Նորից արձակ. քվեարկություն ու քննարկումներ

[Վոլտերա]

Քլինթ Իսթվուդը իսկականից չե՞ք հասկացել. գործող անձիք բոլորը գրողներ են, իրար գլխի հավաքված: Հլը անուններին նայեք:

Մեկ էլ գալիս է «անծանոթը» ու բոլորին հերթով վարի տալիս:

Սեթխն էլ եգիպտական աստվածն էր մահվան:
Հիմա էս ամենը իմանալով նորից կարդացեք

Նորից կարդացի, մի թեթև լուսավորվեց, բայց մեկ ա ընդհանուր դժվար ընկալելի գործ ա: Սկզբում մտածում էի ռեժիսորի հետ կապ ունի, իր ֆիլմի հերոսներն են խոսում, իրար հարցեր լուծում, տարբեր ֆիլմերից մանրամասներ են ասում, դրա համար է խառը ու անհասկանալի: Բայց շատ լավ ու գրագետ ա գրված

[ivy]

Նորից կարդացի, մի թեթև լուսավորվեց, բայց մեկ ա ընդհանուր դժվար ընկալելի գործ ա: Սկզբում մտածում էի ռեժիսորի հետ կապ ունի, իր ֆիլմի հերոսներն են խոսում, իրար հարցեր լուծում, տարբեր ֆիլմերից մանրամասներ են ասում, դրա համար է խառը ու անհասկանալի: Բայց շատ լավ ու գրագետ ա գրված

Դե խուճուճ բաներ իհարկե կան, էդ էլ գրողի ձեռագիրն է, բայց էն դեպքը չի, որ ընդհանրապես ոչ մի բան հասկանալի չի:
Գոնե էն, որ բոլորը գրողներ են ու հերթով սպանվում են, պիտի որ հասկանալի լիներ:

[Վոլտերա]

Այվ, իսկ դու հենց սկզբից էլ նկատել էիր՞, որ գրողների անուններ են

[ivy]

Այվ, իսկ դու հենց սկզբից էլ նկատել էիր՞, որ գրողների անուններ են

Սկզբում կասկածեցի, հետո սկսեցի ավելի մանրամասն կարդալ, ավելի պարզ դարձավ:

[Smokie]

Քլինթ Իսթվուդը իսկականից չե՞ք հասկացել. գործող անձիք բոլորը գրողներ են, իրար գլխի հավաքված: Հլը անուններին նայեք:

Մեկ էլ գալիս է «անծանոթը» ու բոլորին հերթով վարի տալիս:

Սեթխն էլ եգիպտական աստվածն էր մահվան:
Հիմա էս ամենը իմանալով նորից կարդացեք

Ես ինչքան էլ զգացի Ժյուլին հասնելուց, որ գրողներ են ու մի թեթև նայեցի թե ինչպիսի՞ դերեր ա խաղացել Քլինթ Իսթվուդը՝ (կովբոյ), մեկ ա էդ Սեթխից հետո բարդ էր հասկանալը ինձ համար: Անկեղծ ասած, ինձ համար արդեն էդքան կարևոր չի թե ինչքանո՞վ կհասկանամ երկրորդ անգամ կարդալուց:

[John]

Ընդհանրապես, էստեղ հավաքվածներս բոլորս էլ ոնց որ թե քչից շատից կարդալ սիրող մարդիկ ենք: Ու համոզված եմ, որ մենակ «հեշտ հասկացվող» բաներ չի, որ կարդում ենք կամ կարդացել ենք:
Բայց նկատել եմ, որ հենց գալիս ենք էս նախագծերին, միանգամից միանում է «հնարավորինս պարզ լինի» կոճակը ու մի անգամ ավել չենք ուզում խորանալ՝ հասկանալու համար, թե ինչ էր գրված:
Կամ կարող է հայերեն լեզվի հետ է դա կապված, չգիտեմ, բայց դե փաստը էն է, որ էս նախագծերում «չհասկացա»-ի հաճախ ենք հանդիպում (ես էլ եմ հաճախ էդպես), ինչը որ ուրիշ տեսակի ընթերցանության դեպքում, հնարավոր է, մեզնից մի պստիկ ջանք վերցներ ու հասկանալի դառնար:

Ես մանկուց արկածային գրականության սիրահար եմ եղել, տարիքի հետ էլ, որ պետք ա անցնեի արդեն ավելի լուրջ գրականության՝ թողել եմ կարդալը։ Նենց որ էդ առումով ահագին հետ եմ կյանքից։ Իսկ էս ժամանակակից ոճերից ընդհանրապես գլուխ չեմ հանում․ սայ-ֆայ, սյուրռեալիզմ․․․ եթե էս մրցույթները գերկարդացած-գերժամանակակից մարդկանց համար են արվում՝ իմանամ, քիթս չխոթեմ, իսկ եթե հասարակ մարդկանց համար են, ուրեմն հեղինակը պետք է մի քիչ էլ մտածի ընթերցողի մասին Ու նենց գրի, որ հնարավորինս սահուն, հեշտ ընթեռնելի լինի։

[Ուլուանա]

Էդքան էլ համաձայն չեմ, որ հեղինակները չեն կարողացել առաջին նախադասությունը հաջողությամբ կապել տեքստին:
Նախ, ոչ ոք չի ասել, թե առաջին նախադասությունը պիտի սյուժեում առանցքային լիներ. դա ընդամենը նախադասություն էր, որով պետք էր սկսել: Էդքան բան: Ու հեղինակները հենց էդպես էլ արել են:
Համոզված եմ, եթե ընթերցողները չիմանային հանձնարարության մասին ու էս աշխատանքներից ամեն մեկը առանձին կարդային, ընդհանրապես չէին էլ ֆիքսվի սկզբի նախադասության կամ առավել ևս՝ դրան հետևող տեքստին «անհարթ կպչելու» վրա:

Ես չեմ էլ մտածել, թե էդ նախադասությունը պիտի առանցքային լիներ սյուժեում, բայց պիտի գոնե զուտ որպես սկիզբ՝ սահուն կպչեր մնացածին, ու, իմ կարծիքով, պատմվածքներից ոչ մեկում էլ լիարժեք չէր կպչում (նոր մի հատ էլ հատուկ բոլորինը նայեցի), մենակ «Ծովանկարում» էր, որ իմաստային առումով տեղին էր, բայց էն էլ որպես սկիզբ՝ անհասկանալի էր. պիտի ամբողջը կարդաս, հասնես վերջին, հետո նորից սկիզբը կարդաս, որ հասկանաս՝ ինչ նկատի ուներ հեղինակը։ Էդ գուցե վատ չի, բայց իմ աչքը «ծակեց» որպես անհարթություն։

[Լուսանդր]

Իմպրեսսիա

Գլուխը դրեց ձեռքերին ու սուզվեց ինքն էլ` քնի Ֆաբիա՞նը:

Այս նախադասությունը, որպես առանձին միավոր, արդեն մի քանի անգամ քննադատվել է։ Միգուցե միտքն ավելի հասկանալի դառնա, եթե մի փոքր փոխենք շարահյուսությունը, օրինակ այսպես՝

Գլուխը դրեց ձեռքերին ու Ֆաբիանի պես սուզվեց՝ սուզվեց քնի մե՞ջ։

Իսկ հետաքրքիր է, ո՞վ է Լիլ Հակոբյանը... երազանքների Ֆաբիա՞նը։

[Լուսանդր]

Մի բան էլ, էլ չեմ կարող մեջս պահել, ոչ թե Գիյոմե այլ Գիյոմ, եթե իհարկե խոսքը Guillaume անվան մասին է:

Խոսքը կարծես թե հենց այդ անվան մասին է (միգուցե ազգանվա՞ն – Հենրի Գիյոմե), վերջում թ տառո՞վ՝ Guillaumet, որը չի արտասանվում։ Դժվար է միանշանակ պատասխանել, բայց ահա ինչպես է այս հարցին մոտենում լեզվաբան Լևոն Հախվերդյանը՝ իր «Զրույցներ լեզվի մասին» գրքում (էջ 153-155)։

«Եթե փոխառված մի որևէ հատուկ անուն չի բռնում տվյալ լեզվի հնչյունական համակարգին, ապա դա ենթարկվում է փոփոխության ըստ ընդունվող լեզվի ներքին օրինաչափությունների։ Երբեմն փոխակերպումն այնքան զգալի է լինում, որ նույնիսկ դժվարանում ես կռահել՝ դա նույն անու՞նն է արդյոք։ Համոզվելու համար կարող եք մտաբերել… օրինակ՝ Հովհաննես — Իվան — Ժան — Ջոն — Ջիովաննի։

…Հատուկ անունները տարբեր լեզուներում տարբեր կերպարանք են առնում փոխառու լեզվի հնչունական համակարգի և տառադարձության օրենքներով։ Մի դեպքում հիմք է ընդունվում հատուկ անվան գրության ձևը, մյուս դեպքում՝ արտասանությունը, մի այլ դեպքում՝ և՛ մեկը, և՛ մյուսը։ Ասենք, Փարիզ-ի համար հայերենում հիմք է ծառայել գրության ձևը։ Նույն ձևով ենք վարվել նաև Մարատ անվան հետ։ Ֆրանսերեն այդ անունը հնչում է Մաղա, թեև գրվում է Marat, ֆրանսիացին կարող է նույնիսկ զարմանալ, որ Մարատն իրենց Մաղա անունն է։ Մինչդեռ ֆրանսիական նշանավոր նկարիչներ Մոնեին, Մանեին, Կուրբեին, Ռենուարին, Դեգային մենք այդպես էլ կոչում ենք՝ հիմք ընդունելով արտասանության և ոչ թե գրության ձևը (Monet, Manet, Courbet, Renoir, Degas)»։

[LisBeth]

Ուռագանը - Շատերը քննադատում են սա որպես պատմվածք, շատերը չեն հասկանում, շատերին ուղղակի դուր չի գալիս: Եսիմ: Ես ուրիշ ձև եմ նայում, սա ավելի շատ վիճակ ա, պետք ա մտնես մեջը ու թողնես էդ սաղ քեզնով անցնի, կողքից չնստես նայես: Երևի թարմ դեպք ա զգացմունքները շատ են, բայց անհասկանալի բան ես ստեղ համենայն դեպս չտեսա, սովորական տաքսու մեջի մթնոլոտ, ռեկլամ, շուրջը կատարվող ինչ որ բաներ, շրջապտույտ, որ համ քեզ հետ են կատարվում համ էլ մյուս կողմից Քիսոյի լեզուն քո բերանում ա, ինչ կարևոր ա կպաչի քեզ մերը, կսեղմի ձեռքդ հերը, ավելորդ մտքեր, որոնք անցնում են մտքովդ.. բայց ոտքերդ թուլանում ա ու վսյո: Ուռագանի պահը վերջն ա... ենթադրում եմ որ զուգահեռներ ա տարվում հենց կենտրոնական դրվագի հետ:
Իսկ խմբագրելու պահը, ես էլ եմ մտածում, որ չարժի ժամանակ ծախսել Այվ, եթե հեղինակը գտնում ա որ մրցույթի պատրաստ գործ ա ուղարկել, թող տենց էլ էղնի:
Ինչևէ, էս գործին ձայն կտամ: Մնացածների մասին եթե ժամանակ եղնի կգրեմ: Հիմա գնամ կարդամ որոշեմ էլի տարբերակի ձայն տամ, թե չէ:

[Ուլուանա]

Հասկանում եմ Արէայի ասածը, բայց էստեղ մի հարց էլ կա, մենակ դրսում ապրել-չապրելու ազդեցությունը չի: Եթե ասենք մարդ լրիվ երևակայական դաշտ է ստեղծում՝ առանց կոնկրետ ժամանակի, առանց կոնկրետ տարածքային պատկերացման (երկիր և այլն) ու իր կերպարներն էլ լրիվ երևակայական են, ինչ անուն ընտրի: Էս դեպքում ինչի՞ պիտի հայկական անունները ավելի ընդունելի լինեն: Ես ընդհակառակը գտնում եմ, որ հայկական անունները երևակայական իրավիճակի պարագայում ավելի քիչ են հարմար, որովհետև հայկականի հետ գալիս են նաև որոշակի ակնկալիքներ՝ կապված իր ազգային բնութագրի հետ: Ու հատկապես լեզուն պիտի լավ բնական լինի՝ հայկական բարբառին մոտ: Բայց ինչի՞ պիտի ես ստիպված լինեմ իմ երևակայական միջավայրի գրական հերոսին հայ սարքել, եթե ես ընդհանրապես չեմ ուզում իրեն որևէ հստակ ազգություն տալ: Դրա համար նեյտրալ անուններ ընտրելը, որ տարբեր ազգերում կարող են լինել, երևի լավագույն տարբերակն է էս դեպքում:
Իրականում, շատ հետաքրքիր հարց է, թե էդ պահը ով ոնց է ընկալում:

Անունների հետ կապված մոռացել էի գրել։ Սամի ու Արէայի հետ համաձայն եմ, որ եթե իրավիճակը հատուկ չի պահանջում, հերոսներին ակնհայտ օտար անուններով կոչելը մի քիչ էն չի։ Համենայնդեպս, ես կարդալիս արհեստականություն եմ զգում նման դեպքերում։ Նույն կերպ չեմ հասկանում, երբ գործողությունները տեղի են ունենում օտար ինչ–որ քաղաքում, երկրում, երբ տվյալ վայրը ոչ մի դեր չունի ստեղծագործության մեջ, ու, ասենք, հանգիստ կարող էր լինել Երևանում կամ Հայաստանի ինչ–որ գյուղում։ Դե, էլ չեմ ասում էն դեպքերի մասին, երբ կոնկրետ օտար երկիրը կամ քաղաքը ներկայացվում է որպես էսպիսին կամ էնպիսին, բայց զգացվում է, որ հեղինակը երբեք չի եղել էդ վայրում ու զուտ իր պատկերացումների կամ կողքից լսածի (հաճախ՝ կարծրատիպային ու ոչ էնքան իրականությանը համապատասխանող) հիման վրա է գրել։ Կոնկրետ էս մրցույթում ինձ համար էդ առումով օտար անունների ու սեթինգի տեղին գործածության օրինակ էր «Օրը», որովհետև էնտեղ ամեն ինչն ամերիկյան էր, լրիվ համահունչ ու ներդաշնակ, ու անուններն էլ, բնականաբար, դուրս չէին ցցվում որպես «օտար մարմին», բացի դրանից, նաև զգացվում էր, որ հեղինակն իրականում ապրել է էդ միջավայրում, համենայնդեպս, լավ ծանոթ է ու իմացածի մասին է գրել։ Իսկ, օրինակ, «Նորմալ լինելու անտանելի թեթևությունը» պատմվածքում Ջոզի ու Մեթյու անունների օտար լինելու իմաստը չհասկացա։ Ինչ–որ հատուկ միջավայր էլ կարծես չկար, որ հենց արտասահմանին բնորոշ լիներ, ու անուններն էլ ըստ այդմ ընտրված լինեին։

Ինչ վերաբերում է երևակայական միջավայրերին, ապա համաձայն եմ, որ էդ դեպքում օտար անուններն ավելի հարմար են, քան, ասենք, հայկականը։

[ivy]

Ես ինչքան էլ զգացի Ժյուլին հասնելուց, որ գրողներ են ու մի թեթև նայեցի թե ինչպիսի՞ դերեր ա խաղացել Քլինթ Իսթվուդը՝ (կովբոյ), մեկ ա էդ Սեթխից հետո բարդ էր հասկանալը ինձ համար: Անկեղծ ասած, ինձ համար արդեն էդքան կարևոր չի թե ինչքանո՞վ կհասկանամ երկրորդ անգամ կարդալուց:

«Անծանոթը» Քլինթ Իսթվուդն էր՝ իր հայտնի մագնումով ("Magnum Force" ֆիլմից), որ բոլոր գրողներին հերթով գետնին էր փռում:

[LisBeth]

Նորմալ լինելու անտանելի թեթևությունը շատ պարզունակ գործ ա: Նորմոնեքսը ի՞նչ ա, հորինված դե՞ղ: Անկեղծ ասած զարմանում եմ, որ էս գործը էսքան ձայն ա հավաքել: Հասկանում եմ, բայց չեմ կարում համակերպվեմ մի տեսակ հա ես շատ չար մարդ եմ: Ու ինչի՞ Մեթյու անունով տղան անգլերեն վատ գիտի, կամ իրա հաջողությունները անգլերենի մեջ էդքան հպարտացնում Ջոզի անունով կնոջը: Տարակուսանքս ու ներողություններս հեղինակին, բայց սա մրցույթի ամենաթույլ գործն ա:

[ivy]

Ծովանկար

Հաճույքով միանում եմ Նիկեայի ասածներին, - Նիկի ջան, էնքան լավ ասացիր, որ ասելու էլ բան չես թողել...

Միակ հարցականը, որ մնաց, չհասկացա, թե ինչու էին գուլպաներն այդքան կարևոր: Բայց իմ չհասկանալն այնքան էլ կարևոր չի ու նույնիսկ չխանգարեց էլ, որ սա ամենալավ պատմվածքը համարեմ...

Այվ ջան, էն ասածդ մուլտիկը ես էլ տեսա, շատ համով մուլտիկ էր:

Ապրի Մարիշը, փայլուն պատմվածք էր: Շնորհակալություն:

Գուլպաները շատ հետաքրքիր այլաբանություն էր. տարբեր ձևերով կարելի է մեկնաբանել:
Օրինակ՝ ասենք էսպես: Մեռնողներին ուրիշ «գնացածների» շորերից կարված գուլպաներ էին հասնում: Ինչ-որ մի բան, որ մնացել է քեզ ուրիշներից, ու հետո քեզնից էլ («քո շորերից կարված») մյուսներին պիտի հասնի: Ու կան մարդիկ, ովքեր օգնում են, որ դա քեզ հասնի: Բայց դե լինում է, որ ոչինչ էլ չի հասնում քեզ ուրիշներից, ու խոսքն էլ նյութական արժեքների մասին չի հաստատ. էս էն կատարյալ միայնակույթունն է (մերկությունը), որով էլ հնարավոր է ավարտվի կյանքդ:
Բայց գուցե ուրիշ ձևով էլ հնարավոր է մեկնաբանել: Նայեք, գուլպաները նաև ըստ սեռերի էին բաժանված: Գենդերային իմա՞ստ: Ո՞վ էիր դու ի վերջո. ոչ ոք չեղավ, որ կանգնի կողքիդ ու ասի՝ վերցրու տղամարդկային գուլպաները:

[LisBeth]

Գուլպաները շատ հետաքրքիր այլաբանություն էր. տարբեր ձևերով կարելի է մեկնաբանել:
Օրինակ՝ ասենք էսպես: Մեռնողներին ուրիշ «գնացածների» շորերից կարված գուլպաներ էին հասնում: Ինչ-որ մի բան, որ մնացել է քեզ ուրիշներից, ու հետո քեզնից էլ («քո շորերից կարված») մյուսներին պիտի հասնի: Ու կան մարդիկ, ովքեր օգնում են, որ դա քեզ հասնի: Բայց դե լինում է, որ ոչինչ էլ չի հասնում քեզ ուրիշներից, ու խոսքն էլ նյութական արժեքների մասին չի հաստատ. էս էն կատարյալ միայնակույթունն է (մերկությունը), որով էլ հնարավոր է ավարտվի կյանքդ:
Բայց գուցե ուրիշ ձևով էլ հնարավոր է մեկնաբանել: Նայեք, գուլպաները նաև ըստ սեռերի էին բաժանված: Գենդերային իմա՞ստ: Ո՞վ էիր դու ի վերջո. ոչ ոք չեղավ, որ կանգնի կողքիդ ու ասի՝ վերցրու տղամարդկային գուլպաները:

Էս գործը մի տեսակ շատ լավն ա ախր: Նենց նուրբ ա ամեն ինչ գալիս լցվում տողերի մեջ, որ ասենք ո՞վ էր էդ տղան, որտեղի՞ց, ինչի՞ համար և այլ նմանատիպ հարցերը լրիվ անկարևոր բաներ են դառնում: Ապրի հեղինակը: