Արդարացի՞ ենք գնահատում ստեղծագործողներին քննարկելիս մեր տեսակետի կարևորությունը

[Նարե91]

Այ որ ստեղծագործողը մեծամտություն կոչվող ախտը մի կողմ շպրտի, քննադատություններին նորմալ կնայի ու կվերցնի էդ ամենից էն, ինչ իրան պետք ա:
Չեմ կարծում, որ էստեղի քննադատները համարում են, որ իրենց ասածը բացարձակ ճշմարտություն ա, իրենք ընդամենն ասում են էն, ինչ զգացել են ստեղծագործությունն ընթերցելիս, մարդիկ կարծիք են ասում: Կուզես ընդունի, կուզես` չէ: Կուզես բանավիճի, կուզես` չէ: Համենայնդեպս ոչ մեկի կողմից ճնշումներ չեմ նկատել ակումբի ստեղծագործողների նկատմամբ:

[StrangeLittleGirl]

Որպես ստեղծագործող արտահայտվեմ էլի: Կոնկրետ ակումբում ու ընդհանրապես ինձ համար մատների վրա նշված մարդիկ կան, որոնց կարծիքը կարևոր ա՝ անկախ նրանից դրական ա, թե չէ: Իսկ մյուսների ասածները կարևոր չեն: Դե հիմա ես էլ տենց եմ (ու կարծում եմ՝ ցանկացած ստեղծագործող տենց պիտի լինի, թե չէ նյարդի կծիկ կդառնա): Բայց իրոք ներվայնացնող ա, երբ մեկը, որի կարծիքը կարևոր չի, ինչ-որ բան ա ասում, դու էլ ասում ես՝ հա ախպեր ջան, ապրես, որ ժամանակ ծախսեցիր արտահայտվեցիր, բայ ց համաձայն չեմ, ինքը շարունակում ա իրա կարծիքը պնդել:

Իմ լավ ուսուցիչներից մեկը մի անգամ ասել ա, որ լավագույն քննադատությունն էն մեկն ա, որը համապատասխանում ա մեր մտավախություններին: Ու ես համաձայն եմ իրա հետ: Կներեք, բայց պիտի անուններով օրինակ բերեմ: Մի մրցույթում, օրինակ, Մեֆը էջերով ջուր ա ծեծում, ես իրան հա ասում եմ՝ համաձայն չեմ, ինքը շարունակում ա: Բայց Ամպը մտավ, մի տող բան գրեց, քիչ էր մնում՝ ճակատը պաչեի, որովհետև չոտկի էն էր ասել, ինչն իմ մտքով էլ էր անցել մրցույթին ուղարկած գործս նորից կարդալուց հետո:

Չգիտեմ, ինձ թվում ա՝ ակումբում մարդ ա իրա կարծիքը շատ ա կարևորում (ես էլ հետները), ու եթե ստեղծագործողը չի ընդունում, ասում ա, որ համաձայն չի, սկսում ենք ստիպել, որ համաձայնի: Լավ չի:

[ivy]

Բյուր, մի քիչ էլ որպես քննադատ արտահայտվի։ Թե ոնց ես ուրիշների գրածներին հանգիստ «զիբիլ» ասում։
Բայց քո գրածներին վերաբերվող որևէ քննադատություն, անգամ ամենամեղմը, ի վիճակի չես տանել։

Մեկ էլ խնդրում եմ, մի ասեք էլի, էս մարդու կարծիքը ինձ համար կարևոր է, էս մեկինը՝ չէ։ Շատ անդուր բան է դա, էն էլ՝ ֆորումում, որտեղ մարդ ինքնակամ դնում է գործը լիքը ծանոթ ու անծանոթ ընթերցողների առաջ։

[Chuk]

Որպես ստեղծագործող արտահայտվեմ էլի: Կոնկրետ ակումբում ու ընդհանրապես ինձ համար մատների վրա նշված մարդիկ կան, որոնց կարծիքը կարևոր ա՝ անկախ նրանից դրական ա, թե չէ: Իսկ մյուսների ասածները կարևոր չեն: Դե հիմա ես էլ տենց եմ (ու կարծում եմ՝ ցանկացած ստեղծագործող տենց պիտի լինի, թե չէ նյարդի կծիկ կդառնա): Բայց իրոք ներվայնացնող ա, երբ մեկը, որի կարծիքը կարևոր չի, ինչ-որ բան ա ասում, դու էլ ասում ես՝ հա ախպեր ջան, ապրես, որ ժամանակ ծախսեցիր արտահայտվեցիր, բայ ց համաձայն չեմ, ինքը շարունակում ա իրա կարծիքը պնդել:

Իմ լավ ուսուցիչներից մեկը մի անգամ ասել ա, որ լավագույն քննադատությունն էն մեկն ա, որը համապատասխանում ա մեր մտավախություններին: Ու ես համաձայն եմ իրա հետ: Կներեք, բայց պիտի անուններով օրինակ բերեմ: Մի մրցույթում, օրինակ, Մեֆը էջերով ջուր ա ծեծում, ես իրան հա ասում եմ՝ համաձայն չեմ, ինքը շարունակում ա: Բայց Ամպը մտավ, մի տող բան գրեց, քիչ էր մնում՝ ճակատը պաչեի, որովհետև չոտկի էն էր ասել, ինչն իմ մտքով էլ էր անցել մրցույթին ուղարկած գործս նորից կարդալուց հետո:

Չգիտեմ, ինձ թվում ա՝ ակումբում մարդ ա իրա կարծիքը շատ ա կարևորում (ես էլ հետները), ու եթե ստեղծագործողը չի ընդունում, ասում ա, որ համաձայն չի, սկսում ենք ստիպել, որ համաձայնի: Լավ չի:

Էդ դեպքում ես էլ որպես ստեղծագործող արտահայտվեմ:
Ես էլ ունեմ մարդիկ, ում կարծիքն առավել եմ կարևորում, սպասում էդ մարդկանց կարծիքին:

Բայց հետադարձ նայելուց, տեսնում եմ, որ իմ համար կարևոր են բոլոր կարծիքները: Թեկուզ էդ կարծիքը կարդալուց կարող ա ցավ ապրած լինեմ, կարող ա հեչ համաձայնած չլինեմ, մտածած լինեմ «էս մեծամիտն ով ա, կարաիր, դու գրեիր» և այլն: Մեկ էլ հաջորդ գործը գրելուց զգում եմ, որ ես փորձում եմ էդ կարծիքն էլ հաշվի առնել ու չանել էն, ինչն ինքը քննադատել ա, իհարկե՛, ոչ միշտ:

Երբեմն մտածում եմ, որ ամենասխալն էն ա, որ քննարկումներին հեղինակն ինքը մասնակցում ա: Հեղինակը ընդհանրապես, գուցե, չպետք ա խառնվի: Ինքը առավելագույն դեպքում կողքից հետևող պետքա լինի, իսկ ընթերցողները քննարկեն, մեկը քննադատի, մեկը պաշտպանի: Որտև երբեմն դժվար է սեփական ստեղծագործության մասին վատ բան լսելուց քեզ զսպելը:

[Շինարար]

Երբեմն մտածում եմ, որ ամենասխալն էն ա, որ քննարկումներին հեղինակն ինքը մասնակցում ա: Հեղինակը ընդհանրապես, գուցե, չպետք ա խառնվի: Ինքը առավելագույն դեպքում կողքից հետևող պետքա լինի, իսկ ընթերցողները քննարկեն, մեկը քննադատի, մեկը պաշտպանի: Որտև երբեմն դժվար է սեփական ստեղծագործության մասին վատ բան լսելուց քեզ զսպելը:

Հա, ինչ խոսք, քննարկմանը չմասնակցելը թերևս ամենալավ տարբերակն է, հանձնեցի՞ր հանրությանը, էլ քոնը չի, թող իրանք քննարկեն, որոշեն, հասկանան կամ չհասկանան, որովհետև եթե դեռ գործդ բացատրելու կարիք ունի, ուրեմն ինչ-որ բան էնպես չի: Հլա սա փոքր ակումբ է, բա որ ավելի մեծ մասշտաբի քննարկումներ սկսվե՞ն, ի՞նչ պիտի անես,բոլոր հետ կռվե՞ս: Մարդու հոգեկան կխանգարվի: Ուղղակի բոլորը չէ, որ էդքան ամուր նյարդեր ունեն ու կդիմանան, ստեղծագործողները ամուր նյարդեր կունենա՞ն:

Ուզում եմ ասել, որ եթե ստեղծագործողի նյարդերը մեկ-մեկ տեղի են տալիս, հա՛, էդ պահին մենք էլ ջղայնանանք, բայց հետագայում տեղ թողնենք դեռ արտահայտվելու, ոչ թե մի անգամ ու ընդմիշտ մեր բարեհաճությունից զրկենք, ինչ է թե քննադատություն լսել չգիտի:

[Chuk]

Ուզում եմ ասել, որ եթե ստեղծագործողի նյարդերը մեկ-մեկ տեղի են տալիս, հա՛, էդ պահին մենք էլ ջղայնանանք, բայց հետագայում տեղ թողնենք դեռ արտահայտվելու, ոչ թե մի անգամ ու ընդմիշտ մեր բարեհաճությունից զրկենք, ինչ է թե քննադատություն լսել չգիտի:

Շին ջան, ես չեմ կարծում, որ որևէ մեկը հենց էնպես բարեհաճությունից զրկվում է:

Էսքան ստեղծագործողներ ունենք ակումբում: Քանիսի՞ հետ է եղել, որ բարեհաճությունից զրկվեն:

Ինչ ուզում ես արա, թեմադ ակումբի վերջին թեմաներից մեկի հետևանք է: Նայիր ամբողջ ընթացքն էդ թեմայի ու համեմատիր ակումբի տասնյակ ուրիշ ստեղծագործողների ստեղծագործությունների թեմաների հետ, ինքնիրեն կգա պատասխանը, թե քննարկողներից շատերն ինչի՞ կոնկրետ էդ հեղինակի դեպքում զզված որոշեցին «բարեհաճությունից զրկել»:

[Շինարար]

Շին ջան, ես չեմ կարծում, որ որևէ մեկը հենց էնպես բարեհաճությունից զրկվում է:

Էսքան ստեղծագործողներ ունենք ակումբում: Քանիսի՞ հետ է եղել, որ բարեհաճությունից զրկվեն:

Ինչ ուզում ես արա, թեմադ ակումբի վերջին թեմաներից մեկի հետևանք է: Նայիր ամբողջ ընթացքն էդ թեմայի ու համեմատիր ակումբի տասնյակ ուրիշ ստեղծագործողների ստեղծագործությունների թեմաների հետ, ինքնիրեն կգա պատասխանը, թե քննարկողներից շատերն ինչի՞ կոնկրետ էդ հեղինակի դեպքում զզված որոշեցին «բարեհաճությունից զրկել»:

Սկսենք նրանից, որ վաղուց ուրիշ ստեղծագործողների թեմաներում առանձնապես քննարկումներ չեն էլ ծավալվում, չգիտեմ խի: Ու ահագին լավ էր, որ նորեկի թե վերադարձողի թեմայում էդքան արտահայտվողներ եղան: Չգիտեմ, Չուկ, էդ կարծիք հայտնողի համառությունը կա էլի մեր մջե, եթե էս թեմայում եսասի, դու ասիր, ես, չէ, էլի պիտի ասեմ, ոչ միայն լավ ա, այլև ողջունելի, որովհետև եթե չենք էլ բանավիճում, բարձրաձայն մոտորում ենք, մտքից միտք ա ծնվում, ստեղծագործական թեմայում ինձ թվում ա կարծիք պնդելը էն չի, միաժամանկ դա նշանակում ա, որ եթե ստեղծագործողի կարծիքն էլ իր ստեղծագործոությունը համարենք, երևի իր պատասխանելն էլ լավագույն տարբերակը չի, չգիտեմ, բարդ ա Ուղղակի նույն ստեղծագործողը հա ասում էր, չէ՞, որ ակումբում ինչ-որ լավ չի զգում իրան, թեման բացելու մտահոգությունս էն ա, որ ստեղծագործողները ցանկանան գալ ակումբ, կիսվել իրենց ստեղծագործություններով ակումբում, էդքան բան:

[Chuk]

Սկսենք նրանից, որ վաղուց ուրիշ ստեղծագործողների թեմաներում առանձնապես քննարկումներ չեն էլ ծավալվում, չգիտեմ խի: Ու ահագին լավ էր, որ նորեկի թե վերադարձողի թեմայում էդքան արտահայտվողներ եղան: Չգիտեմ, Չուկ, էդ կարծիք հայտնողի համառությունը կա էլի մեր մջե, եթե էս թեմայում եսասի, դու ասիր, ես, չէ, էլի պիտի ասեմ, ոչ միայն լավ ա, այլև ողջունելի, որովհետև եթե չենք էլ բանավիճում, բարձրաձայն մոտորում ենք, մտքից միտք ա ծնվում, ստեղծագործական թեմայում ինձ թվում ա կարծիք պնդելը էն չի, միաժամանկ դա նշանակում ա, որ եթե ստեղծագործողի կարծիքն էլ իր ստեղծագործոությունը համարենք, երևի իր պատասխանելն էլ լավագույն տարբերակը չի, չգիտեմ, բարդ ա Ուղղակի նույն ստեղծագործողը հա ասում էր, չէ՞, որ ակումբում ինչ-որ լավ չի զգում իրան, թեման բացելու մտահոգությունս էն ա, որ ստեղծագործողները ցանկանան գալ ակումբ, կիսվել իրենց ստեղծագործություններով ակումբում, էդքան բան:

Շին ջան, այո, մեր մեջ կա տենց համառություն: Եթե իհարկե տենց համառություն ես համարում օրինակ էն, որ ես հիմա էս թեմայում փորձում եմ պնդել իմը, դու քոնը:
Բայց կոնկրետ էդ թեմայում տենց մի համառություն չի եղել էլի:
Ուղղակի կան մարդիկ, որ մենակ դրականն են ուզում լսել, ինչն անհնար ա:
Կոնկրետ էդ թեմայում տենց մի քննադատություն էլ չի եղել: Ակումբում շրջի հին ու նոր թեմաներում շատ ավելի խիստ բաներ էլ կկարդաս, մի մասն էլ՝ հավանաբար քո կամ իմ գրածներից: Բայց մեզ դրանից հետո ոչ մեկը խոզ չի անվանել, հետո էլ ասել «չէ, ես խոզ չէի ասում»: Հեչ չէի ուզում անձնականացնեի, բայց դե: Փաստ փաստ ա, որ ստեղծագործողների մեծ մասն ակումբում ադեկվատ տանում ա քննադատությունը, ոմանք չեն դիմանում, պայթում են, ու լինում ա էն, ինչ լինում ա: Մեղքի բաժին, այո՛, գուցե և ունեն քննարկողները: Բայց քանի որ դեմներս ունենք լիքը դեպքեր, որ քննարկողների կարծիքը ադեկվատ հեղինակի դեպքում տենց բաների չի բերել, եզրակացնում եմ, որ ստեղ ավելի շատ խնդիր ունի մտածելու հեղինակը, այլ ոչ թե քննարկողը:

[Գալաթեա]

Որպես ստեղծագործող կարող եմ ասել, որ ոչ մեկն էլ երանելի ժպիտը դեմքին չի կարդում իր ստեղծագործության հետ կապված ուղղումներ, շտկումներ ու "այ սենց լիներ լավ կլիներ, լավ չէր, որ սենց եղավ"-ի կարգի մեկնաբանությունները:
Քանի որ դա նշանակում ա, որ դու ինչ-որ կերպ թերացել ես, չես կարողացել ասելիքդ առանց ընթերցողի առաջարկած բարեփոխումների տեղ հասցնել:
Բայց նաև չպետք ա թողնես, որ էդ բարեփոխումները քո մտքում ծնված գործը զրոյի հավասարեցնեն, որովհետև ամեն բարեփոխող իր աշխարհընկալումն ունի:
Պետք ա անել ամենադժվարը. մի պահ փորձել մոռանալ, որ դա քո գրածն ա ու բոլոր կարծիքներից վերցնել ստեղծագործության համար ամենաշահեկանները:

Ես ինքս, եթե քննադատությունը չի անցել անձնականի կամ աբսուրդի սահմանը, միշտ հնարավորինս բաց եմ եղել ցանկացած քննադատության: Հաճախ՝ ատամներս կրճտացնելով, որ մտածածս չշպրտեմ քննադատողի երեսին ու ինքս ինձ ասելով, որ երբ ժամանակ անցնի, սառեմ, ամեն ինչ այլ հայացքով կտեսնեմ:

Իբրև քննադատ միշտ եղել եմ բավականին դաժան, բայց կարծում եմ, (հուսով եմ) նաև արդարացի:

Հենց Սևակի պահով կամ ցանկացած այլ նորեկ ստեղծագործողի պահով, գուցեև մի քիչ ավելի նուրբ ա պետք լինել, չգիտեմ: Ի վերջո էդ մարդիկ հիմնականում սովոր չեն Ակումբի "բեզցերեմոննի" քլունգին: Ու եթե տարածքում ընկերներ ու ծանոթներ չկան, որ կողքից կհանգստացնեն, կասեն, "մի նեղվի, Ակումբում սենց ա, քո վատը չեն ուզում, չեն նախանձում" և այլն, երևի դժվար չի ինքնապաշտպանությունն ի մի բերել՝ խոզերի մասին հայտնի մեջբերումով: