Սուտը կարո՞ղ է սպիտակ լինել

[Գալաթեա]

Էն լուսահոգի Մարկ Սաղաթելյանին հիշեցի. մենակ էր գնացել հիվանդանոց, ու դե իրան էլ ասել էին, որ լեյկոզ ա `հավանաբար հենց իրա դրդմամբ էլ ասել էին, ինսուլտ էր խփել էդ պահին: Իսկ եթե չասեի՞ն... կարող ա հնարավոր լինել կյանքը երկարացնել կամ փրկել:

Ես սրա մասին չգիտեի...

[Moonwalker]

Ես սրա մասին չգիտեի...

Բայց եթե չեմ սխալվում ոչ թե մենակով էր գնացել այլ գլխուղեղի արնազեղմամբ ծայրահեղ ծանր վիճակում տեղափոխվել էր հիվանդանոց:

[Նարե91]

Ասածս երբևէ պաշտոնապես չի հրապարակվել, բայց հավաստի է: Հարազատներից ոչ ոք կողքին չի եղել, ճշմարտությունը հենց իրեն էլ ասել են:

[Vardik!]

Գալաթեա,լավ թեմա է:

Ամեն դեպք առանձին է,ամեն մարդ մի ձև է տանում ճշմարտությունը: Եթե էդ հիվանդը չի բուժվելու,ուրեմն թող ճիշտն իմանա,իսկ եթե կա բուժելու հնարավորություն,ուրեմն թող խաբեն ու բուժեն,ինչ արած: Բայց ամեն դեպքում մարդուցա գալի: Մեկը կարողա իմանա 2 տարի ունի ապրելու ու էդ 2 տարվա ընթացքում լիքը բան հասցնի,մյուսն էլ՝ ներշնչանքից իրա գլուխը ուտի: Բժիշկը պետքա նաև հոգեբան լինի,զգա իր հիվանդին:

Ինքս ատում եմ սուտը: Թող ինձ առճակատ ասեն ամենադառը ճշմարտությունը,քան խաբեն: Արդեն բազմիցս եղել են դեպքեր ու ես համոզվել եմ,որ ճիշտն ավելի հեշտ եմ տանում,քան էն սուտը,որ ասել են՝ իմ մասին հոգ տանելով,իբր թե: Ու եղած օրինակները ամենևին տուն-տունիկ խաղալու թեմաներով չեն եղել:

[Գալաթեա]

Ես ինքս օրինակ չեմ կարողանում կողմնորոշվել, թե իմ դեպքում որ տարբերակը կուզեի:
Ես էլ՝ ատում եմ, երբ ինձ ստում են, բայց ասենք թե ընդունենք՝ մի տարուց մեռնելու եմ:

Եթե ինձ էդ մասին ասեն՝ սկսվելու ա մի հատ քաոսային հոգեվիճակ: Հարազատներիս շուտով հրաժեշտ տալու միտքը մենակ հերիք կլինի, որ ես ներքնապես քայքայվեմ:
Պետք ա սկսեմ մտածել՝ ոնց անեմ, որ էդ մի տարին լիքը ու ճիշտ ապրեմ: Պետք ա սկսեմ պրիորիտետների բաժանել օրակարգս: Սկսեմ զբաղվել իմ կարծիքով կարևոր բաներով ու էդ ընթացքում հաստատ կանտեսեմ փոքրիկ, բայց ոչ պակաս կարևորները...
Մարդկանց ու կյանքին կսկսեմ նայել, ոնց որ հեռացող գնացքի լուսամուտից... իսկ ես առանց էն էլ վատ եմ տեսնում, չեմ ուզում մանր ու հեռվից տեսնել ամեն ինչ
Չի բացառվում, որ մոտս անգիտակից նախանձի պես բան սկսվի, որ ես գնալու եմ՝ մոտիկներս մնան: Ոի ինձ սկսի տանջել էն միտքը, որ գնալուցս որոշ ժամանակ հետո ինձ կմոռանան, ասես երբեք էլ չեմ եղել:

Բա ինձ պետք ա՞
Ու մեկ ա՝ ատում եմ, որ ինձ խաբում են:

[Vardik!]

