Մեռելապաշտություն

[Alphaone]

Իսկ ես` որպես եսակենտրոն մարդ, միանգամից ինձ վրա գնացի:

Նիհիլ ջան, քանի որ կոնկրետ մարդու ուղղված չէր, ընդհանուր քննարկմանն էր ուղղված ու հեչ էլ վեճ սկսելու կամ մեղադրելով ինքնահաստատվելու փորձ չէր, եթե ընդհանուր շնչին նայես, կզգաս, որ ավելորդ ագրեսիվ են քննարկումները:

[Շինարար]

Էրեխեք, մի քիչ ծայրահեղականացնում եք, ինձ թվում ա: Անցած տարի ես ոչ բարով թաղում կազմակերպելու առիթ էլ եմ ունեցել, մի շարք թաղումների մասնակցելու էլ: Ի դեպ, էդ տարբեր ադաթների առումով ոչ բարով պրոֆի եմ դառել: Ինքս մեծ մասին դեմ եմ, երբ որ ինձնից խոսք ա հասել, չենք թողել անել: Տատիկիս թաղման ժամանակ էդ դագաղը պտտեցնել, գերեզմանն իջեցնելուց առաջ դագաղի վրայից խաչը հանել, տո ես շատ չգիտեմ ինչ, ես շատ չգիտեմ ինչ, մոմերը հետը քառասունքի ժամանակ թաղել, և այլն, և այլն, ոչինչ չենք արել ոնց որ ավանդական կարգը պահանջում ա: Հոգևորական ենք կանչել, որովհետև ինքը Ժամի հետ կապված էր, կենդանության օրոք կկարևորեր էդ կարգը, իրեն հավատացյալ էր անվանում, աղոթքներ անգիր գիտեր ու ասում էր, բայց իր կենսակերպով բնավ չէր համապատասխանում հավատացյալի կերպարին, շատ «մեղսագործ», ուրախ-զվարթ, ասող-խոսող, ծիծաղկոտ-ծիծաղկոտ կին էր:

Չամիչը ճիշտ ա ասում, լիքը բարեկամներ եկան, որ երբեք չէինք սպասի: Իհարկե, վատ ա, որ էդ բարեկամներին թաղումից թաղում ենք տեսնում, առիթից առիթ, բայց մարդիկ աշխատում են, զբաղված են, ուղղակի էնպիսի առիթ ա, որ պիտի գային: Ես զգում էի, որ հայրս մի տեսակ ավելի ուժեղ ա, մի տեսակ ավելի հպարտ ա, որ էդ պահին մենակ չի, որ իր ազգականները իր կողքին են: Ուրեմն լավ էր, որ եկան: Սեղանները եսիմինչ ճոխ չենք արել, բայց ինչպես արդեն ասվեց, էդքան մարդուն սոված ճանապարհելն էլ մի բան չի: Հիմա փառք Աստծո էնպես ա, որ պատվիրում ես, վճարում ես, այսպես ասած օբյեկտներում գիտեն՝ ինչը ոնց, գնում ես, արդեն պատրաստ ա: Խաշլամա՞ ա, գրողի տանի, թող խաշլամա լինի, հատուկ թաղումը տարբեր անելու համար պետք չի ոռից բաներ հնարել, ինչ-որ թազա ճաշատեսակ որոշել, թե՝ չէ, մենք խաշլամա չենք տալիս, թփով տոլմա ենք տալիս: Երբեք թաղումների ժամանակ ճոխ սեղան չեմ տեսել, ամեն ինչ արվում ա շատ զուսպ. էդ էլ ա ադաթ:

Հետագայում գերեզմաններ գնալու մասին: Գերեզման գնում ենք ոչ ըստ ադաթի, այլ մի տեսակ ուզում ենք, պարզ ա ամեն օր չէ՝ ծննդյան օրը, ինչ-որ մի հատուկ սահմանված օր: Բոլորս էլ գիտակից մարդիկ ենք մեր ընտանիքում, հասկանում ենք, որ վրան քար գցես, գերեզմանը սիրուն սարքես, տատը հետ չի գալու, բայց անկապ հողակույտ թողնելն էլ մի բան չի, չէ՞: Ոչ թե կողքից որ ինչ կասեն, այլ մի տեսակ մահը էն դեպքը չի, որ սենց վերցնես հասարակությանը չորով դեմ գնաս: Քարի վրա որոշել եմ մի ծիծաղելիս նկար ունի, դա խփեն, որովհետև իրան սաղ հիշում են ծիծաղելիս: Եթե մեկ-երկու հոգի էդ ամենը գռեհկացնում, եսիմ ինչ ճոխությունների են վերածվում, դա մասսայական բնույթ չի կրում: Էս քյասիբ ժողովուրդը էդքան հնարավորություն չունի:

Գուցե էս ադաթներից շատերը ավելորդ են, գուցե չէ՝ հաստատ: Արժե քիչ-քիչ ազատվել, ոնց որ մյուս թեմայում ասվեց, արժե անցնել դիակիզման: Բայց անցյալում ունեցել ենք էն, ինչ ունենք, էդ հին գերեզմանները պիտի մնան, մենք քրիստոնեությունը չենք, չէ՞, որ մեզնից առաջ ինչ եղել ա, հրի տանք: Թաղման օրը չլինի, թաղումից հետո բոլոր էն մարդիկ, ում կյանքում դու տեղ ունես, քեզ այցելելու են, աջակցություն են հայտնելու, ու դա լավ ա երևի նրա համար, ում համար մարդկային հարաբերությունները կարևոր են:

Մեծ ծախսերի հետ կապված, բացի արարողություններից ինչ-որ պետական մուծումներ կան և այլն: Բայց քանի որ մեզ մոտ ընդունված ա, որ բոլոր տենց առիթների դեպքում գումար են տալիս, երևի լավ ադաթ ա, երևի որ ոչ մեկի ձեռքին էս քյասիբում երկրում էդպիսի անակնկալի դեպքում, ինչպիսին մահն ա, երբեք կանխիկ էդքան չի լինում, ուրեմն քանի որ շատ բարեկամներ էին եկել, քանի որ էս կյանքում ամեն բան փոխադարձ ա, հիմնականում էդ պահերին մարդիկ պիտի, որ կարիք չզգան ինչ-որ ապառիկների և այլն. ոնց որ ապառիկով թաղում անելու թեման էլ շոշափվել էս թեմայում: Անկեղծ լինեմ՝ զարմանում եմ:

Իհարկե, շատ բան ա սխալ մեր կյանքում: Իհարկե, կարելի ա հենց ծերանան, խելքները գցելու անեն, տանել գցել ծերանոց, հո պարտավոր չենք տանջվել, իրանց նազուտուզը տանել, հենց մեռնեն, արագի մեջ վառել, մոխիրը քամուն տալ, ինչ բարեկամ, ինչ բան, ո՞ւմ են ընդհանրապես պետք թաղումից թաղում իրար տեսնող բարեկամները (չնայած ես կարծում եմ, որ պետք են): Իհարկե, էդպես կյանքն ավելի հեշտ կլինի ու ուրախ, բայց հա՞ որ: Ավելի հեշտ չի լինելու, շատ ավելի դժվար ա լինելու: Ոչ մի հիմնավորում չունեմ, թե խի, բայց վստահ եմ:

Ժող, հասկանում եմ, որ Չամիչին մարդիկ կան չեն սիրում, բայց էս թեմայում ինքը էն աստիճան բաներ չէր գրել, որ միանգամից անցվեր տենց ուղղակի ծաղրելուն: Հարցը թեման չի, Գալաթեա ջան, հարցը Չամիչն ա. Չամիչը չգրեր նույն բանը, մեկ ուրիշ գրեր, էդպիսի ծափ-ծլնգոց չէր լսվելու, վստահ եմ: Ինչո՞ւ Չամիչի գրածին դու կարողացար ադեկվատ պատասխանել՝ շատ ավելի քիչ շնորհակալությունների արժանանալով, մյուսը մի հատ ծլնգացրեց, տասը հատ ծափ լսվեց: Ակումբը էս աստիճան թայֆայացնել պետք չի:

Թաղումների ժամանակ սենց ասած հեչ պետք չի եղած ժամանակ ծիծաղը շատ սովորական ա, երևի նաև անհրաժեշտ՝ ավելորդ լիցեքերից ձերբազատվելու համար: Էս թեմայով էլ կարող են կատակներ լինել և այլն, դա նորմալ ա, ոչ միայն նորմալ ա, այլ անհրաժեշտ ու ասեմ ավելին՝ էդ էլ ա ադաթ, բայց քանի որ երևի ես մի քիչ, ինչպես մի անգամ նկատեց հարգարժան Սաջին, հումորն այլ կերպ եմ պատկերացնում, էս թեմայում արված «կատակների» մի մասը ինձ համար էլ ծիծաղալու չէին, տափակ էին, չնայած նաև չեմ պատկերացնում, թե ինչով կարող են դրանք վիրավորական լինել, բացի ինչ-որ մարդկանց (մարդու) անձնավորված ծաղրից՝ անկախ էս թեմայից:

Կներեք, որ երկար գրեցի, բոլորիդ երկար կյանք եմ մաղթում:

[Գալաթեա]

Շնորհակալ եմ, Շին
Որ դու տենց լավն ես:

[Chuk]

Եկա Շինարարին աջակցելու


Իրականում եթե ես լինեի էս թեմայի առաջին գրառում անողներից մեկը, գրելու էի մոտավորապես էն, ինչ գրում են Գալը, Տրիբունը, Սաջին, Ռուֆն ու մյուսները: Բայց հիմա որ սենց թերթում ու կարդում եմ, արդյունքում ստացվում ա շատ ծայրահեղական մի պատկեր, մի տեսակ թացն ու չորը չեն տարբերվում, վատի հետ լավն էլ ա քացու տակ գցվում:

Ու դրա համար ուզում էի գրեի մոտավորապես էն, ինչ Շինն ա գրել, բայց քանի որ ինքն արդեն գրել ա, ուղղակի որոշ լրացումներ անեմ՝ իմ ընկալման սահմանում: Կարող ա իրականում էդ ադաթները լրիվ ուրիշ նպատակ են ունեցել, ես ուղղակի դրանք փորձել եմ իմ դիտարկումների սահմանում իմաստավորել:

Օրինակ վերցնենք յոթին ու քառասունքին գերեզման այցելելը: Սա իմ ընկալմամբ ունի միանգամից երկու կարևոր իմաստ:
1. Ինչքան էլ որ էս երկու «առիթներին» հավաքվում են նաև մարդիկ, ովքեր գալիս են մեղմ ասած գալըչկա ստանալու ու լավամարդ երևալու համար (մահացածին չէ, նրա որոշ հարազատներին), կան նաև ահագին մարդիկ, մերձավոր ընտանիքից դուրս, ովքեր այնքան լավ են վերաբերվել մահացածին, վերջինս էնքան արժեք ունի, որ ուզում են գալ, անկեղծ գալ, այցելել նրա գերեզմանին, մտքում խոսել ու գնալ: Իսկ հիմա եկեք անկեղծանանք. մեկը իմ համար կան էդպիսի հեռավոր ազգականներ, օրինակ, շատ հարազատ, որոնց շիրիմին երբեմն այցելել ուզում եմ, բայց մենակ չեմ վեր կենա գնամ: Կարող ա իմ կողմից էդ սվոլոչություն ա, չգիտեմ, բայց ես իրանց շիրիմին կայցելեմ յոթին, քառասունքին, տարուն, գուցե երկու, երեք տարուն, գուցե նաև ծնունդին, եթե մերձավոր հարազատները կազմակերպեն ու ինձ տեղյակ պահեն: Իհարկե կա շանս, որ իմ ներկայությունը կարող ա կաշկանդի մերձավոր հարազատին շիրիմի մոտ մերձենալ հանգուցյալի հետ, բայց նույնքան էլ կա շանս, որ ինքն իրան լավ կզգա, որ ես հիմա էլ եմ իր հոր կողքին: Ու այ էս կազմակերպչական առումով սա արդեն իսկ դրական ադաթ կարելի ա համարել: Իհարկե կլինեն բացառություններ, բայց շատ դեպքերում էս սխեման կգործի:

2. Ես տեսել եմ եղբոր շիրիմին իրեն կորցրած, լացող ու ոչ մի ուրիշ բան չնկատող կնոջ, ով կարող էր հասնել խելագարության: Ու ես գիտեմ, որ դա միակ դեպքը չի: Հնարավորության դեպքում ինքն ամեն օր գնալու էր եղբոր շիրմին, ամեն օր խելակորույս լացելու էր, աստիճանաբար կտրվելով աշխարհից, խելագարվելով: Ու ես գիտեմ, որ դա միակ դեպքը չի: Յոթն ու քառասունքը բացի նրանից, որ այդ օրը բոլորով հավաքվում ու գնում են, նաև ուրիշ պահանջ ունի, ասում են, որ իբր էդ օրերին սխալ է գերեզմանոց գնալը, ինչ-որ պատճառաբանություններով: Իսկ արդյունքում այդ կնոջը հնարավոր եղավ քառասուն օր հեռու պահել իրեն կործանող մի երևույթից: Էդ ընթացքում վերքը մի քիչ սպիացավ: Ու զուտ էս իմաստով էլ էդ արարողակարգը, փաստորեն, դրական ազդեցություն ունեցավ: Իհարկե միշտ չի, որ նման խնդիր կա, բայց համոզված եմ, որ հազվադեպ երևույթ չի:


Դիակը երեք օր պահելը... հմմ... էդ ադաթը շատ ա փոփոխվել: Հիմա լինում ա, որ նույն օրն են թաղում, լինում ա երկու օր են պահում, լինում երեք, իսկ լինում ա չորս, հինգ, վեց, ... տաս, ..., տասնհինգ: Սրան նայենք զուտ պրակտիկ տեսանկյունից. էնպես է, որ ահագին կազմակերպելու բան կա էդ օրերին, ըստ էության զզվելի բյուրոկրատիա: Սկսած պարտադիր մորգ տանելուց, որին կարող ա նույնիսկ հետևի քննիչի հետ հանդիպումը, որտև ասենք ծանր հիվանդությունից մահացածը հաջողացրել էր մահանալուց երեք օր առաջ ընկնել ու գլխի վրա մեծ հետք կա, իսկ քննիչը պարտավոր ա ստուգել, հո տնեցիները չեն սպանել կամ ծեծել հիվանդին: Շարունակած դագաղի ձեռք բերումից, գերազմանատարածք ձեռք բերելուց, որի ժամանակ ասենք կարող ա պարզվի, որ անհրաժեշտ թղթերից մեկը չես գտնում, բոլոր հարազատներին տեղեկացնելուց (չէ որ այդ հանգուցյալը կարող է հարազատ է ոչ միայն իր մերձավոր հարազատների, այլ շատերի համար, որոնց չի կարելի զրկել վերջին հրաժեշտ տալու հնարավորությունից), որոշ դեպքերում ասենք սպասելուց, որ որդիներից մեկը ԱՄՆ-ից գա հասնի և այլն: Շատ հաճախ մեկ օրը պարզապես չի բավարարում այս ամենի համար:



Հոգեհացը... հիշում եմ, որ պապիս հուղարկավորությունից հետո մի ռեստորան էինք վարձել, ու կարծեմ հարյուրից ավելի մարդ էր հավաքվել: Սկզբից ահավոր ներվայնանում էի. ինչ բոմժ ասես եկել էր, դե պապս գրողների միության քարտուղարն է եղել երկար տարիներ, շատերն էին եկել իբր հրաժեշտ տալու, իրականում մի կտոր բան ուտելու: Բայց աստիճանաբար էդ զգացումը վերացավ, որովհետև կարճ ժամանակ հետո դա դառավ իսկական հուշ երեկո, մարդիկ պատմում էին, հիշում էին, ծիծաղում էին, լացում էին: Շատ բան պապիս մասին հենց էդ օրը իմացա: Իհարկե միշտ չի, որ հոգեհացը սենց ընթացք ա ունենում, բայց սա նաև ցույց ա տալիս, որ ինքը լրիվ անպետք ադաթ չի:



Իհարկե կան լիքը ադաթներ, որոնք ուղղակի իմ համար տրամաբանական չեն: Օրինակ հայելիները սավանով փակելը, որ ինչպես ինձ ասել են «հոգին իրեն չտեսնի»: Կամ դագաղը տանելուց առաջ պտտեցնելը, որն էլի ոնց-որ ինձ ասել են, «հոգին տան ճամփան մոռանա, հարազատներին հանգիստ թողնի»: Էս ընդամենը նշանակում ա, իմ կարծիքով, որ ադաթները աստիճանաբար վերանայելու հարց կա: Ադաթները չպետք ա լինել չհիմնավորված ու ոչինչ չասող, փոփոխման չենթակա, հակառակը, իմ կարծիքով դրանք պետք ա լինեն դինամիկ, ժամանակի պահանջներին համապատասխանող:

[Rhayader]

Ժողովուրդ, էդ թաղումից հետո ուտել/խմելը զարգացած երկրներում էլ է ընդունված նորմալ սովորույթ, մենակ թե ի տարբերություն Հայաստանի, որտեղ որ գրեթե հարսանիքի սեղան են գցում, Եվրոպա/Ամերիկայում թեթև շվեդական սեղան են դնում՝ սենդվիչ/բուտերբրոդներով ու թեթև ոտի վրա ուտելու կերակուրներով: Որովհետև նորմալ երևույթ ա ամբողջ օրը ոտի վրա մնացած ու շոգին/արևին կամ ցրտին/անձրևին գերեզմանոց գնացած, հետ եկած մարդկանց մի թեթև հյուրասիրելը: Բայց ոչ մի երկրում էդ անտեր սգո սեղանը տենց խայտառակորեն չի դեգրադացվել, ոնց որ Հայաստանում: Մարդիկ կան թաղում, յոթ, քառսունք են գնում հենց ուտել խմելու համար

Չուվակ, դու չես կարա տեսած չլինես, թե ստեղ ոնց են գերեզմանի թաց հողի վրա լավաշ ու կալբաս դնում ու արաղով ուտում:

[Ռուֆուս]

Մեկ ասում էի չգրեմ, որովհետև իմ համար սա իրոք շատ ծանր թեմա է, բայց դե... Եթե գրածներիս մեջ վիրավորական բաներ տեսնեք, նախօրոք ներողություն

Գյումրին շատ փոքր քաղաք է ու էնտեղ բոլորն իրար գիտեն: Լիքը պառավ ու բիձա կան, ովքեր պիտի վաղուց էն աշխարհում լինեն, բայց սատանեն էդքան բարեգութ չի եղել, որ դրանց հետը տանի ու դրանք ամենօր թախտին նստած սպասում են, թե ով պիտի մեռնի, որ գնան մեռելտուն՝ իրենց խորհուրդները տալու:

Երբ որ պապաս մահացավ, դեռ չէինք հասցրել տուն բերել (պապաս էլ Գյումրիում բավականին ճանաչված մարդ էր), մեկ էլ տեսնենք, դրանք մի մեծ խմբով եկան լցվեցին մեր տուն, մեկ էլ մի պառավ ջադու ինձ կողքի ա կանչում, թե քո հետ առանձին խոսելու բան ունեմ: Ես էլ ընդամենը մի քանի ժամ առաջ հարազատ մարդ եմ կորցրել, դեռ չեմ կարողացել ուշքի գալ, ասում ա, հեսա տունը լիքը մարդ ա գալու, էս ի՞նչ ես հագել, նորմալ շոր չունե՞ս հագնես, ամոթ է: Դե արի ու մի ասա, այ չորքոտանի անասուն, դու ո՞վ ես, որ իմ տանը ինձ նման բան ասես: (Շորերս էլ Երևանում էին, ու Երևանից եկող բարեկամները հետները բերելու էին): Բայց հարցն էդ չէր, էդ պահին ամենավերջին բանը, որ ես մտածում էի հագուկապս էր, ի՞նչ իրավունք ունի ինչ-որ մեկը շորերս քննադատի:

Հետո էդ ծանոթ բարեկամները, էնպիսի մարդիկ էին գալիս, որ մեզանից երկու դուռ էնկողմ էին ապրում ու կյանքում չէին եկել մեր տուն, մեկ էլ ընտանիքներով գալիս էին: Լավ, գալիս եք, լավ եք անում, գոնե ձեզ մարդավարի պահեք, կողքներով անցնելուց ականջովս նենց խոսակցություններ ու բամբասանքներ էին ընկնում, որ կատաղությունից արյունը գլխիս էր խփում: Ո՞նց կարելի է մեռելտուն գնալ ու նման խոսակցություններ տանել, թե ով ինչ ձևի ու ինտենսիվության է լացում, ով ինչ ծաղկեպսակ ու ծաղիկ է բերում, ով ինչ ձևի է հագնված և այլն: Էդ խոսակցությունները գիտե՞ք ինչ վիրավորական են հարազատների համար, ովքեր որ հենց նոր թանկ մարդ են կորցրել, գոնե մի քիչ ամոթ ու աբուռ ունեցեք:

Ու էդ օրերի ընթացքում ամեն երկրորդն իր պարտքն էր համարում գլուխը բարձրացնել ու «խելացի» խորհուրդներ տալ, թե ինչը ոնց պիտի արվի: Այ ոչխարներ, դուք ձեր տեղը վեր ընկեք, ոնց ճիշտ ենք գտնում, տենց էլ անում ենք, դուք խոսելու իրավունք ընդհանրապես չունեք:

Ես շատ զգացված էի իմ բոլոր հարազատներից, բարեկամներից ու ընկերներից, ովքեր որ իմ ընտանիքի կողքին են եղել թե լավ թե վատ օրերին ու էդ դժվար օրերին իմ կողքին էին, իրոք դա ինձ շատ մեծ ուժ ու սփոփանք էր տալիս, բայց էն հավայի պրոֆեսիոնալ «մեռելտուն գնացողներին» ես գլխներից հատ հատ կգնդակահարեի: Գոնե մեռելտուն եք գնում, ձեզ նորմալ պահեք, այ վիժվածքներ: Էլ չասեմ, որ սգո սեղանին որոշ մարդկանց թվում էր, թե ռեստորան են եկել քեֆ անելու, իմ ուտելը սկի չէր գալիս, ես ոչ մի բանի չեմ կարողացել ձեռք տալ:

Հիշում եմ, տատերիս ու պապերիս թաղումների ժամանակ էլ էր նույն բանը, բայց ես էն ժամանակ շատ փոքր էի ու էդքան բան չէի հասկանում, դրա համար ծանր չէի տանում:

Ավել պակասի համար կներեք:

[Գալաթեա]

Իմ զգացածի մեծ մասն ես գրել, Ռուֆ:
Իրականում երևի լավ ա, որ կան մարդիկ, որ Ռուֆի նկարագրածը նորմալ ու ավանդապես բարի ու կարևոր են համարում:
Տենց ավելի հեշտ ա ապրելը:

[Nihil]

Հետո էդ ծանոթ բարեկամները, էնպիսի մարդիկ էին գալիս, որ մեզանից երկու դուռ էնկողմ էին ապրում ու կյանքում չէին եկել մեր տուն, մեկ էլ ընտանիքներով գալիս էին: Լավ, գալիս եք, լավ եք անում, գոնե ձեզ մարդավարի պահեք, կողքներով անցնելուց ականջովս նենց խոսակցություններ ու բամբասանքներ էին ընկնում, որ կատաղությունից արյունը գլխիս էր խփում: Ո՞նց կարելի է մեռելտուն գնալ ու նման խոսակցություններ տանել, թե ով ինչ ձևի ու ինտենսիվության է լացում, ով ինչ ծաղկեպսակ ու ծաղիկ է բերում, ով ինչ ձևի է հագնված և այլն: Էդ խոսակցությունները գիտե՞ք ինչ վիրավորական են հարազատների համար, ովքեր որ հենց նոր թանկ մարդ են կորցրել, գոնե մի քիչ ամոթ ու աբուռ ունեցեք:

Ռուֆուս ջան, մի պահ ես էլ էի ուզում այս երևույթի մասին գրել,որովհետև կոկորդիս կանգնած ա, բայց մտածեցի, որ միգուցե դա շատ անձնական է ու չգրեցի, մի խոսքով:
Վերջերս ես էլ եմ հարազատ մարդու կորցրել ու առաջին անգամ կյանքում առնչվել եմ այս երևույթի հետ: Մարդիկ էնքան պարապ են, էնքան են սիրում ուրիշների կյանքով ապրել, որ նման դեպքերում նրանց ուղեղը մենակ մի բանի շուրջ է աշխատում` հարազատների գործողությունները դատելու, մահացածին քննարկելու և նմանատիպ զզվելի բաների շուրջ:
Ամենատհաճ պահերից մեկն այն է, որ մահացածի հարազատները պետք է սգան կանոններով: Հա ինչ անենք, թե թանկ մարդ է մահացել? Բա կանոնները? Ոնց կլինի առանց կանոնների?
Ինչ լավ կլիներ, որ ավելի քիչ կեղտ ու չարություն լիներ...եսիմ

[ivy]

Հիմա շատերը մահացածին եկեղեցուց են թաղում, հայերի համար նոր բան է, բայց ոնց որ թե ահագին մարդ սկսել է էդ ճանապարհն ընտրել՝ հենց էդ ադաթների մեծ մասից գլուխն ազատելու համար։

[Ռուֆուս]

Իմ զգացածի մեծ մասն ես գրել, Ռուֆ:
Իրականում երևի լավ ա, որ կան մարդիկ, որ Ռուֆի նկարագրածը նորմալ ու ավանդապես բարի ու կարևոր են համարում:
Տենց ավելի հեշտ ա ապրելը:

Լիլ, էնքան շատ բան կա գրելու, էդ օրերին էնքան վիրավորական ու գարշելի բաներ եմ տեսել ու լսել, որ էսքանը մի կերպ կարողա գրել: Ու գիտեմ, երկուսս էլ նույն ցավն ենք ունեցել ու էս ամենի միջով անցել ենք, լիքը բան արդեն հասցրել եմ մոռանալ ու չեմ էլ ուզում վերհիշել...

Ծխցրեց...

[Դավիթ]

Մեր մոտ ավելի արագացրել ու ավտոմատացրել են էս պրոցեսները: Տեսակցությունը ու թաղումը նույն օրն են անում, և շատ անգամ, յոթն ու քառասունքը նույն օրը: Ի դեպ, եթե չեն ուզում որ անկապ մարդիկ գան լցվեն տուն յոթ-քառասունքի ժամանակ, թաղումից հետո միանգամից գնում են ռեստորան' հոգեհանգստի ճաշի: Ի դեպ, գերեզմանոցում տեղը միայն 100 տարով ա, դա էլ են մտածել:

[Chuk]

Իմ զգացածի մեծ մասն ես գրել, Ռուֆ:
Իրականում երևի լավ ա, որ կան մարդիկ, որ Ռուֆի նկարագրածը նորմալ ու ավանդապես բարի ու կարևոր են համարում:
Տենց ավելի հեշտ ա ապրելը:

Չէ, Լիլ, չեմ կարծում, որ Ռուֆի նկարագրածը նորմալ են համարում: Երևի բոլորն էլ էդ կարգի երևույթներից նեղվում են: Բայց դա կապել ավանդույթի հետ, մեկը ես սխալ եմ համարում: Օրինակ եթե ավանդույթ կա հոգեհացի ու հոգեհացի եկածների մի մասն իրանց անասնավարի են պահում, էդ ավանդույթից չի, այլ անասնական մարդկանցից: Բայց չէ որ էդ նույն հոգեհացի ժամանակ դրական բաներ էլ են լինում, օրինակ՝ վերևում գրածս:

Հա, երբեմն դժվար ա ֆիլտրելը: Անձամբ ես փորձել եմ նման դեպքերում ֆիլտրել, «դրականը» պահել, «բացասականը» մոռանալ:

[Շինարար]

Իմ զգացածի մեծ մասն ես գրել, Ռուֆ:
Իրականում երևի լավ ա, որ կան մարդիկ, որ Ռուֆի նկարագրածը նորմալ ու ավանդապես բարի ու կարևոր են համարում:
Տենց ավելի հեշտ ա ապրելը:

Լիլ, էնքան շատ բան կա գրելու, էդ օրերին էնքան վիրավորական ու գարշելի բաներ եմ տեսել ու լսել, որ էսքանը մի կերպ կարողա գրել: Ու գիտեմ, երկուսս էլ նույն ցավն ենք ունեցել ու էս ամենի միջով անցել ենք, լիքը բան արդեն հասցրել եմ մոռանալ ու չեմ էլ ուզում վերհիշել...

Ծխցրեց...

Էրեխեք, մտածում եմ՝ ո՞նց վերացնենք չուզողությունը, բամբասկոտությունը, քծնողականությունը, չարությունը, նախանձը, քիթխոթողությունը, չարախնդությունը: Էդ ամենին, որ ասում եք, մենակ թաղումների ժամանակ չենք առնչվում, այլ ավելի հաճախ, ուղղակի էդ վիճակում առավել ցավացնող ա: Բայց դա թաղման հետ կապ չունի, ադաթների հետ կապ չունի: Էդ մարդիկ կան, տենց են, ու միշտ են իրանք տենց անում: Ո՞նց արմատախիլ անենք էդ երևույթները: Չգիտեմ: Ո՞նց անես, որ ասես՝ ս....-երդ քաշեք, ինձանից հեռու ֆռռացեք: Մեկը ես չեմ կարող: Բայց դա ադաթ չի՝ ոչ գեղեցիկ, որ տգեղ, դա մարդկայնության հետ ոչ մի առնչություն չունի:

[Դավիթ]

Միայն թաղման ծախսերի համար ա հրկիզելը իրեն արդարացնում: Միջին տրադիցիոնալ թաղումը Լոսում մոտ 13-15 հազար ա, գերեզմանի տեղն էլ հաշված: Հրկիզումը մի 4-5 անգամ ավելի էժան ա:

[Աթեիստ]

Էրեխեք, մտածում եմ՝ ո՞նց վերացնենք չուզողությունը, բամբասկոտությունը, քծնողականությունը, չարությունը, նախանձը, քիթխոթողությունը, չարախնդությունը: Էդ ամենին, որ ասում եք, մենակ թաղումների ժամանակ չենք առնչվում, այլ ավելի հաճախ, ուղղակի էդ վիճակում առավել ցավացնող ա: Բայց դա թաղման հետ կապ չունի, ադաթների հետ կապ չունի: Էդ մարդիկ կան, տենց են, ու միշտ են իրանք տենց անում: Ո՞նց արմատախիլ անենք էդ երևույթները: Չգիտեմ: Ո՞նց անես, որ ասես՝ ս....-երդ քաշեք, ինձանից հեռու ֆռռացեք: Մեկը ես չեմ կարող: Բայց դա ադաթ չի՝ ոչ գեղեցիկ, որ տգեղ, դա մարդկայնության հետ ոչ մի առնչություն չունի:

Շին, տենց բաներին խուսափելու լավագույն տարբերակը եղել ու մնում ա քեզ լավ մարդկանցով շրջապատելը։ Իսկ նման ադաթները ենթադրում են լիքը մարդկանց ներկայություն, առանց ֆիլտրելու։
Այ դրա համար եմ ես հավանում արտասահմանյան շփման ձևերը, որ տհաճ մարդուն էդ քո ասած ս. անում ես առանց խղճի խայթ զգալու։ Կամ մարդը իրավունք չունի քեզ հյուր գա, մինչև նախօրոք չզանգի, ու ասի որ էսինչ օրը գալու ա։