Պատանեկան գրական նախագիծ 2

[StrangeLittleGirl]

Քեզ համար հույս ա, ինձ համար` հուսահատություն: Ես էդ տարիները կապում եմ Լևոնի հետ, դու` չէ, որովհետև ես համոզված եմ, որ պատերազմի անվան տակ թալան էր, դու` չէ: Ես հարգում եմ քո կարծիքը, բայց արի դու էլ իմը հարգի:

Պատմվածքներում չկա քաղաքականություն, դուք եք խոսում դրա մասին:

[Աթեիստ]

Քեզ համար հույս ա, ինձ համար` հուսահատություն: Ես էդ տարիները կապում եմ Լևոնի հետ, դու` չէ, որովհետև ես համոզված եմ, որ պատերազմի անվան տակ թալան էր, դու` չէ: Ես հարգում եմ քո կարծիքը, բայց արի դու էլ իմը հարգի:

Պատմվածքներում չկա քաղաքականություն, դուք եք խոսում դրա մասին:

Բյուր, ես քո կարծիքի դեմ բան չունեմ։ Սրանք քո խոսքերն են «Ես հասկանում եմ, որ սա ընդամենը քաղաքական կողմնորոշման հարց ա:»։ Սա ասեցիր հենց էդ տերմինի օգտագործման վերաբերյալ։
Իմ ասածն էլ էդ ա, որ եթե չկա քաղաքականություն, չկան էդ տերմինն ու Լևոնը։

[StrangeLittleGirl]

Բյուր, ես քո կարծիքի դեմ բան չունեմ։ Սրանք քո խոսքերն են «Ես հասկանում եմ, որ սա ընդամենը քաղաքական կողմնորոշման հարց ա:»։ Սա ասեցիր հենց էդ տերմինի օգտագործման վերաբերյալ։
Իմ ասածն էլ էդ ա, որ եթե չկա քաղաքականություն, չկան էդ տերմինն ու Լևոնը։

Արտ, լևոնականներից բացի ոչ ոք ոչինչ չի ասում տերմինի գործածության դեմ, որը, ի դեպ, ժողովրդի բառապաշարի մեջ մտել ա նենց, ոնց որ լիքը այլ բառեր: Չես կարա քո քաղաքական կողմնորոշումից ելնելով պահանջել, որ չգործածեն էդ արտահայտությունը:

[Chuk]

Սկսեմ նրանից , որ թե' պատմվածքը , թե' իմ կարծիքները գրել եմ միայն ես : Ինձ չի հուշել ոչ հարազատներից մեկը , ոչ էլ ուսուցիչ :

Ես արդեն նշել եմ , որ ուղղակի ասում եմ այն ինչի հետ այնքան էլ համամիտ չեմ : Գնահատեք ինչպես կուզեք , ես չեմ գրել որպեսզի ավելի բարձր գնահատականի արժանանամ :

Ճիշտ եք գուցե այդ տարիներում ապրած մարդը ուրիշ կերպ կնայեր դրան , բայց քանի որ ես չեմ ապրել էդպես չեմ կարող : Գուցե ճիշտ չենք հասկացել միմյանց , բայց ես իմ կարծիքում չեմ փորձում քննադատել կամ պիտակավորել էդ տարիները , այլ խոսքս ստեղծագործության մեջ լինել-չլինելու մասին ա , բերել եմ օրինակ թե կոնկրետ ես ինչի եմ օգտագործել էդ տերմինը , որ ոչ թե ուղակի լսածի համար այլ զգացածի :
Իսկ Ձեր ասած պիտակավորումը էդ տարիներին կարծեմ տրվել ա շատ վաղուց , ու ես դրանում ոչ մի մեղք չունեմ :

Մի խնդրանք ունեմ : Մի պահ հետ նայեք էդ տարիներին ու անկեղծ , առանց հաշվի առնելու են ժամանակ տեղի ունեցող իրադարձությունները ասեք ` լա՞վ տարիներ էին :

Ֆիդայի ջան, նախ ուզում եմ ֆիքսեմ, որ բոլոր ստեղծագործությունները փորձել ու փորձելու եմ գնահատել առավելագույնս օբյեկտիվ։ Ստեղծագործության մեջ «մութուցուրտ» տերմինի օգտագործումը բացարձակ չի ազդելու ստեղծագործության գնահատականի վրա։ Ես դա նշել էի միայն ու միայն որպես խորհուրդ։ Երեկ գրառումդ կարդալուց զայրացա ոչ թե դիրքորոշումդ պաշտպանելու վրա, այլ որ դա արեցիր մրցույթի արդյունքների ամփոփումից առաջ, այսպես ասեմ՝ ինքնաբացահայտվելով, որովհետև եթե հիշողությունս չի դավաճանում, միայն մեկ ստեղծագործության մեջ է նշված էդ տերմինը, միայն մեկ հոգու՝ իմ կարծիքի մեջ է այդ մասին գրված։ Մինչդեռ մրցույթի հայտարարության մեջ ասվում է

Մասնակիցների անունները կհրապարակվեն միայն վերջում, երբ հայտնի դառնան հաղթողները:
Խնդրում եմ հեղինակներին զերծ մնալ ինքնաբացահայտումներից:

Հիմա գամ էդ տարիների մասին հարցիդ։ Մի քանի հիշողություն.

Ընկերներով, բոլորս ավելի փոքր տարիքի քան այս մրցույթի մասնակիցներից ամենակրտսերը, օրվա մեջ մի քանի անգամ, սառույցների վրա ընկնելով, փետացած, կապտած ձեռներով գնում էինք միթաղ վերևի մի բակում եղած ծորակի մոտ երկար հերթ էինք կանգնում, ծանր դույլերով ու տաշտերով ջուրը բերում էինք տուն, որ խմել ու լվացվել կարողանայինք։ Ու ջուրւ խնդիր էր ամենուր՝ հատկապես ձմեռները։ Ուրեմն արի այդ տարիների անուն դնենք «ծարավի ու կեղտոտության» տարիներ։

Տաս տարոկան ընկերս տանը քնած էր, դրսում հերթական հանցագործ լակոտները կրակում էին, փամփուշտը կոտրում է իրենց տան ապակին ու խրվում բարձի մեջ՝ ընկերոջս գլխից կես սանտիմետր ներքև։ Ու էդ կարգի դեպքերը, մինչև դեմն առնելն, ահագին շատ էին։ Պապս ունևոր չէր, գյուղի տանն եղածը ոչ շքեղ կահույքն ու ստից-մտից տեխնիկան էր։ Բայց քանի պապս Երևանում էր, մտել էին տուն ու տարել ամեն ինչ՝ կահույքը, ջահերը, պատուհանների ապակիները, թողնելով միայն պատերը, էդ էլ զուտ էն պատճառով, որ չգիտեին պատերը ոնց տանեն։ Ու սա էլ, ինչպես նաև այլ տիպի գողություններն էլ էին համատարած, տարիներն էին այդպիսին։ Ուրեմն արի անունը դնենք «հանցագործության ու սրիկայության» տարիներ։



Այդ տարիները շատ դժվար տարիներ էին։ Սովետից նոր անկախացած՝ դեֆակտո տնտեսությունը կորցրած, հարևան երկրներից շրջափակված, երկրաշարժի ծանր հարվածը նոր կերած ու պատերազմող երկրում չի կարող դժվար չլինի։ Էս խնդիրներից շատերը չունեցող, բայց նոր անկախացած մյուս երկրներում կար նույն լույսի, տաքության, ջրի, աղքատության խնդիրը, ուր մնաց մեր մոտ չլիներ։

Բայց էդ ժամանակ գոնե մեծամասնությունը ուներ հստակ նպատակ. երազում էինք ստեղծել սեփական, անկախ պետականություն, ուզում էինք ազատագրել մեզ պատկանող հողերը։ Դրա համար էր, որ չնայած նվնվացողներ էլ կային, բայց մեծ մասը համբերատար էին, տոկուն էին, կորովով էին, հույս ունեին, ձգտում ունեին ու, ինչքան էլ տարօրինակ ա, կարողանում էին ժպտալ ու ծիծաղել, նույնիսկ երբ գալիս էր հերթական լավ մարդու զոհվելու լուրը, նույնիսկ երբ երեխուն ծոցում էին քնացնում, որ չմրսեր, տանջվելով մոմ ճարում, որ մթությունից չվախենար, օրերով հաց չէին ուտում, որ երեխուն մի պատառ ավել հասներ, մի բան էլ կռվի դաշտ ուղարկեին։ Այ սենց կենցաղային դժվար, իսկ մարդկային հարաբերություններում ու կամային հատկանիշներով լուսավոր տարիներ էին։


Դու ճիշտ ես, տերմինն ավելի շուտ է հնարվել, դեռ պատերազմի տարիներին, ցինիկ «հայրենասեր»-ների կողմից, ովքեր լևի լույսով իրանց տունը լուսավորում էին, պահեստից գողացած պահածոները ուտում էին, չունեին ասածս կորովը։ Երբ որ մի բան շատ ես լսում, առանց մտածելու սկսում ես կրկնել։ Նույնն եղավ էդ տերմինի հետ։ Կիրառումը ուժեղացավ 96 թվականին, երբ ընդդիմությունը չբավարարվելով իր փաստարկներով, իր հակառակորդին՝ իշխանությանը հաղթելու վառ երազանքից խանդավառված արեց ամենամեծ տականքությունը, փաստացի խլելով հաղթանակի հոգեբանությունը անցավ «մութուցուրտի» տերմինաբանությանը, էդ կորովով տարիները, էն տարիները, որ վերջապես պետություն ձեռք բերեցինք ու սկսեցինք մեր առաջին քայլերն անել՝ էդ թվում վերականգնելով նաև նույն էլեկտրաէներգիան, էն տարիները, որ վերջապես կարողացանք հող ազատագրել՝ կորցնելու փոխարեն, սկսեցին ներկայացնել որպես ամենավատ տարիներ։ Իսկ երբ շատ ես օգտագործում էդ տերմինը, մարդկանց մոտ տպվում ա։

Տերմինի լայն շրջանառության հաջորդ փուլը սկսվեց 98-ից, էս անգամ «իշխանության» կողմից։ Նորից տականքություն, երբ ուզում ես ցույց տալ, որ ավելի լավ ես կառավարում երկիրը, քան նախորդդ, ու դջա համար սևացնում ես երկրիդ պատմության ամենակորովով ու ամենալուսավոր էջերից մեկը։

Ու նորից լան կիրառման ալիքսկսվեց 2008ին, նորից իշխանության ու նորից 96-ի ընդդիմության կողմից, որպեսզի էդպես էլ խոչընդոտեն իրենց հակառակորդի հնարավոր իշխանություն դառնալուն, նորից չխորշելով դա անել պատմության լուսավոր էջերը սևացնելու, ու, փաստացի, մարդկանց ոգին կոտրելու միջոցով։

Ինգդ մտածիր, էլ ի՞նչ ոգու ու կամքի մասին կարող ա խոսք գնալ, եթե վերջապես անկախանալու ու հող ազատագրելու տարիները պատկերացնում ես որպես քո պատմության ամենավատ տարիներ։

Այն ամենը ինչ գրեցի, պարտադրող տեսակետ չէ։ Շարունակիր մտածել՝ ինչպես կուզես։ Բայց խնդրում եմ, որ էս գրածներիս մադին մտածես։

[ivy]

Ինչ լավ էր, որ ստեղծագործողներից մեկն էսպես համարձակորեն իր կարծիքն արտահայտեց քննարկումների մասին:
Հուսով եմ, մյուսներին էլ սա լավ օրինակ կծառայի:
Գրեք, էրեխեք ջան, քննարկեք, վիճեք. մեր Ակումբը հենց դրա համար է:

[Fidayi]

Ֆիդայի ջան, նախ ուզում եմ ֆիքսեմ, որ բոլոր ստեղծագործությունները փորձել ու փորձելու եմ գնահատել առավելագույնս օբյեկտիվ։ Ստեղծագործության մեջ «մութուցուրտ» տերմինի օգտագործումը բացարձակ չի ազդելու ստեղծագործության գնահատականի վրա։ Ես դա նշել էի միայն ու միայն որպես խորհուրդ։ Երեկ գրառումդ կարդալուց զայրացա ոչ թե դիրքորոշումդ պաշտպանելու վրա, այլ որ դա արեցիր մրցույթի արդյունքների ամփոփումից առաջ, այսպես ասեմ՝ ինքնաբացահայտվելով, որովհետև եթե հիշողությունս չի դավաճանում, միայն մեկ ստեղծագործության մեջ է նշված էդ տերմինը, միայն մեկ հոգու՝ իմ կարծիքի մեջ է այդ մասին գրված։ Մինչդեռ մրցույթի հայտարարության մեջ ասվում է

Հիմա գամ էդ տարիների մասին հարցիդ։ Մի քանի հիշողություն.

Ընկերներով, բոլորս ավելի փոքր տարիքի քան այս մրցույթի մասնակիցներից ամենակրտսերը, օրվա մեջ մի քանի անգամ, սառույցների վրա ընկնելով, փետացած, կապտած ձեռներով գնում էինք միթաղ վերևի մի բակում եղած ծորակի մոտ երկար հերթ էինք կանգնում, ծանր դույլերով ու տաշտերով ջուրը բերում էինք տուն, որ խմել ու լվացվել կարողանայինք։ Ու ջուրւ խնդիր էր ամենուր՝ հատկապես ձմեռները։ Ուրեմն արի այդ տարիների անուն դնենք «ծարավի ու կեղտոտության» տարիներ։

Տաս տարոկան ընկերս տանը քնած էր, դրսում հերթական հանցագործ լակոտները կրակում էին, փամփուշտը կոտրում է իրենց տան ապակին ու խրվում բարձի մեջ՝ ընկերոջս գլխից կես սանտիմետր ներքև։ Ու էդ կարգի դեպքերը, մինչև դեմն առնելն, ահագին շատ էին։ Պապս ունևոր չէր, գյուղի տանն եղածը ոչ շքեղ կահույքն ու ստից-մտից տեխնիկան էր։ Բայց քանի պապս Երևանում էր, մտել էին տուն ու տարել ամեն ինչ՝ կահույքը, ջահերը, պատուհանների ապակիները, թողնելով միայն պատերը, էդ էլ զուտ էն պատճառով, որ չգիտեին պատերը ոնց տանեն։ Ու սա էլ, ինչպես նաև այլ տիպի գողություններն էլ էին համատարած, տարիներն էին այդպիսին։ Ուրեմն արի անունը դնենք «հանցագործության ու սրիկայության» տարիներ։



Այդ տարիները շատ դժվար տարիներ էին։ Սովետից նոր անկախացած՝ դեֆակտո տնտեսությունը կորցրած, հարևան երկրներից շրջափակված, երկրաշարժի ծանր հարվածը նոր կերած ու պատերազմող երկրում չի կարող դժվար չլինի։ Էս խնդիրներից շատերը չունեցող, բայց նոր անկախացած մյուս երկրներում կար նույն լույսի, տաքության, ջրի, աղքատության խնդիրը, ուր մնաց մեր մոտ չլիներ։

Բայց էդ ժամանակ գոնե մեծամասնությունը ուներ հստակ նպատակ. երազում էինք ստեղծել սեփական, անկախ պետականություն, ուզում էինք ազատագրել մեզ պատկանող հողերը։ Դրա համար էր, որ չնայած նվնվացողներ էլ կային, բայց մեծ մասը համբերատար էին, տոկուն էին, կորովով էին, հույս ունեին, ձգտում ունեին ու, ինչքան էլ տարօրինակ ա, կարողանում էին ժպտալ ու ծիծաղել, նույնիսկ երբ գալիս էր հերթական լավ մարդու զոհվելու լուրը, նույնիսկ երբ երեխուն ծոցում էին քնացնում, որ չմրսեր, տանջվելով մոմ ճարում, որ մթությունից չվախենար, օրերով հաց չէին ուտում, որ երեխուն մի պատառ ավել հասներ, մի բան էլ կռվի դաշտ ուղարկեին։ Այ սենց կենցաղային դժվար, իսկ մարդկային հարաբերություններում ու կամային հատկանիշներով լուսավոր տարիներ էին։


Դու ճիշտ ես, տերմինն ավելի շուտ է հնարվել, դեռ պատերազմի տարիներին, ցինիկ «հայրենասեր»-ների կողմից, ովքեր լևի լույսով իրանց տունը լուսավորում էին, պահեստից գողացած պահածոները ուտում էին, չունեին ասածս կորովը։ Երբ որ մի բան շատ ես լսում, առանց մտածելու սկսում ես կրկնել։ Նույնն եղավ էդ տերմինի հետ։ Կիրառումը ուժեղացավ 96 թվականին, երբ ընդդիմությունը չբավարարվելով իր փաստարկներով, իր հակառակորդին՝ իշխանությանը հաղթելու վառ երազանքից խանդավառված արեց ամենամեծ տականքությունը, փաստացի խլելով հաղթանակի հոգեբանությունը անցավ «մութուցուրտի» տերմինաբանությանը, էդ կորովով տարիները, էն տարիները, որ վերջապես պետություն ձեռք բերեցինք ու սկսեցինք մեր առաջին քայլերն անել՝ էդ թվում վերականգնելով նաև նույն էլեկտրաէներգիան, էն տարիները, որ վերջապես կարողացանք հող ազատագրել՝ կորցնելու փոխարեն, սկսեցին ներկայացնել որպես ամենավատ տարիներ։ Իսկ երբ շատ ես օգտագործում էդ տերմինը, մարդկանց մոտ տպվում ա։

Տերմինի լայն շրջանառության հաջորդ փուլը սկսվեց 98-ից, էս անգամ «իշխանության» կողմից։ Նորից տականքություն, երբ ուզում ես ցույց տալ, որ ավելի լավ ես կառավարում երկիրը, քան նախորդդ, ու դջա համար սևացնում ես երկրիդ պատմության ամենակորովով ու ամենալուսավոր էջերից մեկը։

Ու նորից լան կիրառման ալիքսկսվեց 2008ին, նորից իշխանության ու նորից 96-ի ընդդիմության կողմից, որպեսզի էդպես էլ խոչընդոտեն իրենց հակառակորդի հնարավոր իշխանություն դառնալուն, նորից չխորշելով դա անել պատմության լուսավոր էջերը սևացնելու, ու, փաստացի, մարդկանց ոգին կոտրելու միջոցով։

Ինգդ մտածիր, էլ ի՞նչ ոգու ու կամքի մասին կարող ա խոսք գնալ, եթե վերջապես անկախանալու ու հող ազատագրելու տարիները պատկերացնում ես որպես քո պատմության ամենավատ տարիներ։

Այն ամենը ինչ գրեցի, պարտադրող տեսակետ չէ։ Շարունակիր մտածել՝ ինչպես կուզես։ Բայց խնդրում եմ, որ էս գրածներիս մադին մտածես։

Չուկ ջան ես նախքան գրառում կատարելս մրցույթի կազմակերպչից հարցրել եմ կարելի՞ է , թե՞ ոչ : Երկրորդ ես ինքնաբացահայտում չեմ արել , քանի որ չեմ ասել միայն իմ ստեղծագործության վերաբերյալ քննարկումներին եմ անրադառնալու : Գուցե դու ճիշտ ես կռահել թե որ պատմվածքի հեղինակն եմ , գուցե սխալ :

Ես հարգում եմ քո տեսակետը , դա անկասկած : Բայց ես չեմ կարող էդ տարիները համարել լավ : Տերմինի գործածության մասին տեղեկություններդ հետաքրքիր էին , բայց անկեղծ ինձ ոչ թե հետաքրքրում է քաղաքական գործիչների ասած , կամ քաղաքական խաղերի արդյունքում ի հայտ եկածը , այլ հասարակ ռամիկ ժողովրդի բերնից լսածը : Եթե քո թվարկած անուններով էլ կոչենք էդ տարիները այնքան էլ սխալ չի լինի և դուրս չի գա թե հայրենիք ազատագրելուն կկպնենք : Ինձ թվում ա թալանը ոչ մի օգուտ չէր տալիս հայրենիքի ազատագրմանը :

Իհարկե հարգում եմ քո տեսակետը , բայց ես մնում եմ նույն համոզմանը :

[Chuk]

Չուկ ջան ես նախքան գրառում կատարելս մրցույթի կազմակերպչից հարցրել եմ կարելի՞ է , թե՞ ոչ : Երկրորդ ես ինքնաբացահայտում չեմ արել , քանի որ չեմ ասել միայն իմ ստեղծագործության վերաբերյալ քննարկումներին եմ անրադառնալու : Գուցե դու ճիշտ ես կռահել թե որ պատմվածքի հեղինակն եմ , գուցե սխալ :

Ես հարգում եմ քո տեսակետը , դա անկասկած : Բայց ես չեմ կարող էդ տարիները համարել լավ : Տերմինի գործածության մասին տեղեկություններդ հետաքրքիր էին , բայց անկեղծ ինձ ոչ թե հետաքրքրում է քաղաքական գործիչների ասած , կամ քաղաքական խաղերի արդյունքում ի հայտ եկածը , այլ հասարակ ռամիկ ժողովրդի բերնից լսածը : Եթե քո թվարկած անուններով էլ կոչենք էդ տարիները այնքան էլ սխալ չի լինի և դուրս չի գա թե հայրենիք ազատագրելուն կկպնենք : Ինձ թվում ա թալանը ոչ մի օգուտ չէր տալիս հայրենիքի ազատագրմանը :

Իհարկե հարգում եմ քո տեսակետը , բայց ես մնում եմ նույն համոզմանը :

Ֆիդայի ջան, եթե իմ դիմաց դուրս գա շլացուցիչ արտաքինով մի հիասքանչ գեղեցկուհի, իսկ ես նկարագրեմ նրան միայն որպես «ճղված ջինսով աղջիկ», սխալ ասած չեմ լինի, բայց իմ տեսած ողջ պատկերից կփոխանցեմ շատ փոքր ու կանխակալ տպավորություն։ Ոչ մեկը չի կարող ասել, որ այդ տարիներին մութ և ցուրտ չի եղել։ Ոչ մեկը չի կարող ասել, որ սնունդի խնդիր չի եղել։ Ոչ մեկը չի կարող ասել, որ աղքատություն չի եղել։ Ոչ մեկը չի կարող ասել, որ լիքը հրաշալի մարդիկ չեն զոհվել։ Ոչ մեկը չի կարող ասել, որ արտագաղթ չի եղել։ Ոչ մեկը չի կարող ասել, որ նաև կենցաղային պայմաններով պայմանավորված հանցագործությունների աճ չի եղել։ Սրանք բոլորն են եղել։

Բայց էդ տարիների ամենակարևոր ու բնութագրական բաները սրանք էին.
- Ժողովրդի աննախադեպ միասնականություն, համատեղ ձգտում, իրար մեջքի կանգնել՝ թե՛ պատերազմի դաշտում, թե՛ թիկունքում
- երկրի անկախացում, պետականության ստեղծում,
- պատերազմում հաղթանակ, հոցերի ազատագրում։

Էս երեքն են ամենակարևորը ու սրան ժողովուրդն ա հասել, քո հայրերի ու պապերի սերունդը։

Տերմինը մտցվել ա քաղաքական գործչի դեմ, բայց արդյունքում տականքավարի սևացվել ա այ էդ բոլորիս ձեռբերումը, սա ա խնդիրը։


Բայց դե ես էլ հարգում եմ քո՝ տեսակետդ չփոխելը։ Ես իհարկե շատ կուզեի, որ բոլորն էս հարցում իմ նման մտածեին, քանի որ վստահ եմ, դրանից կշահեր բոլորիս ոգին, ինքնագնահատականը, երկիրը ու ազգն ընդհանրապես։ Բայց դե մեզնից յուրաքանչյուրի սրբազան իրավունքն ա ունենալ սեփական տեսակետ։ Ի վերջո անկախ ու ժողովրդավար երկիր կառուցելու նպատակներից մեկն էլ մտքի ու խղճի ազատությանը հասնելն էր։


Եթե ivy-ն՝ մրցույթի կազմակերպիչը, թույլատրել է նման կերպ մասնակցել քննարկմանը, ուրեմն ափսոսում եմ իմ փոքր-ինչ կոպիտ տոնի համար ու ներողություն խնդրում։ Բարի գալուստ ակումբ, Ֆիդայի ջան։

[ivy]

Անծանոթ, նոր գրանցված մականունով ինչ-որ մեկը եթե նույնիսկ ուղիղ ասի, որ ինքը տվյալ աշխատանքի հեղինակն է, դրանից ոչ մի բան չի փոխվի:
Մենք էդ մարդուն էսպես թե էնպես չենք ճանաչում:

Էնպես որ, ես միայն կողմ եմ էս տեսակի քննարկումներին:

[Շինարար]

Ֆիդայի ջան, եթե իմ դիմաց դուրս գա շլացուցիչ արտաքինով մի հիասքանչ գեղեցկուհի, իսկ ես նկարագրեմ նրան միայն որպես «ճղված ջինսով աղջիկ», սխալ ասած չեմ լինի, բայց իմ տեսած ողջ պատկերից կփոխանցեմ շատ փոքր ու կանխակալ տպավորություն։

Արտ, ախպոր պես, էնքան էլ ավ օրինակ ես բերում որպես հակափաստարկ: Ինչո՞վ ա կանխակալ շլացուցիչ գեղեցկության աղջկան ճղված ջինսով աղջիկ նկարագրելը:

[Chuk]

Անծանոթ, նոր գրանցված մականունով ինչ-որ մեկը եթե նույնիսկ ուղիղ ասի, որ ինքը տվյալ աշխատանքի հեղինակն է, դրանից ոչ մի բան չի փոխվի:
Մենք էդ մարդուն էսպես թե էնպես չենք ճանաչում:

Էնպես որ, ես միայն կողմ եմ էս տեսակի քննարկումներին:

Ես էդ դեպքում կողմ կլինեի բաց անուններով մրցույթին, Այվի ջան։ Հեղինակի անուն ազգանունն ինձ հավանաբար ոչինչ չի ասի, իսկ «Ֆիդայի» մականունն արդեն ասում է։ Էդ մականվան հետևում ես հիմա տեսնում եմ գրագետ, մտքերը լավ ձևակերպել կարողացող, բանավիճելու շնորհք ունեցող մեկին ու իմ վրա դա անշուշտ դրական տպավորություն ա թողնում, ու թեև ես էնպես կանեմ, որ գնահատականիս վրա չազդի էդ տպավորությունը, բայց ազդելու ավելի շանս ունի, քան էդ մարդու իրական անուն ունենալը։

[Fidayi]

Ֆիդայի ջան, եթե իմ դիմաց դուրս գա շլացուցիչ արտաքինով մի հիասքանչ գեղեցկուհի, իսկ ես նկարագրեմ նրան միայն որպես «ճղված ջինսով աղջիկ», սխալ ասած չեմ լինի, բայց իմ տեսած ողջ պատկերից կփոխանցեմ շատ փոքր ու կանխակալ տպավորություն։ Ոչ մեկը չի կարող ասել, որ այդ տարիներին մութ և ցուրտ չի եղել։ Ոչ մեկը չի կարող ասել, որ սնունդի խնդիր չի եղել։ Ոչ մեկը չի կարող ասել, որ աղքատություն չի եղել։ Ոչ մեկը չի կարող ասել, որ լիքը հրաշալի մարդիկ չեն զոհվել։ Ոչ մեկը չի կարող ասել, որ արտագաղթ չի եղել։ Ոչ մեկը չի կարող ասել, որ նաև կենցաղային պայմաններով պայմանավորված հանցագործությունների աճ չի եղել։ Սրանք բոլորն են եղել։

Բայց էդ տարիների ամենակարևոր ու բնութագրական բաները սրանք էին.
- Ժողովրդի աննախադեպ միասնականություն, համատեղ ձգտում, իրար մեջքի կանգնել՝ թե՛ պատերազմի դաշտում, թե՛ թիկունքում
- երկրի անկախացում, պետականության ստեղծում,
- պատերազմում հաղթանակ, հոցերի ազատագրում։

Էս երեքն են ամենակարևորը ու սրան ժողովուրդն ա հասել, քո հայրերի ու պապերի սերունդը։

Տերմինը մտցվել ա քաղաքական գործչի դեմ, բայց արդյունքում տականքավարի սևացվել ա այ էդ բոլորիս ձեռբերումը, սա ա խնդիրը։


Բայց դե ես էլ հարգում եմ քո՝ տեսակետդ չփոխելը։ Ես իհարկե շատ կուզեի, որ բոլորն էս հարցում իմ նման մտածեին, քանի որ վստահ եմ, դրանից կշահեր բոլորիս ոգին, ինքնագնահատականը, երկիրը ու ազգն ընդհանրապես։ Բայց դե մեզնից յուրաքանչյուրի սրբազան իրավունքն ա ունենալ սեփական տեսակետ։ Ի վերջո անկախ ու ժողովրդավար երկիր կառուցելու նպատակներից մեկն էլ մտքի ու խղճի ազատությանը հասնելն էր։


Եթե ivy-ն՝ մրցույթի կազմակերպիչը, թույլատրել է նման կերպ մասնակցել քննարկմանը, ուրեմն ափսոսում եմ իմ փոքր-ինչ կոպիտ տոնի համար ու ներողություն խնդրում։ Բարի գալուստ ակումբ, Ֆիդայի ջան։

Իրար հասկացանք Շնորհակալ եմ

[Chuk]

Արտ, ախպոր պես, էնքան էլ ավ օրինակ ես բերում որպես հակափաստարկ: Ինչո՞վ ա կանխակալ շլացուցիչ գեղեցկության աղջկան ճղված ջինսով աղջիկ նկարագրելը:

Հեռախոսով եմ, դրա համար մի քիչ կիսատ մնաց, երկար գրելը դժվար ա։ Սկզբից ինձ պետք է ներիայացնեի որպես չտես գյոռմամիշ, ով ճղած ջինս հագնելը եթե ոչ անբարոյականություն, ապա գոնե լկտիություն է պատկերանում։

Բայց լավ, դիցուք լավ օրինակ չէր։ Վստահ եմ, գրածիցս ասելիքս հասկացել ես։ Ինքդ չե՞ս կարող իմ ասելիքը ներկայացնող օրինակներ բերես, լիքը օրինակներ՝ անկախ ասելիքիս հետ համաձայն լինել-չլինելուց։

[Fidayi]

Ինչ լավ էր, որ ստեղծագործողներից մեկն էսպես համարձակորեն իր կարծիքն արտահայտեց քննարկումների մասին:
Հուսով եմ, մյուսներին էլ սա լավ օրինակ կծառայի:
Գրեք, էրեխեք ջան, քննարկեք, վիճեք. մեր Ակումբը հենց դրա համար է:

ivy ջան քեզնից էլ եմ շա՛տ շնորհակալ ...

[Շինարար]

Հեռախոսով եմ, դրա համար մի քիչ կիսատ մնաց, երկար գրելը դժվար ա։ Սկզբից ինձ պետք է ներիայացնեի որպես չտես գյոռմամիշ, ով ճղած ջինս հագնելը եթե ոչ անբարոյականություն, ապա գոնե լկտիություն է պատկերանում։

Բայց լավ, դիցուք լավ օրինակ չէր։ Վստահ եմ, գրածիցս ասելիքս հասկացել ես։ Ինքդ չե՞ս կարող իմ ասելիքը ներկայացնող օրինակներ բերես, լիքը օրինակներ՝ անկախ ասելիքիս հետ համաձայն լինել-չլինելուց։

Արտ, ես կողմ չեմ ցուրտ ու մութ բառից հրաժարվելուն, ես քեզ հետ լրիվ համաձայն եմ էդ տարիներում եղած մեծ հույսի մասով, որովհետև ահագին հասկացող տարիքում էի, որ չհիշեմ, որ էդ ցրտում ու մթում ինչքաաան մեծ, անսպառ թվացող հույս կար, հավատ կար: Բայց չեմ կարծում, թե ճիշտ ա գաղափարական նկատառումներից ելնելով էս կամ էն արդեն կարծրացած արտահայտությունից հրաժարվելը: Այ ինչ կայֆ կլիներ՝ մեկը պատմեր էդ տարիների մասին, ցուրտ ու մութ անվանեով դրանք, ու ցույց տար իրական ոգին, հավատը, հույսը: Բայց դե գիտեմ, որ դու այլ կերպ ես մտածում:

[Տրիբուն]

Արտ, կներես իհարկե, բայց ես դրանք անվանել եմ ու շարունակելու եմ անվանել մութուցուրտ տարիներ: Ես էդ թեմայով չեմ գրել, բայց մի օր գրելու եմ ու գրելու եմ մութուցուրտ, ոչ թե պատերազմի տարիների մասին: Ինձ համար էդ տարիները հույսի տարիներ չէին, այլ տարիներ էին, երբ մութն ընկնելուն պես տունն էլ էր մթնում, ու երեք հոգով նույն մահճակալի մեջ քնում էինք վերարկուներով, որ չսառցակալենք: Ինձ համար տարիներ էին, երբ մամաս բակից պոմիդորի տերև էր պոկում, խաշում, որ տանն ուտելու բան լինի: Կներեք ինձ, բայց հիմիկվանից հարյուր տարի էլ անցնի, ես դրանք որպես լուսավոր կամ պատերազմի տարիներ չեմ հիշելու:

Ես հասկանում եմ, որ սա ընդամենը քաղաքական կողմնորոշման հարց ա: Դու ու Չուկը Լևոնին ձայն տալիս եք ընտրություններին, ես չեմ տալիս: Ձեզ համար պատերազմի տարիներ են, ինձ համար՝ մութուցուրտ: Բայց քանի որ դա քաղաքական կողմնորոշում ա, ապա էկեք դա գրականությունից դուրս պահենք: Գրականության մեջ ցանկացած հեղինակ իրավունք ունի երևույթներին էն անունը տալու, ինչ ուզում ա: Ու եթե էս մրցույթի հեղինակները գործածել են մութուցուրտ տերմինն ու իրենց դիրքորոշումն ունեն էդ տարիների վերաբերյալ, էկեք հարգենք իրանց դիրքորոշումը ու չփորձենք մերը պարտադրել՝ օգտվելով առիթից, որ իրանցից երկու անգամ մեծ ենք:

Լևոնը աչքիս գրողն ա, բայց իմ համար էլ էին էտ տարիները հույսի տարիներ ավելի շատ, քան մութ ու ցրտի: Ես էն ժամանակ Հայաստանի ապագայի հետ ավելի մեծ հույսեր էի կապում, քան հիմա: Ու ես ավելի հասուն էի էն ժամանակ, զուտ տարիքի առումով, քան ձեզանից շատերը: Ու ես էլ եմ մրսել, աչքերս քոռացրել, սև հացի տալոնով հերթի մեջ ինձ կոտորել, որ ուտելու բան լինի:

Կոնկրետ մեր պատանի ստեղծագործողի պահով ասեմ, որ մարդու գլխում ակնհայտ աջաբ-սանդալ ա: Մի կողմից հայ արի ռազմիկը, որը միշտ քանակով քիչ ա եղել, հաղթել ա թշնամուն, մյուս կողմից հայ արի ռազմիկին տենց պաշտողը մի երկու-երեք տարվա մութ ու ցրտի մասին պատմություններից տենց փիս հուշտ ա եղել։ Բա ու՞ր մնաց էտ արիությունը: