Անտարես մրցույթ-2013

[Դավիթ]

21 պատմվածք: Ինչպես տեսնում եք, մի քանի հեղինակներ նաև մասնակցել են մեր մրցույթներին: Լավագույն 3 պատմվածքի հեղինակներն են` Նարինե Կռոյանը, Արփի Ոսկանյանը և Համբարձում Համբարձումյանը:

Ժուրիի անդամներ.

ԲՈՅԱՋՅԱՆ ԶԱՎԵՆ
Թարգմանիչ, կինոգետ
ԳՅՈՒՐՋԻՆՅԱՆ ԴԱՎԻԹ
Լեզվաբան
ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ ՀԱՅԿ
Գրականագետ, ԵՊՀ դասախոս
ՀԱԿՈԲՅԱՆ ՀԱՍՄԻԿ
Գրաքննադատ
ԱՔԵԼՅԱՆ ԳՈՀԱՐ
Գրականագետ
ԹՈՐՈՍՅԱՆ ՆՈՒՆԵ
Մանկագիր, թարգմանչուհի
ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ ՆԱՐԻՆԵ
Լեզվաբան


Հաղթողներին որպես մրցանակ կշնորհվեն «Արձակ 2013» մրցանակի դափնեկրի վկայագիր և դրամական պարգև`
Մեծ մրցանակ – 200 000 դրամ
Հատուկ մրցանակներ – 100.000-ական դրամ
Բացի մրցատյանի սահմանած մրցանակային տեղերից, մրցանակ կտրվի նաև «Իմ հեղինակը» անվանակարգում, որը կորոշվի ընթերցողների առցանց քվեարկությամբ` Ֆեյսբուք սոցիալական ցանցում: Մրցույթին ներկայացված պատմվածքների համար մրցույթի գործընկերները կսահմանեն մրցանակներ և պարգևներ` առանձնացնելով այն հատկանիշներն ու չափանիշները, որոնք իրենք են կարևորում:
Մրցույթի վերջնաժամկետից հետո առցանց քվեարկության կդրվեն միայն մրցատյանի կողմից ընտրված պատվածքները (2011թ-ին դրանք 19-ն էին, 2012-ին՝ 16-ը):
Լավագույն պատմվածքների ժողովածուն կհրատարակվի առանձին գրքով:
«Անտարես» հրատարակչությունը լույս կընծայի Մեծ մրցանակին արժանացած և միաժամանակ առցանց քվեարկությամբ հաղթած պատմվածքի հեղինակի գիրքը:

[ivy]

Մերսի, Դավ, որ դրեցիր էստեղ, հետաքրքիր է:
Մանր-մանր կարդում եմ: Ակումբում էնքան անսովոր է էսպիսի տեքստեր տեսնելը. էստեղ ուրիշ ձև են(ք) գրում:
Միանգամից հասկացվում է, որ լրիվ ուրիշ ձեռագրեր են: Երբ Հավաքածու մրցույթ է լինում, միջից միանգամից երևում է «ակումբայինն» ու «դրանից դուրսը»:
Իսկ հիմա կարդում ես, ու բոլորը՝ դուրս, դուրս, դուրս

Ես մեծ պրոբլեմ ունեմ հայ ժամանակակից գրականության հետ. չեմ հասկանում՝ որն է լավը, որը վատ: Լուրջ եմ ասում, էդ ինձ ահավոր նեղում է:
Ինչքան կարդում եմ, էնքան ավելի եմ խճճվում:
Չգիտեմ:
Բայց որ մի հատ էլ ռուսաստանյան խոպանչիների մասին պատմվածք կարդամ, երևի էդ իմ հայերեն կարդացած վերջին գործը դառնա:

[Դավիթ]

Հա, տարբերությունը իրոք որ զգացվում ա:

[Շինարար]

Մերսի, Դավ, որ դրեցիր էստեղ, հետաքրքիր է:
Մանր-մանր կարդում եմ: Ակումբում էնքան անսովոր է էսպիսի տեքստեր տեսնելը. էստեղ ուրիշ ձև են(ք) գրում:
Միանգամից հասկացվում է, որ լրիվ ուրիշ ձեռագրեր են: Երբ Հավաքածու մրցույթ է լինում, միջից միանգամից երևում է «ակումբայինն» ու «դրանից դուրսը»:
Իսկ հիմա կարդում ես, ու բոլորը՝ դուրս, դուրս, դուրս

Ես մեծ պրոբլեմ ունեմ հայ ժամանակակից գրականության հետ. չեմ հասկանում՝ որն է լավը, որը վատ: Լուրջ եմ ասում, էդ ինձ ահավոր նեղում է:
Ինչքան կարդում եմ, էնքան ավելի եմ խճճվում:
Չգիտեմ:
Բայց որ մի հատ էլ ռուսաստանյան խոպանչիների մասին պատմվածք կարդամ, երևի էդ իմ հայերեն կարդացած վերջին գործը դառնա:

Այվ ջան, գլուխգործոցներ մեծ մասամբ ինչքան ես եմ հասկանում ոչ էստեղ, ոչ էնտեղ չկան: Էստեղ՝ իմ կարծիքով, որովհետև ստեղծագործելը ֆորումային հաղորդակցության շրջանակից շատ չի դուրս գալիս, այսինքն՝ մարդիկ գրում են՝ ի նկատի չունենալով, որ դա հրատարակվելու ա, դա դառնալու ա պատմություն՝ իր ստորագրությամբ, կիսվում են ընկերների հետ էնպես, ինչպես պահի տակ եկած մտքերով կկիսվես, էդպես էլ պահի տակ մտահղացված ստեղծագործությամբ Կներեք, եթե սխալ եմ:

Էնտեղ էլ դա կա էն առումով, որ ըստ էության շուկա չկա, որը կդառնա դատավոր գործի հաջողվածության՝ անկախ նրանից` դա սիրավեպ է, ոստիկանական պատմություն, թե կյանքից, էսօրվա մասին ինչ-որ իրապատում գործ: Բայց և դրա հետ մի քիչ էլ կա շուկա, որովհետև ֆեսյբուքը, որով տարածում են իրենց գործերը, մի քիչ ավելի լայն հարթակ է, ավելի տարբեր շերտեր ներկայացնող: Մի կողմից՝ կա իհարկե էն փաստը, որ ամենքի գործերը կարդում են հենց իրենց ֆրենդները, բայց շատերը էդ ֆրենդներին ձեռք են բերել իրենց նախորդ գործերով: Եթե խոպանչիների մասին պատմվածքը իմ ենթադրածն ա, էս մրցույթից միակ գործն ա, որ կարդացել եմ, բայց հեղինակին ճանաչել եմ իր ստեղծագործությունների միջոցով, իր գրելը սիրել եմ, գտել եմ, ծանոթացել եմ, ֆրենդացել եմ ու հետևում եմ: Էլի հեղինակներ կան, որ իմ ֆրենդներն են, բայց իրանց նախորդ գործերը չեն դրդել, որ հետևեմ: Այսինքն, յուրաքանչյուրը իր հետևորդների խումբը ստեղծել ա իր ստեղծագործությամբ: Ու մտածում եմ, որ էնտեղ գործերի վրա մի քիչ ավելի շատ են աշխատում, քան ակումբում, կներեք, էլի եմ ասում, եթե սխալ եմ, ու դրանով իսկ մի քիչ ավելի կաշկանդված են ավանդական կաղապարների մեջ: Համարյա ամեն ստեղծագործության մեջ կարելի ա գտնել Չեխովին, որովհետև կարճ պատմվածքի համար ամենափորձված կաղապարը առաջարկել ա Չեխովը:

Ակումբում ստեղծագործությունները կիսելու էդ ֆորումային պահը թույլ ա տալիս քեզ ձևի և բովանդակության առումով ցանկացած համարձակ մտահղացում առանց վարանման դնել ընկերներիդ քննարկման: Մրցույթում մի քիչ այլ ա: Էս առումով ֆորումն արդեն առավելություն ունի, բայց մի շատ մեծ թերություն ունի, որի մասին էլի եմ խոսացել:

Ես դա նկատել եմ, կարող եք չհամաձայնել, բայց սխալված լինելուս համար էս դեպքում ներողություն չեմ խնդրելու: Ստեղծագործող մարդկանց մի փոքր խումբ, ամենաշատը 20 մարդ, բոլորովին տարբեր անցած ուղիներով, բոլորովին տարբեր կարդացած գրականությամբ, տարբեր սիրած գրողներով իրենց ստեղծագործությունները կիսում են բոլորովին տարբեր նշված հատկանիշների առումով ամենաշատը մի 200 ընթերցողի հետ: Ուզես թե չուզես, սա մի փոքր շուկա ա, ու նաև որոշակի ուղի, որը սկսած մի պահից բոլորովս սկսում ենք իրար հետ անցնել, ու գալիս ա մի պահ` չափանիշները սկսում են նույնանալ կամ գոնե մերձենալ: Կա՛ ակումբային ճաշակ: Ու մեր ստեղծագործողները շատ ավելի տարբեր էին գրում սկզբում, քան հիմա: Կամ էլ եթե չեն ուզում նույնանալ, ուզում են իրենց պես մնալ, կամ չեն կարող էդպես գրել, էլ չեն գրում, թողնում են ակումբը, ուրիշ տարածք են փնտրում ներկայանալու: Մանավանդ բանաստեղծների մոտ եմ նկատել, երբ եկավ մի պահ, որ շատ դժվար էր գոնե ինձ համար տարբերել նախկինում իրարից ահագին տարբեր հեղինակների: Սա վատ ա:

Համենայն դեպս, հայաստանյան ներկայիս գրողներից ոչ մեկի օրինակն էլ քեզ համար հիմք մի վերցրու այլևս գրել-չգրելու, նույնիսկ իմ սիրելի խոպանչիների պատմվածքի հեղինակին Որովհետև մեծ շուկան, ամբողջ ընթերցողական դաշտը դեռ ոչ ոք չի հաղթահարել: Սահյանի, Սևակի, Մաթևոսյանի, Գևորգ Էմինի, Վահագն Դավթյանի, Սիլվա Կապուտիկյանի, Վարդգես Պետրոսյանի (անկախ նրանից էս գրողներից ում որս ինչքան կհավանենք) սերնդից էս կողմ դեռ ոչ մեկը չի կարողացել ապացուցել, որ ինքը ոչ թե ավելի լավ, այլ գոնե նույնքան լավ ա գրում: Ու ո՞վ իմանա, էդ մեկը կարող ա հենց դու ես:

[Դավիթ]

Շին, Սիլվայի անունը տվել ես, իսկ ամուսնունը` ոչ: Հովհաննես Գրիգորյանը վատ բանաստեղծ չէր:

[ivy]

Շին, չհասկացա ճիշտն ասած, պատասխանդ կոնկրետ ինչին էր ուղղված ու ինչով էր դրդված: Համենայնդեպս, մերսի, որ գրեցիր, սիրում եմ քո երկար գրառումները (կարճերն էլ):
Ես էլ երևի ավելի հասկանալի դարձնեմ ասածս:

Ասում եմ՝ հայ ժամանակակից գրականությունն ինձ համար «մութ» է: Արժեքներն անհասկանալի են:
Ես չգիտեմ՝ արդյո՞ք դա էդպես էլ պիտի լինի ու լա՞վ է, որ մարդ ստեղծագործելիս իր ու կողքի մի քանի մարդու նեղ առօրյայի, կենցաղային դարդերի ու էդ կարգի բաների վրա է մենակ կենտորանացած և հենց դա էլ բերում է գրականություն: Երևի մի կողմից, հա, որովհետև ամեն ժամանակվա գրականություն պիտի հենց էդ ժամանակի շունչն ունենա: Բայց մյուս կողմից, չգիտեմ ախր:
Ինչի՞ պիտի հայերենով ստեղծագործությունը արժեք ունենալու համար անպայման էդքան բիրտ ռեալիստական լինի՝ հենց մենակ հայաստանյան էսօրվա կյանքը պատկերող: Ինչի՞ մենք չենք կարող լայն նայել: Մեր դարդից ավելի քաղցր բան չկա՞ գրելու համար: Ինչի՞ պիտի մարդ գրելիս մենակ էն քո ասած երկու հարյուր հոգու մասին մտածի, ովքեր իր կողքին են ապրում ու հենց էդ դարդով էլ տապակվում են, որ կարդալուց պիտի հուզվեն ու գնահատեն: Ինչի՞ մարդ չպիտի մտածի, որ գուցե մի օր մի դանիացի ուզենա կարդալ իր գրածի թարգմանությունը, ու էդ գրածը կկպնի իր սրտին, որովհետև մեջը «համամարդկային» հարցեր կլինեն: Մենակ Սերոժ, մլիցա, նիսյա ու խոպան չի լինի:
Այ էս է ինձ հուզում: Ու մտածում եմ՝ ինչի ենք մենք հայերենին մեր իսկ չար բախտին արժանացնում, որ ինքը ոչ մի ուրիշ կողմից ծաղկելու շանս չունենա:

[StrangeLittleGirl]

Ասում եմ՝ հայ ժամանակակից գրականությունն ինձ համար «մութ» է: Արժեքներն անհասկանալի են:
Ես չգիտեմ՝ արդյո՞ք դա էդպես էլ պիտի լինի ու լա՞վ է, որ մարդ ստեղծագործելիս իր ու կողքի մի քանի մարդու նեղ առօրյայի, կենցաղային դարդերի ու էդ կարգի բաների վրա է մենակ կենտորանացած և հենց դա էլ բերում է գրականություն: Երևի մի կողմից, հա, որովհետև ամեն ժամանակվա գրականություն պիտի հենց էդ ժամանակի շունչն ունենա: Բայց մյուս կողմից, չգիտեմ ախր:
Ինչի՞ պիտի հայերենով ստեղծագործությունը արժեք ունենալու համար անպայման էդքան բիրտ ռեալիստական լինի՝ հենց մենակ հայաստանյան էսօրվա կյանքը պատկերող: Ինչի՞ մենք չենք կարող լայն նայել: Մեր դարդից ավելի քաղցր բան չկա՞ գրելու համար: Ինչի՞ պիտի մարդ գրելիս մենակ էն քո ասած երկու հարյուր հոգու մասին մտածի, ովքեր իր կողքին են ապրում ու հենց էդ դարդով էլ տապակվում են, որ կարդալուց պիտի հուզվեն ու գնահատեն: Ինչի՞ մարդ չպիտի մտածի, որ գուցե մի օր մի դանիացի ուզենա կարդալ իր գրածի թարգմանությունը, ու էդ գրածը կկպնի իր սրտին, որովհետև մեջը «համամարդկային» հարցեր կլինեն: Մենակ Սերոժ, մլիցա, նիսյա ու խոպան չի լինի:
Այ էս է ինձ հուզում: Ու մտածում եմ՝ ինչի ենք մենք հայերենին մեր իսկ չար բախտին արժանացնում, որ ինքը ոչ մի ուրիշ կողմից ծաղկելու շանս չունենա:

Ռիփ, վերջերս ես շատ եմ կարդում համաշխարհային ճանաչում ունեցող գրողների, որոնց գործերում խիստ տեղային հարցեր են բարձրացվում (Չիլի, Աֆղանստան, Մարոկո, Ուկրաինա և այլն): Ու անընդհատ մտածում եմ՝ մենք ինչու՞ չունենք համապատասխան գրականություն: Ինչու՞ Հայաստանն էլ աշխարհին չի ներկայանում Հայաստանի մասին պատմող որևէ գրականությամբ: Ինձ թվում ա՝ հայ ժամանակակից գրականությունը երկու ծայրահեղության մեջ ա ընկած. մեկը խիստ պաթոսն ա, մյուսն էլ չափից դուրս կենցաղային լինելը: Իսկ էն, ինչ պիտի հայկական կոլորիտն ունենա, պատմի Հայաստանի մասին հերոսների ու իրենց պատմությունների միջոցով, բացակայում ա:

Հայ ժամանակակից գրականությունը մեկ էլ մի թերություն ունի. սյուժեներ չկան: Չգիտեմ, երևի ժամանակակից գրողները չափից դուրս շատ են վազում տարբերվելու ու օրիգինալ բան ստեղծելու հետևից, բայց ոնց հասկանում եմ, հաջողության հասնում են վարպետորեն գրված, բայց պարզ ու հասարակ պատմությունները:

[Շինարար]

Շին, չհասկացա ճիշտն ասած, պատասխանդ կոնկրետ ինչին էր ուղղված ու ինչով էր դրդված: Համենայնդեպս, մերսի, որ գրեցիր, սիրում եմ քո երկար գրառումները (կարճերն էլ):
Ես էլ երևի ավելի հասկանալի դարձնեմ ասածս:

Ֆեյսբուքում վերջերս գրել էիր էդ գրել-չգրելու թեմայով, դրան էի պատասխանում

«համամարդկային»

Այվ, սա էնքան երկար քննարկելու թեմա ա, թե ինչ ա էդ համամարդկայինը: Ես ահագին նոր գրեցի, բայց լավ չստացվեց, ջնջեցի: Կարճ՝ գրի էն մասին, ինչի մասին դու ես ուզում, նենց, ոնց դու ես ուզում, ու չի բացառվում, որ հենց դա էլ կլինի էդ համամարդկայինը:


Դավիթ, ջան, Շիրազի դեմ ոչինչ չունեմ, որ թվարկեի, էլի կթվարկեի, հիմա էդքանն եմ նշել:

Գրառմանդ երկրորդ մասի հետ կապված՝ անկախ իմ անձնական վերաբերմունքից նշածդ հեղինակի հանդեպ՝ ես հո չասացի՝ չկան էդ որակի, գուցե և ավելի լավ գրողներ, գուցե հիմա մի էնպիսի հանճարներ կան, որ էլ չտեսնված, էլ չլսնված, ես ասացի՝ չեն կարողացել ապացուցել, որ կան: Թե որոնք են պատճառները, էդ արդեն ուրիշ հարց ա:

Հ. Գ.

Ինչի՞ պիտի մարդ գրելիս մենակ էն քո ասած երկու հարյուր հոգու մասին մտածի, ովքեր իր կողքին են ապրում ու հենց էդ դարդով էլ տապակվում են, որ կարդալուց պիտի հուզվեն ու գնահատեն: Ինչի՞ մարդ չպիտի մտածի, որ գուցե մի օր մի դանիացի ուզենա կարդալ իր գրածի թարգմանությունը, ու էդ գրածը կկպնի իր սրտին, որովհետև մեջը «համամարդկային» հարցեր կլինեն:

Խնդիրն էն ա, որ իմ գուցե և ահավոր սխալ կարծիքով ոչ պիտի էդ երկու հարյուրին նայես, ոչ էլ դանիացուն, պիտի գրես էն, ինչը իրոք քոնն ա, ինչով ապրում ես, շնչում ես, ինչը բոլորից լավ գիտես, ու էն ինչը քոնն ա, արդեն իսկ մարդկային ա, չէ՞, ուրեմն նաև համամարդկային ա, ես սենց եմ մտածում: Մեկը կարող ա գրի խոպանի մասին, ու դա ընդամենը խոպանի մասին ա, իսկ մյուսը գրի խոպանի մասին, ու խոպանի մասին երբևէ չլսած մարդուն էլ թվա՝ դա իր մասին ա: Դե սա էլ արդեն ստեղծագործողի խորության, մտածողության լայնության խնդիր ա:

[Դավիթ]

Դե մի քիչ տարբեր ա համեմատել: Էն մի խումբը պետությունից օժտված 50 տարի հայրենասիրական-մսյրիկ-եղեռն ու քարի մասին գործեր էին գրում:

[Շինարար]

Դե մի քիչ տարբեր ա համեմատել: Էն մի խումբը պետությունից օժտված 50 տարի հայրենասիրական-մսյրիկ-եղեռն ու քարի մասին գործեր էին գրում:

Լավ հա, Դավիթ ջան:

[StrangeLittleGirl]

Գրառմանդ երկրորդ մասի հետ կապված՝ անկախ իմ անձնական վերաբերմունքից նշածդ հեղինակի հանդեպ՝ ես հո չասացի՝ չկան էդ որակի, գուցե և ավելի լավ գրողներ, գուցե հիմա մի էնպիսի հանճարներ կան, որ էլ չտեսնված, էլ չլսնված, ես ասացի՝ չեն կարողացել ապացուցել, որ կան: Թե որոնք են պատճառները, էդ արդեն ուրիշ հարց ա:

Հ. Գ.

Խնդիրն էն ա, որ իմ գուցե և ահավոր սխալ կարծիքով ոչ պիտի էդ երկու հարյուրին նայես, ոչ էլ դանիացուն, պիտի գրես էն, ինչը իրոք քոնն ա, ինչով ապրում ես, շնչում ես, ինչը բոլորից լավ գիտես, ու էն ինչը քոնն ա, արդեն իսկ մարդկային ա, չէ՞, ուրեմն նաև համամարդկային ա, ես սենց եմ մտածում: Մեկը կարող ա գրի խոպանի մասին, ու դա ընդամենը խոպանի մասին ա, իսկ մյուսը գրի խոպանի մասին, ու խոպանի մասին երբևէ չլսած մարդուն էլ թվա՝ դա իր մասին ա: Դե սա էլ արդեն ստեղծագործողի խորության, մտածողության լայնության խնդիր ա:

Հա, սրա հետ կապված էլ մի բան ասեմ: Ընդհանուր առմամբ համաձայն եմ, բայց գրողը մենակ ինքնիրանով ֆունկցիոնալ չի: Մենք էստեղ մի ուրիշ խնդիր էլ ունենք: Խմբագրի խնդիրն ա, ու պետք չի իրա դերը թերագնահատել: Մեր գրողները մի քիչ շատ քթները ցցած են, տպագրվելուց առաջ չեն խորհրդակցում խմբագիրների հետ, մինչդեռ եթե նորմալ խմբագիրներ լինեին, կարար խոպանի մասին միջակ գործը շատ լավը դառնար ու դանիացուն էլ հետաքրքրեր:

[Շինարար]

Հա, սրա հետ կապված էլ մի բան ասեմ: Ընդհանուր առմամբ համաձայն եմ, բայց գրողը մենակ ինքնիրանով ֆունկցիոնալ չի: Մենք էստեղ մի ուրիշ խնդիր էլ ունենք: Խմբագրի խնդիրն ա, ու պետք չի իրա դերը թերագնահատել: Մեր գրողները մի քիչ շատ քթները ցցած են, տպագրվելուց առաջ չեն խորհրդակցում խմբագիրների հետ, մինչդեռ եթե նորմալ խմբագիրներ լինեին, կարար խոպանի մասին միջակ գործը շատ լավը դառնար ու դանիացուն էլ հետաքրքրեր:

Բյուր, ես ընդհանրապես էի ասում, կոնկրետ էդ գործի մասին չէի խոսում, անձամբ ինձ դուր ա եկել: Հեղինակն իմ սիրած ժամանակակից հայ գրողն ա: Ինձ համար, իմ կարծիքով էսօր ինքը բոլորից լավ ա գրում համենայն դեպս էնքանով, որքանով ծանոթ եմ ժամանակակից հայ գրականությանը, էդ թվում նաև էն գրականությանը, որը մնում ա ֆորումներում ու չի հասնում հրատարակչություններ:

[ivy]

Եթե Նարինե Կռոյանը, ում գործերը Հավաքածուում անգամ լավագույն տասնյակ չեն մտնում, էսօրվա ամենալավ հայ գրողն է, ուրեմն ժամանակակից հայ գրականություն պարզապես գոյություն չունի։ Տխուր, բայց իրական պատկեր։

[Շինարար]

Եթե Նարինե Կռոյանը, ում գործերը Հավաքածուում անգամ լավագույն տասնյակ չեն մտնում, էսօրվա ամենալավ հայ գրողն է, ուրեմն ժամանակակից հայ գրականություն պարզապես գոյություն չունի։ Տխուր, բայց իրական պատկեր։

Հավաքածուում էս գործը եղե՞լ ա:

[ivy]

Հավաքածուում էս գործը եղե՞լ ա:

Էս գործի չի եղել, ուրիշն է եղել, ու Ակումբի գրական խորհրդի միահամուռ որոշմամբ քվեարկության տասնյակի մեջ չի մտել։
Տարբերություն չկա, սա լիներ, սա էլ նույն բախտին էր արժանանալու։