Վերջին երկու գրառումներում ամեն մեկս ասեցինք,թե մեր հետ ոնց պետքա վարվեն մեր հարազատները:

[Freeman]

Գալաթեա,լավ թեմա է:

Ամեն դեպք առանձին է,ամեն մարդ մի ձև է տանում ճշմարտությունը: Եթե էդ հիվանդը չի բուժվելու,ուրեմն թող ճիշտն իմանա,իսկ եթե կա բուժելու հնարավորություն,ուրեմն թող խաբեն ու բուժեն,ինչ արած: Բայց ամեն դեպքում մարդուցա գալի: Մեկը կարողա իմանա 2 տարի ունի ապրելու ու էդ 2 տարվա ընթացքում լիքը բան հասցնի,մյուսն էլ՝ ներշնչանքից իրա գլուխը ուտի: Բժիշկը պետքա նաև հոգեբան լինի,զգա իր հիվանդին:

Վիճելի բան ես ասում, իսկ եթե, ասենք, տաս տոկոս ա հավանական, որ կբուժվի, էդ ո՞ր դեպքի մեջ ա:
Ինքս դեմ եմ հիվանդին խաբելուն, սպիտակ սուտ հնարավոր ա, բայց էդ էր դեպքը չի, ցանկացած մարդ իրավունք ունի իմանալու, թե իրա հետ ինչ ա կատարվում:

[Չամիչ]

Ես համարում եմ, որ ծանր հիվանդության դեպքում մարդուն պարտադիր պետք է ասել ճշմարտությունը: Մարդը ունի անսահման թաքնված ռեզերվներ: Եթե մարդը չիմանա թե իր հետ ինչ է կատարվում, չի կարողանա այդ ռեզերվները օգտագործել: Ճշմարտությունը թաքցնելով մարդուն զրկում են ապաքինվելու հնարավորությունից: Մարդը լեզու գտնելով իր ենթագիտակցության հետ կարող է հրաշքներ գործել, այդ թվում, նաեւ, բուժվել անբուժելի հիվանդությունից:

Այո, սուտը կարող է լինել սպիտակ: Վերջերս առիթ եղավ 6 երեխային խափել: Երեխայի հայրը եւ մայրը բաժանված են, բայց հայրը շփում ունի երեխայի հետ: Նոր Տարվա օրերին մայրն ու հայրը թունդ վիճել էին, վեճի պատճառով հայրը հենց երեխային ասել էր, որ հրաժարվում է իրենից, որ գնալու է նոր կին գտնի ու նոր երեխա ունենա: Իհարկե դժվար է նման մարդուն հայր անվանել, բայց մենք խափեցինք երեխային ու ասեցինք, որ անկախ ամեն ինչից իր հայրը ամենալավ հայրն է, բոլոր մարդիկ էլ երբեմն անհասկանալով ինչ որ բաներ են ասում:

Այո սուտը կարող է լինել սպիտակ: Երբեմն այն ինչ թվում է սուտ, ապագայում կարող է դառնալ իրականություն, ամեն ինչ մարդկանց ձեռքերում է: Տես ստորագրությունս

Ես ապրում եմ հզոր, ապահով ու բարեկեցիկ Հայաստանում: Այս նախադասությունը տվյալ պահին բացարձակ սուտ է, բայց ես հավատում եմ, որ այն ապագայում դառնալու է ճշմարտություն:

Իզուր չի, որ երեխաներին կերակրում են հեքիաթներով, շատ երեխաներ հենց իրենք են հնարում իրենց հեքիաթը, որը ապագայում դառնում է իրականություն:

Հնարեք ձեզ համար գեղեցիկ ստեր եւ թող այդ սուտը դառնա իրականություն:

[Vardik!]

Վիճելի բան ես ասում, իսկ եթե, ասենք, տաս տոկոս ա հավանական, որ կբուժվի, էդ ո՞ր դեպքի մեջ ա:
Ինքս դեմ եմ հիվանդին խաբելուն, սպիտակ սուտ հնարավոր ա, բայց էդ էր դեպքը չի, ցանկացած մարդ իրավունք ունի իմանալու, թե իրա հետ ինչ ա կատարվում:

Ուրեմն թող ասեն,հետն էլ ասեն,որ բուժվելու հնարավորությունը տաս տոկոսա:

Էս ընդամենը իմ կարծիքնա: Ինչպես արդեն ասել եմ վերևի գրառման մեջ,ամեն դեպք առանձին է,ամեն մարդ յուրահատուկ է:

Ես ինձ ապուշ կզգայի,եթե մահացու հիվանդ լինեի ու հարազատներս ծածկեին դա: Միևնույննա,ժամանակի ընթացքում կերևար,որ խաբում են: Էդ դեպքում աշխարհից կգնայի ամենքից հիասթափված: Ու ընդհանրապես,կյանքում երբեմն նենց լուրջ փաստեր ենք մարսում,որ հիվանդությունն ինչա: Մեկա բոլորս մի օր գնալու ենք: Թեթև տարեք ու վերջ:

[Jarre]

Ես վստահ եմ, որ էս հարցը պետք է քննել անհատական մակարդակով։ Ամեն առանձին դեպք պահանջում է իր առանձին, ունիկալ լուծումը։

Հիմա ամեն ինչ փոխվել ա։ Օրինակ ես, երբ բժշկի եմ գնում, մենակ եմ գնում ու ամեն ինչ ինձ են ասում։ Վերջերս հորս էի տարել բժշկի ու մոտը ուռուցք էր։ Ասեցին, որ կարող ա մահանա մի տարվա մեջ։ Իրան ասեցին։ Եկավ տուն ծխելը թարգեց, խմելը թարգեց, առավոտները շուտ սկսեց վեր կենալ ու ծովում մի քանի ժամ լողանալ, մարզանքներ անել և այլն։ Մի ամսվա մեջ ահագին դզվեց։ Հետո եկավ պատասխանը, որ պիտի վիրահատեն ու որ ուռուցքը չարորակ չի։

Ուզում եմ ասել, որ հիմա շատ տեղերում սկզբունքորեն անհնար ա գաղտնի պահել։

Ու կարծում եմ, որ ընդամենը մարդիկ կարիք ունեն մահվան կուլտուրային ծանոթանալու։ Բոլորն էլ գիտեն, որ մի օր մահանալու են։ Ու դա կարա լինի կամ շատ երիտասարդ տարիքում կամ հարյուր տարեկանում։ Ո՞վ չգիտի։ Ուղղակի պետք ա ինքնակրթում, որ երբ նման լուր իմանաս հնարավորինս ադեկվատ ռեակցիա տաս։

Ես կոնկրետ իմ պարագայում կողմ եմ ճիշտը իմանալուն։ Իմ համար դա ավելի օգտակար կլինի։ Հարյուր տոկոս։

[Նարե91]

Ես համարում եմ, որ ծանր հիվանդության դեպքում մարդուն պարտադիր պետք է ասել ճշմարտությունը: Մարդը ունի անսահման թաքնված ռեզերվներ: Եթե մարդը չիմանա թե իր հետ ինչ է կատարվում, չի կարողանա այդ ռեզերվները օգտագործել: Ճշմարտությունը թաքցնելով մարդուն զրկում են ապաքինվելու հնարավորությունից: Մարդը լեզու գտնելով իր ենթագիտակցության հետ կարող է հրաշքներ գործել, այդ թվում, նաեւ, բուժվել անբուժելի հիվանդությունից:

Համակարծիք չեմ… ծանր հիվանդությամբ տառապող մարդուն ճանաչողները պիտի որ իմանան՝ էդ մարդը ոնց կարձագանքի էդ բոթին... եթե տվյալ անձնավորությունը շուտ ներշնչվող ա, իր մեջ գցող ա, ապա միանշանակ պետք չի ասել ու կյանքը դժոխքի վերածել… էդ տիպի մարդու մոտ ոչ մի թաքնված ռեզերվ էլ չի աշխատի հաստատ... առավոտից իրիկուն մենակ մահվան մասին ա մտածելու:

[Չամիչ]

Գրել եմ 6 երեխային, պիտի գրեի 6 տարեկան երեխային:

[Jarre]

Թեմայի հարցադրմանը մոռացա պատասխանել։

Սուտը կարո՞ղ է սպիտակ լինել։ Սուտը ինքը իրանով ոչ մի ձև ա։ Դա կախված ա մարդկանց ընկալումից։ Մեկի արժեհամակարգով կարա սպիտակ լինի, իսկ մյուսինով՝ ոչ։
Սուտը ի՞նչ ա։ Սուտը դա տեղեկության ա։ Դա բառերի, տառերի, հնչունների, տարբեր տեսքերով հաղորդվող տեղեկություն ա։ Տեղեկություն մանրամասների բացահայտման տարբեր մակարդակներով։ Կամ տեղեկություն, որը չի համապատասխանում իրա նկարագրին, այսինքն չի համապատասխանում էն պրոցեսի կամ իրավիճակի հետ, որը բացատրում ա։

Հետևաբար սուտը ունի նպատակ։ Մարդիկ ո՞նց են որոշում մի բանը ճիշտ ա, լավ ա, թե չէ։
1) դնում են նպատակ
2) էտ նպատակին հասնելու համար անում են ինչ որ բան
3) ստանում են ինչ որ արդյունք
4) համեմատում են արդյունքը իրանց դրած նպատակի հետ
5) նպատակին հասնելու չափով (թե որքանով հաջողվեց հասնել նպատակին, քանի տոկոսով իրականացավ իրանց նպատակը) որոշում են տվյալ բանը լավ էր, ճիշտ էր, թե ոչ։

Կոնկրետ էս հարցում կարան լինեն հարյուրաով նպատակներ։ Օրինակ՝
ա) նպատակս է, որ մահացու հիվանդ հարազատս չկորցնի իր ուրախությունը ու շարունակի բնականոն կյանքով ապրել։
բ) նպատակս է, ինչ գնով էլ լինի ճիշտը ասեմ։
գ) նպատակս է, որ հարազատս լուծի իրա բոլոր չլուծված հարցերը՝ կտակ-մտակ և այլն։
դ) նպատակս է մարդուն սթրեսի մեջ գցեմ ու բարոյապես կործանեմ։
ե) նպատակս է օգնեմ, որ թարգի վնասակար սովորությունները, որոնք կարան ավելի մոտեցնեն իրա մահը
և այլն, և այլն։

Էս նպատակներից յուրաքանչյուրը տարբեր լուծման միջոցներ ունի։ Ու եթե մարդը հասնում ա իրա նպատակին, ասում ա՝ «ճիշտը սա է»։ Բայց ճիշտը էտ ա քո նպատակի կտրվածքով։ Ուրիշ նպատակի դեպքում դա գուցե ամենասխալ լուծման մեթոդը լիներ։

Իմ կարծիքով անգամ հստակ նպատակ ու էտ նպատակի լուծումը իմանալով հանդերձ, շատ դժվար ա կռահել էտ ամեն ինչի պաբոչնի հետևանքները։ The butterfly effect-ը իմ կարծիքով համարյա թե անհնար ա կանխատեսել։ Որովհետև կարող ա կոնկրետ մի նպատակի կտրվածքով հասնես էտ նպատակին, բայց չես կարա կանխատեսես, թե հայտնածդ կամ չհայտնածդ տեղեկությունը ոնց կազդի տվյալ մարդու կյանքի մյուս բնագավառների վրա, իրա ենթագիտակցության վրա և այլն։

[Չամիչ]

Համակարծիք չեմ… ծանր հիվանդությամբ տառապող մարդուն ճանաչողները պիտի որ իմանան՝ էդ մարդը ոնց կարձագանքի էդ բոթին... եթե տվյալ անձնավորությունը շուտ ներշնչվող ա, իր մեջ գցող ա, ապա միանշանակ պետք չի ասել ու կյանքը դժոխքի վերածել… էդ տիպի մարդու մոտ ոչ մի թաքնված ռեզերվ էլ չի աշխատի հաստատ... առավոտից իրիկուն մենակ մահվան մասին ա մտածելու:

Էտ էլ կա, հանգամանքները տարբեր են: Եթե մարդուն պիտի ասեն ու իր պրոբլեմի հետ թողնեն մենակ, սկզբնական փուլում մարդը իսկապես կարող ա իր մտքերով ինքն իրեն կործանել: Դրա համար չի կարելի մարդուն թողնել իր պրոբլեմի հետ միայնակ: Անհրաժեշտ ա գրագետ մոտեցում, հարազատների գրագետ աջակցությունը:

Մի օրինակ բերեմ, մի տարի առաջ եղբորս աներոջ մոտ չարօրակ ուռուցք հայտնաբերեցին: Հենց սկզբից նրան ճշմարտությունը ասեցին: Բայց էտ մարդը չհավատաց որ ինքը հիվանդ ա, ասեց- ինձ ի՞նչ ա եղել որ, ես առողջ մարդ եմ, բժիշկներին հավատացող չկա: Նա գնում էր քիմիայի, բայց անգամ քիմիայի գնալուց համոզված էր, որ ինքը հիվանդ չի, որ բժիշկները անիմաստ իրան չարչարում են: Էտ մարդը լիարժեք ապաքինվեց:

Ամեն դեպքում ես համոզված եմ, որ մարդուն պետք է ճիշտը ասել, մարդը պիտի երես առ երես հանդիպի իր պրոբլեմի հետ: Քանի որ հիվանդությունը ոչ միայն ֆիզիկական այն նաեւ հոգեբանական պատճառներ ունի: Ցանկացած հիվանդություն մարդուն ինչ որ բան սովորեցնում է, կյանքի դաս է: Եթե մարդուն տրվել է այդ դասը ուրեմն նա պիտի դա անցնի: Հակառակ դեպքում նրա էվոլյուցիոն զարգացումը կդանդաղի:

[StrangeLittleGirl]

Կներեք, թեման ամբողջությամբ դեռ չեմ կարդացել, բայց թույլ տվեք հայտնել կարծիքս, հետո մանրից կմտնեմ քննարկման մեջ:

Մեր մշակույթում ընդհանրապես շատ տարածված երևույթ է, երբ մարդիկ որոշում են, թե դիմացինի համար ինչն է ավելի լավ: Ծնողը որոշում է, թե երեխայի համար որ մասնագիտությունը լավագույնը կլինի, հետո՝ որ աղջիկը կամ տղան են «հարմար» ամուսին, ընկեր-բարեկամները որոշում են Հայաստանու՞մ, թե՞ արտերկրում ապրելն է ավելի լավ և այլն: Նմանատիպ հարց է նաև ճշմարտությունն ասելը. ընտանիքը (իսկ այս թեմայում նաև մենք) հիվանդի փոխարեն որոշում ենք՝ ճշմարտությունն իմանա՞լն է լավ, թե՞ չիմանալը: Զանազան փաստարկներ ենք բերում. կդեպրեսվի, ինքնասպան կլինի, գոնե կյանքի վերջին օրերը երջանիկ անտեղյակության մեջ ապրի և այլն: Բայց էկեք ինքներս մեզ նայենք, հիշենք, թե որքան չենք սիրում, երբ մեր կյանքում մեր փոխարեն ուրիշներն են որոշում, թե ինչն է լավ, ինչն է վատ, որքան ենք կատաղում, երբ ակնոցավոր հեռավոր ազգականը Նոր տարուն հայտնվում է ձեր տանն ու հերթական կենացի ժամանակ մաղթում, որ այդ տարվա ընթացքում ամուսնանաս, երբ ամուսնանալը գոնե էդ տարում քո պլանների մեջ չի մտնում, որքան ահավոր է, երբ դու սիրում ես քո խուճուճ մազերը, բայց կուրսի աղջիկները կարծում են, որ ֆենած ավելի կսազի քեզ ու սենց լիքը բաներ... Դե հիմա ասեք ինձ, եթե դուք ինքներդ մահացու հիվանդ լինեիք, կուզենայի՞ք իմանալ այդ մասին: Այո՞: Էդ դեպքում ինչու՞ եք որոշում, որ ուրիշը կդեպրեսվի: Ո՞չ: Շատ լավ, դուք մի իմացեք, բայց թող նա, ով ուզում է իմանալ, իմանա:

Իսկ պրոֆեսիոնալ ոլորտում ամենաճիշտ միջոցն է հարցնել հիվանդից, թե արդյոք ուզու՞մ է ճշմարտությունն իմանալ, թե՞ ոչ: Եթե ուզում է, ապա ո՞ր մասը. դիագնո՞զ մենակ, ծանրության աստիճա՞ն, մոտավոր պրոգնո՞զ, բուժման արդյունավետությու՞ն: Հիվանդից բացի ոչ ոք չգիտի, թե ինչ է իսկապես հիվանդն ուզում:

Եվ հետո, ճշմարտությունն ասելը այն երեսին շպրտել չէ: Ինչպես արդեն նշեցի, նախ պետք է ճշտել, թե հիվանդն ինչ է ուզում իմանալ: Պետք է հատուկ ժամանակ հատկացնել դրա համար, ոչ թե միջանցքում կանգնած ասել՝ գիտե՞ս, չորրորդ փուլի քաղցկեղ ունես սաղ օրգաններդ մետաստազներով, հույս չկա կամ բջջաբանական հետազոտության պատասխանը դեմ տալ, ասել՝ տար բժշկիդ: