Նոր ստեղծագործական մրցույթ: Քվեարկություն և քննարկում

[Վոլտերա]

Տարբերակ 3. Արձակուրդի առավոտը


Չնայած արևը վաղուց պատուհանից ներս էր մտել ու լուսավորել սենյակը, Լիզան չէր ուզում վեր կենալ: Պինդ-պինդ փաթաթվել էր մանկությունից իրեն ծանոթ սառը վերմակի մեջ ու փորձում էր հնարավորինս երկարաձգել քունը, որովհետև գիտեր, որ հենց աչքերը բացեր, նորից նույն անծանոթ աշխարհում էր հայտնվելու:
- Լիզա՜:
Մոր ձայնը տարիների ընթացքում մաշվել, խռպոտել էր: Էլ առաջվա լաչառ երանգը չուներ, որ երբ կանչում էր՝ Լիզա՜, Դավի՜թ, ամբողջ թաղամասը դղրդում էր:
- Լիզա՜, շուտ արա, թեյդ կսառի:
Եվս երկու անգամ շուռումուռ եկավ անկողնում, դանդաղ վեր կացավ, նստեց, հագավ շնիկներով չստերը, որոնք վերջին յոթ տարիների ընթացքում ոչ ոք չէր հագել: Բացեց սենյակի դուռը ու պիժամայով քստքստացրեց դեպի խոհանոց:
- Շոր հագի, կմրսես:
Կարծես ինչ-որ անծանոթ իրականության մեջ լիներ: Ե՞րբ էր վերջին անգամ մայրը նախաճաշ սարքել: Տարիներ առաջ, երբ ինքն ու Դավիթն արթնանում էին, մայրն արդեն աշխատանքի էր գնացած լինում, սեղանին՝ հազար դրամ: Վերցնում էին ու արագ-արագ վազում մոտակա խանութը, չորս հատ դոնաթ և երկու շիշ կոլա գնում, որոնք խժռում էին տուն հասնելուն պես. դա էր նրանց նախաճաշը:

Լիզան շոկոլադովն էր սիրում, Դավիթը՝ բանանովը: Դոնաթը փափուկ էր: Ատամներդ խրում էիր մեջը, խմորի երկու ծայրերն իրար էին կպչում, շոկոլադի կրեմն էլ քսվում էր բերանի երկու անկյուններին ու քթին:
- Եղանակը լավն ա,- պատուհանից երազկոտ դուրս նայեց,- վաղուց արև չէի տեսել:
Մայրը լավաշի մեջ պանիր փաթաթեց, դրեց Լիզայի ափսեի մեջ:
- Դոնաթ չկա՞:
- Ի՞նչ: Դու ո՞ր օրվա դոնաթ ուտողն ես:
Ինչ-որ պահից սկսած այդ խանութում այլևս դոնաթ չէին վաճառում, ու Լիզայի ու Դավթի նախաճաշը դարձել էր նույն խանութի քնձռոտ խաչապուրին մի շիշ կոլայով: Բայց դոնաթի քաղցը հագեցնելու համար կուտակում էին հազար դրամներից մնացած մանրը, երբեմն-երբեմն գնում «Յամ-յամ»: Լիզան խոստովանում էր, որ այնտեղ տեսականին ավելի մեծ էր, դոնաթներն էլ ավելի համեղ էին: Բացի դրանից, քաղաքի հիպ դեռահասներն այնտեղ էին հավաքվում, ու միշտ հավանականություն կար հետաքրքիր մարդկանց հանդիպելու:

Լիզան մի կտոր կծեց լավաշով պանրից, թեյից մի կում արեց:
- Քաղցր ա,- դժգոհեց:
- Երկու գդալ եմ գցել, ոնց որ դու ես սիրում:
Չպատասխանեց: Սուսուփուս ինքն իրեն ստիպելով խմեց թեյը:
- Բլոկնոտիս տեղը գիտե՞ս,- հարցրեց Լիզան:
Մայրը սկսեց դարակները քրքրել:
- Կարծեմ հեռախոսի սեղանի մոտ ա:
Գտավ, բերեց մի մաշված գրքույկ, մեջը՝ լիքը թղթեր: Լիզան թերթեց, բացեց “y” տառը, գտավ համարը. «Յամ-յամ»: Զանգեց: «Ձեր հավաքած համարը գոյություն չունի»,- հայտարարեց ռոբոտը:
- Մամ, «Յամի» համարը փոխվե՞լ ա:
- «Յա՞մ»: Դոնաթների տեղի հե՞տ ես: Վաղուց ա փակվել:

Նախաճաշից հետո Լիզան բակ դուրս եկավ: Այգում մի ժամանակ խատուտիկ էր աճում: Սկզբում դեղին ծաղիկներն էին: Բակի աղջիկներով հավաքում էին, ծաղկեպսակներ սարքում: Հետո խատուտիկները սպիտակում էին: Աղջիկներով պոյում ու փչում էին իրար վրա, ասում էին՝ առողջարար է: Երբ փողոցային կատուներից մեկը մոտերքով անցնում էր, փչում էին նաև նրա երեսին: Կատուն փռշտում ու փախչում էր:

Հիմա այգում կոկիկ կանաչ խոտ էր, անկյուններում՝ վարդի թփեր:
- Մա՜մ, խատուտիկներն ի՞նչ եք արել,- կանչեց դրսից:
- Ի՞նչ խատուտիկ,- մայրը բակ դուրս եկավ:
- Այգու: Որ աճում էին էստեղ:
- Գժվե՞լ ես: Ստեղ ե՞րբ ա խատուտիկ աճել:

Լիզան հարմարվեց խոտերին: Հարևանի կոկիկ, խնամված կատուն օրոր-շորոր մոտեցավ ու քսմսվեց ոտքերին: Լիզան սկսեց խաղալ հետը:
Երբ խատուտիկները սպիտակում էին, սիրում էր փնջեր հավաքել, պառկել գետնին, հերթով փչել: Աչքի առաջ լիքը սպիտակ թերթիկներ էին հավաքվում, ու թվում էր՝ ձյուն էր գալիս: Թերթիկների արանքից կապույտ երկինքն էր երևում ու արևի պայծառ ճառագայթները:

Պառկեց: Աչքերը փակեց ու փորձեց պատկերացնել, որ ոչ թե կոկիկ խոտին է պառկել, այլ՝ խատուտիկների մեջ: Ինչ-որ փափուկ մազեր քսվեցին դեմքին, ասես՝ խատուտիկի թերթիկներ: Մի աչքը բացեց ու տեսավ հարևանի կատվին՝ գլուխը Լիզայի դեմքին քսմսելիս, տեսավ կատվի մեծ խոշոր աչքը, որն անթարթ Լիզային էր նայում:

Հետո Դավիթն էր գալիս, մի երկու խատուտիկ էլ ինքն էր փչում Լիզայի վրա: Իսկ երբ ռեակցիա չէր լինում, ինքն էլ էր պառկում խոտերի մեջ՝ գլուխը հպելով Լիզայի գլխին: Դավիթի մազերը բաց դեղնավուն էին, համարյա սպիտակ, ու պառկած ժամանակ թվում էր՝ խատուտիկները նրա մազերի բնական շարունակությունն են:

Հենց Դավիթն աչքերը փակում էր, Լիզան վեր էր կենում ու վազում էր, վազում էր այնքան, մինչև պարտեզն այլևս չէր երևում, տունն այլևս չէր երևում, ու շունչը սկսում էր կտրվել: Կանգնում էր, ու քամին զովացնում էր նրա՝ տաքացած այտերը: Հեռվից լսում էր Դավթի ձայնը.
- Լիզա՜:

Լիզան աչքերը բացեց, նստեց, սկսեց ուսումնասիրել շուրջը: Պարտեզի բոլոր անկյուններում կոկիկ խնամված վարդի թփեր էին: Դրանց նայելիս թվում էր՝ ոչ մի տերև, ոչ մի թերթիկ և անգամ ոչ մի փուշ ավելորդ չէր: Ամեն ինչ ճիշտ հաշվարկված, չափած-ձևած էր:

Պարտեզի ծայրին փոքրիկ նկուղ կար: Պախկվոցի խաղալիս սիրած թաքստոցն էր: Երբեք ոչ ոք չէր գտնում Լիզային, որովհետև երեխաները վախենում էին այնտեղ մտնելուց. մութ էր, ու հաճախ առնետներ էին վազվզում: Լիզան ինքն էլ էր վախենում, բայց մտնում էր՝ ամուր սեղմելով աչքերը, ձեռքերով փակելով ականջներն ու շունչը պահելով:

Կատուն հոգնեց, գնաց: Լիզան վեր կացավ, քայլեց դեպի նկուղը: Երբեմնի ժանգոտ ու անհրապույր դուռը սպիտակ էր ներկված ու կողպված: Ձախ կողքից վեր էր բարձրանում մագլցող կարմիր վարդի թուփը:
- Մա՜մ, պադվալի բանալին որտե՞ղ ա,- կանչեց:
- Պադվալն ի՞նչ ես անում,- պատուհանից պատասխանեց:
- Բան եմ ման գալիս:
Մայրը դուրս եկավ, ձեռքին՝ փոքրիկ բանալի: Լիզան բացեց դուռը: Այն սարսափազդու նկուղից ոչինչ չէր մնացել: Սիրուն կահավորված սենյակ էր՝ մահճակալով, սեղանով ու պահարանով: Անկյունում արկղեր էին շարված: Մոտեցավ դրանց ու սկսեց փորփրել: Իր մանկության իրերն էին՝ խաղալիքներ, գրքեր, գունավոր մատիտներ ու նախշուն շորեր:Վիրավորվեց, որ առանց իրեն հարցնելու դրանք հայտնվել են այստեղ՝ մոռացված ու լքված:

Արկղը շուռ տվեց ու մատները սահեցրեց ծանոթ իրերի վրայով: Կանգ առավ մի տիկնիկի վրա: Ութ տարեկան դառնալիս տատիկն էր նվիրել: Բաց դեղին, գրեթե սպիտակ մազերով ու կապույտ աչքերով տղուկ էր, հագին՝ մուգ կարմիր շալվար ու սպիտակ վերնաշապիկ: Լիզայի սիրած խաղալիքն էր մինչև տիկնիկային տարիքից դուրս գալը, գուցե նույնիսկ մինչև ավելի ուշ: Հետը քնում էր, սեղան էր նստում, բակում խաղում էր, դպրոց էր տանում:

Գտավ տիկնիկի մուգ կարմիր շալվարն ու գլուխը՝ առանց մազերի, առանց մի աչքի: Խառնշտորեց արկղի պարունակությունը, բայց մնացած մասերը չկային ու չկային: Վերցրեց տիկնիկի գլուխը, վերադարձավ այգի, նստեց խոտերի մեջ, գլուխը դրեց կողքը:
- Լիզա՜,- կանչեց մայրը:
- Դավի՜թ,- արցունքները զսպելով շշնջաց Լիզան ու շոյեց տիկնիկի գլուխը: