Մարդիկ

[ivy]

Դե դուք էլ պատմեք

[StrangeLittleGirl]

Ռիփ, ապրես Համ թեմայի, համ պատմվածքի:

Լսի, ասում եմ` էս մեր թաղի Զոռո կատուները կարո՞ղ ա ձեր կողմերից են էկել: Մենք սենց Զոռոյի պես սև դիմակ հագած լիքը կատուներ ունենք, երևի մի յոթ-ութ հատ:

[ivy]

Ռիփ, ապրես Համ թեմայի, համ պատմվածքի:

Լսի, ասում եմ` էս մեր թաղի Զոռո կատուները կարո՞ղ ա ձեր կողմերից են էկել: Մենք սենց Զոռոյի պես սև դիմակ հագած լիքը կատուներ ունենք, երևի մի յոթ-ութ հատ:

Կարող ա

[StrangeLittleGirl]

Դե դուք էլ պատմեք

Իմոնք սաղ բլոգումս պատմած են Բայց հավեսի գցեցիր, մի բան կմոգոնեմ:

[ivy]

Կիմա տատը

Այն հին ու բարի ժամանակներում, երբ հարևաններն ապրում էին մի ընտանիքի նման, ու նրանց տան դռները միայն գիշերներն էին փակվում, մենք էլ, տրված այդ կյանքին, նույն կենցաղն էինք կիսում մեր դիմացի հարևան Կիմա տատի հետ: Ինքը մեր տնից էր անպակաս, մենք՝ իրենց:
Կլորիկ ու ցածրահասակ այդ կնոջ վրայից միշտ մածնի հոտ էր գալիս, որովհետև երբ տեսնեիր՝ մածնաբրդոշ էր ուտում: Քայլելիս ոտքերը նույն տեմպով քստքստացնում էր. բոլորիս համար դրանք լավ ճանաչելի ձայներ էին. այդպես միայն Կիմա տատն էր քայլում:
Սեփական զավակներ նա չուներ, բայց մեծացրել էր ամուսնու հինգ երեխաներին: Ու հիմա էլ հարսների գլխին կարգին սկեսուրություն էր անում՝ բոլորին բռի մեջ հավաքած: Շատ բարձր էր պահում մեր շենքի սկեսուրների անունն ու պատիվը:
Տատիկիս ու նրա միջև միշտ լուռ (իսկ երբեմն էլ ոչ այնքան լուռ) մրցակցություն կար: Ո՞վ է ճաշն ավելի լավ սարքում, ո՞վ է միջանցքն ավելի շուտ ավլում, ո՞ւմ ասածներն են թոռներն ավելի արագ անում: Ու իրենք շատ լուրջ տարված էին դրանով: Այդ պարզունակ կենցաղային մրցակցությունը մեծ նշանակություն ուներ նրանց ծերունական կյանքում: Այսպես ասած, հեղինակության հարց էր:
Ըստ դրա՝ նա մեր շենքի «տատական մաֆիայի» երկրորդ դեմքն էր (դե առաջինն իմ տատն էր, դա քննարման հարց չէր): Մի երկար փայտե նստարան ունեին, հանում, դնում էին բակում, նստում վրան ու սկսում լվանալ անցող դարձողի ոսկորները: Ու եթե նստարանի վրա այդ օրը մի որևէ տատ էր բացակայում, ապա անպայման նրա ոսկորներն էլ էին լվանում:
Այդ ամենով հանդերձ՝ Կիմա տատը տարբերվում էր մեր շենքի մնացած ծերերից: Նա թերթ էր կարդում, հեռուստացույց նայում, հետաքրքրվում ժամանակակից կյանքով: Նրա հետ կարելի էր ֆիլմեր դիտել, քննարկել, խոսել ամենատարբեր թեմաներով:
Իմ ամենասիրած տատն էր, իմ մտերիմն ու ընկերը: Տարիներ շարունակ ինքն իմ մասին էր հոգ տանում, ես՝ իր: Մեր կյանքը միասին էր անցնում:
Աջ ձեռքի արմունկին մի կապույտ խալ ուներ Կիմա տատը, որին միշտ զարմանքով էի նայում: Խալն է՞լ կապույտ լիներ: Երբ շատ էի ուսումնասիրում, ժպտալով ասում էր.
-Կուզե՞ս քեզ տամ:
Ծիծաղում էի ծանոթ կատակից:
Երբեմն հեքիաթ էր պատմում իմ Կիմա տատը: Այդ հեքիաթներում դևեր կային, սատանաներ ու կախարդներ: Նկարագրվող տեսարանները հաճախ դաժան էին ու խիստ նատուրալիստական: Իսկ ամենազարմանալին այն էր, որ անվերջ էին նրա հեքիաթները. մարդ երբեք չէր իմանում, թե վերջում ինչ է լինում, որովհետև վերջ չկար...
Երբ արդեն դեռահաս էի և ուշք ու միտքս սիրային թեմաներն էին, Կիմա տատն ինձ կանչում էր իր մոտ ու «բախտ բացում»: Նրա քարտերը միշտ նույն բանն էին ասում, որ շուտով գտնելու եմ իմ «բոյով բուսաթովին»: Դրա համար հաճախ էի վազում մոտը՝ գուշակություններ լսելու: Ինքն էլ միշտ գիտեր ինձ ոնց գոհացնել:
Տասնյոթ տարեկան էի, երբ առաջին անգամ մեն-մենակ գնացի հանգստանալու: Երեք շաբաթ չկայի ու երբ վերադարձա, Կիմա տատն անկողին էր ընկել: Ինքը միշտ էլ դժգոհում էր առողջությունից, բայց այդ անգամ կարծես թե ամեն ինչ ավելի լուրջ էր: Չհասցրեցի ոչինչ պատմել նրան, մենակ կարողացա վերջին անգամ տեսնել ու ձեռքը բռնել, մինչև կհեռանար: Դա իմ կյանքի առաջին ու ծանր կորուստն էր:
Նրա թաղումից հետո աջ արմունկիս խալ առաջացավ: Կապույտ գույնի: Ճիշտ նույն տեղում, ճիշտ նույն տեսքի:
Մինչ օրս էլ կրում եմ Կիմա տատի թողած նվերը:
Ու նայելիս մտածում՝ իսկ ե՞ս ում եմ մի օր թողնելու:

[Ուլուանա]

Շատ լավն էր, Ռիփ։ Համով–հոտով, վերջն էլ, դե, լրիվ վերջն էր ։
Էն դեպքերից է, երբ կարծես ոչ մի մանրուք ավելորդ չի։

Էս մասի վրա ծիծաղել եմ .

Ու եթե նստարանի վրա այդ օրը մի որևէ տատ էր բացակայում, ապա անպայման նրա ոսկորներն էլ էին լվանում:

[Այբ]

Խելառը

Հորաքույրս գյուղում է ապրում: Շատ է լինում, մանավանդ ամռանը, որ գնում եմ իրենց գյուղ և մի քանի օր մնում:
Էսօր հորաքրոջս աղջկա հետ հեռախոսով խոսում եմ, ասում է.
_Էն քո խելառը մեռավ...
_Վա՜յ...
_Ի՞նչ մի դարդ ես անում խելառի համար...

Սրանից երկու տարի առաջ էր: Գյուղում էի: Հորաքրոջս աղջկա հետ առվի մոտ նստած բամբասում էինք, երբ մի ծեր մարդ, կամաց մոտեցավ մեզ: Շորերը թափթփված էին, ճերմակ մազերը ու ճերմակ մորուքը անսովոր երկար, ինքը կեղտոտ...Խղճալի տեսք ուներ: Դժվար էր նայել նրան: Բայց ամենաանսովորը աչքերն էին: Վիշտը, թախիծը, անորոշությունը և դատարկությունը միախառնված էին նրա աչքերի մեջ: Նման աչքեր երբեք չէի տեսել: Չխղճալ չէր լինի:
_Մի պատմություն պատմե՞մ,-շատ կամաց հարցրեց ու առանց պատասխան ստանալու սկսեց խոսել, - սրանից շատ տարիներ առաջ մարդիկ մարդ չէին...
_Է՜հ, դու էիր պակաս,-կողքից վրա տվեց հորաքրոջս աղջիկը ու դարձավ ինձ,-ի՞նչ ես նստել...գնում ենք տուն: Ի՞նչ ես էդպես նայում...մեր գյուղի խելառն է:
Իսկ խելառը կարծես ոչինչ չէր լսում և շարունակում էր խոսել.
_Մարդիկ էդ ժամանակ ծառներ էին՝ մեծ, հսկա, փարթամ... Տարվա չորս եղանակին էդպես էին...չէին փոխվում. չկար ո՛չ աշուն, ո՛չ ձմեռ, կար միայն գարուն և ամառ...
Հորաքրոջս աղջիկը համարյա ինձ քաշում էր, բայց ես չէի ուզում տեղիցս շարժվել. ուզում էի լսել խելառին, ուզում էի նայել նրա աչքերին : Տարօրինակ է, չէ՞:
Ի վերջո, հորաքրոջս աղջկա ասածներին տեղի տվեցի ու սկսեցի հետը քայլել դեպի տուն: Գնալուց մի քանի անգամ հետ նայեցի, խելառը կանգնել էր, ու ինքն իր հետ էր խոսում: Երևի նրա մթագնած ուղեղը պատկերացնում էր, թե մենք դեռ առվի մոտ լսում ենք իրեն:
_Սաղ գյուղը դրան շան տեղ չի դնում, բայց դու՞...էնպես նայեցիր էդ խելառին, լացս եկավ,-հորաքրոջս աղջիկն ասեց:
Մի վարկյանում ատեցի ամբողջ աշխարհը: Ատեցի նաև հորաքրոջս աղջկան, իրենց գյուղը...Մի՞թե խելառը մարդ չէ, մի՞թե այն ժամանակ է մարդ եղել, երբ ուղեղը մթագնած չի եղել: Իսկ ինչքան հանցագործներ կան, ովքեր խելագար չեն...նրանց կարելի՞ է ասել՝ մարդ են, իսկ խելագարի՞ն: Իսկ խելագարին «սաղ գյուղը շան տեղ չի դնում»:

Հետաքրքրվեցի ու իմացա, որ այդ խելառը` Արտակ Մարտիրոսյանը, գյուղի դպրոցի տնօրենն էր եղել, որին մի ժամանակ բոլորը հարգում ու սիրում էին: Մի որդի էր ունեցել, ով բազմազավակ ընտանիքով ապրել էր Գյումրիում, իսկ ինքը՝ կնոջ հետ գյուղում: Որդին (ընտանիքի հետ) երկրաշարժին զոհ էր գնացել: Վիշտը ծանր էր եղել. Արտակի կինը մեռել էր վշտից, իսկ Արտակը՝ կորցրել առողջ բանականությունը:

Երբ իմացա, որ մահացել է, անընդհատ փորձում եմ պատկերացնել, թե ինչպե՞ս են թաղելու: Մերժված մարդու դագաղի հետևից ովքե՞ր են գնալու:

[Այբ]

Սոնան

Կուրսեցիս էր Սոնան: Միասին սովորեցինք 4 տարի, բայց միասին չավարտեցինք...
Էսօրվա պես հիշում եմ ավարտական տարին: Ամբողջ օրը գրադարաններից դուրս չէինք գալիս, ամբողջ օրը գրքերի մեջ էինք... Ի՜նչ վախով էինք սպասում պետականներին...բառերով չես գրի:
Սոնան միշտ աչքի էր ընկնում իր սովորելով և աշխատասիրությամբ: Բայց ի զարմանս բոլորիս, ավարտական տարվա վերջին ամիսներին, ոնց որ ինքը չլիներ: Հավասարակշռված, պարտաճանաչ Սոնայից բան չէր մնացել. դարձել էր ցրված, անտարբեր, դասերին համարյա չէր գալիս, քննությունների համար չէր պարապում:
Ընկերուհիներով անհանգստանում էինք, փորձում էինք ինչ-որ ձև օգնել, բայց մեր հարցերին միշտ նույն էր պատասխանում.
-Լուրջ բան չկա:
Բայց ախր տեսնում էինք, որ կար:
Մի օր էլ, երբ հարցերով Սոնային շատ խեղդեցինք, ասեց.
-Սիրահարվել եմ, պրծա՛ ձեզնից, հանգստացա՛ք...Պատանեկան սեր չեմ ունեցել... պատանեկան սերս նոր եմ ապրում:
Աղջիկը սիրահարվել էր, ավելի ճիշտ չէր սիրահարվել՝ սիրագերվել էր...Ոնց որ ամպերի մեջ լիներ:
-Սո՛ն, պետականներին բան չմնաց, չե՞ս գալիս գրադարան,-չորս կողմից ասում էինք: Իսկ ինքը ոչ մեկիս չէր լսում. հայտնվել էր ամպերի մեջ, ու չէր էլ ուզում իջնել երկիր:
Դասերի վերջին ամիսը դասի ընդհանարապես չեկավ, զանգում էինք՝ չէր պատասխանում, սոցիալական սայթերից նույնիսկ ջնջվել էր: Կորել էր: Ինքն էլ գյուղից էր, ու մենք էլ իր հարազատների ու գյուղի ընկերների հետ ծանոթ չէինք, և չկարողացանք գոնե հարազատների հետ կապվել:
Եկավ պետական քննությունների օրերը: Մտածում էինք, որ էսքան տարի սովորել է, ու եթե չհաշվենք վերջի տարին, Սոնան փայլուն ուսանողուհի էր եղել, գոնե կգար, որ պետականները հանձներ: Չեկավ: Պետականները չհանձնեց:

Մի տարուց ավելի էր, ինչ Սոնային կորած էի համարում, մինչև պատահաբար խանութում չհանդիպեցի: Վաճառողուհի է դարձել: Բնականաբար հարցեր տվեցի, թե ինչի՞ էր կորել և այլն, պատասխանեց.
-Է՜հ, իմ կյանքն էլ էսպես դասավորվեց:
Իսկ խանութից դուրս գալուս ժամանակ ասեց.
-Հանկարծ չսիրահարվես: Իմ սխալը չկրկնես...