Ինչպես են ստահակները իշխանություն ձեռք բերում, պարադո՞քս, թե՞ նորմա

[Վիշապ]

Սկզբում ուզում էի թեման բացել «Փիլիսոփայություն» բաժնում, բայց մտածեցի որ այն ավելի շատ քաղաքական է և կարող ենք պրակտիկ հարցեր կամ լուծումներ քննարկել Հայաստանի իրավիճակի համար։

Նախաբան։
Գիտելիքն ու իմաստությունը ուժ են։ Հաճախ ենք հանդիպում այսպիսի և նմանատիպ առաջին հայացքից թվում է, թե տրամաբանական պդումների։
Սակայն պատմականորեն և ներկա իրականությունում պրակտիկորեն չի ապացուցվում, որ մարդուս իշխանության համար գիտելիքն ու
իմաստությունը պահանջված որակներ են։

Օրինակ հին աշխարհում բոլոր կայսրերն ու տրիակալները չեն, որ իմաստուններ էին, և մեր Հայաստանի երրորդ Հանրապետության
իրականության մեջ երևի կհամաձայնվեք, որ առաջին «ընտրությունների» իշխանությունները թվացյալ ավելի ինտելեկտուալ էին,
քան երկրորդ «ընտությունների» իշխանությունները, և ամենավերջին «սերնդի» իշխանությունները իրենց գործունեությամբ և դրսևորումներով
կարծես մտավոր հետամնացներ լինեն, ինչը արտահայտվում է օրինակ նոր սահամանադրության անգրագետ ու կիսատ-պռատ կազմված դրույթներում,
առաջարկվող և ընդունվող օրինագծերի թուլամիտ հիմնավորումներում:
Կամ ասենք՝ իշխանության ներկայացուցիչների գերակշռող մասի մոտ նկատվող մակերեսայնությամբ, սակավամտությամբ, արտահայտվելու կուլտուրայի բացակայությամբ և այլն։

Եվ այն գիտակցությունը, որ քո շրջապատի ցանկացած մարդ, անկախ զբաղմունքից ու մասնագիտությունից թվում է թե ավելի խելացի է, քան թե շատ պատգամավորներ, արթնացնում է առնվազն շփոթմունք, եթե ոչ վրդովվածություն։

Բայց այդ անարդար իրավիճակը կարծես թե միայն քաղաքականության մեջ չի։
Երևի շատերդ կհիշեք, որ ասենք դպրոցում կամ բանակում գորշ մասսայի մոտ հիացմունք էին արթնացնում ոչ թե ինտելեկտուալ անհատները
(հաճախ վերջիններս նույնիսկ ճնշվում էին), այլ սակավամիտ, ջղաձիգ, ագրեսիվ, ամբարտավան ստահակները, որոնց համար (կամ առաջ) գորշ մասսան սիրում եր ստրորանալ։
Այս առումով մի կարծես թե փոքր նմանություն կա մեր դեռահաս սոցիալական կյանքի և «հասուն» քաղաքական կյանքի միջև։
Նման է, որ նույն այդ գորշ մասսան ստորանալով հանդերձ այնուամենայնիվ վիզ է դնում ընտրություններում ստահակների
վերարտադրության համար։
Ինձ թվում է, առանց այս աջակցող գորշ մասսայի տգետները չէին կարող իշխանության հասնել ու մնալ այնտեղ երկար ժամանակ։
Այսինքն այնպես չի, որ Հայաստանում ժողովրդի մեծամասնությունը դեմ է իշխանություններին, այնուամենայնիվ կա գորշ մասսա,
որը առաջին հայացքից աննկատելի է, բայց իրականում այդ մասսայի թվաքանակն էլ հենց պատասխանատու է քաղաքական դաշտի դեգրադացիայի համար և ստահակների իշխանությունը իր հերթին նպաստում է գորշ մասսայի թվաքանակի մեծացմանը։
Ու, նման է, որ միայն փողը (կաշառքը) չի, որ գրավում է գորշ մասսային։ Ինչ-որ ուրիշ տրամաբանություն կարող է լինել։

Առաջարկում եմ քննարկել հետևյալը․

1. Արդյո՞ք նորմալ է, որ ստահակները գալիս են իշխանության (կամ համձա՞յն եք, որ իշխանություններում մեծամասամբ ստահակներ են)
1. Ինչն է ստահակների իշխանության լոկոմոտիվը, կա՞ այդ գորշ մասսան, եթե կա, ովքե՞ր են այդ մարդիկ, ո՞նց են մտածում, ու ի՞նչ է իրենց պետք
2. Կարելի է՞ զսպել դեգրադացիան, կարո՞ղ է այն ինքնուրույն կանգ առնել, կամ շրջվել դեպի զարգացում, թե՞ միայն աղետն է փրկությունը
3. Կարելի է դեգեներատներին հաղթել քաղաքակիրթ պայքարով, օրինակ երբևիցե հիշու՞մ եք ձեր կյանքում դեպք,
որ ամբարտավան ստահակներին հնարավոր է եղել հաղթել ինտելեկտով, առանց ֆիզիկական ուժ գործադրելու
4. Համաձայն ե՞ք, որ գիտելիքն ու իմաստությունը առանց ֆիզիկական ուժի ոչինչ են, ինչպես ասենք զարգացած երկրները առանց հզոր բանակների (կամ հզոր բանակ ունեցող գործընկեր երկրների)
չեն կարող լինել զարգացած երկրներ

[anslov]

1. Արդյո՞ք նորմալ է, որ ստահակները գալիս են իշխանության (կամ համձա՞յն եք, որ իշխանություններում մեծամասամբ ստահակներ են)

Ես չեմ հասականում, թե երջանիկ, իր տեղում գտնվող, սիրով ու հարգանքով շրջապատված ու շրջապատին սեր ու հարգանք սփռող մարդու ինչին կարող է պետք գալ իշխանությունը /այլ մարդկանց վրա/

Եղել է, որ այդպիսի մարդուն պարտադրել են /օրինակ Պլուտարքոս/ վերցնել հասարակական-իշխանական լծակներ, որից ինքը դարձել է ինչ որ տեղ դժբախտ:

[Գաղթական]

Հետաքրքիր հարց ես բարձրացրել..

Հայերի մեջ տարածված մի իմաստություն կա.
ՈՒժն է ծնում իրավունք..

գոյություն ունեն առաջնորդի (լիդեր բառն ավելի դիպուկ է հնչում) բնավորությամբ մարդիկ ու հեչ պարտադիր չի, որ նրանք լինեն գիտնական կամ ամեն մի գիտնական օժտված լինի սույն հատկություններով:
ու, առավել ևս, պարտադիր չի, որ ամեն մի առաջնորդ լինի նաև ստահակ..

չնայած, ինչպես քո պատմական ակնարկում էլ միտք արտահայտեցիր, մեկը մյուսին չի խանգարում..

ընդհանուր առմամբ՝ ինձ էլ է միշտ հետաքրքրել հարցը, թե ինչպես ու ինչու ենք մենք միշտ հանդուրժել (կամ գուցե գերադասել) օտարի լուծը..
ո՛չ դուխի պակաս ենք ունեցել, ո՛չ շնորհքի..

դուխի առումով՝ բոլոր դարերում ու ամենուր՝ ուր գաղութ ենք ունեցել, տեղի ժողովրդի հետ կողք կողքի մասնակցել ենք իրենց պատերազմներին ու քաջի համբավ ձեռք բերել:
ու ինչը հատկանշական է՝ գրեթե միշտ մասնակցել ենք ազգային գվարդիաների տեսքով՝ սեփական զորավարով ու սեփական դրոշի ներքո: սրա մասին էլ վկայություններ են պահպանվել բոլորի պատմական դասագրքերում:

շնորհքի առումով էլ՝ երևի ավելորդ է խոսել հայազգի հանճարների՝ մարդկության զարգացման բոլոր փուլերում թողած հետքի մասին..

և ուրեմն՝ ի՞նչն է, իրար նկատմամբ հարգալից վերաբերմունքի ու ընդհանուր համախմբվածության ընդունակության բացակայությունից բացի, որ մեզ խանգարել է..

1. Ինչն է ստահակների իշխանության լոկոմոտիվը, կա՞ այդ գորշ մասսան, եթե կա, ովքե՞ր են այդ մարդիկ, ո՞նց են մտածում, ու ի՞նչ է իրենց պետք

ստահակների մասին արդեն գրեցի կարծիքս..

իսկ քո ասած «գորշ մասսան» հեչ էլ անպայման չի, որ միշտ «գորշ» լինի..
ուղղակի մարդկանց մեծամասնության համար դժվար է ինքնուրույն որոշումներ կայացնել, առավել ևս՝ բարդ հարցերի վերաբերյալ..
ասենք՝ եթե 2 զույգ կոշիկ ցույց տաս ու առաջարկես ընտրել մեկը, գուցե և դա երկար չտևի,
բայց, եթե մտնի մի մեծ կոշիկի խանութ, որտեղ ներկայացված է նույն գնի կոշիկների մի քանի էտալաժ, հնարավոր է մի քանի ժամով քարկապ ընկնի..

սա մի հասարակ կենցաղային օրինակ..
բա եթե այդ որոշումն էլ չափազանց լուրջ ու պատասխանատու լինի՞..

նման դեպքերում շատ ավելի հեշտ է, երբ կա ինչ-որ մեկը (լիդեր), ով էլ հենց կայացնում է էդ որոշումները մարդկանց մեծ խմբերի փոխարեն: իսկ հասարակ մահկանացուներս էլ, հետագայում, կամ գովաբանում ու հիանում ենք նրանով, կամ էլ՝ թունդ քննադատում՝ նրա վրա բարդելով մեր բոլոր անհաջողությունների պատճառները..

2. Կարելի է՞ զսպել դեգրադացիան, կարո՞ղ է այն ինքնուրույն կանգ առնել, կամ շրջվել դեպի զարգացում, թե՞ միայն աղետն է փրկությունը

երբ բանական հասարակությանը միտումնավոր դեգրադացնում են ու նրա սերնդին բռիություն ու անգրագիտություն քարոզում, ինչպես դա տեղի է ունենում Հայաստանում վերջին տասնամյակներին, ապա շատ դժվար է դա կանգնեցնել ու շրջել դեպի զարգացում:
բայց, մեր դեպքում, դա անհնար չի ու կարող է շատ ավելի հեշտ լինել, եթե առկա լինի համապատասխան օժանդակությունը վերնախավից, քանի որ մենք ուզում ենք լինել զարգացած ու առաջադեմ: ու ոչ միայն պարզապես ուզում ենք, այլ՝ ունենք դրա պոտենցյալը ու կենդանի է դեռ ավագ սերունդը, որը հենց էդպիսին էլ եղել է..

3. Կարելի է դեգեներատներին հաղթել քաղաքակիրթ պայքարով, օրինակ երբևիցե հիշու՞մ եք ձեր կյանքում դեպք,
որ ամբարտավան ստահակներին հնարավոր է եղել հաղթել ինտելեկտով, առանց ֆիզիկական ուժ գործադրելու

այո՝ կարելի է, եթե լինեն հավասար պայմաններ ու գործի օրենքն ու արդար դատական համակարգը:

4. Համաձայն ե՞ք, որ գիտելիքն ու իմաստությունը առանց ֆիզիկական ուժի ոչինչ են, ինչպես ասենք զարգացած երկրները առանց հզոր բանակների (կամ հզոր բանակ ունեցող գործընկեր երկրների)
չեն կարող լինել զարգացած երկրներ

էստեղ երկու տարբեր հարցեր խառնվել են իրար..

առաջինի մասով՝ այո, համաձայն եմ:
միայն գիտելիքով շատ առաջ չես գնա ու չես ստիպի քեզ հարգել, եթե չունենաս ուժ:
ըստ իս՝ Հայաստանի միակ փրկությունը այն կլինի, եթե իշխանության գա ուժը՝ գիտելիքի ձեռքը պինդ բռնած:

հարցի երկրորդ մասով.
վաղուց արդեն միջին դարերում չենք ու հնարավոր է ունենալ զարգացած երկիր՝ առանց հզոր բանակի:
ուղղակի՝ մեր պարագայում, մեր հարևանների հետ, դա անհնար է...


մի երկու խոսք էլ Հայաստանյան ներկայիս իրականության մասին.

Կարլեյլի պնդմամբ՝ հեղափոխությունները հղանում են ռոմանտիկները, իրագործում են ֆանատիկները ու օգուտներ են դրանից քաղում ստահակները:

մենք էլ բացառություն չէինք (միայն մի տարբերությամբ, որ հեղափոխությունը «կիսատ» մնաց.. անկախացանք, բայց սովետական համակարգից լիովին չձերբազատվեցինք):
իշխող դասակարգ դարձավ ոչ թե խելացի իմաստությունը, այլ՝ ճարպիկ տգիտությունը..
եթե թողենք ինքնահոսի, սա անպայման կփոփոխվի ժամանակի ընթացքում ու վիճակը խելքի կգա:
միայն ցավն այն է, որ, մեր դեպքում, արտաքին ու ներքին խանգարող հանգամանքներն են շատ, ժամանակն էլ խեղդում է...

անձամբ ինձ մոտ տպավորություն է, թե մենք չափից դուրս շատ ենք տարված ճոխությամբ ու ցուցամոլությամբ:
սրան գումարած՝ մեզ իշխող օտարը միշտ հասարակ ժողովրդին ճնշել ու ստորացրել է, ինչի հետևանքով և մեզ մինչև հիմա թվում է, թե դա նորմալ է ու իշխանություն ունեցող մարդը հենց էդպես էլ իրեն պիտի պահի...

[Արէա]

Ես մի ժամանակ մտածում էի էս թեմայով, ու եկա էն եզրակացության, որ յուրաքանչյուր հասարակությունում կա մարդկանց որոշակի խումբ, որոնք մնացածից տարբերվում են ֆիզիկական, մտավոր ու կամային բարձր հատկանիշներով, ու միշտ իշխանության գալիս են հենց էս մարդիկ։ Ուղղակի, կախված հասարակությունում ընդունված նորմերից, սրանք փոքր տարիքից զարգացնում են էն հատկանիշները, որոնք ապահովում են տվյալ շրջապատում գերակա դիրք գրավելը։

Եթե հարգված են գիտնականները, սրանք կարող են գիտնական դառնալ։ Եթե բիզնեսմենները՝ բիզնեսմեն։ Ռազմիկ, ֆերմեր, մաֆիոզ, գողական և այլն։

Ու եկել էի էն եզրակացության, որ օրինակ լֆիկը, մի արևմտյան զարգացած տնտեսությամբ երկրում, հզոր կորպորացիայի ղեկավար կարող էր լինել, բավականին բարձր մտավոր հատկանիշներով։ Ուղղակի հայաստանում, փոքր տարիքից, զարգացրել ա էն հատկությունները, որոնց առկայության դեպքում ավելի գերակա դիրք կունենա մյուսների նկատմամբ։

[Գաղթական]

Ու եկել էի էն եզրակացության, որ օրինակ լֆիկը, մի արևմտյան զարգացած տնտեսությամբ երկրում, հզոր կորպորացիայի ղեկավար կարող էր լինել, բավականին բարձր մտավոր հատկանիշներով։ Ուղղակի հայաստանում, փոքր տարիքից, զարգացրել ա էն հատկությունները, որոնց առկայության դեպքում ավելի գերակա դիրք կունենա մյուսների նկատմամբ։

երբ Հայաստանը դեռ չէր հասցրել դեգրադացվել, Սամվելը սովորական լֆիկ էր, Գագոն՝ դոդ, ու էդպես շարունակ... ))

[Արէա]

երբ Հայաստանը դեռ չէր հասցրել դեգրադացվել, Սամվելը սովորական լֆիկ էր, Գագոն՝ դոդ, ու էդպես շարունակ... ))

Էդ ժամանակ 18-20 տարեկան են եղել, ու գերակա դիրք են ունեցել իրենց թաղերում՝ սկզբում հասակակիցների, հետո նաև մյուսների նկատմամբ։

[Արշակ]

1. Արդյո՞ք նորմալ է, որ ստահակները գալիս են իշխանության (կամ համձա՞յն եք, որ իշխանություններում մեծամասամբ ստահակներ են)

Ինչպես արդեն նշեցի, սովորաբար խելացի մարդիկ ինչ–որ բան անելուց առաջ ավելի երկար են քցում–բռնում ճիշտ ու սխալը, մինչդեռ բթամիտ ստահակները միանգամից անցնում են գործի։ ՈՒ սա հաշվի առնելով, բնական ա, որ հեղափոխություններից հետո սկզբում ամենաբթամիտներն են իշխանության գալիս։ Բայց էդ ժամանակավոր ա‎։ Հետո ավելի մտածող մարդիկ քիչ–քիչ մարսում են իրավիճակը, ադապտացվում նոր իրավիճակին ու սկսում ինչ–որ բան անել։ Նենց որ, Հայաստանի իրավիճակը կարծում եմ շատ անհույս չի։ Նորմալ ա, բնական ա որ տենց պիտի լիներ։ Ի վերջո մի քանի սերունդ սովետական կոմունիստական տնտեսությամբ ու գաղափարախոսությամբ ապրելուց հետո կապիտալիստականի անցնելը հսկայական փոփոխություն էր ու կրթված, գաղափարներով առաջնորդվող մարդանց ահագին ժամանակ ա պետք տենց փոփոխությունից շողուլի գալու համար։ Իսկ բթամիտ ստահակները, որ ավելի շատ կենդանական բնազդներով են առաջնորդվում, իրանց համար մեծ փոփոխություն չի, իրանք շարունակում են նույն բնազդներով գործել։ Մի խոսքով ժամանակ ա պետք, բայց պրոցեսը արագացնելու համար էս ամենը հասկանալը կարևոր ա։

1. Ինչն է ստահակների իշխանության լոկոմոտիվը, կա՞ այդ գորշ մասսան, եթե կա, ովքե՞ր են այդ մարդիկ, ո՞նց են մտածում, ու ի՞նչ է իրենց պետք
2. Կարելի է՞ զսպել դեգրադացիան, կարո՞ղ է այն ինքնուրույն կանգ առնել, կամ շրջվել դեպի զարգացում, թե՞ միայն աղետն է փրկությունը

Անկախ հասարակության գիտակցության միջին մակարդակի բացարձակ արժեքից, միշտ կան տարբեր մակարդակներ, ու ըստ սահմանման, միջինից խելացի մարդիկ փոքրամասնություն են կազմում։
Նենց որ «գորշ մասսան» միշտ էլ կա։ Բայց մեղքը գորշ մասսայի վրա գցելը անճարության նշան ա։ Եթե կա ոչխարների հոտ ու էդ հոտին գայլն ա տիրացել, մեղավորը հովիվն ա, ոչ թե ոչխարները։

3. Կարելի է դեգեներատներին հաղթել քաղաքակիրթ պայքարով, օրինակ երբևիցե հիշու՞մ եք ձեր կյանքում դեպք,
որ ամբարտավան ստահակներին հնարավոր է եղել հաղթել ինտելեկտով, առանց ֆիզիկական ուժ գործադրելու
4. Համաձայն ե՞ք, որ գիտելիքն ու իմաստությունը առանց ֆիզիկական ուժի ոչինչ են, ինչպես ասենք զարգացած երկրները առանց հզոր բանակների (կամ հզոր բանակ ունեցող գործընկեր երկրների)
չեն կարող լինել զարգացած երկրներ

Կարծում եմ, որ ֆիզիկական ուժը երբեք էլ որոշիչ գործոն չի իշխանության հասնելու համար։ ՈՒղղակի սովորաբար ֆիզիկական ուժի ռեսուրսը շատ արագ հայտնվում ա էդ ուժը օգտագործել իմացող մտքով ճարպիկների ձեռքում։
Մասնավորապես դպրոցում, փողոցում ու կրիմինալ աշխարհում շատ հաճախ կարելի ա տեսնել, որ ֆիզիկապես ուժեղ բետա–որցերին ղեկավարում ա ֆիզիկապես ոչ էնքան ուժեղ ալֆա–որցը։
Նույնը քաղաքական դաշտում ա։ Ոստիկանությունը կամ բանակը իրանք իրանցով ուժ չեն ներկայացնում, եթե գլխներին ճարպիկ ու ստրագեգ կառավորող չլինի։
ՈՒղղակի պետք ա հասկանալ, որ խելքն ու իմաստությունը մենակ ֆիզիկայից ու մաթեմատիկայից գիտելիքները չեն։ Ի վերջո, ֆիզիկան ու մաթեմատիկան ու տնտեսագիտական գիտելիքները ֆիզիկական ուժի նման ընդամենը գործիք են։ Անգլերեն ասած soft skill–երը նույնպես մարդու զարգացման որոշակի ասպեկտ են ու շատ ավելի կարևոր են իշխանության հասնելու համար։ Մարդիկ հակված են թերագնահատել էդ հմտությունները ու կարծել, թե իշխանության գլուխ կանգնածները բռի հիմարներ են ու միայն ֆիզիկական ուժի շնորհիվ են իշխում։
Կարծում եմ կրթված, ուժեղ տրամաբանություն ունեցող ու քաղաքակիրթ մարդիկ շատ ավելի մեծ պոտենցիալ ունեն էդ soft skill–երը զարգացնելու, քան բթամիտ ու անկիրթ մարդիկ, բայց միջինում կիրթ մարդկանց մոտիվացիան էդ առումով ավելի պակաս ա ու շատ իզուր։

[StrangeLittleGirl]

Ահավոր հետաքրքիր թեմա ա։ Քննարկումները հետո կկարդամ, բայց ուզում եմ իմ կարծիքը հայտնել էդ մասին, մանավանդ որ էս թեմայի մասին վերջերս շատ եմ մտածում։

Նախ, իմ կարծիքով, մենակ Հայաստանը չի կանգնած էդ խնդրի առաջ։ Խնդրեմ, վերցնենք Թրամփին, Պուտինին, Էրդողանին։ Կամ թեկուզ էս Դանիայի վարչապետը, որը մի անգամ մի քանի տարի առաջ երկիրը քաքմեջ անելուց հետո նորից ա լիքը ձայն հավաքել։ Կարծում եմ՝ պատճառները մի քանիսն են.

1. Խելոք մարդիկ իշխանության գալու հավակնություններ չունեն։ Եթե ընդհանրապես ուսումնասիրես քաղաքական դաշտը, անես դա ցանկացած երկրում, կտեսնես, որ շատ քիչ են էնպիսի մարդիկ, որոնք իսկապես «մտածում են ժողովրդի մասին», ոչ թե սեփական գրպանի, անունի կամ այլ շահերի։ Ինչ խոսք, ժողովրդավարական համակարգերում դա մի քիչ զսպվում ա, որովհետև էդ նույն մարդիկ շատ լավ գիտեն, որ եթե չափն անցնեն, հաջորդ անգամ ձայն չեն ստանալու։ Եթե մի քիչ էլ չափն անցնեն, կարող ա բանտ գնան (չնայած էլի չես կարա ասես. Դանիայի խորհրդարանի որոշիչ կուսակցություններից մեկի անդամների մեծ մասն էլ ռասիզմի հոդվածներով դատված են): Բայց ստեղ առաջանում ա մի հարց. լավ, ո՞նց ա պատահում, որ ստահակները ձայն են ստանում ընտրություններին: Ստեղից էլ գալիս ա երկրորդ կետը.

2. Ստահակները շատ լավ են ստելուց ու շատ լավ են ասելուց էն, ինչ ժողովուրդը լսում ա: Մինչ խելոք քաղաքական գործիչները բարդ-բարդ թվեր են ներկայացնում, փաստերով խոսում, խորանում զանազան թեմաների մեջ, ու ժողովրդի ոչ էնքան խելացի զանգվածը չի հասկանում ինչ ա ասվում, ստահակները խոսում են ժողովրդի «սրտից»: ՀՀԿ-ն կասի թուրքը մեր թշնամին ա ու Հայաստանի սաղ խնդիրները կբարդի Ադրբեջանի, Թուրքիայի, Ռուսաստանի, Եվրոմիության կամ ում վրա ուզում ես: Արևմուտքի պոպուլիստական կուսակցություններն էլ կուտեն փողերը, հետո կասեն՝ իմիգրանտները կերան ձեր փողերը: Միջին վիճակագրական ընտրողը չի խորանում պատճառների մեջ: Ինչն իրա սրտից ա բխում, դրա համար էլ ձայն ա տալիս:

[Chuk]

Թեման դեռ չեմ կարդացել, բայց «քաղաքականությունը պոռնկություն է»-ն հիշեցրեց, որի հետ կտրուկ համաձայն չեմ: Դեռ կկարդամ:

[Վիշապ]

Օքեյ, մի հատ էլ միասին հասկացանք, որ ստահակները իշխանության են գալիս ի շնորհիվ իրենց կեղծավորության, ստախոսության, զոռբայության ու էլի այլ նողկալի հատկանիշների:
Հիմա ես չիգտեմ, թե էս թեման ոնց փակեմ :Ճ

Իսկ եթե լուրջ, ապա ո՞նց է, որ՝
1. Չեն գտնվում խելացի և համառ մարդիկ սրանց դեմն առնելու:
2. Զարգացած մարդիկ էդքան էլ ոնց որ ձգտում չունեն իշխանություն ունենալու:
3. Արդյո՞ք սա չի հակասում «բնության օրենքին», կամ գոյապաշպանության սկզբունքներին, այսինքն բանական մարդու համար տրամաբանական կլիներ միշտ ունենալ խելացի առաջնորդների, ու ոչ դեգեներատների:
4. Հնարավո՞ր է, որ երբեմն ստահակներ են պետք ժողովդրի մեջ պայքարի ձգտում առաջացնելու ու ինքնամաքրվելու համար, այսինքն սա ինչ-որ տեղ օրինաչափություն է…

Մտածում եմ, կարող է՞ Թրամփի ընտրվելը օրինաչափություն էր, ու ամերիկացիներին Թրամփ էր պետք չլճանալու համար…

[Quyr Qery]

Իսկ եթե լուրջ, ապա ո՞նց է, որ՝
1. Չեն գտնվում խելացի և համառ մարդիկ սրանց դեմն առնելու:
2. Զարգացած մարդիկ էդքան էլ ոնց որ ձգտում չունեն իշխանություն ունենալու:
3. Արդյո՞ք սա չի հակասում «բնության օրենքին», կամ գոյապաշպանության սկզբունքներին, այսինքն բանական մարդու համար տրամաբանական կլիներ միշտ ունենալ խելացի առաջնորդների, ու ոչ դեգեներատների:
4. Հնարավո՞ր է, որ երբեմն ստահակներ են պետք ժողովդրի մեջ պայքարի ձգտում առաջացնելու ու ինքնամաքրվելու համար, այսինքն սա ինչ-որ տեղ օրինաչափություն է…

Մտածում եմ, կարող է՞ Թրամփի ընտրվելը օրինաչափություն էր, ու ամերիկացիներին Թրամփ էր պետք չլճանալու համար…

1.Խելացի, ու համառ մարդիկ միշտ չէ, որ ուժեղ են, այդ իսկ պատճառով անցնում են ուժեղների կողմը, ովքեր էդ պահին արդեն իշխանության են եկած լինում (մեր երկրի իրականությունում, օրինակ):
2.Զարգացած մարդիկ, կամ մարդիկ ովքեր հաջողակ են իրենց գործում, լավ մասնագետ են, խուսափում են քաղաքականությունից: Ասենք ոչ մի լավ բժիշկ, կամ ծրագրավորող չի դառնում քաղ. գործիչ, փոքր բացառություններ գուցե և կան, մյուս կողմից էլ քաղաքականության համեմատությունը պոռնկության հետ մարդիկ շատ լուրջ են ընդունում, ու խուսափում են խառնվել այդ "կեղտին", այդ իսկ պատճառով գործն իսկապես պոռնիկներին է մնում:
3.Ուժեղ առաջնորդների կարիք ունեն, ոչ թե խելոք (ճիշտը երկուսը մեկումն է, էդպես էլ քիչ կա, փաստորեն), ովքեր ենթարկվեցնում են, հասարակությունը շատ հաճախ խելքին չի վստահում, իսկ ուժից վախենում է, դրա համար էլ էս օրի ենք:
4.Էսքա՞ն երկար, էսքա՞ն շատ ստահակ:

[Գաղթական]

Շատ դիպուկա է ախր նկարած..
Ափսոս միայն, որ մինչև 2000թ.-ը

[Արշակ]

Իրականում ստահակները առանձնապես ոչ մի իշխանություն էլ չունեն։ Իրանց ունեցած իշխանությունը պատրանք ա։ Հա, հենց տենց

Քաղաքական ոլորտում ստահակների գոյությունը ընդամենը արտացոլանքն ա հասարակության գիտակցության ու բարոյականության։ Իրանք ընդամենը հայելի են, հետևանք։ Իրանք սովորաբար որևէ էական բան չեն փոխում աշխարհում։ Քաղաքական միջավայրը հազվադեպ ա պատճառ։ Սովորաբար հակառակն ա՝ քաղաքական իրադարձությունները հետևանք են հասարակության արդեն ձևավորված իդեալների ու բարոյական մթնոլորտի։


Աշխարհը փոխում են գիտնականները՝ հայտնագործություններ անելով ու դրանք մեր առօրյա մտցնելով‎։ Փիլիսոփաները, պոետներն ու արտիստները՝ նոր աշխարհընկալում ձևավորելով ու հանրայնացնելով։ Օրինակ, մինչև դեմոկրատիան քաղաքական իրողություն դառավ, դրանից դարեր առաջ փիլիսոփաներն էին ձևակերպում դեմոկրատիայի սկզբունքները, պոետներն ու արտիստներն էին մեր երևակայության մեջ պատկերում նոր աշխարհը։ ՈՒ երբ արդեն հասարակության լայն զանգվածները կրում են էդ գաղափարները, քաղաքական իրավիճակը որպես հետևանք փոխվում ա։

Հլը ձեր շուրջը նայեք․ էն ամենը ինչը, որով էսօրվա աշխարհը տարբերվում ա հին աշխարհից, ձևավորվել ա հենց գիտնականների, փիլիսոփաների ու արտիստների մտքերի արդյունքում։ Իսկ էն հատուկենտ քաղաքական գործիչները, որ իսկապես էականորեն ազդել են աշխարհի վրա (լավ թե վատ), եղել են հստակ նոր vision, գաղափարախողություն ունեցող մարդիկ։ Իսկ սերժիկ–մերժիկները օրվա չալաղաջով ապրող պուճուր մարդիկ են, որ որևէ էական ազդեցություն ու հետք չեն թողելու աշխարհի վրա։ Իրանց գոյությունը ընդամենը հասարակության արտացոլանքն ա, ուրիշ ոչինչ։

Եթե ընդանրացնենք՝ աշխարհը փոխում են նոր մտքերն ու գաղափարները։ Նոր մտքերն են, որ իրական ուժ ու իշխանություն ունեն։ ՈՒ էդ առումով, մեզնից յուրաքանչյուրն էլ իշխանության անսահման հնարավորություններ ունի՝ մտքիդ թռիչքին մունաթ։ Նենց որ, «երգիրը երգիր չի» փնթնոցները ընդամենը անճարակության դրսևորումներ են ու պատասխանատվությունը ուրիշի վրա գցելու փորձ։

Ընդհանրապես, հայերս չափից դուրս շատ ենք քաղաքականության վրա ֆիքսված ու ամեն խնդրի լուծում քաղաքական դաշտից սպասում, բոլոր պրոբլեմները քաղաքականության հետ կապում։ Էդ իդեա–ֆիքսից որ ազատվենք ու հասկանանք որ յուրաքանչյուրս էլ իշխանություն ունի աշխարհի վրա ազդելու, լիքը բան մեր կյանքում ավելի պայծառ կդառնա, գաղջը կպակասի։

[Վիշապ]

Ինձ իհարկե դուր են գալիս Արշակի լավատեսական մտքերը, բայց եթե ռոմանտիզմից մի պահ վերանանք, ապա ինձ թվում է, որ ստահակները այնուամենայնիվ շատ լուրջ բան են փոխում աշխարհում, ու պարզ է՝ դեպի բացասականը:
Եթե նկատենք, ստահակների իշխանությունը առանց բացառությունների խոչնդոտում է գիտնականների, փիլիսոփաների ու արվեստագետների գործունեությունը և դրանով նաև դրական զարգացումները:
Իսկ հաճախ էլ ոչ թե գործունեությունն է խոչնդոտվում, այլ մարդիկ լավագույն դեպքում խոշտանգվում ու բանտարկվում են, վատագույն դեպքում էլ սպանվում, օրինակ հայ ինտելիգենցիայի սպանդը 15 թվին, ստալինյան ռեպրեսիաները, քաղաքական սպանությունները, մենակ նորագույն Հայաստանի պատմության մեջ վայթե 100-ից ավելի մարդիկ են կալանավորվել և/կամ սպանվել քաղաքական դրդապատճառներով:
Այսինքն, եթե համարենք, որ քաղաքական իրադարձությունները ժողովդրի ընդհանուր բարքերի արգասիքն են, ապա դա էլ ավելի ողբերգական է, քան կարելի է կարծել: Ստացվում է, որ ստահակների իշխանությունը աշխարհի խնդիրների ոչ թե առաջնային պատճառն է, այլ դա հետևանք է ժողովուրդների դեգրադացիայի:
Բայց եթե փորձենք օբյեկտիվ մտածել, ապա կտեսնենք որ ստահակներն իրենք էլ ավելի են նպաստում ընդհանուր դեգրադացիային տեռորով, ռեպրեսիաներով, դեբիլություն քարոզելով, քաղաքացիների հնարավորությունները սահմանափակելով...
Ու դրան զուգահեռ հնարավոր է գեների մուտացիայի խնդիր էլ կա, ասենք հետադիմական երկրներում մոնոէթնիզմը, աղքատությունը, դրանից բխող սննդի վատ որակը, ստրեսները բերում են սերունդների էլ ավելի դեգրադացիայի ու խնդիրները խորանում են… Նման խնդիրների էֆեկտիվ լուծումներ կարող էին տալ իշխանությունները, բայց սրանք արդեն մուտանտներ են, այսինքն ունակ չեն որևէ լուսավոր գաղափար ստեղծելու ու իրացնելու ու տնեց խնդիրը խորանում է մինչև ջհանդամները:

[Արշակ]

Ինձ իհարկե դուր են գալիս Արշակի լավատեսական մտքերը, բայց եթե ռոմանտիզմից մի պահ վերանանք, ապա ինձ թվում է, որ ստահակները այնուամենայնիվ շատ լուրջ բան են փոխում աշխարհում, ու պարզ է՝ դեպի բացասականը:
Եթե նկատենք, ստահակների իշխանությունը առանց բացառությունների խոչնդոտում է գիտնականների, փիլիսոփաների ու արվեստագետների գործունեությունը և դրանով նաև դրական զարգացումները:
Իսկ հաճախ էլ ոչ թե գործունեությունն է խոչնդոտվում, այլ մարդիկ լավագույն դեպքում խոշտանգվում ու բանտարկվում են, վատագույն դեպքում էլ սպանվում, օրինակ հայ ինտելիգենցիայի սպանդը 15 թվին, ստալինյան ռեպրեսիաները, քաղաքական սպանությունները, մենակ նորագույն Հայաստանի պատմության մեջ վայթե 100-ից ավելի մարդիկ են կալանավորվել և/կամ սպանվել քաղաքական դրդապատճառներով:
Այսինքն, եթե համարենք, որ քաղաքական իրադարձությունները ժողովդրի ընդհանուր բարքերի արգասիքն են, ապա դա էլ ավելի ողբերգական է, քան կարելի է կարծել: Ստացվում է, որ ստահակների իշխանությունը աշխարհի խնդիրների ոչ թե առաջնային պատճառն է, այլ դա հետևանք է ժողովուրդների դեգրադացիայի:
Բայց եթե փորձենք օբյեկտիվ մտածել, ապա կտեսնենք որ ստահակներն իրենք էլ ավելի են նպաստում ընդհանուր դեգրադացիային տեռորով, ռեպրեսիաներով, դեբիլություն քարոզելով, քաղաքացիների հնարավորությունները սահմանափակելով...
Ու դրան զուգահեռ հնարավոր է գեների մուտացիայի խնդիր էլ կա, ասենք հետադիմական երկրներում մոնոէթնիզմը, աղքատությունը, դրանից բխող սննդի վատ որակը, ստրեսները բերում են սերունդների էլ ավելի դեգրադացիայի ու խնդիրները խորանում են… Նման խնդիրների էֆեկտիվ լուծումներ կարող էին տալ իշխանությունները, բայց սրանք արդեն մուտանտներ են, այսինքն ունակ չեն որևէ լուսավոր գաղափար ստեղծելու ու իրացնելու ու տնեց խնդիրը խորանում է մինչև ջհանդամները:

Վիշապ ջան, ես բոլորովին չեմ ժխտում որ ամբոխների տգիտությունն ու դեգրադացիան մեծ ազդեցություն ունի մարդկության ու մասնավորապես մարդկության լավագույն ներկայացուցիչների կյանքի վրա։ Իմ ասածը էն ա, որ քաղաքական դաշտի ստահակ ղեկավարները որպես առանձին մարդիկ էական իշխանություն, ազդեցություն չունեն։ Ազդեցություն էն տգետ ու բարոյապես ընկած ամոխն ունի, որի ներկայացուցիչն ու արտացոլանքն են իրենք‎։

Քո բերած օրինակներից, ստալինյան ռեպրեսիաները․ էդ ռեպրեսիաները Ստալինը չէր որպես մարդ, էդ ամբողջ հասարակարգն էր, որին ինքը ներկայացնում էր։ Տես, Ստալինը մահից հետո պետական մակարդակով պախարակվեց, իր արած չարագործությունները շատ մանրամասն լուսաբանվեցին, բոլորը, ով հետաքրքրված էր, իմացավ դրանց մասին, բայց վերջերս լսեցի, որ ըստ հարցումների, էսօր Ռուսաստանի ժողովրդի մեծամասնությունը կարծում ա որ վերջին դարերում ռուս ժողովրդի ամենափայլուն զավակը Ստալինն ա եղել (երկրորդ տեղը Պուշկինն ու Պուտինն էին կիսում (խեղճ Պուշկին)), ու ժողովրդի մեծ մասը կարծում ա, որ երկրի վիճակը դզելու համար իրանց նոր Ստալին ա պետք։ Ի դեպ, հենց Հայաստանում էլ ըստ մի ուրիշ հարցումների Ստալինը մեծ հեղինակություն ունի։ Այսինքն, Ստալինը չլիներ, ժողովուրդը մի ուրիշ Ստալին կծներ։ ՈՒ ոնց տեսնում ես հաջողությամբ ծնում ա պուծիններ, սերժիկներ, լֆիկներ, սաշիկներ և այլն։
Մինչդեռ ասենք Շվեդիայում էդ մակարդակի ստահակներ չեն հայտնվում քաղաքական ղեկին։ Ինչի՞։ Որովհետև հասարակությունը շատ ավելի կրթված ու ցիվիլ ա, լֆիկ–մֆիկների պես վայրենիները ձև չունեն նման պաշտոնների հասնելու։

Ավելի հստակ զգալու համար, որ քաղաքական իշխանության ղեկին կանգնած առանձին ստահակները իրականում իշխանություն չունեն, առաջարկում եմ երկու մտավոր էքսպերիմենտ անել․

1. Պատկերացնենք Հայաստանի ժողովուրդը ինչ–որ հրաշքով բոլորը դառնում են կրթված, արժանապատիվ, բարոյական բարձր արժեքների կրող ու բարձր գիտակցություն ունեցող մարդիկ‎ (մեր էսօրվա հասարակություն լավագույն 1%–ի գիտակցության մակարդակի)։ ՈՒ Սերժիկը պետության ղեկավարն ա։ Արդյո՞ք Սերժիկը կշարունակի մնալ պետության ղեկին ու իշխանություն ունենալ։ Միանշանակ՝ ոչ։ Բարձր գիտակցություն ունեցեղ ժողովուրդը միանգամից կտշի Սերժիկին իր արժանի տեղը։
2. Հիմա հակառակը պատկերացնենք․ ինչ–որ հրաշքով, բթամիտ ու խավարամիտ ժողովրդի գլխին քաղաքական ղեկավար ա ընկնում բարձր գիտակցություն ու բարոյական սկզբունքներ ունցող մարդ (էլի մեր հասարակության լավագույն 1%–ի կարգի)։ Ի՞նչ կլինի։ Գուցե իր ինտելեկտի հաշվին նախորդ էքսպերիմենտի Սերժիկից մի քիչ երկար դիմանա, բայց վերջին հաշվով խավարամիտ հասարակությունը տվյալ ինտելեկտուալի արած դրական քայլերը չի գնահատի, հեղինակություն չի ունենա, ու իր ենթակա ստահակներն էլ, որոնք իրենց հերթին հիմնվում են իրանց ենթակա ստահակների վրա, մեր ինտելեկտուալի գլուխը կուտեն՝ աթոռից կգցեն, մահափորձ կանեն և այլն։

Այսինքն, առանձին ստահակները, անկախ նրանից ինչ պաշտոնի են, իրականում առանձնապես իշխանություն չունեն։ Իրանք իրանց գոյությամբ կամ չգոյությամբ բան չեն փոխում էս աշխարհում։ Բայց բազմամիլիոն ժողովուրդը իր ընդհանուր գիտակցական մակարդակով գումարային մեծ ուժ ունեցող ալիք ա։ Իսկ բարձր գիտակցություն ու էներգիա ունեցող անհատները որտեղ էլ որ լինեն, այնուամենայնիվ ավելի մեծ ազդեցություն ունեն քան ավելի ցածր գիտակցություն ունեցողները։ ՈՒ մի մեծ փիլիսոփա կամ գիտնական որ աշխարհում նոր էական միտք ա առաջ քաշում ու հանրայնացնում, շատ ավելի մեծ ազդեցություն կունենա աշխարհի վրա, քան նույնիսկ մի մի քանի միլիոնանոց ցածր գիտակցություն ունեցող ժողովուրդ։

Էն ռեալիզացիան, որ իրականում էդ մի քանի ստահակները չի, որ մեղավոր են մեր ժողովրդի կամ մարդկության վիճակի մեջ, այլ ողջ հասարակությունն ա էդ ամենը ստեղծել, կարող ա տխուր լինի, բայց մյուս կողմից, էդ նաև նշանակում ա, որ իրականում իշխանությունը միշտ էլ ժողովրդին ա պատկանում։ Ամեն ինչ արդար ա։ Իսկ ժողովրդի ընդհանուր գիտակցությունը մեզնից յուրաքանչյուրից ա կախված։ Մեզնից յուրաքանչյուրը կրթվելով, սեփական գիտակցությունը ընդլայնելով ու կուտակած իմաստությունը ակտիվորեն կյանքում կիրառելով, շրջակա միջավայրի վրա տարածելով, կարող ա մեծ ազդեցություն ու հետևաբար իշխանություն ունենա ինքներս մեր ու մեր շրջակա աշխարհի վրա։

ՈՒ եթե որևէ մեկին պետք ա մեղադրել մարդկության, մեր երկրի վիճակի համար, էդ մեր հասարակության գիտնականներին, փիլիսոփաներին, արվեստագետներին՝ մտավոր–զգացմունքային գործիչներին ա պետք մեղադրել, որ անճարակ են ու թարմ մտքեր չունեն որ մարդկությանը տեղից շարժեն։ Յուրաքանչյուրս ինքներս մեզ պետք ա մեղադրենք, որ էդ փայլուն գիտնականներն ու փիլիսոփաները մենք չենք, թարմ առաջադեմ մտքեր չենք ծնում։ Ամեն մարդու ունեցած ուժն ու իշխանությունը սեփական գիտակցության լայնության, մտքի թռիչքի ու էներգիայի չափից ա կախված։ Իհարկե բոլորս չենք կարող միանգամից աշխարհը փոխող իմաստուններ դառնալ, բայց քայլ առ քայլ զարգանալ ու մեզ շրջապատող միջավայրը մեր չափով զարգացնել հո կարող ենք։