Պատանեկան գրական նախագիծ 2

[Հայկօ]

5. Ազատամարտը շարունակվում է

Էլի պատերազմի թեմա: Պետք չի էդքան կենտրոնանալ դրա վրա, իրոք, էլի: Ամեն դեպքում՝ երբ կարող ես ընտրել առանց բացառության ցանացած բան, բայց պատերազմն ես ընտրում, սա ստիպում ա մտածել, որ դու չափազանց շատ ես հեռուստացույց նայում: Կլիշեները էլի շատ շատ էին, ինչպես և պատերազմի թեման շոշափող գործերի մեծագույն մասում: Շարադրանքը թույլ էր. «կյանքի ու մահու կռիվ էր տալիս» կտորը ընդհանրապես ոնց որ երկնքից ընկնի, որովհետև ոչ մի բան մինչև էդ դրան չի նախապատրաստում: Նույն կերպ՝ «…ավաղ, մարտը վերջինն էր Նորայրի համար» կարևոր կտորն ընհանրապես ինչ-որ նախադասության երկրորդ կես լինելու բախտին ա արժանացել: Հետգրությունն ընհանրապես ծայրից ծայր կլիշե էր: Ընդհանուր առմամբ՝ սա ավելի շատ լրագրողական գործ էր, քան թե գեղարվեստական: Ավելի շատ ա պետք կարդալ:


6. Կարոտ

Սա լավ ա գրված: Կլիշեները, իհարկե, շատ էին (պատերազմ, պատերազմ…), բայց թեման ուրիշ էր: Ուռա-հայրենասիրությունը քիչ էր, իսկականն ու հավատալին՝ շատ: Սիրեցի էս գործը: Պատերազմը, ի վերջո, շատ ավելին ա, քան Զինուժը: Բարի գործ էր, իսկական:


7. Ճերմակ վարդեր

Էլի պատերազմ, էլի շաբլոններ: Շարադրանքի խնդիրներ էլ կային. ժամանակների ու ժամանակաձևերի անհամապատասխանություններ և այլն: Բազմակետերը չարիք են, դրանցից պետք ա կրակի նման խուսափել, հավատացեք ինձ: Փորձեք, կհամոզվեք: Կերպարները մի տեսակ պլաստմասայե տիկնիկների էին հիշեցնում, ոչ թե իրական մարդկանց: Հա, հերոսության պահը չհասկացա. ի՞նչն էր էդտեղ հերոսություն: Թույլ էր, ընդհանուր առմամբ:


8. Վերջին նամակը

Խճողված գործ էր: Նույնիսկ տառասխալներ կային մեջը: Ընդհանուր խորհուրդ. տառասխալներ կարելի ա մեկ-մեկ անել, բայց բարի եղեք՝ տառասխալներով գործեր մի հրապարակեք. դա կնշանակի, որ դուք հարգում եք ձեր ընթերցողին: Շարադրանքը վատն էր, մտքերը դժվար էին իրար կապվում: Մեկ-մեկ վերջակետ ա պետք դնել, էլի. աչքերս շաղվում էին կարդալիս: Չափազանց խոհափիլիսոփայական-բարոյախրատական էր:

[Հայկօ]

9. Թունել

Սկիզբը շատ գրավեց: Մենակ ապրելու ու ծնողներից առանձնանալու թեման շատ հետաքրքիր ա: Բայց հետո՝ համարյա տեղնուտեղը, էլի շաբլոններ ներխուժեցին գործի մեջ: Օրինակ՝ հենց էն մասը, երբ Նարեն խոսում ա հոր հետ. բնական, սովորական խոսք ընդհանրապես չկար, սերիալ էր լրիվ: Մի խոսքով՝ գործը քանի գնաց՝ թուլացավ: Վերնագիրը, ամեն դեպքում, հետաքրքրող էր: Տվայտանքները շատ էին, պետք չի դրանց վրա էդքան կենտրոնանալ: Եթե ուզում եք կենտրոնանալ, ցույց տվեք դրանք, ոչ թե պատմեք:


10. Դարչնագույն

Դարչնագույնը վատ չէր շարադրված, բայց տաղտկալի էր: Օրագրային գործ էր: Ամեն դեպքում՝ պատերազմներից որ գերադասելի ա: Գրականությունից դուրս մի ուրիշ ոլորտում կա «Կավասակիի մեթոդ» կոչված հնարքը, որ կուզեմ խորհուրդ տալ էստեղ էլ կիրառել: Պատկերացրեք՝ որ ձեր ուսին մի փոքրիկ մարդուկ ա նստած, ու դուք ինչ ասում կամ գրում եք, ինքն ասում ա. «հա իբր ի՞նչ»: Ու դուք ամեն անգամ պարտավոր եք պատասխանել իրեն ու բացատրել, թե իրոք՝ իբր ի՞նչ: Հիմա սա կիրառեք ձեր շարադրանքի նկատմամբ:


11. Ամենալավ պատմվածքը

Սկզբից մետապատմվածքի հույսեր ունեցա, մասամբ արդարացան, մասամբ՝ չէ: Լեզուն վատը չի: Էստեղ ինձ համար ամենակարևորն էն էր, որ հեղինակն ապրում ա նույն հեռուստատեսության՝ սերիալների ու Հ1-ի հարևանությամբ, բայց փնտրում ա իր թեման: Փնտրում ա, բայց դեռ չի գտել: Կգտնի:


12. Ինքնասպանը

Ահավոր շատ ածականներ կային (ինչպես և գործերի մեծագույն մասում, ասենք): Ու դե շաբլոններ, շաբլոններ... Եվ մի մենավոր Էյնշտեյն: Կարդալիս ինձ հանգիստ չէր տալիս էն միտքը, որ չէ՛, չեմ հավատում, հեղինակն ինքն էլ չգիտի՝ ինչ ա գրում: Դրա համար էլ անտարբեր ա թողնում: Ու հա, բազմակետերը չարաշահել չի կարելի: Զրո բազմակետը մեկ պատմվածքի համար լրիվ ընդունելի թիվ ա:

[Մարկիզ]

Է հա, 25 տարի առաջ սկսեցին անտառները կտրել ու դա տևեց (ցրտով, մթով ու մնացածով) ընդամենը 2-3 տարի... Բայց ի՞նչն էր խանգարում էդ հատվածներում ծառեր տնկել: 20 տարում հիմա եղևնիների, հաճարենիների, սոճիների ու կաղնիների յեքա ծառեր կլինեին: Դիցուկ, ասենք, Վազգենը, դաշնակները, ռոբը, սերժը, մուկը, Շարմազանովն ու էն մյուսը և իհարկե մնացյալը (նաև՝ մենք) կարող էինք տնկիներ տանել և անտառը վերականգնել:

Էնպես որ՝ անտառներ չլինելու խնդիրը ոչ թե ցուրտ ու մութն ա, այլ էն, որ մենք ապրում ենք «ցուրտ ու մթի», Եղեռնի, Արցախյան ազատամարտում մեր տարած հաղթանակի, Վանի հերոսամարտի, Տիգրան Մեծի ու Արտաշեսի հաղթանակաների և հատկապես Տիգրանի կատաֆրակտների (հեծելազոր) 6-րդ շարքի աջից 8-րդ տղու՝ Ասքանազի Այրուձիեցու մասին իրական և անիրական հիշողություններով ու միայն դրանցով: Հա, միևնույն ժամանակ նայում Մեծ Հայքի քարտեզին, էն Կիլիկիայի մասերին, իհարկե նաև Ապշերոնի թերակղզուն, նաև տաքանալու համար արդարացիորեն ոչնչացված անտառներին ու ասում՝ էհ, ախպեր ջան, գիտե՞ս ինչ երկիր կլիներ, եթե թուրքն ու թաթարը, արաբն ու բյուզանդացին, ցուրտն ու մութը ճլինեին... Էհ:

Երրորդ պատմվածքը շատ լավն էր: Շատ հարազատ էր, շատ ընտիր գրված... Հեղինակը լավ նկարագրել էր այն ամենն, ինչ ուզում էր ասել: Մի խոսքով՝ ընտիր էր:

[ivy]

Երրորդ պատմվածքը շատ լավն էր: Շատ հարազատ էր, շատ ընտիր գրված... Հեղինակը լավ նկարագրել էր այն ամենն, ինչ ուզում էր ասել: Մի խոսքով՝ ընտիր էր:

Զսպված մոլեգնուհի՞ն

[Մարկիզ]

Զսպված մոլեգնուհի՞ն

Այո, այո.. Իսկ վերնագիրը առհասարակ վերջն է: Ինչպիսի՜ ուժեղ երևակայություն է պետք այդպիսի վերնագրի համար:

[ivy]

Այո, այո..

Հավես էր քեզնից կարծիք տեսնել էս թեմայում
Մի կորի:

[Chuk]

11. Ամենալավ պատմվածքը

....

Մարդը մտավ եկեղեցի իր հոգսերն ու խնդիրները Աստծուն պատմելու, խնդրելու ու շնորհակալ լինելու: Նայեց մարդկանց դեմքերին՝ աղերսող ու մեղավոր և դիմեց Աստծուն.

- Իսկ դու՛ ինչպե՞ս ես, տեր:

Չգիտեմ ինչի հիշեցի: Մի շատ բարեպաշտ մարդ, ով երբեք դիմացինին վատություն չի արել ու բոլորին օգնության է հասել, բայց չքավոր է, ամեն օր աղոթում է Աստծուն. «Ի՜նչ կլինի, Աստված, թող որ մի անգամ էլ ես լոտոյով շահեմ»:
Անցնում են օրեր, շաբաթներ, ամիսներ ու տարիներ, իսկ մարդն ամեն օր աղոթում է: Մի օր հրեշտակները գնում են Աստծու մոտ բարեխոսելու.
- Տեր Աստված, - ասում են, - լիքը սրիկա, վատ, չար մարդիկ շահում են, էնպես արա, մի անգամ էլ այս հրաշալի մարդը շահի:
- Է՜ անեմ, - բարկանում է Աստվածը, - բայց թող գոնե մի անգամ լոտոյի տոմս առնի:

Իսկապես չգիտեմ ինչի հիշեցի: Չէ, պատմվածքը իմ համար ամենալավը չէր: Գրված էր վարպետորեն, վարժ: Կային հետաքրքիր մտքեր: Բայց իմ համար չուներ խորքային ասելիք, իսկ կարծես գրված էր էդպիսին լինելու համար: Կարծես գրված էր, որ ընթերցողին մտածեցներ էս կամ էն հարցի մասին, բայց ինձ չմտածեցրեց: Մնաց վարժ ու սահուն գրվածքը, հեշտ ընթերցումը:

[Հայկօ]

Հիմա՝ ամենակարևորը: Գիտեմ, որ գովեստներ շաղ չեմ տվել, բայց հանկարծ թույլ չտաք, որ սա ձեզ կոտրի: Շարունակեք գրել ու փորձեք էնպես անել, որ ամեն հաջորդ գործն ավելի ու ավելի լավը լինի: Մի օր ձեր ընթերցողին ուրիշ ոչինչ չի մնա, քան գովեստներ շաղ տալը, ու էդ օրը կարող ա շատ ավելի մոտ լինել, քան թվում ա:

Մի ընդհանուր խորհուրդ եմ ուզում տալ բոլոր հեղինակներին, ու, իմ կարծիքով, սա կարևոր խորհուրդ ա: Քիչ հեռուստացույց, շատ գիրք: Քիչ հեռուստացույց, շատ գիրք: Շատ քիչ հեռուստացույց, շատ շատ գիրք: Ու գրքերին զուգահեռ շատ շփում մարդկանց հետ, բոլորի հետ, առանց բացառության. շատ խոսեք, ավելի շատ լսեք՝ ինչ են ասում, մտածեք՝ ինչու են ասում, ընտրեք՝ ում հետ եք ուզում շարունակել հաղորդակցվել: Բայց լսեք բոլորին, ճանաչեք բոլորին, փորձեք հասկանալ բոլորին: Ու, էլի եմ ասում, որովհետև կարևոր ա. մտածեք՝ ի՞նչ: Ինչու՞: Ինչպե՞ս: Եթե դուք չեք գտնում էս հարցերի ձեր պատասխանները, ինչ-որ մեկն իրեն ձեռնտու պատասխաններն ա սրսկում ձեր մեջ, ու հավատացեք՝ էդ շատ հեշտ ա: Հալած յուղի տեղ մի ընդունեք ամեն ինչ. աշխարհը շատ ավելի գույնզգույն տեղ ա, քան Հ1-ի էկրանն ա, ու խանութում ստամոքսի ցավից բողոքող վաճառողուհու խոսքը լսելը կարող ա շատ ավելի օգտակար լինի ձեր հետագա գրածների համար, քան Արմենիայի սերիալի ինչ-որ Լյուսկայի «Օ՜ ոչ, Ալեքս, աղաչում եմ, չէ՜, չէ՜» հեծկլտոցը:

Սկսեք գրել՝ առանց աջուձախ նայելու: Օրինակ՝ գրեք էն, ինչ իրոք մտածում եք ու ինչն իրոք կարևոր ա ձեզ համար: Հորինվածքը հետո կգա, եթե ուզեք, ու դա էլ պարտադիր պայման չի: Աշխատեք ձեր լեզվի վրա: Լեզուն գրողի գործիքն ա, ու դուք էդ գործիքին պիտի իդեալական տիրապետեք: Չափազանց շատ սերիալ ու Զինուժ կար էս գործերում, ու ես դա չեմ ուզում կարդալ: Երբեք: Գիտեմ, որ դժվար ա շաբլոններից կտրվելը, բայց փորձեք նստել ու ուղղակի շարադրել մի բան, որ հենց ձերն ա. կստացվի: Որովհետև բոլորն էլ ունեն հենց իրենցը, ուղղակի հեռուստացույցը միշտ ա միացրած ու բարձր ա գոռում:

Բնական գրեք: Բնական խոսքը կարևոր ա. հաճախ մենակ դա ա բաժանում «չեմ հավատում» գործը «ինչ լավն ա» գործից: Դրա համար եմ ասում՝ լսեք մարդկանց: Մի վախեցեք գրականության մեջ օգտագործելուց էն բառապաշատը, որ մինչև հիմա ձեր մոտ միշտ որակել են որպես «ոչ գրական»: Չկա՛ «ոչ գրական» բան, ցանկացած իրավիճակ, ցանկացած խոսք, թեմա, ձև, իրականություն գրականության նյութ ա, որովհետև գրականությունը շատ լայն ու ընդգրկուն ա: Ու հիշեք. գրականությունը արվեստ ա, իսկ արվեստը էն ա, ինչ ինքը՝ հեղինակը բնորոշում ա որպես արվեստ: Վերջ, էսքանն ա. եթե հեղինակն ասում ա, որ իր արածը արվեստ ա, ուրեմն իր արածը արվեստ ա: Մյուս հարցերը՝ դա լավ արվեստ ա, թե չէ, ինչու ա գրվել, ոնց ա գրվել, հետո են գալիս: Բայց թույլ մի տվեք, որ ձեր գործերի մեծագույն մասը դեռ չծնված՝ խեղդվեն էդ «ոչ գրականի» մաղով չանցնելով: Դուք եք որոշում՝ ինչն ա գրական, որովհետև դու՛ք եք գրողները: Էնքան լավ գրեք, որ էդ «գրականի» կարծրատիպը կոտրվի: Ուղղակի գրեք:

Ու փորձեք ցույց տալ, ոչ թե պատմել: Հենց փորձում ես ինչ-որ բան ցույց տալ՝ առանց մանրամասն ու երկար-բարակ նկարագրելու, թե էդ ինչ ես ուզում ցույց տալ, միանգամից լիքը հարցեր լուծվում են: Փորձեք տխրություն ցույց տալ՝ առանց գրելու «դալուկ աղջիկը տխրաթախիծ քայլում էր փողոցի լապտերներից հորդող տամուկ լույսի ներքո»: Փորձեք հերոսություն ցույց տալ՝ առանց գրելու «ո՜հ, հայրենի՜ք, դու սրտիս մեջ ես, ոչ լեզվիս վրա, և թո՛ղ անագորույն ոսոխը շարունակ խոցի մարմինս իր ժանտ հրանոթներով, ես մինչև արյանս վերջին կաթիլը կպայքարեմ քեզ համար»: Հա, գրելը մի գործ ա, որ անընդհատ վարժանք ա պահանջում: Վարժություններ գտեք-արեք: Օրինակ՝ փորձեք գրել մի երկխոսություն, որտեղ բացի «սա ասաց, նա ասաց» բառերից ուրիշ ոչինչ չեք կիրառի: Ոչ մի «պատասխանեց, ավելացրեց, հառաչեց, գոռաց, տնքաց, շշնջաց» և այլն: Միայն «ասաց»: Ու էնպես գրեք, որ ընթերցողին պարզ լինի, թե ով երբ ինչ գոռաց, տնքաց կամ ծիծաղեց: Դժվար ա, բայց գրելը երբեք էլ հեշտ գործ չի եղել:

Ու էլի շնորհակալ եմ, որ կաք ու գրում եք, էդ էսօր դժվար բան ա: Շարունակեք գրել: Բայց (ու սա հիմա դեռ ավելի կարևոր ա) կարդացեք հազարապատիկ ավելի շատ, առանց չափազանցնելու: Ձեր գրած ամեն էջի տակ պիտի կարդացած հազար էջ լինի, ոչ պակաս: Դժվա՞ր ա: Գուցե: Կարդալ երկու-երեք վեպ՝ մի էջ գրել կարողանալու համա՞ր: Անկասկած: Դուք գրող եք. ձեզ համար «քանի՞ գիրք ես կարդացել» հարցը պիտի վիրավորական լինի: «Քանի՞ գրադարակ ես կարդացել» հարցը մի քիչ ավելի ընդունելի ա: Կարդացեք գրադարակներով, ու ինքներդ էլ չեք նկատի, թե ոնց կսկսեք թացը չորից տարբերել:

[Chuk]

12. Ինքնասպանը

Սկիզբը կարդալուց նենց լավ բան էի սպասում: Հույսերս չարդարացան: Հավես նկարագրություններ կային, խոսքը հղկված էր, բայց ընդհանուր անհամոզիչ էր: Էն դեպքերից ա, որ ուզում ես նստես ու հեղինակին սիրո մասին լիքը ուրախ պատմություններ պատմես, որ ասես, չէ, միշտ չի որ սիրտը կոտրվում ա, որ մարդիկ երջանիկ էլ են լինում, ու երջանիկ լինելով արկածներ էլ ունենում, սիրում են, խաղում են, ապրում են: Շարունակիր գրել, հեղինակ ջան, դա քո մոտ լավ ա ստացվում, բայց ավելի ուրախ բաներ, խնդրում եմ:

[Տրիբուն]

Էս թեմայում ամենալավ պատմվածքը դոկտոր Մարկիզինն էր։ Ափսոս անչափահաս չի, քվերակեին, հաղթեր։

[Ուլուանա]

7. Ճերմակ վարդեր
Մեղմ ասած՝ չհավանեցի։ Պաթոսն էնպես է խեղդում, որ դրանից դուրս համարյա բան չի երևում։ Չգիտեմ էլ՝ որն ասեմ, որը թողնեմ։ Էնքան ակնհայտ է երևում դպրոցում սերմանված, բայց չապրված հայրենասիրության ազդեցությունը, էն որ միայն գրքերի ու հանձնարարված շարադրությունների, կոնկրետ սերտել հանձնարարված բառապաշարի միջոցով է հասնում մարդուն։ Բայց դե համարյա բոլորն էլ անցնում են սրա միջով, ու շատ հուսով եմ, որ հեղինակն էլ շուտով կձերբազատվի էդ դպրոցական պարտադրված կաղապարներից, սիրո ու հայրենասիրության մասին անիրական պատկերացումներից, ու ավելի իրական, ապրված ու բնական թեմաներով ու ոճով կգրի։

Գարուն… 20-րդ դար…

Քսաներորդ դարն էնքան երկար ժամանակահատված է, որ եթե կոնկրետ տարեթիվ չէիր նշելու, քսաներորդ դարն էլ հանգիստ կարելի էր չնշել։

Եվ իհարկե նա հայ էր… Մեծատառով հայ…

Որ հայ էր, անունից արդեն իմացել էինք, իսկ թե ինչով էր էդքան կարևոր նրա հայ լինելը՝ էդպես էլ չիմացանք։ Հատկապես «իհարկե»–ի իմաստը չհասկացա. Իսկ ինչու՞ չէր կարող այլ ազգի ներկայացուցիչ լինել։ Հայրենասեր, ընտանիքին ու սիրելիին սիրող մարդիկ միայն հա՞յ կարող են լինել։

Հունանը կիրթ և հայրենասեր օջախի ժարանգ էր: Ի ծնե իր մեջ սերմանված էր սիրել հայրենիքը, ինչպիսին էլ, որ նա լինի… Նրա մայրը սովորեցրել էր սիրել ընտանիքը, ընկերներին, սիրելիին և հայրենիքը: Կապուտաչյա և բարձրահասակ երիտասարդ էր, ով սիրում էր մարդկանց ժպիտները և ականատես լինել երջանկությանը: Եվ իհարկե նա հայ էր… Մեծատառով հայ…

Մեծացել է`հասկանալով կյանքի բոլոր խրատները, հաղթահարել բոլոր դժվարությունները:

Ամեն ինչ էնքան չափազանցված ու իդեալականացված է, որ իրականության հոտ չի գալիս ընդհանրապես։

Նրանք զբոսնում էին այգում, հիանում գարնանաբեր թռչուններով, իրար սեր խոստովանում և խոստանում, որ հավետ վայելելու են միմյանց ներկայությունը:

Տղան զորակոչվում է ռազմի դաշտ, իսկ աղջիկն ամեն առավոտ զմայլվում էր վարդերի բույրով, հիշում տղային, կարոտում, հուզիչ և ռոմանտիկ նամակներ ուղարկում, թաց աչքերով և կարոտագին սրտով ընթերցում սիրելիից ստացված նամակները` ապրելով այն հույսով, որ տղան վաղ թե ուշ ողջ և առողջ վերադառնալու է ռազմաճակատից:

Էս հատվածները ոչ ավել, ոչ պակաս՝ դպրոցական շարադրություն են հիշեցնում։ Հեղինակ ջան, աշխատիր ծեծված բառեր ու արտահայտություններ հնարավորինս քիչ օգտագործել։ Հետագայում եթե էլի ստեղծագործես, որևէ միտք ձևակերպելիս, ինչ–որ բան նկարագրելիս միշտ փորձիր դպրոցում հանձնարարված էն ստանդարտ բառերից դուրս բառեր գտնել, էնպիսի բառեր, որոնք մոտ են քո իրականությանը, քո ընկալումներին, զգացածին, մտածածին։ Շատերին թվում է, թե գրական լեզվի բառապաշարը պիտի լրիվ տարբեր լինի խոսակցականից։ Հա, պարզ է, որ տարբերվում է, բայց եթե վերցնենք, օրինակ, քիչ թե շատ կիրթ մարդու խոսակցականը, որտեղ ժարգոնային բառեր չկան կամ շատ քիչ են, հանգիստ կարելի է էդ լեզվին մոտ լեզվով ստեղծագործել։

Նրանք սիրում էին ծաղիկների թերթեր հաշվել, ամեն հանդիպմանը Հունանն Աննային սպիտակ վարդ էր նվիրում, քանզի Աննան խենթանում էր սպիտակ վարդերի համար…

Ես նույնիսկ դժվար եմ պատկերացնում ամենառոմանտիկ երիտասարդ աղջկան վարդի թերթիկներ հաշվելիս, էլ ուր մնաց՝ տղային։ Ախր ո՞վ է ասել, թե ռոմանտիկան ու խոր զգացմունքները վարդի թերթիկներ հաշվելով ու նման բաներով են արտահայտվում։ Դու երբևէ տեսել կամ լսե՞լ ես իրականում, որ որևէ սիրող զույգ նստած վարդի թերթիկներ հաշվի։

Տղան գնաց` աղջկան թողնելով այն հույս ու հավատով, որ վերադառնալու է… Տղան գնաց` ինքն էլ վստահ լինելով, որ կվերադառնա… Տղայի ընտանիքը լացով, սակայն մեծ հպարտությամբ էր ճանապարհում որդուն, քանի որ քաջ գիտակցում էին, որ իրենց որդին ազգին արժանի զավակ է մեծացել և անգամ պատրաստ է զոհվել հանուն հայրենիքի, քանզի կարևոր է, երբ մարդ պատրաստ է լինում ապրել հայրենիքի համար, սակայն էլ ավելի կարևոր է և գովասանքի արժանի, երբ մարդ պատրաստ է զոհ գնալ հայրենիքի համար…

Ընդհանրապես ստեղծագործելիս աշխատիր խուսափել երկար–բարակ խրատադաստիարակչական բացատրություններից։ Հատկապես որ իրականում ոչ ոք էլ նկարագրածդ ձևով խանդավառված չի գնում զոհվելու։

...և նա ընկավ` ծոցում մի լուռ լուսանկար…

Պաթոսը դեռ մի կողմ. լուռ լուսանկարը ո՞րն է։ Ի՞նչ է, խոսող լուսանկարներ է՞լ են լինում։ Նման ձևակերպումներ անելիս անպայման համոզվիր, որ գրածդ իմաստ է արտահայտում։

[Ուլուանա]

8. Վերջին նամակը
Բառերը շատ էին, ասելիքը՝ քիչ։ Շատ էր փիլիսոփայած։ Նախադասություններն էլ սարսափելի երկար էին, էն որ մինչև հասնում ես վերջին, արդեն մոռանում ես, թե սկզբում ինչ էր։ Ընդհանուր տեքստը չափից դուրս շատ էր ծանրաբեռնված պատճառահետևանքային կառույցներով։ Կարդալու ամբողջ ընթացքում տպավորություն էր, որ անընդհատ նույն բանի մասին եմ կարդում։ Բովանդակային առումով ջրիկ էր, եղած բովանդակությունն էլ կորչում էր անտեղի փիլիսոփայության մեջ։ Շարադրանքի առումով դրականն էն էր, որ պարզունակ չէր, ի տարբերություն էս մրցույթի շատ այլ գործերի։ Կարծում եմ՝ իր վրա աշխատելու դեպքում հեղինակը կարող է բավական լավ գրել։

Ամեն բան ավարտվում է տրամաբանական ավարտով ու սկսվում ոչ այնքան տրամաբանական սկզբով

«Ավարտվել ավարտով» և «սկսվել սկզբով» արտահայտությունները տավտոլոգիա են (կրկնաբանություն կամ նույնաբանություն), ու դրանց միջև եղած ուրիշ բառերի առկայությունից տավտոլոգիան չի վերանում։ Կրկնվող արմատներից որևէ մեկը պետք է փոխարինել այլ արմատ ունեցող բառով։

[Ուլուանա]

9. Թունել
Երևում է, որ հեղինակը գրելուց հեռու չի։ Շարադրանքն ընդհանուր վատ չի, բայց խոսակցությունները շատ արհեստական ու վերամբարձ են, բարոյախրատական զեղումները շատ են խանգարում։

Մի քանի անգամ աչքս ծակեց նախադասությունից առաջ դրված բազմակետը։ Ավելին՝ ստեղծագործությունը նույնիսկ սկսվում է բազմակետով։ Նման բան չէի տեսել։ Եվ ի՞նչ էր նշանակում էդ բազմակետը, շատ հետաքրքիր է, էն էլ հենց էն գլխից դեմ տված։ Ընդհանրապես բազմակետերից ինչքան հնարավոր է, խուսափեք։ Դրանք շատ քիչ դեպքերում են տեղին։ Բազմակետին խորիմաստություն կամ ռոմանտիկություն վերագրել պետք չի. այն ընդամենը մտքի անավարտությունը, կիսատությունը ցույց տվող կետադրական նշան է, որը դրվում է նախադասության վերջում, բացառությամբ ուղղակի խոսքի, երբ խոսողի մտքերն ինչ–ինչ պատճառներով կցկտուր, չկապակցված կամ կիսատ–պռատ են (էդ դեպքում կարող է նախադասության մեջտեղներում էլ դրվել, բայց ոչ սկզբում)։

Նարեի մենակ ապրելու փաստը նշելը սկզբում լրիվ այլ ակնկալիքներ է տալիս ընթերցողին։ Իսկ հետո բախվում ենք ստանդարտ լքվածության ու միայնակության մասին ծեծված սիրավեպի։ Ճիշտն ասած՝ չհասկացա, թե ինչ տեղի ունեցավ Նարեի ու իր սիրեցյալի միջև, ինչու բաժանվեցին։ Նարեի մտորումներն ու տառապանքներն էլ մի տեսակ չկպան սրտիս, չգիտեմ։

[Ուլուանա]

10. Դարչնագույն
Շարադրանքը բավական լավն էր, նույնիսկ երևի եղածներից ամենալավը։ Պաթոս ու կլիշեներ չկային։ Սիրուն ու կենդանի պատկերներ կային։ Բայց բովանդակության առումով՝ չէի ասի, թե լավն էր։ Որպես օրագրային գրառում՝ վատ չէր, բայց որպես ստեղծագործություն՝ բավականաչափ իմաստալից չէր։ Ընդհանրապես ինձ դուր չեն գալիս սեփական անձի վրա կենտրոնացած ստեղծագործությունները, հատկապես եթե միայնակության ու կյանքի անարդարության մասին դեպրեսիվ ու հոռետեսական տվայտանքներ են, էդ էլ հերիք չի՝ վերջում ինքնասպանություն։

Հ.Գ. Ասում էիք՝ «Դարչնագույնը» Ռուբի՞ն ա գրել :о։ Չեմ հավատում։ Անհնար ա։
 

[Ուլուանա]

11. Ամենալավ պատմվածքը
Շարադրանքը լավն էր, սահուն, էլի կլիշեներից ու պաթոսից զուրկ։ Ինքնուրույն մտածողություն կար։ Բայց դե ստեղծագործության չէր ձգում։ Տպավորություն էր, որ հեղինակն ուղղակի շատ է ուզեցել մասնակցել մրցույթին, բայց չի իմացել՝ ինչի մասին գրի, որոշել է էսպես տակից դուրս գալ։ Վատ չի ստացվել, իհարկե, բայց, մեկ է, ես սա որպես ստեղծագործություն չեմ ընկալում։

Ինչի՞ մասին գրեմ, իրոք

Իրոք կարծում ես, որ չկա՞ գրվելու արժանի որևէ թեմա։

Վերջը լավն էր, ինձ դուր եկավ։