու է պահում բնակարանում, որ փարատի իր մենակությունը և վայելի ՛՛սիրված լինելու՛՛ պատրանքը; և այլն:

Այսինքն հարցը պետք է ճիշտ դնել. իրավունք ունի՞ մարդը իր օգուտի համար օգտագործել կենդանական աշխարհը: Կամ որտեղ են գծվում սահմանները, թե տվյալ օգուտի համար կարելի է, իսկ մի ուրիշ օգուտի համար՝ ոչ: Կամ կա՞ն արդյոք բարոյականության կամ բարոյական իրավունքների հստակ նորմեր: Օրինակ՝ ձուկը, բնության մեջ, ուտում է ուրիշ ձկան, առյուծը սպանում-ուտում է եղնիկին, և այդպես շարունակ: Պե՞տք է արդյոք մարդը, ելնելով խղճից ու կենդանիների պաշտպանության սկզբունքից, փրկի գեղեցիկ ու անմեղ աչքերով եղնիկին և արդյունքում զրկի ոչ պակաս գեղեցիկ ու փառահեղ առյուծին սննդից, որի հետևանքով առյուծները կոչնչանան: Կամ ավելի վատ՝ պահի առյուծներին հատուկ պայմաններում և սարքի հումանիտար-բուսակեր:

Որոշ դեպքերում մոտեցումն անհատական է, որոշ դեպքերում՝ համայնքային:
Անհատական է, օրինակ, որսը, երբ թույլատրված է. ձեռքդ կբարձրանա՞ կրակելու կենդանի արարածի վրա, որը քեզ ոչ մի վնաս չի տալիս: Ոմանց մոտ կբարձրանա, ոմանց մոտ՝ ոչ: Եվ նա, ում մոտ կբարձրանա, եթե որսում է կենդանուն իր պետքերի համար, արգելել չես կարող, ինչպես որ չես կարող արգելել ձկանը ձուկ ուտել:
Համայնքային իրավունքի հարց է, երբ օրինակ տվյալ կենդանին բնաջնջման վտանգի տակ է և սպանել պարզապես իրավունք չունես:

Պե՞տք է արգելել կենդանիներին ժամանցի համար օգտագործելուն: Գուցե նույնքան կենսական անհրաժեշտություն է մարդու համար, որքան ձկան համար ձուկ ուտե՞լը: Չէ՞ որ մարդը ոչ միայն հացիվ է: Եվ որպեսզի երեխաները չնեղվեն, որ, ասենք, դելֆինարիայի դելֆիներն ազատության մեջ չեն, շոու-ծրագրերի սկզբում հայտարարում են՝ ՛՛մենք օվկիանոսից փրկել-բերել ենք այն դելֆիներին, որոնք անառողջ էին, վնասված, բուժել ենք նրանց, բայց նրանք այդքան ամուր չեն ետ վերադառնալու օվկիանոս, նրանց այստեղ ավելի լավ է, մենք լավ հոգ ենք տանում նրանց մասին: ՛՛

Իսկ ընտանի կենդանինե՞րը. խղճի դե՞մ է նրանց պահել տանը: Չէ՞ որ արդե՛ն ընտանի են: Անգամ թռչունը, որ ծնվել է վանդակում, ազատության բնազդները բթանում, հետ են աճում. բացում ես վանդակի դուռը, չի էլ ուզում դուրս գալ, ՛՛բութ՛՛ հայացքով նայում է վրադ:
Ընտանի կենդանի պահող մարդիկ իրենց համարում են կենդանասեր, բայց մեծ մասամբ նպատակը ճիշտ հակառակն է՝ որ կենդանին սիրի իրենց: Վարժեցնում են շներին՝ մինչև վերջիններիս ցավագին կարոտն ու կապվածությունը /իսկ ընդամենը շան մեջ հավատարմության կոդ կա, մինչդեռ տերերը երևակայում են թե իրենք են արժանացել հատուկ վերաբերմունքի/, ավելին՝ ազատվելու համար կենդանական տարբեր անհարմարություններից, դեռ ձագուկ վիճակում կրտում են, դարձնում անսեռ, ու տեսնում ես փողոցով հպարտ քայլող շնատերերի՝ թոկը բռնած, շներն՝ առաջները, ու վերջիններս էլ՝ միանգամայն անտարբեր հանդիպակաց ընթացող ցեղակիցների հանդեպ, և ՛՛շուն՛՛ բնորոշումն էլ դառնում է արդեն պատմություն:

[Quyr Qery]

Ես մի բան չեմ հասկանում, էդ կենդանիներին բնականից տեսնելը պարտադիր է, ի?նչ է էդ տալիս էլի:
Ես չեմ սիրում գազանանոցներ ու կրկեսներ, էմոցիոնալ դիսկոմֆորտ եմ ապրում: Երբ-որ առաջին անգամ Գյումրու գազանանոցում տեսա առյուծին սոված, կեղտոտ ու պուճուր վանդակում, քիչ էր մնում մոտենայի սիրեի ու ասեի՝ մի մտածի, լավ կլինի:

[Գաղթական]

օրինակ Սաֆարի-ն ինձ լրիվ նոր զգացողություններ ու հաճույք պարգևեց..
էն որ կենդանիներն ամեն մեկն իրեն հարմար պայմաններում բնակվում է, դու էլ մեքենայով մեջները շրջում ես..

միակ խնդիրը՝ մի նեղ կամուրջի վրա մոտ մեկ ժամ կանգնած մնացի..
մի զեբրի ընտանիք էր էդտեղ հանգստանում ու ձագը ոչ մի կերպ չէր ուզում շարժվել՝ ոչ սիգնալն էր օգնում, ոչ գոռգռոցը

[John]

Էս կարդացի, հիշեցի, որ ՎանՎԵյի ուրիշ գրառման ուզում էի արձագանքել.



Հիմա աշխարհը մանրից գալիս ա նրան, որ քիմիան (ու ուրիշ առարկաները) պատկերացնելու համար իսկի դպրոցում լաբորատորիա ունենալ պետք չի, արդեն նույնիսկ հայերեն տենց հարթակ կա, որը հնարավորություն ա տալիս կոմպով փորձեր անել ու պատկերացնել, ուր մնաց կենդանիների դեպքում, ինչի մասին Ջոնը գրել ա:

Կայֆ կլիներ, որ սենց հարթակ մեր ժամանակներում էլ լիներ։ Ես էլ օրինակ քիմիա չէի սիրում, բայց սենց բաներ որ լիներ էն ժամանակ՝ հնարավոր է հաճույքով սովորեի։ Չնայած հլը որ պետք չի էկել քիմիայի ինչ-որ գիտելիքներ, որոնք չունեմ։