Տաղանդավոր, բայց ծույլ կամ մարսեցու օրագիրը

[Alphaone]

Ներածության պես մի բան

Թեման հենց սկզբից օրագրեր բաժնում էի բացել, հետո հասկացա, որ իմ մասին չեմ գրելու, ավելի շատ հավաքական կերպար է մարդկանց մի տեսակի մասին, ովքեր ամեն ինչ իրենք իրենց ձեռքով խորտակելու բացառիկ տաղանդ ունեն, բայց և կարողանում են արարել:
Տարօրինակ փոքրիկ աղջիկը մի ժամանակ մեկնաբանություն էր գրել, մոտավոր իմաստը՝ «տաղանդավոր բայց ծույլ» արտահայտությունը հորինել են որպես ինքնաարդարացում, հնարավոր չէ լինել ծույլ ու միաժամանակ տաղանդավոր: Համամիտ չեմ, հենց տաղանդավորներն են ծույլ դառնում, սկզբից ևեթ այն մարդիկ, ում ամեն ինչ հեշտ է տրվում ու ովքեր ամենը ստանում են շատ ավելի քիչ ջանքերի գնով, քան ուրիշները, չեն սովորում կյանքում ջանքեր գործադրել: Գալիս է մի պահ, որ կյանքի առաջարդանքները դառնում են ավելի ու ավելի բարդ՝ սկսած դպրոցական վարժություններից ու միջանձնային հարաբերություններից մինչև բառացիորեն գոյության պայքար: Այդ ժամանակ նախկին տաղանդավոր մարդիկ...


1. Նա ծնվեց:

Կինը տարօրինակ երազ էր տեսել. կոճակը, որ պոկվել էր կոստյումից, գլորվեց անհայտ ուղղությամբ: «Հոգ չէ», մտածեց կինը, տանը նման մի կոճակ կգտնեմ, կկարեմ: Հետո սկսեց կասկածել, որ գուցե լավ չի հիշում, գուցե էլ նման կոճակ չլինի, վերադարձավ, վերցրեց:
Հաջորդ օրը գյուղի պառավներից մեկն ասելու էր, որ մարգարեական երազ է, որ աղջիկ կծնվի ու կյանքը կոճակի պես թելից կախված կլինի, բայց վերջում կփրկվի, քանի որ չի թողել ընկած, վերադարձել, վերցրել է:
Կինը բարեհոգաբար ժպտացել էր, չէր ցանկացել սնահավատ տատիկին վիրավորել:
...

Հիվանդասենյակում բժիշկները շշուկով իրար ասում էին, որ երեխայի ծնունդը հրաշք էր, թեև ծնվելիս բարդություններ չէին եղել, բայց մոր սայթաքել, ընկնելը մահացու վտանգի էր վերածվել երեխայի համար: Կենդանի ծնունդի հավանականություն աննշան էր:
Էլ ավելի տարօրինակ էր նորածնի հայացքը: Մանկինը դեռ հերիք չի բաց աչքերով էր ծնվել, դեռ մի բան էլ հետաքրքրությամբ բժիշկներին էր ուսումնասիրում «մեծի հայացով», ինչպես հետո նույն մանկանը կպատմեր բժշկուհին:
Նրանք դեռ չգիտեին, որ այլմոլորային հոգին, որ պիտի իր տեղը գտներ մի ուրիշ մոլորակում, ուրիշ մարմնում, մոլորվել ու մարդու մարմնում է հայտնվել:

[Alphaone]

(շարունակելի)

[Alphaone]

2. Կամակոր, քմահաճ, համառ

Այլմոլորակայինին համոզել, որ երկրային սնունդ ընդունի, հավատացեք, աննկարագրելի բարդ գործընթաց է: Խեղճ մայրիկը երկար ու ապարդյուն համոզում էր, ստիպում փոքրիկին սնվել: Հակառակ դեպքում նրան սովամահություն էր սպառնում. ծնվելուց ի վեր արդեն սպառնալիորեն երկար ոչինչ չէր կերել :
- Չե՞ս կարողանում կերակրել,- հեգնեց տարեց բուժքույրը:
- Բերանը չի բացում ոչ մի կերպ:
- Սրա նմանների՜ն ենք կերակրել, - քմծիծաղ տվեց հարյուրավոր նման խնդիրներ հաղթահարած կինը:

Ձեռքի նուրբ շարժումը փակեց նորածնի քթանցքը:

- Հիմա չի կարող շնչել, բերանը կբացի, որ շունչ քաշի, դու միանգամից շիշը բերանը դիր, - հրահանգեց բուժքույրը:
...
- Մի քիչ էլ սպասենք, - որոշ ժամանակ անց շարունակեց տարակուսած:

Երեխան սկսեց շնչարգելությունից գալարվել, ու վախեցած բուժքույրն արագ հեռացրեց ձեռքը:

- Ի՜նչ տիպն ա, է, տառապելու եք սրա ձեռը, տես, որ այդպես էլ բերանը չբացեց:

(շարունակելի)

[Alphaone]

3. Հայրիկ

Այլմոլորակայինը ձիրք ուներ՝ զգում էր մեծ մարդկանց, այն մարդկանց, որվքեր ավելի բարձր էին ու ավելի խորը, այն մարդկանց, ովքեր բնատուր տաղանդ կամ անկրկնելի ինտելեկտ ունեին: Փոքրիկ այլմոլորակայինը թաթիկներով ձգվում էր դեպի երկրային հայրը, ում ամբողջ կյանքում իդեալ է համարելու, բայց ում այդպես էլ երբեք չի կարող հասնել...

շարունակելի

[Alphaone]

Ինչի՞ց սկսեմ:
Ամբողջ կյանքում ես գոյաբանական ճգնաժամեր եմ վերապրել: Բյուրի հետ հանդիպման ժամանակ մի քանի հարցադրումներ եղան, որ ինձ ստիպեցին լիքը էջեր թերթել, որոնց գոյության մասին անգամ մոռացել էի:
Ըստ իմ ծնողների, ես համարյա թե ինդիգո եմ եղել, փոքր ժամանակ ինքնուրույն, կուբիկներով խաղալով սովորել եմ տառերը՝ հայերեն և ռուսերեն, իմացել եմ բոլոր օվկիանոսները, մայրցամաքները, լիքը գետեր, լճեր, լեռնաշղթաներ, կարողացել եմ ժամերով ինքնուրույն խաղեր հորինել, խաղալ... սա մինչև երեք տարեկան, քիչ բան եմ այդ ժամանակահատվածից հիշում, դրանից հետո արդեն ավելի հստակ հիշողություններ են՝ ամեն տեղ ես ուղեղ էի, բոլորը զարմանում էին, թե ինչ խելոք երեխա է ու էդպես... Հիշում եմ մինչև հինգ տարեկան իմ հոբբին ճանապարհի ցուցանակները կարդալն էր, ոնց էի ուրախանում, որ հասցնում էի կարդալ: Բայց գրքեր չէի կարդում, մի կերպ գլուխ էի բերել բկլիկ-ձկնիկը, այբոլիտը, մի երկու ուրիշ անկապ մանկական գիրք ու այբբենարանի ապուշ տեքստերը: Հա, այդ տարիքում այբբենարանն ինձ համար ահավոր պրիմիտիվ էր ու երբ դպրոցում նորից էի անցնում այբբենարանի վրայով, ուղղակի լացս գալիս էր: Գրել նույնպես չգիտեի, կայնքում մասնիկ չեմ գրել, դրա համար առաջին դասարանում երեքներ էի ստանում: Ընթերցանության դասին նույնպես ցածր գնահատականներ հայտնվում էին, երբ մեծն կամակորությունն ինձ ստիպում էր ուղղակի դատարկ, համառ հայացքով նայել սկսնակ ուսուցչուհուս ու ասել, որ չէի կարդալու...
Ի՞նչ կլիներ, եթե իմ առաջին ուսուցչուհին ոչ թե դեղնակտուցի մեկը լիներ, այլ՝ փորձառու ու բանիմաց կին:
«Ինչ կլիներն» իրեն երկար սպասեցնել չտվեց:
ի տարբերություն Երևանի, Սարուխանի ուսուցչուհիս երկար տարիների փորձ ուներ:
Ֆրանսերենը հարամում էի, ուրիշ ուսուցչուհի էր, բայց մնացած բոլոր առարկաներից փայլում էի... հինգեր, հինգեր, հինգեր... գնահատականներ, որոնք ես չէի վաստակում, ես տանը չէի «սովորում վարժ ակրդալ», ես անգիր չէի անում բազմապատկման աղյուսակը:
Ուսուցչուհիս արդեն խելագարվել էր իմ մոտ «շպառգալկաներ» ու հաշվիչներ որոնելով: Կանչում էր գրատախտակի մոտ, հարցնում աղյուսակը: Եթե ուղղակի հարկավոր էր անգիր իրար հետևից ասել, խնդիր չէր, արագ հերթականորեն գումարում էի, ասում, եթե խառն էին հարցնում, ահագին ուշ էի պատասխանում, խճճվում էի, չէր ստացվում... Իսկ այ երբ նստած տեղում էր տալիս առաջադրանքներ, էլ հանդիսատեսի առաջ ելույթ ունենալու հուզմունքը չկար, ես ավելի արագ էի մտքում հաշվում, գրում, քան դասարանցիները վերարտադում էին անգիր արածը ու շարունակում էի չսովորել: Ամեն օր դասի նստելուց, երբ նյութն անցնում էին, ինֆորմացիան անմնացորդ մնում էր ուղեղումս ու տնային առաջադրանքը ես համարյա չգիտեի ինչ է, արդնե վարժվել էի առանց ջանքերի դափնիներ ստանալուն, մինչև...
Երբ Սարուխանից Գավառ տեղափոխվեցինք, ես մոտ երկու ամիս դպրոց չգնացի: Ամռանը բնականաբար ոչ մի տառ չկարդացի ու սեպտեմբերին գնացի դպրոց արդեն բնավ ոչ որպես լավագույնը: Ահագին ժամանակ պետք եղավ, որ 6-րդ դասարանում ձգեմ, հասնեմ մյուսներին, դասարանում էլ լիքը կոնֆլիկտներ, օտարություն, մենակություն: Սկսեցի դպրոց չգնալ: Հենց այդպես, «ծույլիկների» հետ դասից փախնում ու գնդակ էի գլորում, սովորելը դաժան փորձություն էր:
Այդպես էլ ութ տարում երևի մի քանի տասնյակ անգամ էր, որ ես «դաս սովորեցի»: Անգամ գրականության անգիրները, հենց հանձնարարում էին, տեղում մի քանի անգամ կարդում, անգիր ասում էի: Երբ դպրոցի ավարտական քննությանը ինձ ասացին Սևակ արտասանել, արտասանեցի իմ կարդացած միակ գործը Սևակից՝ «Գարուն ա, ձուն ա արել»: Ես ընդամենը մի անգամ կարդացել էի, բայց ինձ դաս էին հարցրել, կարդալուց անմիջապես հետո անգիր էի ասել կարդացածն ու «ինսթալլ» էր եղել: Հիացել էին, վերստին դափնիներ… Դաժան էր…
Բայց վերադառնամ 8-րդ դասարան: Այս ժամանակներում ինձ ձգել, տարել էր ֆանտաստիկան, ինչ ինձ հիշում էի, գրում էի ու գրող դառնալ ու ֆանտաստ գրող լինելն ինքնին ենթադրվող իրականություն էր: Բայց գրելով այն ժամանակների աշխարհում հնարավոր չէր ապրել, ու առաջ էր գալիս մասնագիտության խնդիրը: Մասնագիտություն արտահայտությունն ինձ հիստերիայի էր հասցնում, չափազանց խորն էր ինձ տպավորել Ազիմովի պատմվածքը: Ես նմուշ էի ինձ զգում, ոչ թե հոսքագծի արտադրանք, ես իմ անձի մասին հնարավոր բոլոր գերա-ներով գերադրական կարծիք ունեի ու երկու պատճառ ունեի ինձ խորապես դժբախտ զգալու համար՝ արտաքինը, քանի որ էն ժամանակներում ինձ անճոռնի ճուտիկ էի ու հասակը (մեր բարձրհասակ բարեկամների մեջ ինձ խղճուկ էի զգում), բայց քանի որ կար գենետիկա կոչվածը, հավատում էի, որ մեծանալու եմ ու առնվազն 1.70սմ հասակ ունենամ: Տարիների հետ փոքրիկ ու խղճուկ լինելու ֆոբիան ինձ ճնշում էր, գերմարդը պետք է ամեն ինչով կատարելություն լիներ, ցցված քիթս ինջնում, ընկնում էր ոտքերի տակ, սայթաքում էի: Իմ մոտ սկսվում էր գոյաբանական ճգնաժամը, սկսվում էր Ադլերյան բարդույթների պատերազմը, սկսվում էր ահավոր խորն ու անհույս լճացում:
Ես ասում էի, որ ես գրող եմ ուզում դառնալ:
Ծնողներս պնդում էին, որ դրանով ապրել չեմ կարող:
Հետո ինչ-որ գրքույկ ընկավ ձեռքիս տակ ռեժիսուրայի մասին: Հրապուրեց, տարավ. վերջ, ես ռեժիսիոր եմ: ֆանտաստիկան թողած արդեն կարդում էի պատմավեպեր, Ջեկ Լոնդոն, Մայն Ռիդ, ինչ ձեռքիս տակ ընկներ: Այդ ժամանակներում օրը մի գիրք կարդում էի, աննորմալ արագ էի կարդում ու ամեն ինչ մտապահում:
Մայրիկս ինձ երեսով ա տալիս, որ ես կարդալ չէի սիրում ու քիչ եմ կարդացել: Իր ու հայրիկի համեմատ՝ ահավոր քիչ, բայց իմ հասակակիցների համեմատ էնքան շատ, որ մենակությունն արդեն հոշոտում էր: Էլ չկային ընդհանուր թեմաներ: Հրաշալի ֆիզիկական պատրաստվածությունն ամենացածր ինտելեկտի հետ մարդկանց հետ անգամ շփման եզրեր էր տալիս սպորտում, բակի խաղերում առաջնորդ ու դպրոցում դասական լուզեր քարշ էի տալիս իմ կեղծ ծիծաղներով ծածկված դեպրեսված, հիստերիկ ու ագրեսիվ գոյությունը:
Ռեժիսիոր:
Չէ մի. մերոնք որոշեցին, որ ես տեղը-տեղին «լեզվանի եմ», ընտիր իրավաբան կլինեմ:
Որոշեցին, որ պատմության պարապմունքի եմ գնալու:
Գնացի:
Թե ինչքանով նոր բան սովորեցի, չգիտեմ:
Հետո սկսվեց մաթեմատիկայի դարաշրջանը: Մերոնց ծնողական սնափառության վրա խաղալով ասացի, որ ես կարող եմ մեդալ ստանալ, եթե մաթեմ պարապեմ: Իսկ մաթեմատիկան ինձ հարկավոր էր արդեն ձևավորված երկրորդ գաղափարը կյանքի կոչելու համար՝ ծրագրավորող: Ինձ հանճարեղ գաղափար էր թվում վերջինս՝ կսովորեմ ծրագրավորում, պահանջված, արդիական մասնագիտությամբ կվաստակեմ օրվա հացի փողն, իսկ երեկոյան կգրեմ ֆիլմեր նկարելու իմ ծրագիրը: Էվրիկա, երջանկություն, կոչում ու էլի լիքն ախմախ թեգեր, որ ինձ բերում էին այս թեմային...
Միաժամանակ պարապում էի թե պատմություն, թե մաթեմ:
Պատության մեծ գրքիս մեջ դնում էի գեղարվեստական գրքեր ու կարդում: Ես ու Վարդանը չունգաչունգով էինք որոշում՝ ով ա առաջինը պատմելու ու հարվածներ ստանալու, քանի որ երկրորդ պատմողն արդեն պատմում էր անթերի: Գրավորներից առաջ Խանամիրյանը թույլ էր տալիս «կրկնել», մենք արագ կարդում, գրում էինք, բայց մեր ծույլիկների փոքրիկ միաբանությունը մեծ կորուստներ էր ունենում պատմելու ժամանակ:
Մաթեմատիկայի պարապմունքներին, ընդհակառակը, մոտենում էի ամենայն լրջությամբ: Որ ես նստե՞մ ու կես ընդհանուր տետր կոտորակ լուծե՞մ: Փաստորեն, այո:
Բայց ուսուցչուհուս հետ կոնֆլիկտ էր հասունանում: Հերթով ավելի ու ավելի մեծ ծանրաբեռնվածություն: Ամեն ինչից հետ էի ընկնում, կյանքը վերածվում էր ձանձրալի, միապաղաղ վարժությունների շղթայի, պատմության պարապմունքն ու իրավաբանության մասին խոսակցությունները քայքայում էին նյադրերս: 9-րդ դասարանի ձմեռը եղավ ճակատագրական: Ես մի ամսից ավել անկողնուց դուրս չեկա, ուսուցչուհուս հանձնարարած խնդիրները բնականաբար չգրեցի, ինչի պատճառով նա հրաժարվեց ինձ հետ պարապելուց, քանի որ ամաչում էր մայրիկիցս գումար վերցնել առանց արդյունք տալու: Կյանքի մի էտապ եկավ, հասավ իր տրամաբանական վախճանին: Ես խնդրեցի ուրիշ ուսուցչուհու մոտ գնալ: Բայց ինձ ասվեց, որ ես ունեի շանս, բայց չօգտագործեցի: Արդեն իրականում կատաղած, իրեր կոտրելով ու ինքնամոռաց ճչոցների մեջ թաղված հիստերիաները հասցրեցին նրան, որ 9-րդ դասարանից 10 տեղափոխվելու ամռանը ես գնացի մայրիկիս հետ հետաքրքրվելու նորաբաց եվրոպական տարածաշրջանային համալսարանի ծրագրավորում մասնագիտությամբ: Ջիարի էինք հանձնելու, թե ջիմաթ, չգիտեմ, բայց երբ թեսթերի նմուշները տվեցին ձեռքս, ես երջանիկ էի, այնքան հեշտ էր թվում ամեն ինչ, արագ լուծում էի առաջադրանքները մեկը մյուսի հետևից: Հասա լոգարիթմ, ածանցյալ, ուղեղս կախեց. ես չարաբաստիկ ձմեռվանից հետո մաթեմատիկայի դասերի գրեթե չէի նստել, ամեն ինչ մոռացել էի, ոչ մի նոր բան չէի սովորել, տխուր էր: Սկզբում, երբ նոր-նոր էր համալսարանը բացվում, դեռ շենք չկար, գրված էր հասցեն թերթում Այգեստան 8, ինչը փաստերն ֆրանսիական համալսարանի շենքն էր: Երկար ժամանակ այգեստանը չափչփելուց հետո լրիվ հոգնած, ուժասպառ ու անտրամադիր էի հասել ֆրանսիական համալսարան, մի բան էլ էնտեղ սկսեցին համոզել, որ ֆրանսիական տամ, պատմել իրենց առավելություններն ու աստիճանաբար ես զգում էի, որ ինչ-որ գունդ է կոկորդս սեղմում, մայրիկս հարցնում էր իրենց իրավաբանականի մասին, իմ աշխարհին զուգահեռ տեղի էր ունենում ինչ-որ խոսակցություն, իսկ ես վերապրում էի երկնաքարային անձրև, զգում, թե ինչպես են ֆաետոնի մնացորդները ծակում երկնակամարը, տանիքն ու փուլ գալիս հատկապես իմ գլխին: Եկել էր էն պահը, երբ ես գիտակցում էի, որ ես էլ չգիտեմ, թե ինչ եմ ուզում, որ ամեն ինչ ինձ համար միևնույն է ու ես անելու եմ այն, ինչ ինձ ասեն: Միշտ:

[Alphaone]

Հայոց լեզվի ու անգլերենի պարապմունքներին մոտենում էի ամենայն պատասխանատվությամբ: Այդ ժամանակ մեր տանը ֆինանսական ճգնաժամ էր ու էն վարձը, որ տալիս էին իմ պարապմունքի համար, ես չէի պատրաստվում ջուրը նետել:
Անգլերենի ուսուցչուհու հետ եղավ նույն խնդիրն, ինչ մաթեմատիկայի. ինձ՝ անգլերենից զրո աշակերտին տալիս էր միաժամանակ Բոնկի մի քանի թեմա, որ ձգի, հասցնի պարապող խմբին: Հետո սկսեց մի քանի հոգու հետ միաժամանակ կանչել՝ հագովս լայնացած, անհարմար կոշիկներով մի քանի կիլոմետրից ավել քայլում էի, որ հասնեմ պարապմունքի, պարզվում էր մի ժամ, կես ժամ հետաձգել են պարապմունը: Էդքան ժամանակում ես հազիվ տեղ էի հասնում ու ստացվում էր, որ ես ուղղակի հոգնածությունից տապալվելով թափառում էի փողոցներում՝ սոված, ուժասպառ, հուսահատ: Նոր տուն էինք տեղափոխվել այդ ժամանակ ու էդ ավերակում անգամ հեռախոս չունեինք, որ գոնե զանգեն, ժամը փոխելու մասին ասեն:
Հետո գտա իմ տաք ապաստանը՝ մարզային գրադարանի ընթերցասրահում գրքեր էի կարդում, մինչև գար պարապմունքի տարօրինակորեն հաճախ փոփոխվող ժամը: Լինում էին դեպքեր, երբ հանձնարարությունը չէի հասցնում գրել, քանի որ ստուգելն ինձ հետ շատ արագ էր անցնում, պարապմունքի մնացած ժամանակը հենց այդտեղ նստում, գրում էի:
Հայոց լեզվի ուսուցչուհիս ահեղ դատաստան էր, չգիտեմ սիրեցի իրեն, թե ոչ, բայց որ ցմահ խորապես շնորհակալ եմ լինելու՝ միանշանակ: Լեզվի պարապմունքն ինձ համար հանգիստ էր, ոչ թե պարապմունք, ինչքան էլ շատ լիներ նյութը, ուսուցչուհիս հմուտ էր, գիտեր ինչպես բաշխել ծանրաբեռնվածությունը, մի կիսամյակում մենք արդեն տասնյակ տետրեր էինք լրացրել, անեց ամբողջ նյութը մինչև ավարտական դասարան, դուրս բերել իմ թույլ տեղերն ու մնում էր միայն դրանց վրայով անցնել, ուղղել: Անգլերենն ու պատմությունն այդքան հեշտ չէին տրվում, եթե նախկինում բավական էր մի անգամ կարդալ տեքստն ու հրաշալի մտապահել թվականներն ու անունները, ապա այդ ժամանակվա գերհոգնած ու լարված իրավիճակում իրական ջանքեր էին պահանջվում ատելի նյութն ու անիմաստ թվերի շղթան սերտելու համար: Ես կյանքում անգիր ոչ մի բան սովորած չկամ, իսկ պատմութունը պահանջում էր առանց մի կաթիլ տրամաբանության ուղղակի անգիր անել, անցնել առաջ:
Ո՜նց էի ատում իմ կանքը: Այդ ատելությունը հետս տարա առաջին կուրս: Մեզ՝ դեղնակտուցներիս շարադրություն հանձնարարեցին՝ ինչ եմ ուզում դառնալ, գրեցի, քանի որ կյանքս խորտակված է իրավաբանությամբ, ես էլ դետեկտիվ գրող կդառնամ ու քննիչ, էն զզվելի քննիչներից, որ հանցագործներին ծեծում, կիսամեռ են անում: Ո՜նց էի ուզում ինչ-որ մեկին ծեծել, կիսամեռ անել:
Անիծյալ իրավաբանությունը սերտում էի, գնում էի լրացուցիչ սեմինարների, մասնկացում գիտաժողովների, լիքը մարդկանց հուսախաբ անում՝ տանելով առաջին տեղերը: Բայց ուղեղում, սրտում, կյանքում դատարկություն էր:
Մտածում եմ, որ եթե էն ժամանակներում սիրել-միրել խաղայի, բոյֆրենդը կլիներ ադրենալինի պես մի բան, ինչ-որ իմաստի ուրվական կունենայի, կառչելու մի բան: Բայց մերոնք պնդում էին, որ ես չպետք ա ամուսնանամ, որ ես գերմարդ եմ, մեծ գործերի համար: Իսկ իմ ինքնագնահատականն արդեն էնքան էր իջել, որ քթով ասֆալտը քերելով ման էի գալիս (թե գաք Քյավառ, ճանապարհների վիճակը տեսնեք, կհամոզվեք):
Իրավաբանականն ավարտելուց հետո աշխատանք, հիասթափությունների շղթա, անհաջող առաջին ու պահի դրությամբ միակ սեր (էլ երբեք սիրել չեմ ուզում): Արդեն ինձնով չպայմանավորված ընտանեկան խնդիրներ, նեղ ընտանեկան ողբերգություններ՝ սպանություն, իքնասպանություն, որ չեմ ուզում անդրադառնալ, անընդհատ վեճեր, կրտոսեր քրոջս մեկը մյուսին հաջորդող սիրավեպերը, փախնել, մարդահամարի ծանր աշխատա նք, որ հյուծում էր, ՀԿ մասնաճյուղի նախագահ ընտրվել ուահռելի պարտքեր հայտնաբերել, գլխապտույտ արագությամբ իրար հետ կապ չունեցող, բայց առանց դադարի իրար հաջորդող էնքան սթրեսածին գործոններ, որ 9-րդ ու 10-րդ դասարանների դեպրեսված, կիսաանկողնային ձմեռները երանություն էին թվում:
Ուզում էի գլուխս առնել, փախչել:
- Հայրիկ, ես էլ երբեք իրավաբանությանը չեմ վերադառնա: Գնամ մեր համալսարան տնետսագիտական ընդունվեմ, Էրասմուսով արտասահման գնամ, լա՞վ:
- Ավելի լավ չէ Կառավարման ակադեմիա ընդունվես, թերթում հայտարություն կա:
Մի օր էր մնացել «գործերը տալուն»: Ես տնտեսագիտություն էի ուզում, բայց չէի հասցնի պարապել: Իրավագիտությունը զզվանքով շրջանցեցի, կարդացի Հանրային կառավարման քննությունները՝ լրիվ իրավական թեմատիկա, շնորհակալ եմ ու կանգ առա հոգեբանության վրա: Եթե հոգեբան դառնամ, ինքնուրույն կկարողանամ դուրս գալ ինձ սպանող դեպրեսիայից ու կորցրած կյանքիս նոր մեկնարկ տալ, ի վերջո, ես ընդամենը 25 տարեկան եմ:
Ակադեմիայից առաջին հիասթափությունը քննաթերթիկն էր.
օր առաջին՝ գործերի հանձնում
հաջորդ օր՝ ստիպված Գավառից հասա, վերցրեցի քննաթերթիկը, քանի որ մեծն բյուրոկրատիան թույլ չէր տալիս հաջորդ օրը վերցնել
հաջորդ օր՝ հոգեբանության քննություն, որին պարապել էի ընդամենը մի գիշեր:
Պարադոքսն այն էր, որ ուշադիր չէի եղել՝ սահմանադրությունից էլ հարցեր կան, հոգեբանության հարցերին գրեթե բոլոր ճիշտ էի պատասխանել, սահմանադրության հարցերին՝ սխալ:
Իրավաբանության նկատմամբ սկսել էին հոգեբանական պաշտպանության մեխանիզմներս աշխատել
Ինչևէ, սպոնտան ախմախությունն այլևս իրականություն էր, ընդունվեցի:
Ակադեմիան, հեռակա կրթությունը, հենց առաջին կիսամյակ ծանր հիվանդանալն ու 2 B ստանալն արդեն վերջնական կոտրեցին դրսում սովորելու հույսերս: Էն ժամանակ ես դեռ ահավոր խակ էի, չգիտեի, որ էդ չարաբաստիկ չորսերով էլ կարելի է դրսում սովորել:
Ուզում էի դուրս գալ ակադեմիայից: Ու ամեն հերթական քննության ավելի շատ էի ուզում: Մերոնք ստիպում, համոզում էին մնալ: Մնացի: Երեք տարի կյանքս դժոխք էր ու էդ դժոխում միակ լույսն ակումբի գրական մրցույթներն էին: Վերջում էնքան հոգնեցի, որ մրցույթների էլ արդեն չէի մասնակցում, նույն ինքնահոս վիճակն էր:
Թեզիս թեման, երբ ընտրում էի, ինձ իրականում հետաքրքիր էր. «Անձնային որակների զարգացման նախապայմանները» բուհում:
Այդ ժաման ուզում էի խնդիրներս հաղթահարել, ինձ վրա աշխատել, դուրս գալ դեպրեսիայից ու «Անձնական աճի» թրեյնինգ մշակել սեփական փորձով: Նաև ուսանողների հետ էի աշխատում, իրենց հետ որոշել էի գիտափորձերս անել ու հրաշալի աշխատանք ներկայացնել ակադեմիա:
Պարզվեց, պետք է գրեմ դասախոսը դասախոս աշխատելուց ինչ է լինում:
Զզվեցի:
Սկսեցի թեզս գրել, քառասուն էջ թարգմանել, մշակել, գրել էի: Թեզի ղեկավարը թեզի թեմայից գաղափար չուներ, իր ոլորտում հրաշալի մասնագետ էր, բայց դե PR-ի մասնագետ, իսկ իմ թեման… իմ թեման թեմա չէր: Սկսեցի ականջի հետև գցել, կամ պրոկաստինացիա անել, տերմինն արտասանել չէ, բայց գրել սովորել եմ
Վերջին գիշերը, երբ պետք է աշխատանքս ղեկավարիս ուղարկեի, մինչև լույս չարչարվեցի թեսթերիս արդյունքները վերլուծելու վրա: Զգացի, թե ինչքան եմ բթացել ու ոնց ա ուղեղս հրաժարվում աշխատել: Չկարողացա գրել: Ակադեմիայում լրացուցիչ օրեր խնդրեցի, չտվեցին:
Հետո իմանալու էի, որ կուրսից մի քանի հոգի վերջնաժամկետից գրեթե տաս օր ուշ են հանձնել, ես երեք օր էի խնդրել, որ մի գիշեր գոնե քնեմ, երկու օր աշխատեմ:
Ինչևէ: Գրածս էլ բավական էր ուղարկելու, պտիչկա դնելու համար, բայց արդեն վստահաբար որոշել էի, որ չեմ ուղարկի, որ ես խղճուկ միջակություն չեմ, որ ես երեքներով ավարտող չեմ…
Ու հետս ինչ-որ տարօրինակ բաներ են սկսել կատարվել՝ խոսքի մեջ պարզ բառեր մոռանում եմ, չեմ կարողանում միտքս ձևակերպել, չեմ կարողանում մի բանի վրա կենտրոնանալ:
Երբ կարդացի Հայկի թարգմանությունը՝ «Ծաղիկներ Ալջերնոնի համար», էն զգացողությունն էր, թե նույն բանն ինձ հետ է կատարվում, ես գիտեմ ինչ է նշանակում հանճարեղ ուղեղ ունենալ, բայց հիմա կարողություններս միջինից ցածր են:
Սարսափով եմ մտածում, որ կոկորդիս խնդիրներն ու հոգեկան վերքերը բուժելուց հետո էլ միևնույն է նույնը չեմ դառնա:

Բյուր, ասել էիր որ եթե ուզում եմ իմ նպատակին հասնել, գրող դառնալ, իրականում գրող, օրը պետք է առնվազն երեք ժամ գրեմ: Էսօր հինգ ժամ եմ գրել:
Ասել էիր, որ ոչ մի բան կիսատ չթողեմ, էս պատմությանը վերջակետ եմ դնում, հետագա գրառումները պարզապես լրացումներ ու խմբագրումներ են լինելու:
Նիկեա ջան, հարցնում էիր՝ ակումբն ինձ ինչ ա տվել: Ակումբն ինձ հետ ա պահել իձն վերջ տալու ախմախ մտքերից, ակումբն ինձ Բյուր ա տվել, ով ամեն անգամ մենակ իրեն բնորոշ հոգատար կոպտությամբ ինձ հանում ա ճահճից:
Ակումբն ինձ տվել ա Մարիին, Ռուբիին, Էննային, Արամին, ՄարիՍարիին, Իմփին, Գալին, Մեֆին, Սամին, քեզ… բոլոր ակումբցիներին, ում թեկուզ մի գրառում կարդացել եմ:
Ակումբն ինձ տվել ա պայծառություն ու կյանքին պոզիտիվ նայելու կարողություն:
Հիմա, առակս ինչ կցուցանե:
Եթե ինչ-որ մեկն էս կարդում է, ապա կարող է տեսնել, թե ինչքան ահավոր ա, երբ ժամանակին ոչինչ չես անում, ինչքան ուշացնում ես, էնքան դժվար ա ինչ-որ բան ուղղելը ու եթե անգամ դու հանճար ես ծնվել, եթե անգամ տաղանդն, ուղեղը, մտավոր ու ֆիզիկական ներուժը եռում են, բավական ա մի վայրկյան, մի աննշան սայթաքում ու եթե չբարձրանաս, հերթով ավելի ներքև կգլորվես:

Հ.Գ. էս ընթացքում ես նաև ահռելի քանակի ձեռքբերումներ եմ ունեցել, լիքը լավ գործեր արել, լիքը բան սովորել, բայց դրանք ոչ մի կերպ չեն ծածկում էն, ինչ ես բաց եմ թողել ու ես էլ երբեք առաջվա նման խելացի, առողջ ու ուժեղ չեմ լինի...

[Sambitbaba]

Հիմա սա օրագի՞ր է, թե՞ ոչ...
Կարելի՞ է կարծիք հայտնել...

[Alphaone]

Հիմա սա օրագի՞ր է, թե՞ ոչ...
Կարելի՞ է կարծիք հայտնել...

Oրագիր չի, Սամ, էնպես որ կարծիքները ոչ միայն կարելի են, այլև՝ ցանկալի

[Sambitbaba]

Էնքան սիրում եմ կարդալ քո յուրաքանչյուր ստեղծագործություն, առավել ևս քո պոեզիան: Բայց արձակ գրերիդ մեջ էլ լիքը պոեզիա կա, այնպես որ դրանք էլ եմ սիրում: Ամեն կարդալուց, ոնց որ վերադառնամ շատ հարազատ ու ծանոթ մի տեղ, որտեղ վաղուց չեմ եղել...
Հաճույքով կխոսեմ յուրաքանչյուր ստեղծագործությանդ մասին, բայց այստեղ ուզած-չուզած քո մասին եմ խոսելու, քանզի այս մի գրածդ այնպիսին է, որ ինչ էլ ասեմ, հենց այդ է ստացվելու, ու կներես, որ ստացվում է առանց քո թույլտվության... Մի խոսքով:

"Համարյա ինդիգո" չի լինում, դու հենց ինդիգո ես, որ կաս, կամ այսօր ավելի ճիշտ է ասել` քվանտային: Այսինքն, քո ամեն ինչը` մտածելակերպդ, տեսողությունդ, զգացմունքներդ, - քվանտային են, բայց դու, քեզ "համարյա"-ի տեղ դրած, փորձում ես խեղդել դրանք "սովորականի" մեջ: Երևի որովհետև համարում ես` ինչպես մեզանից շատերը, - որ արտասովոր լինելը հիվանդության պես մի բան է, որից պետք է հնարավորինս ազատվել... Տես, նույնիսկ քո "այլմոլորակայինությունը" փորձում ես տեղավորել մարդկային մտածողության սահմաններում...

Ահավոր ցավալի է կարդալ քո այս պատմությունը գիտե՞ս ինչու... Որովհետև ծայրից ծայր լիքն է արգելակներով, այսինքն, ամեն քայլափոխի դու քեզ ստիպում ես հրաժարվել քեզ համար կարևոր ինչ-որ բանից. պապայի պատճառով, տատիի պատճառով, ընկերբադալյանի պատճառով... այնքան շատ են պատճառներդ, որ արդեն էական չի էլ արդեն, թե ինչ պատճառով: Ուղղակի շատ նման ես այն վարորդին, ով, մոռանալով ազատել անիվները ձեռքի արգելակներից, այդպես էլ վարում է մեքենան. արգելակած մեքենան...

Ես հիմա մտածեցի, որ կոկորդիդ ցավն էլ քո այս արգելակների պատճառով կարող է լինել...
Ոչ տրադիցիոն բժշկության մի նոր ձև կա, լսե՞լ ես այդ մասին: Կոչվում է "theta healing" (Բյուրին չասես, միանգամից կտշի): Ու չնայած Բյուրը կտշի, բայց և այնպես կառաջարկեի նայեիր, որովհետև ինձ մոտ տպավորություն է, որ կոկորդիդ խնդիրներն էլ շատ "ոչ տրադիցիոն" ծագում կարող են ունենալ... Ինչում է "թետայի..." ոչ տրադիցիոն լինե՞լը: Թետա-բժիշկներն ասում են, որ եթե բուժես, ասենք, որքիդ տակի մազոլը, շատ հնարավոր է, որ բուժես գլխացավերդ; կամ, եթե պատուհանիդ մանուշակի փոխարեն արևածաղիկ աճեցնես, կարող ես առանց դիետայի էլ դադարես գերանալ; կամ, եթե վերլուծես ծնողներիդ հետ հարաբերություններդ, կազատվես կոկորդիդ հետ ունեցած խնդիրներից և այլն:

Գրում եմ սա ու շատ եմ կասկածում, թե լուրջ կմտածես այս մասին: Որովհետև դժվար է այս մասին լուրջ մտածել մարդկային մտածողության սահմաններում: Բայց գրում եմ, շատ- շատ փոքրիկ հույս փայփայելով, որ գոնե մեկ անգամ, չէ՞ որ դա քեզ է պետք, - կանջատես մարդկային մտածողությունդ ու կմիացնես "այլմոլորակայինդ..."


Իսկ ամենաշատը ահա թե ինչի եմ գրում:

Ինչ ես կարծում, ինչու՞ է յուրաքանչյուր հիվանդությունից առողջ վիճակին վերադառնալը ժամանակ պահանջում, իսկ երբեմն նույնիսկ ժամանակն էլ անկարող է վերադարձնել մարդուն իր առողջ վիճակին: Երբևիցէ մտածե՞լ ես այս մասին...
Իմ գիտություններից հեռու դատողությամբ ես կարծում եմ, որ դրա պատճառն այն է, որ, երբ հիվանդանում ենք, մենք փորձում ենք հետ վերադառնալ մեր նախկին առողջությանը: Հետ վերադառնալ, մտածիր այդ մասին: Հետ վերադառնալ հիվանդության ամբողջ պրոցեսի միջով մինչև մեր, այսպես ասած, նախահիվանդ վիճակը: Հիվանդությունից արդեն հյուծված մարմնին ստիպում ենք մեկ անգամ ևս վերապրել ամբողջ այդ հիվանդությունը մինչև առողջություն... Բարդ հիվանդությունների դեպքում քիչ չեն, չէ՞, դեպքերը, երբ բժիշկները հիվանդի հարազատներին ասում են. "կրիզիսն անցել է" և հոպ, հիվանդը հակարծակի վերջին հրաժեշտ է տալիս բոլորին... Մի՞թե պատճառն այն չէ, որ արդեն հյուծված մարմինն ուղղակի ուժ չունի հետ վերադառնալ հիվանդության ճանապարհով մինչև իր առողջ ժամանակը:

Իսկ հիվանդությունը, մարդուն համակելու համար, մի՞թե ինչ-որ կերպ վերադառնում է ինչ-որ տեղ կամ ժամանակ, հետ առողջության միջով, երբ մարդը դեռ առողջ չէր, մի ինչ-որ նախաառողջ վիճակ... Հիմարություն եմ դուրս տալիս, չէ՞... Իհարկե, քանզի մարդուն հիվանդացնելու համար, հիվանդությունը հետ չի գնում ինչ-որ տեղ, այլ ուղղակի վերցնում և համակում է մարդուն իրենով:
Երբևիցէ մտածե՞լ ես, թե ինչու առողջությունն էլ նույն կերպ չի վարվում: Ինչու այն չի կարող թքել հիվանդության վրա և, հիվանդության միջով հետ գնալու փոխարեն, հայտնվել հիվանդության առջևում, նրանից հետո, նրանից դուրս...

Ինձ ճիշտ հասկացիր, խնդրում եմ: Ես քո հիվանդությունների մասին չէ, որ խոսում եմ` դրանց մասին ասացի կարծիքս ու անցա առաջ, իսկ մնացածն ինքդ որոշիր: Իսկ հիմա, հիվանդությունների օրինակի վրա, փորձում եմ խոսել քո արգելակների մասին և դրանցից ազատվելու մի նոր տարբերակ առաջարկել քեզ: Տես, այս փոքրիկ պատմության մեջ անգամ դու այնքան արգելակներ նկարագրեցիր, որ այդ ամբողջ ճանապարհը հետ վերադառնալն ու հերթով դրանք ազատ արձակելը քեզ անհնար է թվում: Ճշմարիտն ասած, ինձ էլ...

Բայց շատ ավելի հեշտ տարբերակ էլ կա, հասկանու՞մ ես: Դու կարիք չունես հետ վերադառնալ: Ուղղակի հանիր դրանք քո միջից: Ջնջիր դրանք: Մաքրիր ուղեղդ դրանցից, որպեսզի տեղ բացես նոր գաղափարների համար: Եվ ասեմ, որ դրա համար նույնիսկ "այլմոլորակայինդ" էլ կարող ես չմիացնել:

Քո մարդկային մտածողությունն էլ կարող է ընդունել, որ քո բոլոր անհաջողությունները քեզ նրա համար են տրվել, որպեսզի դու կարողանաս այսօրվա Ալֆան դառնալ : Իսկ դու սիրում ես այսօրվա Ալֆային, քանզի մենք բոլորս սիրում ենք մեզ այնպիսին, ինչպիսին կանք, որովհետև մենք ինքներս ենք մեզ այդպիսին կերտել:

Այո, դու ինքդ ես ստեղծել քո արգելակներով հարուստ կյանքը` որոշակի փորձ ապրելու համար, ու եթե հիմա համարում ես, որ բավականաչափ կուտակել ես նման փորձ, ուրեմն մաքրիր ուղեղդ արգելակներից և սկսիր կյանքդ առանց արգելակների: Դրա համար կարիք չունես հետ գնալու, ուղղակի քո վաղվա օրը կառուցիր առանց արգելակների, սկսիր ջնջել արգելակներդ քո միջից:

Ոչ թե վերանորոգիր, այլ ջնջիր:

Ու գիտե՞ս որն է դրանք ջնջելու ամենահեշտ ձևը... Հենց որ դադարում ես պայքարել դրանց դեմ և երախտագիտությամբ որոնում ես դրանց իրական արժեքը քո կյանքում, դրանք արգելակներից անմիջապես փոխակերպվում են ցատկահարթակների:


Ալֆաոնե