Նախատեսված էր լուսաբացին գրոհել հայկական դիրքերը:
Գիշերն անցնում էր, հարկավոր էր քնել, հանգստանալ, ուժ հավաքել, բայց ազերի մի խումբ զինվորներ դեռ երկար զրուցում էին կրակի մոտ նստած:
Հիշեցին հայրենիքում թողած հարազատներին, կիսաձայն դատողություններ արեցին պատերազմի ու առավոտյան սպասվող ճակատամարտի վերաբերյալ, հետո հերթը հասավ անեկդոտներին ու զվարճալի պատմություններին, որոնց մեծ մասը հայ մարտիկների, նրանց կանանց ու աղջիկների մասին էին:
Ալեսքերը՝ մի բացբերան ու սև երեսին չսազող խիտ պեպեններով զինվոր, ցանկություն հայտնեց պապից լսած մի պատմություն պատմել:
- Գայլը հայի համար ոչինչ է,- սկսեց նա,- նույնիսկ հայի երեխան հանդիպելիս կարող է գայլին թակել, ինչպես շանն են թակում...
- Չեղա՛վ, Ասքե՛ր, չափն անցնում ես,- խավարի միջից լսվեց զինվորներնեից մեկի կիսաքուն խռպոտ ձայնը,- եթե քո պապն էլ քո նման փչան է եղել, ավելի լավ է նրա պատմույուններով գլուխներս չտանես:
- Ի՞նչ չափն անցնել, Ալլահը վկա, պատմելու են էնպես, ոնց լսել եմ:
- Ճիշտ է ասում,- խպոսեց մի ուրիշը,- հայ կանայք էլ գայլից չեն վախենում: Նրանք կարող են զանազան աղոթքներով գայլին կախարդել, ինչպես իրենք են ասում՝ գելկապ անել:
- հայ պառավներն իսկական վհուկներ են, նրանք մարդկանց էլ կարողանում գայլ դարձնել,- հաստատեց մի ուրիշը:
- Այ հենց էդ մասին է իմ պատմությունը,-շարունակեց Ալեսքերը,- դեպքը եղել է սրանից 80 տարի առաջ, Նախչըվանում: Թուրքական բանակում ծառայող մի երիտասարդ ազերի սպա մի հայ աղջկա է հավանում և գիշերը գալով նրանց տուն աղջկա պառավ մորը ստիպում է, որ իր աղջկա հետ անկողին գցի պատշգամբում: Պառավը տեղից ելնում է և անիծելով իր բախտը, աղջկան ու սպային, նրանց համար տեղ է պատրաստում:
Երբ սպան աղջկա հետ բարձրանում է պատշգամբ, պառավը գնում, ինչ-որ տեղից բուրդ է բերում: Խրճիթի մի անկյունում նստած ամբողջ գիշեր մանում է բուրդը, գզում ու մանում և դրանից մի թոկ է պատրաստում:
Առավոտյան, երբ սպան ուզում է ոտնամանները հագնել, որպեսզի տանից դուրս գա, պառավը մոտենում է հետևից աննկատ ու թոկը նրա վիզն է գցում: Սպան տեղնուտեղը վերածվում է մեծ, գորշ գայլի, սակայն գիտակցությունը մնում է մարդու:
Գայլը սկսկում է կատաղած պտտվել խրճիթի չորսբոլորը: Մի քանի թուրք զինվորներ, որ անցում էին այդ կողմով տեսնելով գայլին հրացաններն ուղղում են նրա վրա ու կրակում: Երբ գայլը տապալվում է գետնին, մոտ են վազում, ու տեսնում են, որ մահացածն իրենց սպան է:
Ալեսքերը վերջացրեց պատմությունը: Զինվորները երկար ժամանակ լուռ էին: Նրան մի պահ թված, թե բոլորը քնել են, բայց լսվեց ծանոթ բամբ ձայնը.
- Ավելի հիմար պատմություն չէի լսել,-ասաց նա:
- Լսիր, Ասքե՛ր, երբ վերադառնաս Գյանջա, հեքիաթդ անպայման կպատմես երեխաներիդ: հավատացած եմ քնաբերից լավ կազդի նրանց վրա:
- Դե որ նրա պապն էլ է փչան էղել, ուրեմն ոչ ոք չի կարող կասկածել, որ մեր Ասքերն իր պապի թոռն է,- խոսեց նորից մամբ ձայնը:
- Չգիտեմ, ինչ ուզում եք ասեք, Ղարաբաղն ինձ համար մի տեսակ վախենալու խորհրդավորություն ունի, - ասաց Ալեսքերը, որի քունն իր պատմած պատմության տպավորության տակ բալարովին փախել էր,- ճիշտը որ ասեմ, գայլն իրենից մի բան չի ներկայացնում, բայց մի տեսակ տհաճ զգացողություն է առաջացնում իմ մեջ: Չէի ուզենա գայլի հանդիպել, առավել ևս աղոթած ու գելկապ արած գայլի...
Առավոտյան ազերների գումարտակը, որում կռվում էր նաև Ալեսքերը գրոհելով գրավեց հայկակակն մի քանի խրամատներ: Ավելին անելն անհնար էր, ուստի ստիպված դադարեցրին առաջընթացն ու ամրացան հայերից խլած դիրքերում: Անընդհատ տեղացող կրակի տակ Ալեսքերը սողալով իրեն գցեցց թշնամու լքված մի նեղ խրամատ: Ազատ շունչ քաշեց ու պատրաստվեց կրակել: Կանգնած տեղը շատ հարմար էր: Խրամատի այս մասում թշնամու ոչ մի գնդակ չէր հասնի: Իսկ ինքը պարզ տեսնում էր հակառակորդի դիրքերում պատսպարված զինվորներին: Մնում էր միայն հանգիօստ նշան բռնել ու կրակել: Եվ դա այսօր հաջողվում էր նրան ավելի լավ, քան երբևէ: Առանց շտապելու նշան էր բռնում և քաշում էր ձգանը:
Ամեն կրակոցից հետո տեսնում էր, թե թշնամու դիրքերում թաքնված զինվորներից մեկնումեկն ինչպես էր թփրտում ու անշարժանում տեղում:
- Ասքե՛ր,- լսվեց կողքից մարտական ընկերոջ ծանոթ բամբ ձայնը,- դու իսկական գայլ ես...
Ալեսքերը նույնիսկ չշրջվեց ձայնի ուղղությամբ, անգամ չուզեց պատասխանել քմծիծաղով ասված գովեստին: Հիշեց երեկվա խոսքերն իր հասցեին, ու ավելի կատաղած սկսեց կրակել հակառակորդի ուղղությամբ:
Կրակում ու սպանում էր: Առավոտից մատը չեր հեռացրել ձգանի վրայից: Կուրծքը դեմ էր արել խրամատի պատին ու կրակում էր ինքնամոռաց:
Կեսօրին Ալեսքերին հանկարծ թված, թե միանգամից դադաերեցին երկկողմանի կրակոցները ու ասես մարդկանցից դատարկվեցին վառոդի, ծխի ու փոշու մեջ կորած դիրքերը: Այն մտքից, որ անտառի խուլ խորքում մենակ ինքն է մնացել, ծնկները ծալվեցին, ոտքերում ահավոր ցավ զգաց: Նեղլիկ խրամատում ինչքան հնարավոր է կռանալով նայեց ընդարմացած ոտքերին ու սարսափից քարացավ: Չկային զինվորական սապոգներ հագած իր ոտքերը: Դրանց փոխարեն գալի ոտքեր էին:
Ողջ մարմինը պատվեց սառը քրտինքով: Ցանկացած սեղմել ինքնաձիգը, բայց մատները չենթարկվեցին... Չկային նաև նրա ձեռքերը: Դրանց փոխարեն գայլի թաթեր էին....
- Ալլա՛հ, մի"թե ես գայլ եմ դարձել...,- հարցրեց նա ինքն իրեն ու թաթերը տարավ դեպի դեմքը, որտեղ գայլի դունչ էր ու գայլային բաց երախ...
Վախի մի նոր ալիք անցավ նրա մարմնով ու փորձեց գոռալ... բայց սեփական ձայնի փոխարեն գայլի ոռնոց լսեց միայն.
- Աո՜ւ-ո՜ւ...
Ալսեքերը սարսափեց իր իսկ ձայնից ու մի ոստյունով դուրս թռավ խրամատից: Կանգնեց հետևի ոտքերի վրա ու այս անգամ ոռնաց ավելի երկար ու ցավագին.
- Աո՜ւ-ո՜ւ-ո՜ւ...
Ոռնում էր գայլակերպ ազերին, որ յուրայինները տեսնեն իրեն, որ մի ճար գտնեն իրեն օգնելու: Ոռնում ու թախանձագին նայում էր շուրջբոլորը, բայց մոտեցող չկար...
- Է՜յ, ցնդածի մեկը, ինչ ես ձենդ գլուխդ գցել, շուտ ներքև իջի, - վերջապես լսեց մեկի ձայնը:
- Արագ խրամատ մտի, թե չէ շանսատակ կանեն,- լսվեց կողքից ընկերոջ բամբ ձայնը, գլխիցդ ձեռ ես քաշել, ի՞նչ է... Տղե՛րք, ցած բերեք դրան...
Հարևան զինվորը դուրս գալով խրամատից ձեռքը երկարեց դեպի Ալեսքերը, բայց այդ պահին թշնամու գնդակը խոցեց նրան:
<Անիծյալ լինի էս պատերազմն ու վհուկների էս երկիրը>,- առկայծեց վերջին միտքը Ալեսքերի ուղեղում ու հանգավ...
Ազերիների դիրքերում ողջ գիշեր լռություն էր...
Մեջբերել
Շինարար-ի խոսքերից
Էջանիշներ