Ստեղծագործությունների թեմաները տխրեցնող էին շատ։ Նկատի ունեմ՝ ոչ թե բուն ստեղծագործության բովանդակությունից տխրեցի, այլ էն հանգամանքից, որ մեր ջահելներն էսքան դեպրեսիվ, մռայլ ու ողբերգական թեմաներ են շոշափում։ Չգիտեմ՝ իրենց իսկապես հուզող թեմաներ են, թե դպրոցի ազդեցություն է, թե մտածում են՝ էդ թեմաներն ավելի տպավորիչ կլինեն։ Ամեն դեպքում բացասականը չափից դուրս շատ էր։ Պարզ է, որ կյանքում դեպրեսիա էլ կա, հուսալքություն էլ, դաժանություն էլ, բայց դրանց կողքին լավ բաներ էլ կան, լավ կլինի՝ դրանք էլ նկատեք ու ընդգրկեք ստեղծագործությունների մեջ։ Կարծում եմ՝ եթե կյանքում նկատեք էդ դրականը, ստեղծագործություններում էլ ինքնըստինքյան կարտացոլվեն դրանք։
Հիմա ստեղծագործությունների մասին։ Կփորձեմ հնարավորինս մանրամասն գրել ու նկատածս թերություններն էլ, հաջողված մասերն էլ հնարավորինս կոնկրետ նշել, էդ թվում և լեզվական սխալներն ու անհարթությունները, քանի որ համարում եմ, որ էս մրցույթը ոչ միայն հաղթելու, այլև հետագայի համար ինչ–որ բան քաղելու, ինչ–որ չափով կատարելագործվելու համար է։ Հուսով եմ՝ մասնակիցներն էլ են էդպես ընկալում, հետևաբար չեն վիրավորվի կամ թևաթափ լինի քննադատությունից։ Ուղղակի լավ կլինի, որ բոլորը հասկանան, որ էստեղ հնչող կարծիքների հիմնական նպատակը ստեղծագործողներին օգնելն է, որ ավելի լավ ստեղծագործեն։
1. «Հանուն ինչի՞»
Վերնագիրն արդեն վանում է։ Միանգամից տրամադրվում ես, որ ինչ–որ բացասական ու ողբերգական բան պիտի կարդաս, իսկ դա արդեն լավ նշան չի ստեղծագործության համար։ Ու ընդհանրապես խորհուրդ կտայի խուսափել հարցադրում ներկայացնող վերնագրերից. դրանք մեծ մասամբ անտեղի պաթետիկություն են հաղորդում, շատ քիչ դեպքերում են տեղին ու հաջողված լինում։ Եթե համոզված չեք, որ էդ հարցադրում–վերնագիրը հենց «ինքն է», ավելի լավ է խուսափեք։ Հավատացեք, ցանկացած չեզոք, նույնիսկ ոչինչ չասող վերնագիր ավելի լավ է, քան նմանատիպ հռետորական հարց–վերնագրերը։ Ընդհանրապես իմ կարծիքով, շատ լավ վերնագիր ընտրելը բոլորովին հեշտ գործ չի (խոստովանեմ, անձամբ ինձ համար վերնագիր ընտրելը միշտ էլ լուրջ խնդիր է եղել, ու միշտ ահավոր շատ ժամանակ եմ ծախսել հենց վերնագիր ընտրելու վրա)։ Իհարկե, ցանկալի է, որ վերնագիրն էլ շատ լավը լինի, բայց եթե զգում եք, որ չի ստացվում շատ լավ վերնագիր ընտրել, ավելի լավ է ընտրել չեզոք, անշուք մի բան, որ առանձնապես չտպավորի, բայց և չվանի, քան՝ որ ուշադրություն գրավի ու վանի։
Թե՛ Կարոյի կերպարը, թե՛ սյուժեն չափից դուրս շատ են բացասականացված. կարդալիս չես հավատում պատմվածքին, Կարոյի իրական լինելուն։ Հասկանալի է, որ հեղինակի նպատակը Կարոյի պահվածքի, վիճակի բացասականությունը և հատկապես ալկոհոլի սարսափելի ազդեցությունը ցույց տալն է, բայց մի տեսակ շատ է աչքդ խոթվում դա։ Կարոյին կարելի էր գոնե մի քիչ դրական բաներով էլ օժտել, որ մի քիչ ավելի իրական, մարդկային կերպար լիներ (մարդկայինը տվյալ դեպքում ոչ թե բարի, դրական իմաստով, այլ՝ մարդուն բնորոշ, բնական, իսկական)։ Թե չէ՝ կարդում, կարդում ես, անընդհատ միայն բացասականն է կաթեցվում ուղեղիդ. անկախ քեզնից՝ ամբողջ ընթացքում ուզում ես, որ մի պուճուր դրական բան էլ անի էդ մարդը, բայց չէ, ոչ միայն չի անում, այլև անընդհատ թափով աճում է բացասականը։ Ոնց որ նույնիսկ խղճալու տեղ չթողնի։ Պետք չէ վախենալ, որ հանկարծ ընթերցողը կկարծի, թե Կարոն լավն է, երբ իրականում սրիկայի մեկն է։ Չէ, նույնիսկ սրիկաների մեջ ինչ–որ մարդկային բաներ լինում են ամեն դեպքում։ Իսկ հատկապես հաշվի առնելով, որ նախկինում «նրբաճաշակ, գեղեցիկ դիմագծերով, առույգ, աշխատող երիտասարդ» էր եղել, մտածում ես՝ լավ, էդ օրինակելի ու համակրելի երիտասարդից հեչ բան չէր մնացե՞լ։ Հետո մի բան էլ. երբ էդ աստիճանի լուրջ կերպարանափոխություն է նկարագրվում, ընթերցողի մեջ բնական հարց է առաջանում. իսկ ի՞նչ պատահեց, որ էդպես եղավ։ Ինչի՞ց հետո, ինչի՞ ազդեցությամբ Կարոն էդ օրին հասավ։ Կարելի էր թեկուզ համառոտ, բայց ինչ–որ կերպ նշել սրա մասին կամ գոնե ակնարկել։ Ինձ, օրինակ, կարդալիս էդ հարցը շատ հետաքրքրեց։
Գրելաոճն ընդհանուր վատ չի, կարելի է ասել՝ սահուն է հիմնականում, ու նույնիսկ լավ գրելու պոտենցիալ զգացի։ Բայց չափից դուրս շատ են կլիշեները՝ ծեծված արտահայտությունները, լեզվական ու բովանդակային անհարթությունները։
Հիմա՝ ավելի կոնկրետ։
Նախ «գեղանի»–բառի հետ կապված. «գեղանի»–ն ածական է, ոչ թե գոյական։ Սկզբում հեղինակը գործածել է ածականաբար, հետո՝ գոյականաբար, որն արդեն սխալ է։ Բացի դրանից, «գեղանի» բառը, ըստ երևույթին, իր հնությամբ պայմանավորված, մի տեսակ արհեստականություն է տալիս նկարագրությանը։ Եթե դրա փոխարեն գրեիք «գեղեցիկ», «գեղեցկուհի», նկարագրությունը ոչնչով չէր տուժի, փոխարենը ավելի բնական կդառնար։
Մի քիչ դժվար է պատկերացնել, որ նորածին երեխան արդեն կարողանար իր չսիրելն արտահայտել, այն էլ, ըստ հեղինակի՝ հայտնի պատճառով («քանի որ ամեն օր պարտաճանաչ աշակերտի նման բղավում ու քոթակում էր իր եղբորն ու քույրերին)։ «Պարտաճանաչ աշակերտի նման» արտահայտությունը, կլիշե լինելուց բացի (որի պատճառով, կարծում եմ՝ արժե դրանից խուսափել), ենթադրում է ինչ–որ դրական կամ գոնե էնպիսի գործողություն, որը գոնե ինչ–որ առումով կարող է հիշեցնել աշակերտի, իսկ երեխաների վրա բղավելն ու նրանց քոթակելը պարտաճանաչ աշակերտին բնորոշ պահվածք չես անվանի։Կարոյի չորս երեխաներից ամենափոքրը ՝Արայիկը, լինելով դեռ նորածին, արդեն չէր սիրում հորը, քանի որ ամեր օր պարտաճանաչ աշակերտի նման բղավում ու քոթակում էր իր եղբորն ու քույրերին»:
Որոշ նախադասություններում համատեղված են կամ իրար հաջորդում են իրար հետ կարծես տրամաբանական կապ չունեցող մտքեր, օրինակ.
Առաջին հռետորական հարցադրումը, որը տվյալ դեպքում միանգամայն բնական ու տեղին հարցադրում է, կարծես կտրուկ ընդհատվում է հաջորդ հարցադրումով, որը լրիվ ուրիշ ուղղությամբ է տանում, մինչդեռ դրանց իրար կողքի լինելը ենթադրում է, որ պիտի իմաստային շարունակականություն էլ լիներ։ո՞վ է հիմա ճրագ վառում, ո՞վ պետք է վճարեր հոսանքի համար
Նույն հատվածում իրար հաջորդող նախադասություններ կան, որոնք մեկ ներկայով են, մեկ անցյալով. մի տեսակ շիլափլավ է էդ առումով։ Դրա վրա արժե ուշադրություն դարձնել գրելիս։
Իմ կարծիքով, էստեղ էլի խեղճ նորածին մանկիկին չափից դուրս հասուն պահվածք է վերագրվել։ Ինձ թվում է՝ նորածին մանկիկը չէր կարող օգնություն աղերսել, թեկուզ «թլոշ և մանկական ձայնով»։ Ի դեպ, ձայնը թլոշ չի լինում, լեզուն կարող է լինել թլոշ, երեխան կարող է լինել թլոշ, բայց ձայնը՝ ոչ։ Իսկ այն, որ փոքրիկը մանկական ձայնով պիտի օգնություն աղերսեր, այնքան ակնհայտ է, որ դա հատուկ նշելու կարիք չկար. բա հո մեծական ձայնով չէ՞ր աղերսելու։ Այ, եթե մեծական ձայնով աղերսեր, նոր կարելի էր այդ մասին հատուկ նշել՝ որպես արտասովոր, հետևաբար՝ հիշատակման արժանի փաստ։Երեխաների ձայնը և նրանց կանչը շարունակում էր Կարոյի ականջներում զնգալ և լսում էր թե ինչպես էին գոռում «պապա՜, օգնի՜ր», նույնիսկ այն փոքրիկ մանչուկն էր աղերսում իր թլոշ և մանկական ձայնով:
«Նա» անձնական դերանունը չափից դուրս շատ է գործածված։ Հայերենն այդ առումով բավական ճկուն է, ի տարբերություն, օրինակ, ռուսերենի ու անգլերենի, որոնց դեպքում դերանվան միջոցով է ցույց տրվում բայի դեմքը։ Հայերենում խոնարհված բայն ինքն արդեն ներառում է դեմքի կարգը, ինչի շնորհիվ շատ դեպքերում հանգիստ կարելի է խուսափել անձնական դերանվան գործածումից։ Օրինակ, եթե ուշադրություն դարձնեք, բանավոր խոսքում մենք շատ քիչ ենք օգտագործում անձնական դերանուններ, հիմնականում էն դեպքերում, երբ դերանվան միջոցով ուզում ենք ինչ–որ բան շեշտել, կարևորել։ Մնացած դեպքերում չենք ասում, քանի որ առանց դրա էլ պարզ է, թե ով է գործողությունը կատարողը։
Ոնց որ թե էսքանը։
Նորից եմ խնդրում հեղինակին, որ գրածներիցս չվիրավորվի ու չսրտնեղի։ Ու շարունակի գրել։
Մեջբերել
Էջանիշներ